| - ir-lâzan, red. v.
- nidar-lâzan, red. v.
- nidar-gi-lâzan, red. v.
- ob-lâzan, red. v.
- untar-lâzan, red. v.
- ûz-lâzan, red. v.
- ûzan-lâzan, red. v.
- ûz-fir-lâzan, red. v.
- zi-lâzan, red. v.
- zir-lâzan, red. v.
- zuo-lâzan, red. v.
- zuo-gi-lâzan, red. v.
- lâzanî, st. f.
- fir-lâzanî, st. f.
- gi-lâzanî, st. f.
- int-lâzanî, st. f.
- zi-lâzanî, st. f.
- fir-lâzannissî, st. f.
- fir-lâzano, adv.
- bi-lâzanto, adv.
- fir-lâzanto, adv.
- fir-lâzâri, st. m.
- lazc
- laze
- -lâzi
- -lâzida
- -lâzîg
- -lâzîgo
- -lâzlîh
- -lâzlîhho
- fir-lâznessi, st. n.
- fir-lânissi, st. n.
- lazo
- -lâzôn
- -lâzônto
- fir-lâzunga, st. f.
- -lâzunga
- lâzûrstein, mhd. st. m.
- (-)lazz-
- lazzên, sw. v.
- lazzî, st. f.
- lazzit
- lazzit
- lazzo, adv.
- lazzôn, sw. v.
- lazzôst, adv. superl.
- |lbaom
- lco
- le
- le
- le
- lê
- le..
- leader
- leaist
- lean
- leara
- |le b.
- lebara, st. sw. f.
- lebar(a)uuurst, st. f.
- lebarlâgo, sw. m.
- lebarsioh, adj.
- lebarstein, st. m.
- lêbartîn, adj.
- lêbarto, sw. m.
- lebato, sw. m.
- lebdæ
- lebde
- lebeleia
- lebên, sw. v.
- gi-lebên, sw. v.
- ubar-lebên, sw. v.
- uuidar-lebên, sw. v.
- lebên, st. n.
- lebenkla
- lebênti
- -lebênti
- lebntîg, adj.
- leber, st. f.
- leberbluome, mhd. sw. m. f.
- leberkrût, mhd. st. n.
- leberlich, mhd. adj.
- leberwurzkraut, hnhd. st. n.
- lebeto
- lebff
- -lebi
- lebileia
- leblich, mhd. adj.
- -lebo
- lecg, ae. f.
- lechentm
- lechi
- lechilo
- lechse
- lechts
- lecicha
- lecit
- leclihemo
- lectro
- led(-)
- ledar, st. n.
- ledarâri, st. m.
- ledargar(a)uuo, sw. m.
- ledargaruuâri, st. m.
- ledarhosa, sw. f.
- ledarmahhâri, st. m.
- leddar
- ledder
- ledegen
- [h]lêderî, as.?
- lederkalc, mhd. st. m.
- ledigen, mhd. sw. v.
- ledegen, mhd. sw. v.
- gi-ledgôn, sw. v.
- ût-lêthitton, as. sw. v.
- lefdi
- lefel
- leffa, st. sw. f.
- leffen, sw. v.
- leffil
- lephil
- leffs mammalot
- leffur, st. m.
- lefihevil
- lefil
- lefs, st. m.
- lefso, sw. m.
- lefsmammalôn, sw. v.
- lefso
- legan
- fir-leganî, st. f.
- gi-leganî, st. f.
- gi-leganlîhho, adv.
- legar, st. n.
- legarhuoba, st. sw.?
- legarhuor, st. n.
- -legâri
- bi-legâri, st. m.
- legarstat, st. f.
- legbr
- legderi
- -lege
- legellîn
- hin-legen, mhd. sw. v.
- leger
- -leger
- legge
- leggen, sw. v.
- -leggen
- ana-leggen, sw. v.
- ana-gi-leggen, sw. v.
- bi-leggen, sw. v.
- fir-leg(g)en, sw. v.
- fora-leggen, sw. v.
- gi-leggen, sw. v.
- hera-zuo-leggen, sw. v.
- ir-leggen, sw. v.
- nidar-leggen, sw. v.
- ubar-leggen, sw. v.
- ubari-gi-leggen, sw. v.
- ûf-leggen, sw. v.
- umbi-leggen, sw. v.
- untar-leggen, sw. v.
- uuidar-leggen, sw. v.
- zi-leggen, sw. v.
- zi-ir-leggen, sw. v.
- zisamane-leggen, sw. v.
- zuo-leggen, sw. v.
- zisamane-leg(g)ento, adv.
- legget
- -legi
- -legî
- legida, st. f.
- gi-legida
- gi-legidî
- legila
- leginproth
- legir
- legistuon |
- gi-lego, adv.
- -legunga
- legygę
- lêhan, st. n.
- in(t)-lêhan, st. n.
- -lêhanâri
- int-lêhanâri, st. m.
- lêhanhêrro, sw. m.
- int-lêhanlîh, adj.
- lêhanlîhhn, adv.
- -lêhanlîhho
- int-lêhanlîhho, adv.
- lêhanman, st. m.
- lêhanôn, sw. v.
- -lêhanôn
- ana-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôtî, st. f.
- ir-lêhanunga, st. f.
- lehduoma
- thuruh-lehhan, st. v.
| | ir-lâzan red. v., mhd. Lexer erlâen, -lân, nhd. DWB erlassen; as. alâtan (s. u.), mnd. erlâten, mnl. erlaten; ae. álǽtan; got. usletan. — Graff II,304 f. Praes.: ir-lazzen: inf. Np 70,1 (-â-); ar-laz-: 3. sg. -it Gl 2,170,19 (clm 6277, 9. Jh.); ir-: 2. sg. -est NpNpw 21,3. Part. Praet.: ar-lazen-: dat. sg. f. -arv Gl 1,709,18/19; er-: Grdf. -] Nc 710,14 [26,19] (-â-). Verstümmelt: a-let..: part. prt. dat. sg. f. Gl 4,287 Anm. 1 = Wa 48,14 (Ess. Ev., 10. Jh.; l. aleteneru (?), Steinm., aletenaru (?), Wadst.). 1) etw., jmdn. von etw. befreien: a) mit abstr. Akk./Akk. d. Pers. u. Gen. d. Sache/ abstr. Gen.: noh tiu (Glückseligkeit) neuuard funden . diu alles anablastes fermiten uuare . unde erlazen alles uuages neque enim ulla (fortuna) prorsus erat quae ab omni inmunis .i. inofficiosa incursu . cunctoque esset gurgite feriata Nc 710,14 [26,19]. daz sie des ellendes kehorsam gote uuarin . der sie is irlazzen neuuolta . unz er sie daruz losti Np 70,1; b) mit Akk. d. Pers. u. uneingeleitetem negiertem Objektsatz: got ... du negehorest mih . umbe calicem mortis. Du neirlazest mih . ih netrinche in NpNpw 21,3; c) im abs. Dat.: arlazenarv ita timore depulso [Randgl. zu: tunc Herodes videns quoniam illusus esset a magis,] iratus est valde [Matth. 2,16] Gl 1,709,18/19. 4,287 Anm. 1 = Wa 48,14. 2) (etw.) unterlassen: arlazit [propter frigus piger non arat, dum parva ex adverso mala metuit, et operari [Bd. 5, Sp. 688] maxima] praetermittit [Greg., Cura 3,15 p. 56] Gl 2,170,19. Vgl. urlâz.
nidar-lâzan red. v., mhd. niderlâen, nhd. niederlassen; mnd. nēderlâten, mnl. nederlaten. — Graff II,307. Nb, Np -â-. Praes.: nidar-laz-: 3. pl. -ant Gl 2,184,58/59 (M, 2 Hss.); inf. -an O 5,25,5 (F); laz ... nidar: 2. sg. imp. 2,4,55; nithar-lazan: inf. 5,25,5 (PV); laz ... nithar: 2. sg. imp. Gl 1,709,44 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.; vgl. Ahd. Wb. 4,962 s. v. hera + nidar B I 4 a β); nider-laz-: 3. pl. -ent 2,184,59 (M, clm 21525, 9. Jh.). Nb 313,6 [238,20/21]; 2. sg. imp. -] Gl 2,645,50; laz- ... nider: 3. sg. -et Np 118 F,48; 3. pl. -ent NpNpw 103,8; 2. sg. imp. -] Gl 5,12,11 (Augsb., Arch. 6, Gll. 10. Jh.; vgl. Ahd. Wb. a. a. O.); nidir-lazit: 3. sg. 1,322,10 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); lazet ... nidir: dass. Npw 118 F,48. — Kurzform (vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 351 Anm. 2, Paul, Mhd. Gr.23 § 287): la ... nider: 2. sg. imp. Gl 1,709,43 (vgl. Ahd. Wb. a. a. O.). Praet.: nider-lizzen: 3. pl. Gl 1,642,13 (M); nidar liazi: 3. sg. conj. O 2,5,21; liaz ... nidiri: 3. sg. 14,83 (zum Adj. aus Reimzwang vgl. Nemitz § 64); nider-liez-: 3. pl. -un Gl 1,642,11 (M, 5 Hss.; 1 Hs. -r- aus -l- rad. (vgl. Gl 5,96,16)); -in 2,693,53; liez ... nider: 3. sg. Nc 730,24 [47,14]; nither-liezun: 3. pl. Gl 1,725,12 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.); nidir-lizin: dass. 642,12/13 (M). Part. Praet.: nider-gi-lazz-an-: nom. sg. m. -er Gl 2,652,48; -ge- -in-: dass. -er 1,764,36/37. 5,21,26; nidir-ki-: dass. -er 2,681,65; -ge- -en-: dass. -er 1,764,37; nider-gilazener: dass. 36. 1) trans.: etw., (jmdn.) (von irgendwo nach irgendwohin) hinunter-, herunterlassen, sinken lassen: a) mit Akk. d. Sache, eigentl.: nidirlazit [cumque levaret Moyses manus, vincebat Israel: sin autem paululum] remisisset (Hs. remisset) [, superabat Amalec, Ex. 17,11] Gl 1,322,10. niderliezun [nam cum fieret vox super firmamentum, ... (animalia) stabant, et] submittebant [alas suas, Ez. 1,25] 642,11. suochet ieman mercedem terrenę felicitatis umbe opus dei . der lazet die hende nider [vgl. nam si de opere mandatorum dei merces terrenae felicitatis expetitur, deponuntur manus potius quam levantur, Aug., En.] NpNpw 118 F,48; — bildl.: nu will ih thes giflizan, then segal nitharlazan, thaz in thes stades feste min ruadar nu gireste O 5,25,5; b) mit (in Glossen nicht übers.) Akk. u. Präp.verb.: eigentl.: nitherliezun [ascenderunt supra tectum, et per tegulas] summiserunt [eum (sc. paralyticum) cum lecto in medium ante Iesum, Luc. 5,19] Gl 1,725,12. nidergilazener [per fenestram in sporta] dimissus [sum per murum, 2. Cor. 11,33] 764,36. 5,21,26. niderliezin [deseruere omnes defessi, et corpora saltu ad terram] misere [aut ignibus aegra dedere, Verg., A. II,566] 2,693,53; Blut hinabfließen lassen: niderlaz [quattuor his (sc. tauris et iuvencis) aras alta ad delubra dearum et sacrum iugulis] demitte [cruorem, ders., G. IV,542] 645,50; — übertr.: sus uuerdent sie gescalhchet. So sie iro muot niderlazent . aba demo ufuuertigen . an daz nideruuertiga nam ubi deiecerint oculos . s. mentis . a luce summae veritatis . ad inferiora et tenebrosa Nb 313,6 [238,20/21]; c) im Part. Praet., adjekt.: lang herabgewachsen: nidergilazzaner [respicimus: dira inluvies] inmissa [-que barba, ... at cetera Graius, Verg., A. III,593] Gl 2,652,48. [Bd. 5, Sp. 689] 2) refl.: sich (von irgendwo nach irgendwohin) herablassen, herabbewegen: a) eigentl., auch in einem Bilde: α) sich niederbeugen, fallen lassen: mit Adv.: la dich hera nider [(der Teufel zu Jesus:) si filius dei es,] mitte te deorsum [Matth. 4,6] Gl 1,709,43. 5,12,11, z. gl. St. laz thih nidar herasun O 2,4,55; — mit Präp.verb. (zur Angabe des Ausgangs- oder Zielortes): nidarlazant [per ambitum quasi per gulae desiderium (animalia) sese ad ima] submittunt [Greg., Cura 2,10 p. 30] Gl 2,184,58/59 (2 Hss. nidarhaldên). (der Teufel) bat thesan ... er sih ouh fon ther hohi thes huses nidar liazi O 2,5,21. inin diu liez sih nider langseimo diu scona Pallas fone iro stete . diu heiteren liehtes ist unde hirelichoren de quodam purgatioris vibratiorisque luminis loco allapsa sensim Pallas corusca descendit [vgl. quia sapientia in excelsis habitat, Rem.] Nc 730,24 [47,14]. so burrent sih predicatores . unde lazent sih nider populi . unz an die stat dinero ęcclesię . die du in feste tate ascendunt montes et descendunt campi in locum quem fundasti eis NpNpw 103,8; β) (sich)hinlegen, niederlassen: mit (in der Glosse nicht übers.) Präp.verb. (als Ortsangabe): nidirkilazziner [non ego vos (sc. capellas) posthac viridi] proiectus [in antro dumosa pendere procul de rupe videbo, Verg., E. I,75] Gl 2,681,65; b) übertr.: sich erniedrigen: thie jungoron ... sih wuntorotun ... Thaz sih liaz thiu sin diuri mit otmuati so nidiri O 2,14,83 (zu nidiri s. Formenteil).
nidar-gi-lâzan red. v., mhd. nidergelâen (vgl. Lexer, Hwb. 3, Nachträge S. 330). — Graff II,307. Praes.: nidar-gi-lazzan: inf. Gl 1,444,10 (Rf; anders Gl.-Wortsch. 5,485 (s. v. nidar-lâzan)). das Angesicht sinken lassen, neigen: nidargilazzan summisso (Hs. submittere) [-que Bethsabee in terram vultu, adoravit regem (David), 3. Reg. 1,31]. Abl. nidargilâzida.
ob-lâzan red. v. (zum Präfix vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 25 Anm. 1 c, Schatz, Ahd. Gr. § 72; Splett, Ahd. Wb. I,1,518 oba-). — Graff II,306. Praes.: ob-laz: 2. sg. imp. S 27,4; 1. pl. -]em ebda. (zur Endg. vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 307 Anm. 6); beide Patern. jmdm. (etw.) vergeben, verzeihen, mit Dat. d. Pers. (u. abstr. Akk.): oblaz uns sculdi unsero, so uuir oblazem uns sculdikem.
untar-lâzan red. v., mhd. Lexer underlâen, -lân, nhd. DWB unterlassen; mnd. underlâten, mnl. onderlaten. — Graff II,306. Praes.: unter-lazet: 2. pl. imp. Gl 1,442,6 (M, 5 Hss., 3 unlaz&, 1 Hs. -&, 1 v-). Praet.: untar-leaz: 3. sg. Gl 1,445,29 (Rf). 1) (etw. zu tun) unterlassen, bleibenlassen: untarleaz [quod cum audisset Baasa,] intermisit [aedificare Rama, et reversus est in Thersa, 3. Reg. 15,21] Gl 1,445,29. 2) (jmdn.) hinzulassen, -schicken: zuolazet ł unterlazet (1 Hs., 4 Hss. nur unterlazet) [sedere facite Naboth inter primos populi, et] submittite [duos viros filios Belial contra eum, et falsum testimonium dicant, 3. Reg. 21,10] Gl 1,442,6. Abl. untarlâz, untarlâzunga; vgl. -lâza1. [Bd. 5, Sp. 690]
ûz-lâzan red. v., mhd. ûlâen, nhd. DWB auslassen; mnd. ûtlâten, mnl. utelaten. — Graff II,306. Praes.: uz-lazz-: 2. sg. -ist Np 103,10 (ûz-, -â-); inf. -en 38,5 (ûz-, -â-); part. f.? -en Gl 1,785,40 (M; vgl. die Parallelhss.); -laz-: 2. sg. -est Npw 103,10; part. f. -antiv Gl 1,785,38 (M, 6 Hss., 1 Hs. vz-, 1 vz-, -iu, 2 Hss. -iu); uz ... lazit: 3. sg. 556,1 (M, 5 Hss.); laz- (...) uz: 1. sg. -o NpNpw 141,3 (Np ûz); 3. sg. -et Nb 14,26 [12,7] (-â-, ûz); 2. sg. imp. -] Gl 1,799,8 (M, 3 Hss.). — uz-lezzit: 3. sg. Gl 1,556,2 (M, clm 22201, 12. Jh.; zum Umlaut vgl. Paul, Mhd. Gr.23 § 41 Anm. 3). — Kurzform (vgl. Paul a. a. O. § 287): uzlat: 3. sg. Gl 2,522,47 (Eins. 312, 13. Jh.). Praet.: uz-liezzen: 3. pl. Np 105,38; liezz- uz: 2. sg. -e Cant. Moysi 7 (ûz); 3. pl. -en 78,3; liazun uz: dass. O 3,16,28; uz-liez-: 2. sg. -e Nb 218,18 [177,4] (ûz-); 3. sg. -] Gl 1,694,26 (M, 7 Hss.); 3. pl. -en Npw 105,38; 3. sg. conj. -e Nb 14,25 [12,7] (ûz-); liezi uz: 2. sg. Npw Cant. Moysi 8; uz-liz: 3. sg. Gl 4,59,10 (Sal. a 1). — Kurzform (vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 351 Anm. 2, Paul a. a. O.): lie ... ûz: 3. sg. Nb 126,2 [109,1]. 1) (jmdn.) aus-, fortschicken: uzliez eiecit [Simon exercitum suum, et commisit contra legionem, 1. Macc. 10,82] Gl 1,694,26 (1 Hs. ûzuuerfan). uzlazantiv [Rahab meretrix, nonne ex operibus iustificata est suscipiens nuncios, et alia via] eiiciens [? Jac. 2,25] 785,38; vielleicht hierher: uzliz excussit 4,59,10. 2) etw., jmdn. heraus-, loslassen: a) eigentl.: Uirgilivs uuanda . daz sie (tie uuinda) Eolus uzlieze Nb 14,25 [12,7]; ferner: 26 [ebda.]; b) übertr.: etw. hervorkommen lassen, nicht zurückhalten: tho sprah thara ingegini avur thiu selba menigi, liazun uz in waron thes selben muates wewon O 3,16,28. du liezze uz dina abolgi . diu ferslant sie so samfto . so den halm fiur ferslindet misisti iram tuam quae devoravit eos sicut stipulam NpNpw Cant. Moysi 7 (= Npw 8); c) übertr.: (jmdn. von etw.) entkommen lassen, befreien: uz ni lazit (5 Hss., 1 Hs. nith uzlezzit) [benignus est enim spiritus sapientiae, et] non liberabit [maledicum a labiis suis, Sap. 1,6] Gl 1,556,1. 3) etw. (her)ausströmen lassen, vergießen; sich ergießen: a) eigentl.: du die brunnen uzlazzist in getubelen qui emittis fontes in convallibus NpNpw 103,10. sie uzliezzen unsundig pluot . dero selbon chindo diu sie idolis opheroton effuderunt sanguinem innocentem 105,38; ferner: Np 78,3 (effundere); b) übertr.: fore imo (Gott) lazo ih (fehlt Npw) uz min gebet effundam (Npw effundo) in conspectu eius orationem meam NpNpw 141,3; refl.: uzlat [Superbia ... in vocem dictis se] effundit [amaris, Prud., Psych. 205] Gl 2,522,47. 4) etw. auslassen, übergehen: laz uz [atrium autem, quod est foris templum,] eiice foras [, et ne metiaris illud, Apoc. 11,2] Gl 1,799,8 (3 Hss. ?ûzanlâzan). 5) etw. beenden: si lie daz sang uz iam finiverat illa cantum Nb 126,2 [109,1]. la mih uuizzen . uuieo ih uzlazzen sule minen lib Np 38,5 (Npw ferenden). 6) intrans.: (mit etw.) aufhören: aber dar ze beatitudine anafahendo dar du uzlieze . chade du . daz pilde summi boni uuesen substantiam gotis unde beatitudinis Nb 218,18 [177,4]. Abl. ûzlâz. [Bd. 5, Sp. 691]
? ûzan-lâzan red. v. — Graff II,306 s. v. uzlâzan. Praes.: laz uzan: 2. sg. imp. Gl 1,799,7 (M, 3 Hss.). etw. auslassen, übergehen: laz uzan [atrium autem, quod est foris templum,] eiice foras [, et ne metiaris illud, Apoc. 11,2] (3 Hss. ûzlâzan).
ûz-fir-lâzan red. v. — Graff II,312. Praet.: vz-uer-liez: 3. sg. Gl 4,141,42 (Sal. c). Part. Praet.: uz-u-lazzaniu: nom. sg. f. Gl 2,390,17 (zur Synkope vor l vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 76 Anm. 3); -far-laz-ana: nom. pl. m. 1,667,75 (M); -iniu: nom. sg. f. 2,545,3; -fir- -an-: nom. pl. m. -a 1,667,74 (M, 3 Hss.); -in: Grdf. -] 668,1 (M, 3 Hss.); -fer- -an: 2,704,36; -en: 690,34 (vz-); -u- -anu: nom. sg. f. 397,34 (vz-, zur Synkope vor l vgl. Braune a. a. O., zweites -a- aus -u- korr., danach ł u. ausgewischtes uzulata (?), vgl. Steinm.). (etw.) heraus(schießen) lassen, loslassen: eigentl.: uzulazzaniu [sagitta, quam iacit umbrosi dominatio lubrica mundi, eludens] excussa (Glosse: sagittata) [oculos ... cordis penetralia figens, Prud., Ham. 541] Gl 2,390,17. 397,34. 545,3; vielleicht hierher: vzuerliez excussit 4,141,42; — übertr.: uzfirlazana [Ephraim in populis ipse commiscebatur: ... Comederunt alieni robur eius ... et cani] effusi [sunt in eo, Os. 7,9] Gl 1,667,74. vzferlazen [interea magno misceri murmure pontum] emissam [-que hiemem sensit Neptunus, Verg., A. I,125] 2,690,34. 704,36.
zi-lâzan red. v.; as. telâtan. — Graff II,313. Praes.: za-lazz-: 3. sg. -it Gl 1,102,14 (Pa); inf. -an 110,23 (Pa); zi-: 3. pl. -ent 601,42 (M); inf. -an 110,23 (K); -laz-: 3. sg. -it 98,32 (KRa). Npw 147,18 (ci-); 2. pl. imp. -et T 19,6; inf. -an Gl 1,110,23 (Ra); ze-: 3. sg. -et Np 147,18 (-â-). Praet.: ze-liez: 3. sg. NpNpw 125,4 (Npw ce-). Part. Praet.: ze-lâzen: NpNpw 147,18 (Npw ce-, -a-); nom. sg. n. -]ez Np 57,9. 1) etw. loslassen, lösen: zilazzent [quasi vastitas a domino veniet. Propter hoc, omnes manus] dissolventur [, et omne cor hominis contabescet, Is. 13,7] Gl 1,601,42 (1 Hs., 9 Hss. slaffên). tho quad her (Jesus) zi Simone: scalt thaz skef in tiufi, inti zilazet iuuuaru nezziu zi fahenne laxate retia vestra in capturam T 19,6. 2) etw. zum Schmelzen bringen, zerschmelzen: in einem Bilde: die sih aber fone dien drouuon nebezzeront . unde sie hier sint . also zelazenez uuahs fone igne concupiscentię . die uuerdent danagenomen fone sinero gesihte sicut cera liquefacta . auferentur Np 57,9; bildl.: pater sendet uz uerbum suum . unde zelazet sie mittet verbum suum . et liquefaciet ea NpNpw 147,18; — ferner: NpNpw 125,4. 147,18. 3) (etw., jmdn.) verlassen, aufgeben: zilazit deserit (Hss. disserit) Gl 1,98,32 (zum Lat. vgl. Splett, Stud. S. 164). zalazzit deserit (Hs. disserit) 102,14 (zum Lat. vgl. a. a. O.). 4) beenden, aufhören: zalazzan desinere Gl 1,110,23. Abl. zilâzanî.
zir-lâzan red. v., mhd. Lexer zerlâen, -lân, nhd. DWB zerlassen. — Graff II,313 s. v. zalazzan. Praes.: zar-lazzanti: part. Gl 1,283,63 (Jb-Rd). (etw.) flüssig machen: zarlazzanti [(Thamar) tollens farinam commiscuit: et] liquefaciens [, ... coxit sorbitiunculas, 2. Reg. 13,8]. [Bd. 5, Sp. 692] Vgl. unzirlâzan.
zuo-lâzan red. v., mhd. zuolâen, nhd. DWB zulassen; mnd. tolâten, mnl. toelaten; ae. tólǽtan. — Graff II,313. Praes.: z-lazzin: inf. Gl 1,307,6/7 (M); zu-: dass. 701,58 (M); zuo-laz-: 1. sg. -e 4,232,18 (z-); 2. pl. imp. -& 1,442,6 (M); inf. -an 307,6 (M). Part. Praet.: zuo-ge-lazan: Gl 2,713,51; zu-gi-: nom. pl. m. -]a 752,44. 1) (jmdn.) hinzulassen, -schicken: zuolazet ł unterlazet (1 Hs., 4 Hss. nur unterlazet) [sedere facite Naboth inter primos populi, et] submittite [duos viros filios Belial contra eum, et falsum testimonium dicant, 3. Reg. 21,10] Gl 1,442,6. zuogelazan uuerdan [tum Nisus et una Euryalus confestim alacres] admittier [orant, Verg., A. IX,231] 2,713,51. zugilazana [cum ... (fratres) in testimonium tantae virtutis] admissi [fidem sancti (sc. anachoretae), gloriam Christi ... vidissent, Sulp. Sev., Dial. 1,15 p. 168,15] 752,44; spez.: substant.: das Zulassen männlicher Tiere zur Begattung: zuolazan. gimiskida (1 Hs. nur zlazzin) [serotina] admissura [(arietum) ... et conceptus extremus (ovium), Gen. 30,42] 1,307,6. 2) (etw.) zulassen: zulazzin [(Eleazarus) destinavit] non admittere [illicita propter vitae amorem, 2. Macc. 6,20] Gl 1,701,58 (5 Hss. (ni) gifrummen). 3) Glossenwort: ih zlaze admitto Gl 4,232,18. Abl. zuolâz. |
| ir-lâzan
| | Verstümmelt: a-let..: part. prt. dat. sg. f. Gl 4,287 Anm. 1 = Wa 48,14 (Ess. Ev., 10. Jh.; l. aleteneru (?), Steinm., aletenaru (?), Wadst.). | | 1) etw., jmdn. von etw. befreien: | | | a) mit abstr. Akk./Akk. d. Pers. u. Gen. d. Sache/ abstr. Gen.: noh tiu (Glückseligkeit) neuuard funden . diu alles anablastes fermiten uuare . unde erlazen alles uuages neque enim ulla ( | | | b) mit Akk. d. Pers. u. uneingeleitetem negiertem Objektsatz: got ... du negehorest mih . umbe calicem mortis. Du neirlazest mih . ih netrinche in NpNpw 21,3; | | | c) im abs. Dat.: arlazenarv ita timore depulso [Randgl. zu: tunc Herodes videns quoniam illusus esset a magis,] iratus est valde [Matth. 2,16] Gl 1,709,18/19. 4,287 Anm. 1 = Wa 48,14. | | 2) (etw.) unterlassen: arlazit [propter frigus piger non arat, dum parva ex adverso mala metuit, et operari maxima] praetermittit [Greg., Cura 3,15 p. 56] Gl 2,170,19. | | nidar-lâzan
| | 1) trans.: etw., (jmdn.) (von irgendwo nach irgendwohin) hinunter-, herunterlassen, sinken lassen: | | | a) mit Akk. d. Sache, eigentl.: nidirlazit [cumque levaret Moyses manus, vincebat Israel: sin autem paululum] remisisset (Hs. remisset) [, superabat Amalec, Ex. 17,11] Gl 1,322,10. niderliezun [nam cum fieret vox super | | | b) mit (in Glossen nicht übers.) Akk. u. Präp.verb.: eigentl.: nitherliezun [ascenderunt supra tectum, et per tegulas] summiserunt [eum (sc. paralyticum) cum lecto in medium ante Iesum, Luc. 5,19] | | | c) im Part. Praet., adjekt.: lang herabgewachsen: nidergilazzaner [respicimus: dira inluvies] inmissa [-que barba, ... at cetera Graius, Verg., A. III,593] Gl 2,652,48. | | 2) refl.: sich (von irgendwo nach irgendwohin) herablassen, herabbewegen: | | | a) eigentl., auch in einem Bilde: | | | | α) sich niederbeugen, fallen lassen: mit Adv.: la dich hera nider [(der Teufel zu Jesus:) si filius dei es,] mitte te deorsum [Matth. 4,6] Gl 1,709,43. 5,12,11, z. gl. St. laz thih nidar herasun | | | | β) (sich)hinlegen, niederlassen: mit (in der Glosse nicht übers.) Präp.verb. (als Ortsangabe): nidirkilazziner [non ego vos (sc. capellas) posthac viridi] proiectus [in antro dumosa pendere | | | b) übertr.: sich erniedrigen: thie jungoron ... sih wuntorotun ... Thaz sih liaz thiu sin diuri mit otmuati so nidiri O 2,14,83 (zu nidiri s. Formenteil). | | untar-lâzan
| | 1) (etw. zu tun) unterlassen, bleibenlassen: untarleaz [quod cum audisset Baasa,] intermisit [aedificare Rama, et reversus est in Thersa, 3. Reg. 15,21] Gl 1,445,29. | | 2) (jmdn.) hinzulassen, -schicken: zuolazet ł unterlazet (1 Hs., 4 Hss. nur unterlazet) [sedere facite Naboth inter primos populi, et] submittite [duos viros filios Belial | | ûz-lâzan
| | 1) (jmdn.) aus-, fortschicken: uzliez eiecit [Simon exercitum suum, et commisit contra legionem, 1. Macc. 10,82] Gl 1,694,26 (1 Hs. ûzuuerfan). uzlazantiv [Rahab meretrix, nonne ex operibus iustificata est suscipiens nuncios, et | | 2) etw., jmdn. heraus-, loslassen: | | | a) eigentl.: Uirgilivs uuanda . daz sie (tie uuinda) Eolus uzlieze Nb 14,25 [12,7]; ferner: 26 [ebda.]; | | | b) übertr.: etw. hervorkommen lassen, nicht zurückhalten: tho sprah thara ingegini avur thiu selba menigi, liazun uz in waron thes selben muates wewon O 3,16,28. du liezze uz dina abolgi . diu ferslant sie so samfto . | | | c) übertr.: (jmdn. von etw.) entkommen lassen, befreien: uz ni lazit (5 Hss., 1 Hs. nith uzlezzit) [benignus est enim spiritus sapientiae, et] non liberabit [maledicum a labiis suis, Sap. 1,6] Gl 1,556,1. | | 3) etw. (her)ausströmen lassen, vergießen; sich ergießen: | | | a) eigentl.: du die brunnen uzlazzist in getubelen qui emittis fontes in convallibus NpNpw 103,10. sie uzliezzen unsundig pluot . dero selbon chindo diu sie idolis opheroton effuderunt sanguinem innocentem 105,38; ferner: Np 78,3 (effundere); | | | b) übertr.: fore imo (Gott) lazo ih (fehlt Npw) uz min gebet effundam (Npw effundo) in conspectu eius orationem meam NpNpw 141,3; refl.: uzlat [Superbia ... in vocem dictis se] effundit | | 4) etw. auslassen, übergehen: laz uz [atrium autem, quod est foris templum,] eiice foras [, et ne metiaris illud, Apoc. 11,2] Gl 1,799,8 (3 Hss. ?ûzanlâzan). | | 5) etw. beenden: si lie daz sang uz iam finiverat illa cantum Nb 126,2 [109,1]. la mih uuizzen . uuieo ih uzlazzen sule minen lib Np 38,5 (Npw ferenden). | | 6) intrans.: (mit etw.) aufhören: aber dar ze beatitudine anafahendo dar du uzlieze . chade du . daz pilde summi boni uuesen substantiam gotis unde beatitudinis Nb 218,18 [177,4]. | | zi-lâzan
| | 1) etw. loslassen, lösen: zilazzent [quasi vastitas a domino veniet. Propter hoc, omnes manus] dissolventur [, et omne cor hominis contabescet, Is. 13,7] Gl 1,601,42 (1 Hs., 9 Hss. slaffên). tho quad her (Jesus) | | 2) etw. zum Schmelzen bringen, zerschmelzen: in einem Bilde: die sih aber fone dien drouuon nebezzeront . unde sie hier sint . also zelazenez uuahs fone igne concupiscentię . die uuerdent danagenomen fone sinero gesihte sicut | | 3) (etw., jmdn.) verlassen, aufgeben: zilazit deserit (Hss. disserit) Gl 1,98,32 (zum Lat. vgl. Splett, Stud. S. 164). zalazzit deserit (Hs. disserit) 102,14 (zum Lat. vgl. a. a. O.). | | 4) beenden, aufhören: zalazzan desinere Gl 1,110,23. | | zuo-lâzan
| | 1) (jmdn.) hinzulassen, -schicken: zuolazet ł unterlazet (1 Hs., 4 Hss. nur unterlazet) [sedere facite Naboth inter primos populi, et] submittite [duos viros filios Belial | | 2) (etw.) zulassen: zulazzin [(Eleazarus) destinavit] non admittere [illicita propter vitae amorem, 2. Macc. 6,20] Gl 1,701,58 (5 Hss. (ni) gifrummen). | | 3) Glossenwort: ih zlaze admitto Gl 4,232,18. |
|