Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
altîn bis altisôn (Bd. 1, Sp. 303 bis 305)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis altîn st. f. s. AWB eltî st. f.
 
Artikelverweis 
altinôd st. m. — Graff I, 201.
altin-: nom. sg. -od Gl 2,259,23 (fol. Melk, 9. Jh.); acc. sg. -oth 284,61 (M, clm 19 440, 10./11. Jh.; lat. pl.; -l- über -n- korr.).
Aufschub, Frist, Verzug: dilatio [zu: ut cotidiani sumptus laborantibus sine dilatione praeberentur, Greg., Dial. 3,37 p. 360] Gl 2,259,23. antlaaz altinoth [si signa aegritudinis vicinam mortem denuntient,] indutias [vivendi quaerimus, ut peccata nostra defleamus, ders., Hom. i, 12 p. 1480] 284,61.
Vgl. altinôdî st. f.
 
Artikelverweis 
altinôdî st. f.
altinodi: dat. sg. Gl 4,331,27 (Prag, Domkap. O. 83, 9. Jh.).
Verzug, Aufschub: [his quibus mors imminet sine ulla] dilatione [proferenda (die Taufe), Greg., Ep. xi 56 a p. 338,31].
Vgl. altinôd st. m.
 
Artikelverweis 
altinôn sw. v. — Graff I, 201.
altin-: 3. sg. -ot Gl 1,99,24 (R). 109,34 (ebda.). 2,306, 33 (Rb). 315,40 (Jb-Re); 3. pl. -oont 309,39 (Rb); -ont 101,45 (3 Hss., clm 19 417, 9. Jh.). 114,66 (M). 4,323,27 (mus. Salzb., 9. Jh.); 3. sg. conj. -oe S 200,26/27 (B); inf. gen. sg. -onis Gl 2,138,40 (Sg 299); dat. sg. -onne 142,51 (Lips. civ. Rep. ii. A. 6, Hildesheim 9. Jh.); part. prs. -onti S 201,26/27 (B); 2. sg. prt. -otes Gl 2, 142,63 (Lips. civ. s. oben; vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 520); 3. sg. prt. -ota 300,53 (M). 331,7. 332,62; 1. pl. prt. -otun (2 Hss.), -otunt (verstellt und dabei verschrieben?) 103,56. 57 (M); 3. pl. prt. -otun 764,29; ka-: part. prt. nom. sg. m. -oter 1,99,26 (R); nom. pl. m. -ote Beitr. 52,163 (c-, clm 14 379, 9. Jh.). — altano 3. sg. (conj.? oder als -ot zu lesen?, lat. indic.) Gl 2,299,55 (M). [Bd. 1, Sp. 304]
aldinanti: part. prs. Gl 2,142,60 (Lips. civ. s. oben)
1) zeitlich ausdehnen:
a) etw. aufschieben, hinausschieben, verzögern: kaaltinoter dilatus Gl 1,99,26. altinot ł untarteilit differt 109,34. altinont [quoniam quidam metropolitanorum ... ordinationes episcoporum facere] differunt [Conc. Chalc. xxv] 2,101,45. 114,66. 4,323,27. altinonis [nisi forte necessitas inexcusabilis praeparet tempus] dilationis (der Bischofsweihe) [extendi, ebda.] 2,138,40. altinotes [provincias ... visitandas ... quod hoc anno secundum ordinem] distulisti [Conc. Carth. lii] 142,63. altinoont differunt (für deferunt des Textes) [Greg., Hom. i, 10 p. 1470] 309,39. differt 315,40 (unter alphab. Glossen zu Greg. Hom.);
b) jmdn. hinhalten, aufhalten: altinotun odo oporotun dilati sumus [ea contemplatione, Conc. Afr. xlvii] Gl 2,103,56, aldinanti varum [ebda.] 142,60. caaltinote [quod et recte pro percipiendo regno vixerunt et tamen diu ad percipiendum regnum] dilati [sunt, Greg., Hom. i, 19 p. 1513] Beitr. 52,163;
c) ausbleiben, sich verzögern: ni altano [quia inventio se] non elongat [, si inquisitio non desistat, Greg., Hom. ii, 25 p. 1546] Gl 2,299,55;
d) verweilen, sich aufhalten: altinotun katualotun [uno anno et mensibus tribus] remorati sunt [Pass. Sim. et Judae 538,39] Gl 2,764,29.
2) räumlich ausbreiten, wegschieben:
a) ausbreiten, verbreiten: altinot dilatat ł amplat Gl 1,99,24. altinonne [quamquam novellae suggestiones ... formam accipient ..., non est] deferenda [sententia, sed potius exsequenda, Conc. Carth. v] 2,142,51 (Ausg. ferenda);
b) fern rücken:
α) etw. wegnehmen: altinota [qui (der Teufel) dum se divinitatem homini addere spopondit, immortalitatem] sustulit [Greg., Hom. ii, 25 p. 1550] Gl 2,300,53;
β) etw. unbeachtet lassen, übersehen, versäumen: indi ni altinoe sunta neque dissimulet peccata delinquentium: sed mox ut coeperint oriri, radicitus ea ... amputet S 200, 26/27. min altinonti ne dissimulans aut parvipendens salutem animarum sibi commissarum 201,26/27;
γ) etw. verleugnen, sich stellen als ob: altinot [Iesus ... matrem se nosse] dissimulat [Greg., Hom. i, 3 p. 1444] Gl 2,306,33. altinota [multo ante tempore dicere] dissimulaverat [: non novi vos, Hier. in Matth. 7,23] 331,7. lichisota altinota dissimulatur (für dissimilator, Bezeichnung des Herodes, ebda. 14,8) 332,62.
Abl. altinôd, -ôdî, -unga.
 
Artikelverweis 
gi-altinôn sw. v. — Graff I,201.
gi-altinota: 3. sg. prt. Gl 2,755,8 (clm 18 547,2, 11. Jh.).
etw. hinauszögern, aufschieben: [canes leporem sequebantur: iamque ... victa bestiola ... mortem imminentem ... crebris flexibus] differebat [Sulp. Sev., Dial. 2,9].
Abl. gialtinôti, -î.
 
Artikelverweis 
gi-altinôti st. n. oder -altinôtî st. f.? — Graff I, 201.
g-altinoti: nom. sg. Gl 2,298,44 (clm 19 440, Tegernsee 10./11. Jh.).
Mühe, Beschwerlichkeit: [facta est ... discipulis piscationis magna] difficultas [Greg., Hom. ii, 24 p. 1541].
 
Artikelverweis 
altinunga st. f.
altanuncga: nom. sg. Gl 2,2,46 (clm 19 450, 11. Jh.).
[caelo] suspensa [remoto astra gemunt, Av. 3,207]. Lemma (lat. adj. Part. Prt.aufgehängt’) und Glosse lassen sich schwer vereinigen. Hat der Glossator, ausgehend von altinôn 2, unter dem Eindruck descaelo remotoan so etwas wieFernrückung, Entrückunggedacht?, vgl. auch altisunga 2. [Bd. 1, Sp. 305]
 
Artikelverweis 
altiron substant. adj. sw. nom. pl. m. comp. s. AWB alt adj. I 4 a.
 
Artikelverweis 
altisc adj., mhd. Lexer altisc, eltisch; mnl. outsch. — Graff I, 198.
altiscûn: dat. sg. f. Nb 275,6/7 [297,10/11].
dem Altertum angehörig (zu alt III 3 b): substant.: tiu (die Vorsehung) heizet in a. ‘bei den Alten’, ‘auf lateinisch’ fatvm fatum a veteribus appellatum est.
 
Artikelverweis 
altiso s. AWB altriso sw. m.
 
Artikelverweis 
altisôn sw. v. — Graff I, 202.
altis-: 2. pl. -ot Gl 1,659,31/32 (M); 3. pl. -ont 2,138, 38 (Sg 299). 139,27; inf. gen. sg. -onis 29; gi-: part. prt. -ot 194,51 (M, 4 Hss.).
1) etw. aufschieben, verschieben, hinauszögern: ufslagot (darüber) altisot [certe novi quod tempus] redimitis [Dan. 2,8] Gl 1,659,31/32 (5 Hss. nur ûfslagôt, 1 Hs. flehit). altisont [ordinationes episcoporum facere] differunt (transferunt in aliud tempus) [Conc. Chalc. xxv] 2, 138,38. 139,27. altisonis [nisi forte necessitas inexcusabilis praeparet tempus] dilationis [extendi, ebda.] 29.
2) jmdn. von etw. abhalten: gialtisot vuerde [dum per haec decepta mens ducitur, ab intentione poenitentiae] suspendatur [Greg., Cura 3,29 p. 85] Gl 2,194,51.
Abl. altisônto; altisunga.

 

altinôn
 1) zeitlich ausdehnen:
 a) etw. aufschieben, hinausschieben, verzögern: kaaltinoter dilatus Gl 1,99,26. altinot ł untarteilit differt 109,34. altinont [quoniam quidam metropolitanorum ... ordinationes episcoporum facere] differunt [Conc. Chalc. xxv] 2,101,45. 114,66. 4,323,27. altinonis
 b) jmdn. hinhalten, aufhalten: altinotun odo oporotun dilati sumus [ea contemplatione, Conc. Afr. xlvii] Gl 2,103,56, aldinanti varum [ebda.] 142,60. caaltinote [quod et recte pro percipiendo regno vixerunt et tamen diu ad percipiendum
 c) ausbleiben, sich verzögern: ni altano [quia inventio se] non elongat [, si inquisitio non desistat, Greg., Hom. ii, 25 p. 1546] Gl 2,299,55;
 d) verweilen, sich aufhalten: altinotun katualotun [uno anno et mensibus tribus] remorati sunt [Pass. Sim. et Judae 538,39] Gl 2,764,29.
 2) räumlich ausbreiten, wegschieben:
 a) ausbreiten, verbreiten: altinot dilatat ł amplat Gl 1,99,24. altinonne [quamquam novellae suggestiones ... formam accipient ..., non est] deferenda [sententia, sed potius exsequenda, Conc. Carth. v] 2,142,51 (Ausg. ferenda);
 b) fern rücken:
 α) etw. wegnehmen: altinota [qui (der Teufel) dum se divinitatem homini addere spopondit, immortalitatem] sustulit [Greg., Hom. ii, 25 p. 1550] Gl 2,300,53;
 β) etw. unbeachtet lassen, übersehen, versäumen: indi ni altinoe sunta neque dissimulet peccata delinquentium: sed mox ut coeperint oriri, radicitus ea ... amputet S 200, 26/27. min altinonti ne dissimulans aut parvipendens
 γ) etw. verleugnen, sich stellen als ob: altinot [Iesus ... matrem se nosse] dissimulat [Greg., Hom. i, 3 p. 1444] Gl 2,306,33. altinota [multo ante tempore dicere] dissimulaverat [: non novi vos, Hier.
 
altisôn
 1) etw. aufschieben, verschieben, hinauszögern: ufslagot (darüber) altisot [certe novi quod tempus] redimitis [Dan. 2,8] Gl 1,659,31/32 (5 Hss. nur ûfslagôt, 1 Hs. flehit). altisont [ordinationes episcoporum
 2) jmdn. von etw. abhalten: gialtisot vuerde [dum per haec decepta mens ducitur, ab intentione poenitentiae] suspendatur [Greg., Cura 3,29 p. 85] Gl 2,194,51.