Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
haptbandun bis haraga (Bd. 4, Sp. 708 bis 710)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis haptbandun S 365,1,4 s. AWB haftbant.
 
Artikelverweis 
har Gl 3,358,20. 4,74,49 s. haro.
 
Artikelverweis 
hâr st. n., mhd. hâr, nhd. haar; as. mnd. hâr, mnl. haer; afries. her; ae. hǽr; an. hár. — Graff IV,981 f.
har: nom. sg. Gl 2,370,54 (2 Hss.). 372,36 (2 Hss.). 375,17. 376,33. 468,27 (2 Hss.). 3,3,72 (Voc.). 18,21. 353,35. 362,2 (Jd). 391,20 (Hildeg.). 435,34. 438,27. 661,3. 663,55. 4,119,23 (Sal. a 2, 7 Hss.). Beitr. 73,219 (Sal. c; nach Gl 4,155,18). W 88,2 (BCK). 12; dat. sg. -]e Gl 2,490,35. 661,39. Nb 164,13 [176,15] (-â-); acc. sg. T 30,4. O 2,22,24. Np 51,4 (-â-); nom. pl. T 44,20. NpNpw 39,13 (Np -â-); -]ir Gl 1,82,7 (Pa Ra). 233,21 (K Ra); -]er 82,7 (K). Np 68,5 (-â-); dat. pl. -]un Gl 2,640,4; -]on 498,3 = Wa 85,1 (Carlsr. S. Petri, 10./11. Jh.); -]irun T 13,11 (u in o korr.); acc. pl. Gl 1,599,36 (M, 3 Hss.). 643,2 (M, 4 Hss.). 2,454,52. 511,17 (2 Hss.); -]ir 1,274,17 (Jb-Rd). 599,35 (M, 6 Hss.). 642,72 (M, 3 Hss.). 2,639,3; -]er Thoma, Glossen S. 21,33; haar: nom. sg. W A 88,2.
Hierher wohl auch: hare: nom. pl.? Gl 3,436,33 (clm 14 584, 14. Jh.; zu hare neben har als frühe Pluralform vgl. DWb. IV,2,7).
Verschrieben: harint: acc. pl. Gl 2,656,44 (clm 18 059, 11. Jh.; l. harir, Steinm.).
Haar von Menschen u. Tieren, auch das einzelne Haar:
a) allgem.: fahs(es) harir caesaries capilli Gl 1,82,7. har pilus [Prisc., Inst. II,162,3] 2,370,54. 375,17. πυλως [ebda. 271,16] 372,36. 376,33. pilus har dicitur a pelle prodeat [zu: quali radiarint stemmate pila, Prud., Symm. I,485] 468,27. har pilus 3,3,72. 435, 34. 663,55. 4,119,23. Beitr. 73,219 (nach Gl 4,155,18). capillus Gl 3,18,21. 362,2. caesaries 353,35. 436,33 (vgl. o.). ornalz crinis 391,20. crinis 438,27. 661,3;
b) von Menschen: (Haupt-, auch Körper-)Haar, volles Kopfhaar: craiu harir [deducetis] canos [meos cum dolore ad inferos, Gen. 42,38] Gl 1,274,17. Thoma, Glossen S. 21,33. harir [radet dominus ... caput et] pilos [pedum, et barbam universam, Is. 7,20] Gl 1,599,35. sceranten harir [sume tibi gladium acutum,] radentem pilos [Ez. 5,1] 642,72. thu ni maht ein [Bd. 4, Sp. 709] har thes fahses uuizaz gituon odo suarz non potes unum capillum album facere aut nigrum T 30,4. O 2,22,24. iuuares houbites har allu girimitu sint vestri autem et capilli capitis omnes numerati sunt T 44,20. manegeren sint siu (miniu unreht) danne diu har minis houbetis multiplicatae sunt super capillos capitis mei NpNpw 39,13. Np 68,5. iz (sc. scarsahs) nimet daz har . nals den lip 51,4. sin (Christus) har ist also palmae uuipfela, suarz samo ein raban comae eius sicut elatae palmarum, nigrae quasi corvus [Cant. 5,11] W 88,2. die imo adhaerent per fidem ... also daz har demo hoibete 12; die kräftigen, struppigen Haare der Augenlider, Wimpern: haron [palpebralibus extra horrescunt] saetis [Prud., Ham. 873] Gl 2,498,3 = Wa 85,1;
c) von Tieren: Haar, Borste, Mähne, Fell: harir pelliciae (vgl. Splett, Stud. S. 340) Gl 1,233,21. har saetas [-que (des Stieres) fulgor bractealis inficit, Prud., P. Rom. (X) 1025] 2,454,52. 511,17. hare [saetisve tectus (Johannes) hispida et] lanugine [secessit, Prud., H.ieiun. (VII) 63] 490,35. harir [(barbas) Cinyphii tondent hirqui] saetas [-que comantis, Verg., G. III,312] 639,3. harun [pecudum fulvis velatur corpora] saetis [ebda. 383] 640,4. harir [summas carpens media inter cornua (der Stiere)] saetas [Verg., A. VI,245] 656,44. hare [terribili inpexum os] saeta [(des Löwen), ebda. VII,667] 661,39. giuuati fon harirun olbentono vestimentum de pilis camelorum T 13,11. daz leidera (der Jungen) springet uf an in (den Affen) unde habet . sih ze sinemo hare [vgl. (fert) odiosum vero post se in dorso ... odiosus vero saetis dorsi eius haerit, Rem.] Nb 164,13 [176,15].
Komp. brant-, houbit-, hungar-, lîh-, stuph-, uuîbeshâr, jungvrouwen-, krisphâr mhd.; Abl. hærchîn mhd. (Nachtrag), gihârit, hârîn, -hârîg.
 
Artikelverweis 
hara s. hera.
 
Artikelverweis 
hara Gl 3,670,60 ist lat.
 
Artikelverweis 
hâra sw. st. f., mhd. ?hare sw. f.; mnd. hâre, mnl. hare; ae. hǽre sw. f. — Graff IV,982.
Schwach: harr-: dat. sg. -un Np 34,13 (hâ-); -en Npw ebda.; acc. sg. -un Gl 1,292,69 (Jb-Rd). 333,5 (M, 5 Hss.). 575,56 (M, 6 Hss., 1 -vn). 602,53 (M, 6 Hss.). Np 29,12 (hâ-). 34,26; -on Gl 1,575,57 (M); -en Npw 29,12. 34,26; nom. pl.? -un Gl 1,350,39 (M); harun: acc. pl. Gl 2,576,34 = Wa 90,25 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh.). — heron: dat. sg. Pw 68,12 = Gl L 412 [421].
Stark: harr-: acc. sg. -a Gl 1,602,52 (M, 3 Hss.). 810,63 (M, 2 Hss.); nom. pl. -a 3,149,38 (SH A, 3 Hss.); haru: dat. sg. T 65,2. — hera: dat. sg. Gl L 258 [420].
Nicht eindeutig: harr-: nom. sg. -a Gl 1,350,38 (M, 4 Hss.). 3,149,38 (SH A, 2 Hss.); -e 190,40 (SH B); har-: dass. -a 4,125,29 (Sal. b). 135,55 (Sal. c). — hairr-: nom. sg. -a Gl 1,584,30 (2 Hss.) = Wa 78,4. 3,697,61 (Schlettst., 12. Jh.); 618,6 (clm 14 584, 14. Jh.); herra: dass. 190,40 (SH B); hera: dass. Hbr. I,326,152 (SH A).
Verschrieben: harh: nom. sg. Gl 1,350,39 (M, clm 13 002, 12. Jh.); arch: dass. 40 (M, clm 17 403, 13. Jh.); haro: dass. 3,624,63 (Vat. Reg. 1701, 11. Jh.).
Sacktuch, grobes Gewebe aus Tierhaar: harra cilicium (Hss. auch cilicia) quod de pilis caprarum sint, vel aliorum peccorum, item psiatium [Hbr. I,326,152] Gl 3,149,38. Hbr. I,326,152. harre cilicium Gl 3,190,40. 697,61. psiat(i)um 618,65; — als härenes Buß- oder Trauergewand: harrun [scindite vestimenta vestra, et accingimini] saccis (Hss. saccum) [, et plangite ante exequias Abner, 2. Reg. 3, 31] Gl 1,292,69. harra [in triviis eius accincti sunt] sacco (Hss. saccum) [Is. 15,3] 602,52. harra [(daß der fastende Mensch)] saccum [et cinerem sternere, Is. 58,5] 810,63. harun saetas [-que plangens turba sumit [Bd. 4, Sp. 710] textiles, Prud., H.ieiun. (VII) 152] 2,576,34 = Wa 90, 25. hara cilicium poenitentiae testimonium 4,125,29, dazu wohl auch hara cilicium 135,55. hera [induebar] cilicio [Ps. 34,13] Gl L 258 [420], z. gl. St. NpNpw 34,13. forn in haru inti in ascun riuua tatin olim in cilicio et cinere poenitentiam egissent T 65,2. gesatta uuat min te heron posui vestimentum meum (ad) cilicium Pw 68,12, z. gl. St. heron cilicium Gl L 412 [421]. du zebrache mina harrun . unde uuatost mih mit freuui concidisti saccum meum .i. mortalitatem meam . et circumdedisti me laetitia NpNpw 29,12. die harrun tragen sie ana . in dero buozzen sie iro audaciam (nendigi) . unde iro inpudentiam (uneri) [vgl. quasi quodam cilicio poenitentiae, quasi veste lugubri, Cass.] 34,26; — als Zeltdach: harrun [fecit et] saga (Hss. sagum) [undecim de pilis caprarum ad operiendum tectum tabernaculi, Ex. 36,14] Gl 1,333,5; als Sack (oder graues Sacktuch?): harrun [(nequitia mulieris) obcaecat vultum suum tamquam ursus: et quasi] saccum [ostendit, Eccli. 25,24] 575,56. hairra (1 Hs. hairra sac) saccus [ebda.] 584,30 = Wa 78,4; als Satteldecke: harra soum satol sagma [super quo sederit, immundum erit, Lev. 15,9] 350,38 (6 Hss. nur hâra). hara sagma 3,624,63.
Abl. hârîn.
 
Artikelverweis 
hara.. Gl 4,84,23 s. AWB gar(a)uuî.
 
Artikelverweis 
harā- s. AWB harm-.
 
Artikelverweis 
haraffa s. AWB harpha.
 
Artikelverweis 
harafleiche Gl 1,682 Anm. 15 s. AWB harphleih.
 
Artikelverweis 
haraga, -o s. AWB harug.