Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
hartuueishe bis hârwurm (Bd. 4, Sp. 743 bis 744)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis hartuueishe Gl 3,571,55/56 s. AWB arauuz.
 
Artikelverweis 
hartuwi Gl 3,512,25 s. AWB hartheuui.
 
Artikelverweis 
hartwigilin Gl 3,44,58 s. AWB harttrugilî(n) st. n.
 
Artikelverweis 
hartwurz mhd. st. f.; vgl. Diefb., Gl. S. 277 f.
hart-wurz (clm 27 329, 14. Jh.), -wrz (Frankf., 14. Jh.): nom. sg. Gl 3,51,28.
Tüpfel-Hartheu, Hypericum perforatum L., vgl. Marzell, Wb. 2,939 ff.: ipiricum.
 
Artikelverweis 
hartzuch Gl 2,339,20 = 4,234,16 s. AWB harzuh.
 
Artikelverweis 
harug st. m.; ae. hearh, hearga; an. hörgr. — Graff IV,1015.
haruc: nom. sg. Gl 1,83,29 (R). 145,22 (R). 493,14 (Rf). 620,8 (Rb); acc. sg. 300,58 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.). 316,60 (Rb). 696,7 (Würzb. Mp. th. f. 3, 8. Jh.). — haruga: nom. pl. Gl 1,99,40 (R); acc. pl. 205,33 (R). 283,25 (Rd). 336,74 (Rb). 374,15 (Rb). 447,59 (Rb). — haruch: acc. sg. Gl 1,285,4 (Jb-Rd).
harag-: gen. pl. -o Gl 2,20,51; acc. pl. -a 1,283,25 (Jb). 636,23 (Rb).
harca: nom. pl. (?) Gl 1,383,19 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.).
Verschrieben: diaraga: acc. pl. Gl 2,13,14/15 (Bremen b 52, 10. Jh., l. haraga, Steinm.); wohl hierher auch, verstümmelt: ruh: 1,205,33 (einziger Beleg in K, zu -h für -g vgl. Splett, Stud. S. 215. 291).
Unsicher ist: hart: nom. sg. Gl 1,605,66 (M, clm 18 140, -t nach Steinm. undeutl.; verschr. für -c?), ebenso harc: dass. (?) ebda. (M, clm 19 440), für beide gibt Graff IV,1026 einen eigenen Ansatz hart ‘Hart, Berg, Waldu. ON auf -hart mit Verweis auf harug, deren etym. Zusammengehörigkeit das Idg. et. Wb. S. 532 erwägt u. ae. harađ vergleicht; auch das Ahd. Gl.-Wb. S. 255 setzt für diesen Beleg hard an. Angesichts dessen, daß das lat. Lemma (s. u.) lucus den heiligen Hain bezeichnet u. auch in mehreren Belegen mit harug übers. ist u. anderseits neben dem fraglichen harc noch ein harca Gl 1,383,19 belegt ist, könnte durchaus eine Verschr. bei hart vorliegen.
Heiligtum, heiliger Hain, auch Tempel: haruc capitolium Gl 1,83,29. delubra 99,40 (R, vgl. betabûr PaKRa). fanum 145,22 (R, vgl. bluozhûs PaKRa). haruga Lucas (für lucos, vgl. Splett, Stud. S. 290 f.) 205,33 (R), hierzu auch ruh (K; s. Formenteil u. vgl. Wesche a. a. O. S. 18). haruga [aras eorum destrue, confringe statuas,] lucos [-que succide, Ex. 34,13] 283,25. 336,74. haruch [Abraham vero plantavit] nemus [in Bersabee, Gen. 21,33] 285,4. 300,58. forst flanzota edo haruc edo uuih nemus plantavit [ebda.] 316,60. haruga [dissipate aras ...] lucos [igne comburite, Deut. 12,3] 374,15. harca [super struem lignorum, quae de] nemore (Hs. -ra) [succideris, Jud. 6,26] 383,19. altara inti manalihun inti haruga aras et statuas et lucos [3. Reg. 14,23] 447,59. haruc [iussit ... convivium praeparari in vestibulo horti, et] nemoris (Hs. nemus) [, quod regio cultu (Gl.: za chuninglihhemo [Bd. 4, Sp. 744] dhionoste 493,1/2) et manu consitum erat, Esth. 1,5] 493,14. harc. ał. loch lucus [zu: non stabunt luci et delubra, Is. 27,9] 605,66. haruc [non respiciet] lucos (Hs. lucus) [et delubra, Is. 17,8] 620,8. haraga [posuisti] aras [confusionis, aras ad libandum Baalim, Jer. 11,13] 636,23. haruc [proiecerunt arma sua, et fugerunt ad] fanum [quod erat in Carnaim, 1. Macc. 5,43] 696,7. dilubra i. templum demoniorum ł diaraga [zu: nam paganorum destruxit fana profana iure tyrannorum sternens delubra reorum, Aldh., De virg. 691] 2,13,14/15. harago fanorum [statuam per girum ferre nefandam, ebda. 1523] 20,51.
Vgl. Wesche, Diss. § 2.
Abl. harugâri.
 
Artikelverweis 
harugâri st. m. — Graff IV,1016.
harugara: acc. pl. Gl 1,458,41 (Rb).
(heidnischer) Priester, Zeichendeuter (?): [observavit auguria, et fecit pythones,] et aruspices [multiplicavit, 4. Reg. 21,6].
Vgl. Wesche, Beitr. 61,2 ff. u. Anm. 3.
 
Artikelverweis 
haruila Gl 3,150,44 s. AWB harluf.
 
Artikelverweis 
haruiz Gl 3,574,9 s. AWB arauuz.
 
Artikelverweis 
haru..sca.. Gl 2,565,15 s. AWB harmscara.
 
Artikelverweis 
hârwurm mhd. st. m., nhd. haarwurm; mnd. hârworm, mnl. haerworm.
har-worme: acc. pl. Beitr. 73,258,60 (London, mus. Brit. Arund. 225, 14. Jh.). 61 (ebda.).
Spulwurm: harworme l’maden [in membris] vermes [necat omnibus ipse (calamentus), Macer Flor. XV,612] Beitr. 73,258,60. contra vermes dictos harworme [Randgl. zu: ebda.] 61.