| - thuruh-lesan, st. v.
- gi-lesan, st. v.
- in-lesan
- ir-lesan, st. v.
- ûf-lesan, st. v.
- untar-lesan, st. v.
- ûz-lesan, st. v.
- ûz-gi-lesan, st. v.
- ûz-ir-lesan, st. v.
- uuidar-lesan, st. v.
- zisamane-lesan, st. v.
- lesanto, adv.
- lesâri, st. m.
- lesarihtî, st. f.
- lesatuoh, st. n.
- lesestoch
- lescan, as. st. v.
- ir-lescan, st. v.
- -lescanti
- lesken, sw. v.
- ir-lesken, sw. v.
- leso, sw. m.
- lesôn, sw. v.
- lespho
- lest-
- lesta
- lestilant
- let
- letacha
- letaha
- le.tar
- letch
- letdere
- letechîn, mhd. st. n.
- leth
- leth(-)
- lethartheo
- letih(ha)
- letisama
- letiston
- letisama
- lette
- lettîg, adj.
- letto, sw. m.
- lęttun
- leuera
- leuere
- leuerin-
- leuindola
- leutonia
- leuū
- leuue
- leuuo
- leuuon
- leverinlappa, as. sw. f.
- levpart
- levua
- ir-[h]leuuan, adj.
- h]lêuuâri, st. m.
- lewart
- leuuên, sw. v.
- leuuenfuoz, st. m.
- leuuenuuurz, st. f.
- lêuuerka
- lê(uue)s, interj., auch partikel?
- -leuuî
- leuuilîn, st. n.
- leuuin, st. n.
- leuuin, st. f.
- leuuîn, adj.
- leuuina, sw. f.
- leuuin, sw. f.
- louuuin, st. n.
- leuuink(i)lîn, st. n.
- le(uu)in(na), st. f.
- lewir
- le(uu)o, sw. m.
- louuuo, sw. m.
- lex
- leze
- leze
- lezenphuze
- lezfuozi, adj.
- lezo, sw. m.
- lezz-
- lezzen, sw. v.
- gi-lezzen, sw. v.
- lezzi, adj.
- lezzî, st. f.
- lezzîg, adj.
- lezzînfuozi, adj.
- lezzist, adv. superl.
- lezzisto, adj. superl.
- lge
- lîb, st. n. m.
- h]lîba, st. f.
- (-)[h]lîban
- bi-lîban, st. v.
- ob(a)-lîban, st. v.
- ubar-lîban, st. v.
- -libanlîh
- -libano
- libanti
- -lîbanto
- libarmeri, st. n.
- lebarmeri, st. n.
- libaroht, adj.
- libart
- libbe
- libbes
- lîbbirîg, adj.
- lîbbuoh, st. n.
- libel, st. m.
- lîbelôs, adj.
- h]lîben, sw. v.
- h]lîban, st. v.
- int-[h]lîben, sw. v.
- int-[h]lîban, st. v.
- h]lîbentî, st. f.
- h]lîbento, adv.
- liberblume
- lîbfestgôn, sw. v.
- lîbhaft(i), adj.
- lîbhaftî, st. f.
- lîbhaftîg, adj.
- lîbhaftgôn, sw. v.
- gi-lîbhaftgôn, sw. v.
- lîbhaftgunga, st. f.
- gi-lîbhaftôn, sw. v.
- lîbhaftunga, st. f.
- libhart
- lîbheilî, st. f.
- -libi
- gi-libi, st. n.
- -lîb(i)
- -lîbî
- -libîg
- lîbleita, st. f.
- lîbleitî, st. f.
- liliche
- lîblîh, adj.
- lîbminna, st. f.
- lîbnara, st. f.
- lîbnerî, st. f.
- -lîbo
- lîbquic, adj.
- lîbregula, st. f.
- libs
- lîbscrîbo, sw. m.
- lîbtôd, st. m.
- lîbuuantal, st. m.
- liceiskin
- lich, lat.
- lich
- lichemo
- lichi
- lichn9, lat.
- lichnis, lat.
- liht
- lichunus, lat.
- lid
- lid, st. m. n., auch f.
- gi-lid, st. n.
- lîd, st. n.
- lida
- lidærer
- lîdan, st. v.
- ana-lîdan, st. v.
- ana-gi-lîdan, st. v.
- bi-lîdan, st. v.
- thana-gi-lîdan, st. v.
- thuru(h)-līthan, aostndfrk. st. v.
- far-līthan, aostndfrk. st. v.
- furi-lîdan, st. v.
- furi-ir-lîdan, st. v.
- gi-lîdan, st. v.
- ir-lîdan, st. v.
- ouir-līthan, aostndfrk. st. v.
- untar-lîdan, st. v.
- ûz-gi-lîdan, st. v.
- ûzze-gi-lîdan, st. v.
- uuidar-lîdan, st. v.
- zi-lîdan, st. v.
- zuo-gi-lîdan, st. v.
- -lîdanti
- lîdanto, adv.
- lidâri, st. m.
- ge-lidelîn, mhd. st. n.
- lidem
- lideo
- lidera
- lideron
- lidesart
- lîdfaz, st. n.
- lidglefe
- -lidi
- -lidî
- lidicharter
- ir-lîdida, st. f.
- lidigen
| | thuruh-lesan st. v., mhd. nhd. Lexer durchlesen; mnl. dorelesen. — Graff II,248. Part. Praet.: duruh-leraniv: nom. sg. f. S 222,15/16 (B). etw. ganz vorlesen, bis zu Ende vorlesen: lese .. leczun fona cuatchundidu ... diu duruhleraniv antlenken alle so si legat abbas lectionem de evangelia ... qua perlecta respondeant omnes amen (zum Nom. für den lat. abl. abs. vgl. Masser, Komm. Ben.reg. S. 150).
gi-lesan st. v., mhd. nhd. (älter) gelesen; as. gilesan, mnl. gelesen; got. galisan. — Graff II,247. Praes.: ke-lisit: 3. sg. H 25,4,1. — ki-les-: inf. -an Gl 1,239,5 (KRa); dat. sg. -anne S 238,11 (B); ke-: part. -ende Gl 2,232,52 (Rc). Praet.: gi-lasin: 3. pl. conj. O 3,6,46. [Bd. 5, Sp. 857] 1) etw. ein-, aufsammeln, mit Akk. der Sache/ abstr. Akk.: a) eigentl.: .. einluzziv (d. i. alles, was das Kloster besitzt) .. dera pidarbun suanit kizeichanne .. indi auur zi kilesanne eis singula, ut utile iudicaverit, consignet constituenda atque recolligenda S 238,11 (zu avur s. Ahd. Wb. 1,710). (liuti) thie brosmun thar gilasin [vgl. colligite fragmenta, Marg. nach Joh. 6,12] O 3,6,46; b) übertr.: themu ferro chrefti kelisit hoc nauta vires colegit H 25,4,1. 2) sich zusammenziehen, ohne Setzung des Refl.-Pron. (?): kelesende [foveam ergo habet ericius in reprobis: quia malitiosae mentis duplicitas sese intra se] colligens [abscondit in tenebris defensionis, Greg., Cura 3,11 p. 48] Gl 2,232,52. 3) sich etw. ins Gedächtnis rufen, sich erinnern (?); in einer Glosse ohne erkennbare Rektion: kilesan kihucken recolere recordare Gl 1,239,5 (zur Wiedergabe von recolere unter möglichem Einfluß von recolligere vgl. Splett, Stud. S. 350). Vgl. giler, gileranî.
in-lesan (oder in-gi-lesan?) st. v., mhd. în lesen (vgl. Findebuch S. 186), nhd. DWB einlesen; mnl. inlesen. — Graff II,248. nur im Part. Praet.: in-ge-lesen: Np 78,2 (zu givgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 323). einsammeln: sie machoton Ierusalem also uuuosta . also die huttun dero obazo ... diu danne ode stat . so daz obaz in gelesen uuirt posuerunt Ierusalem ut pomorum custodiam [vgl. sed haec talia tuguriola collectis frugibus vacua relinquuntur, Rem.].
ir-lesan st. v., mhd. nhd. (älter) erlesen; as. alesan; mnd. mnl. erlesen (in anderer Bed.); ae. álesan (Bosw.-T. Suppl., S. 34). — Graff II,248. Praes.: ar-lesent: 3. pl. T 76,5. Praet.: ar-lasun: 3. pl. T 77,3. Part. Praet.: ar-les-: nom. pl. m. -ene T 76,4; nom. pl. n. -aniv Gl 2,438,38. sammeln: a) etw./jmdn. (in auswählender Absicht) sammeln: soso arlesene sint thie beresboton inti in fiure furbrennit, so ist enti therro uuerolti sicut ergo colliguntur zizania et igne conburentur, sic erit in consummatione saeculi T 76,4; — erw. mit Präp. fona + Dat.: von einem Ort absammeln, auflesen: arlesent (die Engel) fon sinemo rihhe allu asuih inti thie thar tuont unreht colligent de regno eius omnia scandala et eos qui faciunt iniquitatem T 76,5; — erw. mit Präp. in + Akk.: an einem Ort zusammentragen, in einem Bilde: abur gilih ist rihhi himilo seginu giuuorphaneru in seo ... arlasun thie guoton in faz, thie ubilon uzvvurphun iterum simile est regnum caelorum sagenae missae in mare (Ausg. -i) ... elegerunt bonos in vasa, malos autem foras miserunt T 77,3; b) (in reinigender Absicht) absammeln: arlesaniv [cumque recensetis constaret partibus ille corporis integri, qui fuerat, numerus; nec] purgata (tersa) [aliquid deberent avia toto ex homine, extersis frondibus et scopulis, Prud., P. Hipp. (XI) 149] Gl 2,438,38.
ûf-lesan st. v., mhd. ûflesen, nhd. auflesen; mnd. uplesen (in anderer Bed., vgl. Schiller-Lübben 5,117), mnl. oplesen. — Graff II,248. [Bd. 5, Sp. 858] Praet.: vf-las: 3. sg. Gl 2,438,31 (clm 14395, Gll. 11. Jh.). auflesen, aufsammeln: vflas [hic humeros truncasque manus et brachia et ulnas et genua et crurum fragmina nuda] legit (Glosse: colligit, vgl. PL 60) [Prud., P. Hipp. (XI) 140].
untar-lesan st. v., mhd. Lexer underlesen, nhd. dial. rhein. unterlesen Rhein. Wb. 9,69; mnl. onderlesen. — Graff II,248. Praes.: untar-lesanne: inf. dat. sg. Gl 2,634,47/48 (clm 18059, 11. Jh.; zuntar-, kontrahiert mit zi). (in auslesender Weise) hier u. da entfernen: iouh zuntarlesanne [sed uncis carpendae manibus frondes] interque legendae [Verg., G. II,366].
ûz-lesan st. v., mhd. ûlesen, nhd. auslesen; mnl. utelesen. — Graff II,248. Praes.: uz-les-: 1. pl. -ames Gl 1,808,27 (M, 3 Hss., 1 Hs. -lesa:mes mit Rasur von n); -an 28 (M; zur Form vgl. Steinm., Beitr. S. 41); 3. pl. -ent 2,284,3 (M, 5 Hss.). Part. Praet.: uz-gi-leran: Gl 2,284,9 (M). (in aussondernder Absicht) sammeln: uzlesent (1 Hs. noch samanôn, 2 Hss. noch gisamanôn) [(die Engel)] colligent [de regno eius omnia scandala, Greg., Hom. I,12 p. 1476 = Matth. 13,41] Gl 2,284,3. uzgileran uuerden [neque ... inveniri scandala poterunt quae] colligantur [Greg., Hom. I,12 p. 1476] 9; ausrupfen: uzlesames [vis, imus, et] colligimus [ea (sc. zizania)? Matth. 13,28] 1,808,27 (1 Hs. ûzgilesan).
ûz-gi-lesan st. v., mhd. Lexer û gelesen. — Graff II,248. Praes.: uz-gi-lesin: 1. pl. Gl 1,808,28 (M, clm 14689, 12. Jh.?). (in aussondernder Absicht) sammeln, ausrupfen: uzgilesin [vis, imus, et] colligimus [ea (sc. zizania)? Matth. 13,28] (4 Hss. ûzlesan).
ûz-ir-lesan st. v., mhd. Lexer ûerlesen, nhd. DWB auserlesen (meist im Part. Praet.). — Graff II,248. Praes.: ar-lesemes ... uz: 1. pl. T 72,5 (oder conj. (?), vgl. Einl. § 12,4 u. Glossar S. 375). (in aussondernder Absicht) sammeln, ausrupfen: uuil thu thaz uuir faren inti arlesemes iz uz? vis imus et colligimus ea (sc. zizania)?
uuidar-lesan st. v., mhd. Lexer widerlesen, nhd. DWB wiederlesen; mnl. wederlesen. — Graff II,248. Praes.: uvider-lesan: 1. pl. conj. (adh.) Gl 2,603,14 (M, clm 18140. cgm 5248,2, beide 11. Jh.; 1 Hs. vvid-); zum Modus vgl. Schatz, Abair. Gr. § 157 a. wieder, von neuem lesen: uviderlesan relegamus [ergo quid in sexto historiarum suarum libro de his ipse signaverit Josephus, Ruf., Hist. eccl. III,8 p. 128].
zisamane-lesan st. v., mhd. zesamene lesen (vgl. Findebuch S. 487), nhd. DWB zusammenlesen; as. tesamne lesan (vgl. Sehrt, Wb. S. 332 s. v. lesan). — Graff II,248 s. vv. zisamana lesan u. zisamana galesan. Praes.: zesamene-lese: 3. sg. conj. W 99,3 [179,12/13]; zisamne-lesith: 2. pl. imp. Gl 1,633,42 (M); cesamene-lesente: part. acc. pl. m. 709,50. 5,12,14 (Augsb., Arch. 6, Gll. 10. Jh.). — tesamna-les-: part. acc. pl. m. -andia Gl 1,709,52 = Wa 46,22/23 (Lindau unsign., 10. Jh.); -enda 4,287,27 = Wa 48,8/9 (Ess. Ev., 10. Jh.; sā-). [Bd. 5, Sp. 859] Part. Praet.: zisamana-gi-leran: Gl 1,649,20 (M, 2 Hss., in 1 Hs. zweites a angehängt, Steinm. (?)); zisamane-: 19 (M, 2 Hss.). Verschrieben: cesamnes-lesande: part. prs. acc. pl. m. Gl 1,709,51 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.; zu -s aus falsch aufgelöster Geheimschrift vgl. Meineke, Sprachwiss. 10,216). etw./jmdn. (auf)sammeln: zisamnelesith [vos autem] colligite [vindemiam, et messem, et oleum, et condite in vasis vestris, Jer. 40,10] Gl 1,633,42 (7 Hss. gifâhan). zisamane gileran ni (ni fehlt in 1 Hs.) vuirdis [ecce ego ad te Pharao ... super faciem terrae cades,] non colligeris [, neque congregaberis, Ez. 29,5] 649,19. daz ... er die lilion zesamene lese ... ut ... lilia colligat [Cant. 6,1] W 99,3 [179,12/13]; — (Netze) einholen: cesamene lesente reibonte purrente (2 Hss. nur cesamne(s) lesande) [(Jesus) vidit alios duos fratres ...] reficientes [retia sua, Matth. 4,21] Gl 1,709,50 = Wa 46,22/23 (1 Hs. noch colligentes, vgl. Ausg. Wa, 1 Hs. recolligentes levantes, vgl. Steinm., Anm. z. St.). 5,12,14. tesamna lesenda reficientes (colligentes) [ebda.] 4,287,27 = Wa 48,8. |
| gi-lesan
| | 1) etw. ein-, aufsammeln, mit Akk. der Sache/ abstr. Akk.: | | | a) eigentl.: .. einluzziv (d. i. alles, was das Kloster besitzt) .. dera pidarbun suanit kizeichanne .. indi auur zi kilesanne eis singula, ut utile iudicaverit, consignet constituenda atque recolligenda S 238,11 (zu avur s. | | | b) übertr.: themu ferro chrefti kelisit hoc nauta vires colegit H 25,4,1. | | 2) sich zusammenziehen, ohne Setzung des Refl.-Pron. (?): kelesende [foveam ergo habet ericius in reprobis: quia malitiosae mentis duplicitas sese intra se] colligens [abscondit in tenebris defensionis, Greg., Cura 3,11 | | 3) sich etw. ins Gedächtnis rufen, sich erinnern (?); in einer Glosse ohne erkennbare Rektion: kilesan kihucken recolere recordare Gl 1,239,5 (zur Wiedergabe von recolere unter möglichem Einfluß von recolligere vgl. | | ir-lesan
| | a) etw./jmdn. (in auswählender Absicht) sammeln: soso arlesene sint thie beresboton inti in fiure furbrennit, so ist enti therro uuerolti sicut ergo colliguntur zizania et igne conburentur, sic erit in consummatione saeculi | | b) (in reinigender Absicht) absammeln: arlesaniv [cumque recensetis constaret partibus ille corporis integri, qui fuerat, numerus; nec] purgata (tersa) [aliquid deberent avia toto ex homine, extersis frondibus et scopulis, Prud., |
|