Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
altî bis gi-altinôn (Bd. 1, Sp. 302 bis 304)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis altî st. f. s. tag-altî und eltî st. f.
 
Artikelverweis 
altida st. f. — Graff I, 198.
alt-: nom. sg. -ida Gl 1,30,17 (Pa); dat. sg. -ithu 204, 2 (K). — aldidha: nom. sg. Gl 1,30,17 (K).
1) aevumZeit, Zeitalter, Lebenszeit’ Gl 1,30,17 (Interpr. aetas vel tempus alti edo ciit).
2) Nicht verständlich ist mir die Übersetzung altithu limine Gl 1,204,2, denn die von Schenck, Ker. Gl. S. 13 angesetzte BedeutungLebensgrenzeliegt weder in limen noch in altida. Nach Steinm. (handschr.) ist limine verschrieben für limite, so auch Albers, Abr. z. St. Im Zusammenhang lango a. lankeru enprurdi kitrahtot longo limite longo ordine tracto 204,1—4 wird es wahrscheinlich, daß die Glosse zu Verg., A. ii, 697: tum longo limite sulcus (der Sternschnuppe) dat lucem gehört, vgl. die Interpretamente prolixo ducto, longo ordine CGL iv, 450,29. 255,45. [Bd. 1, Sp. 303]
 
Artikelverweis 
altîg adj., mhd. Lexer altec.
altiger: nom. sg. m. Gl 4,196,28 (sem. Trev.; zum Fehlen des Umlauts vgl. Katara S. 28).
greisenhaft, ältlich: anilis.
 
Artikelverweis 
altih adj. vgl. AWB altihha sw. f., AWB altihho sw. m. — Graff I, 197.
 
Artikelverweis 
altihha sw. f. — Graff I, 197 s. v. alticho.
alticha: nom. sg. Gl 2,445,47. 4,33,56 (Sal. a 1, 4 Hss.). 130,43. 58 (beide Sal. c). 173,17 (Sal. e).
altic-: nom. sg. -cha Gl 2,445,47 (clm 14 395, 11. Jh.); -a 4,33,57 (Sal. a 1, clm 17 152, 12. Jh.).
die Alte, Greisin, das alte Mütterchen: alticha [circumstet chorus ex utroque sexu: heros, virgo, puer, senex,] anulla [Prud., P. Fruct. (vi) 149] Gl 2,445,47. anicula 4,33,56 (1 Hs. altvuip). 130,43. 173,17. alticha dicitur mulier sola et appellatur a multis annis quasi annosa 130,58.
Vgl. altihho sw. m.
 
Artikelverweis 
altihho sw. m., mhd. MWB altiche; vgl. mnl. oudich. — Graff I, 197.
altich-: nom. pl. -un Gl 1,664,29 (M, 8 Hss., 2 -v-). 814,10 (M, -v-). 4,282,21 (M); gen. pl. -ero 2,747,32.
alticchero: gen. pl. Gl 2,747,32 (clm 18 547,2, 11. Jh.).
altchum: nom. pl. Gl 1,664,31 (M, clm 22 201, 12. Jh.) ist verschrieben für altichun der Parallelüberlieferung, vgl. oben.
der Alte, Greis:
a) Vorsteher, Ältester der jüdischen Gemeinde: altichun [duo] presbyteri [pleni iniqua cogitatione adversus Susannam, Dan. 13,28] Gl 1, 664,29 (1 Hs. altherro). 814,10. 4,282,21;
b) alter, ausgedienter Soldat, Veteran: altichero alticchero [edictum ... a regibus, ut] veteranorum [filii ad militiam scriberentur, Sulp. Sev., Mart. 2] Gl 2, 747,32.
Vgl. altihha sw. f.
 
Artikelverweis 
altîn st. f. s. AWB eltî st. f.
 
Artikelverweis 
altinôd st. m. — Graff I, 201.
altin-: nom. sg. -od Gl 2,259,23 (fol. Melk, 9. Jh.); acc. sg. -oth 284,61 (M, clm 19 440, 10./11. Jh.; lat. pl.; -l- über -n- korr.).
Aufschub, Frist, Verzug: dilatio [zu: ut cotidiani sumptus laborantibus sine dilatione praeberentur, Greg., Dial. 3,37 p. 360] Gl 2,259,23. antlaaz altinoth [si signa aegritudinis vicinam mortem denuntient,] indutias [vivendi quaerimus, ut peccata nostra defleamus, ders., Hom. i, 12 p. 1480] 284,61.
Vgl. altinôdî st. f.
 
Artikelverweis 
altinôdî st. f.
altinodi: dat. sg. Gl 4,331,27 (Prag, Domkap. O. 83, 9. Jh.).
Verzug, Aufschub: [his quibus mors imminet sine ulla] dilatione [proferenda (die Taufe), Greg., Ep. xi 56 a p. 338,31].
Vgl. altinôd st. m.
 
Artikelverweis 
altinôn sw. v. — Graff I, 201.
altin-: 3. sg. -ot Gl 1,99,24 (R). 109,34 (ebda.). 2,306, 33 (Rb). 315,40 (Jb-Re); 3. pl. -oont 309,39 (Rb); -ont 101,45 (3 Hss., clm 19 417, 9. Jh.). 114,66 (M). 4,323,27 (mus. Salzb., 9. Jh.); 3. sg. conj. -oe S 200,26/27 (B); inf. gen. sg. -onis Gl 2,138,40 (Sg 299); dat. sg. -onne 142,51 (Lips. civ. Rep. ii. A. 6, Hildesheim 9. Jh.); part. prs. -onti S 201,26/27 (B); 2. sg. prt. -otes Gl 2, 142,63 (Lips. civ. s. oben; vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 520); 3. sg. prt. -ota 300,53 (M). 331,7. 332,62; 1. pl. prt. -otun (2 Hss.), -otunt (verstellt und dabei verschrieben?) 103,56. 57 (M); 3. pl. prt. -otun 764,29; ka-: part. prt. nom. sg. m. -oter 1,99,26 (R); nom. pl. m. -ote Beitr. 52,163 (c-, clm 14 379, 9. Jh.). — altano 3. sg. (conj.? oder als -ot zu lesen?, lat. indic.) Gl 2,299,55 (M). [Bd. 1, Sp. 304]
aldinanti: part. prs. Gl 2,142,60 (Lips. civ. s. oben)
1) zeitlich ausdehnen:
a) etw. aufschieben, hinausschieben, verzögern: kaaltinoter dilatus Gl 1,99,26. altinot ł untarteilit differt 109,34. altinont [quoniam quidam metropolitanorum ... ordinationes episcoporum facere] differunt [Conc. Chalc. xxv] 2,101,45. 114,66. 4,323,27. altinonis [nisi forte necessitas inexcusabilis praeparet tempus] dilationis (der Bischofsweihe) [extendi, ebda.] 2,138,40. altinotes [provincias ... visitandas ... quod hoc anno secundum ordinem] distulisti [Conc. Carth. lii] 142,63. altinoont differunt (für deferunt des Textes) [Greg., Hom. i, 10 p. 1470] 309,39. differt 315,40 (unter alphab. Glossen zu Greg. Hom.);
b) jmdn. hinhalten, aufhalten: altinotun odo oporotun dilati sumus [ea contemplatione, Conc. Afr. xlvii] Gl 2,103,56, aldinanti varum [ebda.] 142,60. caaltinote [quod et recte pro percipiendo regno vixerunt et tamen diu ad percipiendum regnum] dilati [sunt, Greg., Hom. i, 19 p. 1513] Beitr. 52,163;
c) ausbleiben, sich verzögern: ni altano [quia inventio se] non elongat [, si inquisitio non desistat, Greg., Hom. ii, 25 p. 1546] Gl 2,299,55;
d) verweilen, sich aufhalten: altinotun katualotun [uno anno et mensibus tribus] remorati sunt [Pass. Sim. et Judae 538,39] Gl 2,764,29.
2) räumlich ausbreiten, wegschieben:
a) ausbreiten, verbreiten: altinot dilatat ł amplat Gl 1,99,24. altinonne [quamquam novellae suggestiones ... formam accipient ..., non est] deferenda [sententia, sed potius exsequenda, Conc. Carth. v] 2,142,51 (Ausg. ferenda);
b) fern rücken:
α) etw. wegnehmen: altinota [qui (der Teufel) dum se divinitatem homini addere spopondit, immortalitatem] sustulit [Greg., Hom. ii, 25 p. 1550] Gl 2,300,53;
β) etw. unbeachtet lassen, übersehen, versäumen: indi ni altinoe sunta neque dissimulet peccata delinquentium: sed mox ut coeperint oriri, radicitus ea ... amputet S 200, 26/27. min altinonti ne dissimulans aut parvipendens salutem animarum sibi commissarum 201,26/27;
γ) etw. verleugnen, sich stellen als ob: altinot [Iesus ... matrem se nosse] dissimulat [Greg., Hom. i, 3 p. 1444] Gl 2,306,33. altinota [multo ante tempore dicere] dissimulaverat [: non novi vos, Hier. in Matth. 7,23] 331,7. lichisota altinota dissimulatur (für dissimilator, Bezeichnung des Herodes, ebda. 14,8) 332,62.
Abl. altinôd, -ôdî, -unga.
 
Artikelverweis 
gi-altinôn sw. v. — Graff I,201.
gi-altinota: 3. sg. prt. Gl 2,755,8 (clm 18 547,2, 11. Jh.).
etw. hinauszögern, aufschieben: [canes leporem sequebantur: iamque ... victa bestiola ... mortem imminentem ... crebris flexibus] differebat [Sulp. Sev., Dial. 2,9].
Abl. gialtinôti, -î.

 

altida
 1) aevumZeit, Zeitalter, Lebenszeit Gl 1,30,17 (Interpr. aetas vel tempus alti edo ciit).
 2) Nicht verständlich ist mir die Übersetzung altithu limine Gl 1,204,2, denn die von Schenck, Ker. Gl. S. 13 angesetzte BedeutungLebensgrenze liegt weder in limen noch in altida. Nach Steinm. (handschr.) ist limine
 
altihho
 a) Vorsteher, Ältester der jüdischen Gemeinde: altichun [duo] presbyteri [pleni iniqua cogitatione adversus Susannam, Dan. 13,28] Gl 1, 664,29 (1 Hs. altherro). 814,10. 4,282,21;
 b) alter, ausgedienter Soldat, Veteran: altichero alticchero [edictum ... a regibus, ut] veteranorum [filii ad militiam scriberentur, Sulp. Sev., Mart. 2] Gl 2, 747,32.
 
altinôn
 1) zeitlich ausdehnen:
 a) etw. aufschieben, hinausschieben, verzögern: kaaltinoter dilatus Gl 1,99,26. altinot ł untarteilit differt 109,34. altinont [quoniam quidam metropolitanorum ... ordinationes episcoporum facere] differunt [Conc. Chalc. xxv] 2,101,45. 114,66. 4,323,27. altinonis
 b) jmdn. hinhalten, aufhalten: altinotun odo oporotun dilati sumus [ea contemplatione, Conc. Afr. xlvii] Gl 2,103,56, aldinanti varum [ebda.] 142,60. caaltinote [quod et recte pro percipiendo regno vixerunt et tamen diu ad percipiendum
 c) ausbleiben, sich verzögern: ni altano [quia inventio se] non elongat [, si inquisitio non desistat, Greg., Hom. ii, 25 p. 1546] Gl 2,299,55;
 d) verweilen, sich aufhalten: altinotun katualotun [uno anno et mensibus tribus] remorati sunt [Pass. Sim. et Judae 538,39] Gl 2,764,29.
 2) räumlich ausbreiten, wegschieben:
 a) ausbreiten, verbreiten: altinot dilatat ł amplat Gl 1,99,24. altinonne [quamquam novellae suggestiones ... formam accipient ..., non est] deferenda [sententia, sed potius exsequenda, Conc. Carth. v] 2,142,51 (Ausg. ferenda);
 b) fern rücken:
 α) etw. wegnehmen: altinota [qui (der Teufel) dum se divinitatem homini addere spopondit, immortalitatem] sustulit [Greg., Hom. ii, 25 p. 1550] Gl 2,300,53;
 β) etw. unbeachtet lassen, übersehen, versäumen: indi ni altinoe sunta neque dissimulet peccata delinquentium: sed mox ut coeperint oriri, radicitus ea ... amputet S 200, 26/27. min altinonti ne dissimulans aut parvipendens
 γ) etw. verleugnen, sich stellen als ob: altinot [Iesus ... matrem se nosse] dissimulat [Greg., Hom. i, 3 p. 1444] Gl 2,306,33. altinota [multo ante tempore dicere] dissimulaverat [: non novi vos, Hier.