Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
âsuuih bis gi-atahaftôn (Bd. 1, Sp. 682 bis 685)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis âsuuih st. m. n.; ae. ǽswic m. — Graff VI, 869.
a-suuich: acc. sg. Gl 1,718,7; nom. pl. -]a T 95,3; dat. pl. -]in ebda.; ah-: acc. sg. -] Gl 5,16,60. — a-suuih: nom. sg. T 82,11 a. 90,4. 95,3; acc. sg. Gl 1,291,18 (Jb-Rd). T 161,2. — a-suih: acc. sg. Gl 1,815,13 (M). 2,134,69 (ebda., 5 Hss., 1-v-). 176,41 [Bd. 1, Sp. 683] (clm 6277, 9. Jh.). 62 (ebda.), O 4,12,10 (oder pl.?); acc. pl. T 76,5; ah-: acc. sg. Gl 4,314,24.
a-suaih: acc. sg. Gl 2,134,70 (M, clm 6242, 10. Jh.) halte ich für eine Verschreibung aus -suuih. Fraglich ist (a)suuihi: acc. pl. F 10,4. Die Hs. überliefert dea suuihhi, was Hench in dea (a)suuihi ändert. Da aber F auch scandalum pati mit suuîhhan übersetzt, vgl. 22,18, wäre auch das Simplex suuih st. m. (i- St.) = ae. swice, vgl. Wißmann S. 60 f., möglich, vgl. suuih st. m.
1) Ärgernis, Anstoß als seelische Erschütterung, Erregung: zuruuarida honida asuuih [usquequo patiemur hoc] scandalum? (der 10 ägypt. Plagen) [Ex. 10,7] Gl 1,291,18. asuuich [omnes vos] scandalum [patiemini in me, in ista nocte, Matth. 26,31] 718,7. 815,13 (1 Hs. â-, 4 gi-suuihhanî). 5,16,60. T 161,2. asuih [Paulus immunda quaedam sine pollutione comedentibus, sed imperfectis tentationis] scandalum [sua hac comestione moventibus dicit: ..., Greg., Cura 3,35 p. 96] Gl 2,176,41. asuih [si per verba eius in] scandalum [... mens capiatur, ebda. 39 p. 99] 62; — verbunden mit uuesan: jmdm. Ärgernis geben, ein Anstoß sein: thaz ist hiu asuuih? hoc vos scandalizat? T 82,11 a. uar after mir, satanas; asuuih bist mir scandalum es mihi 90,4.
2) Ärgernis, Anstoß als Ärgernis, Anstoß erregende Tat, Übeltat: asuih [propter offensionem, vel] scandalum [... publice nominari, Decr. Anast. i] Gl 2,134,69. ahsuih [propter infelicissimum Iudam et] scandalum [omnium apostolorum, Beda in Matth. p. 115] 4,314,24. sentit thie mannes sun sine engila, inti arlesent fon sinemo rihhe allu asuih inti thie thar tuont unreht omnia scandala et eos qui faciunt iniquitatem T 76,5. uue mittilgarte fon asuuichin! Notdurft ist thaz quemen asuuicha, thoch ... uue manne thuruh then quimit asuuih! vae mundo a scandalis! Necesse est ... ut veniant scandala, ... vae homini per quem scandalum venit 95,3; — verbunden mit tuon: jmdm. Übles antun, Böses zufügen, jmdn. verraten, verlassen: bi thiu ... zoh ih iuih (meine Jünger), ir mir ni datit asuih O 4,12,10.
Abl. âsuuihhanî; âsuuihhôn.
 
Artikelverweis 
âsuuihhanî st. f. — Graff VI, 869.
a-suihhani: acc. sg. Gl 1,815,13 (M, clm 18 140, 11. Jh.).
Ärgernis, Anstoß, seelische Erschütterung: [omnes vos] scandalum [patiemini in me, in ista nocte, Matth. 26,31] (1 Hs. âsuuih, 4 Hss. gisuuihhanî).
 
Artikelverweis 
âsuuihhôn sw. v.; ae. áeswician; vgl. Wißmann S. 60 f. — Graff VI, 868 f.
ah-suuihchont: 3. pl. Gl 5,16,61 (arch. episc. Aug. 6, 11. Jh.); -suuichon: 3. pl. conj. 1,718,10 (Carlsr. Aug. clxxviii, 11. Jh.; Steinm. vermutet Verderbnis aus gk- = gi-suuichon, vgl. ge- der Parallelhs. a. a. O.). — a-suichonde: part. prs. nom. pl. m. Gl 2,82,28 (Sg 558, 9. Jh.). — gi-a-suihot: part. prt. Gl 2,166,15 (clm 6277, 9. Jh.).
1) mit aktiver Bedeutung: jmdn. seelisch erschüttern, jmdn. kränken (in seinen Gefühlen und in seiner moralischen Existenz), verführen: asuichonde [hic (in dieser Welt) sumus, et tuti non sumus: aut enim cordis cogitationibus ... improbis atque inhonestis agitamur; aut venenatis linguae gladiis vulneramur, pro minimis et pravissimis rebus] scandalizantes [Caes. Hom., PL 67,1065] Gl 2,82,28. giasuihot [quis] scandalizatur [, et ego non uror?, Greg., Cura 2,10 p. 32 = 2. Cor. 11,29] 166,15.
2) mit passiver Bedeutung: an etw. Anstoß nehmen, sich über etw. erregen, kränken: [Bd. 1, Sp. 684] ahsuuichon [Petrus ait illi (Jesu): Et si omnes] scandalizati fuerint [in te, ego numquam scandalizabor, Matth. 26,33] Gl 1,718,10 (1 Hs. gesuuichen, vgl. oben). 5,16,61.
 
Artikelverweis 
âsuuing st. m., mhd. Lexer âswinc. — Graff VI, 887 s. v. asuinga.
a-suuinga: acc. pl. Gl 1,673,63 (M, 2 Hss., 1 -uv-). 674,36 (Rb). — a-suinga: acc. pl. Gl 2,334,24 (Ja).
1) der Abfall beim Schwingen des Flachses, beim Sieben des Getreides, Spreu: asuvinga gabissa [audite hoc qui conteritis pauperem ... dicentes: quando ... augeamus siclum ..., ut ...] quisquilias [frumenti vendamus? Amos 8,6] Gl 1,673,63 (8 Hss. nur gabissa, 1 gabissahi, 1 hôni). 674,36.
2) übertr. wertlose Sache: [ea quae ante pro lucro reputabat, quasi purgamenta] quisquilias- [que contempserit, Hier. in Matth. 26,19] Gl 2,334,24.
 
Artikelverweis 
asuunt ascē Gl 4,131,50 (Sal. c, 13. Jh.) vermag ich nicht zu deuten. Steinm. hielt Verderbnis aus ascendit scendit CGL iv, 311,23 für möglich, doch findet sich nach Thoma, Beitr. 73,210, ascendit scandit unglossiert auf dem folgenden Blatt der Hs.; erstes -u- von asuunt unsicher.
 
Artikelverweis 
at s. az präp. u. adv.?
 
Artikelverweis 
[ât- as. Wa 57,25 (Ess. Ev.) möchte Wadstein zu âtsac Eßsack, Speisesack: [qui habet] sacculum [, tollat similiter et peram, Luc, 22,36] ergänzen, während Steinmeyer, AfdA. 26,1900,204, darin präfigiertes lat. at zum folgenden tollat sieht.]
 
Artikelverweis 
atah s. AWB atuh st. m.
 
Artikelverweis 
atahaft adj. — Graff I, 145.
Nur in Nb Nc.
ata-hafta: nom. sg. f. Nb 85,22 [95,22]. Nc 846,25 [219,17]. — ato-haften: acc. sg. m. Nb 347,2 [380,3]. ate-haftemo: dat. sg. m. n. Nb 40,25 [46,5]. Nc 756,23 [99,9].
ununterbrochen:
a) vom Raum: fortlaufend, zusammenhängend: sumiu (tier) farent stracchendo . unde uuiskendo dia erda . unde machont sie atohaften slih . mit tien brusten gandiu trahuntque continuum sulcum ... Nb 347,2 [380,3]. ube der tagerod scono nefareti den first . mit temo eristen scimen ... so geuuiteroti den ring (der Erzählung) . tiu atahafta pagina . eteuuar noh furder gebreittiv adhuc compararet iugata pagina . quocumque ducta largiorem circulum Nc 846,25 [219,17];
b) von der Zeit: immerwährend, dauernd, nicht abreißend: ih ... kescreiota in atehaftemo sere continuato dolore Nb 40,25 [46,5]. fone diu nelazet in diu atahafta forhta nieht saligen uuesen continuus timor 85,22 [95,22]. ter (der Gott der Unterwelt) uuas richero danne der bruoder (der Gott der Meere) ... fone atehaftemo guuunne dero gebornon semper eorum quae gignuntur ... opulentus Nc 756,23 [99,9].
Abl. atahafto; (gi-)atahaftôn.
 
Artikelverweis 
atahafto adv. — Graff I, 145 s. v. atahaft.
ata-hafto: Nb 112,5. 6 [122,26. 27]. Ni 511,21.
fortlaufend, immerwährend, ohne Unterbrechung: tar (am Nordpol) ist a. tag per sex menses . fone uernali ęquinoctio . unz ze autumnali . unde a. naht per alios sex menses . fone autumnali ęquinoctio . unz ze uernali Nb 112,5. 6 [122,26. 27]. uernim ein ding uuesen . tie dri terminos ... animal . gressibile . bipes ... ni doh fone diu nieht ein . taz sie a. unde geslago nah einanderen gesprochen uuerden neque enim eo . quod dicuntur propinque . unum erit Ni 511,21. [Bd. 1, Sp. 685]
 
Artikelverweis 
gi-atahaftôn sw. v. — Graff I, 145.
ge-ate-haftoti: 3. sg. conj. prt. Nb 352,6 [385,16].
etw. ohne Unterbrechung fortsetzen, einer Sache, einem Vorgang Dauer verleihen: zegat tiu fart (die Bewegung, in der sich die Welt für uns befindet) . so ist ouh tempus zegangen . unde so ist keskehen . daz si iro lib farendo g. . des ... samenthafti . si begrifen nemahta ze stete stando ut continuaret vitam eundo.

 

âsuuih
 1) Ärgernis, Anstoß als seelische Erschütterung, Erregung: zuruuarida honida asuuih [usquequo patiemur hoc] scandalum? (der 10 ägypt. Plagen) [Ex. 10,7] Gl 1,291,18. asuuich [omnes vos] scandalum [patiemini in
 2) Ärgernis, Anstoß als Ärgernis, Anstoß erregende Tat, Übeltat: asuih [propter offensionem, vel] scandalum [... publice nominari, Decr. Anast. i] Gl 2,134,69. ahsuih [propter infelicissimum Iudam et] scandalum
 
âsuuihhôn
 1) mit aktiver Bedeutung: jmdn. seelisch erschüttern, jmdn. kränken (in seinen Gefühlen und in seiner moralischen Existenz), verführen: asuichonde [hic (in dieser Welt) sumus, et tuti non sumus: aut enim
 2) mit passiver Bedeutung: an etw. Anstoß nehmen, sich über etw. erregen, kränken: ahsuuichon [Petrus ait illi (Jesu): Et si omnes] scandalizati fuerint [in te, ego numquam scandalizabor, Matth. 26,33]
 
âsuuing
 1) der Abfall beim Schwingen des Flachses, beim Sieben des Getreides, Spreu: asuvinga gabissa [audite hoc qui conteritis pauperem ... dicentes: quando ... augeamus siclum ..., ut ...] quisquilias [frumenti vendamus? Amos 8,6] Gl 1,673,63
 2) übertr. wertlose Sache: [ea quae ante pro lucro reputabat, quasi purgamenta] quisquilias- [que contempserit, Hier. in Matth. 26,19] Gl 2,334,24.
 
atahaft
 a) vom Raum: fortlaufend, zusammenhängend: sumiu (tier) farent stracchendo . unde uuiskendo dia erda . unde machont sie atohaften slih . mit tien brusten gandiu trahuntque continuum sulcum ... Nb 347,2 [380,3]. ube der tagerod scono
 b) von der Zeit: immerwährend, dauernd, nicht abreißend: ih ... kescreiota in atehaftemo sere continuato dolore Nb 40,25 [46,5]. fone diu nelazet in diu atahafta forhta nieht saligen uuesen continuus timor 85,22 [95,22]. ter (der