Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
fenih bis -fenzôd (Bd. 3, Sp. 735 bis 737)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis fenih s. AWB phenih.
 
Artikelverweis 
fenihhal st. m., mhd. Lexer venichel, venchel, nhd. fenchel; mnd. vennikol, vennickel, venkel, mnl. venekel; ae. finol, finul m.; vgl. ae. finugle f.; aus lat. feniculum, fenuculum; vgl. Frings, Germ. Rom. II, 248 ff. — Graff III, 526.
Alle Belege nom. sg.
fenich-al: Gl 3,589,38; -il: 317,47 (SH e). 488,23. 558,47. 575,18. 586,6. 615,47. 679,21. 5,36,73 (SH A); -el: 3,110,6 (SH A, 2 Hss.). 237,41 (SH a 2). 238,35 (SH a 2). 480,28. 520,38. 557,25. 558,48. 585,15. 604,29. 31. 4,214,58 (2 Hss.). 365,38; fenachal: 3,572,39 (2 Hss.); fenech-il: 300,45 (SH d); -el: 110,7 (SH A, 3 Hss., davon 1 Hs. -ch- aus -oh-, -el aus ?-ol korr., vgl. Steinm.). 200,3 (SH B). 237,40/41 (SH a 2). 335,20 (SH g, 2 Hss.). 512,17; fench-il: 543,26. 581,17. 4,61,47 (Sal. a 1); -el: 3,473,12. 576,14. 5,44 Anm. 1. — venich-il: Gl 3,274,51 (SH b, 2 Hss., davon 1 Hs. u-); -el: 52 (SH b, u-). 557,25. 561,2. 4,367,5; venech-il: 3,387,23 (Jd, u-). 402,44. 590,23; -al: 499,12. 503,8 (u-); -el: 402,44 (u-); uenehel: 4,150,41 (Sal. c). — phenich-al: Gl 3,573,1; -el: 579,43; phenachal: 577,46; phenchil: 110,6 (SH A). 480,28; vgl. z. Anlaut ph-Frings, Germ. Rom. II, 250.
fenekal: Gl 3,571,16 (Paris Lat. 9344, aus Echternach, 11. Jh.). — uenakal: Gl 3,571,17 (Wolf. Aug. 10. 3. 4°, 10. Jh.); venekil: 16 (Berl. Lat. 8° 73, 11. Jh.); venkel: 51,17 (Frankf. Bl., 14. Jh.); venckel: 593,17 (Prag VII. G. 25, 13. Jh.). — venikol: Gl 3,596,26 (Leiden Voss. Lat. 8° 78, 13. Jh.; nach Frings, Germ. Rom. II, 248 f. an Kohl angelehnt).
finachal: Gl 3,573,1 (clm 14 747, 10. Jh.); finechal: 514,30 (Bonn 218, 11. Jh.). — uinchel: Gl 3,110,8 (SH A, Darmst. 6, 13. Jh.). — vonchil: Gl 3,597,17 (Enemongo in Friaul, 14. Jh.; verschr.?).
fenuhal: S 39,8 (Rez., 8. Jh.); fenucal: Gl 5,43,28 (Trier 40, 10. Jh.); vgl. zu beiden Belegen Frings, Germ. Rom. II, 248.
Verschrieben: fenichen: Gl 3,237,1 (SH a 2); verstümmelt: phenicha.: Mitt. a. d. Kgl. Bibl. III, 25 (Berl. Lat. 4° 676, 9. Jh.; Ausg. phenicha[l], ph- u. -a- undeutlich).
1) Fenchel, Foenicium vulgare Mill. (vgl. Marzell, Wb. 2,453 ff., Hegi V, 2,1284 ff.): feniculum, -us Gl 3,51,17. 200,3. 237,40 (2 Hss. fenih). 238,35. 274,51. 300,45. 317,47. 335,20. 387,23. 473,12. 480,28. 488,23. 499,12. 512,17. 557,25. 572,39. 575,18. 576,14. 577,46. 581,17. 585,15. 589,38. 604,29. 31. 615,47. 679,21. 4,214,58. 5,44 Anm. 1. Mitt. a. d. Kgl. Bibl. III,25. feniculum (Hss. auch de feniculo) [Macer Flor. XVII Überschr.] Gl 3,590,23. 593,17. 596,26. 4,365,38. 367,5. herba bona .i. feniculus 3,558,47. maratrum, -tron 110,6. 514,30. 520,38. 561,2. 571,16. 586,6. 4,150,41. 5,36,73. marathrum [Macer Flor. XVII, 679] 3,597,17. maratrum feniculum 503,8. 543,26. 5,43,28. guris 3,402,44 (Hildeg., lingua ignota). suebal, fenuhal, pipoz S 39,8; hierher wohl auch: phenichel feniculum ł panicum Gl 3,579,43.
2) übertr. auf den Welschen Fennich, die Kolbenhirse, Setaria Italica (L.) P. B. (vgl. Fischer, Pfl. S. 284, Hegi I, 193 f.): fenchil fenicium Gl 4,61, 47 (8 Hss. fenih).
 
Artikelverweis 
[fenilīk as. adj.; ae. fenlic.
feni-licon: dat. sg. (m.?) Gl 2,585,37 = Wa 99,4 (Düsseld. F. 1, 10. oder 11. Jh.; z. Form mit einfachem -n- vgl. Gallée § 213 Anm. 2). [Bd. 3, Sp. 736]
sumpfig: an themo fenilicon turua [rapias] palustri e caespite (Hs. palustri cespite) [corpus, quod intactum iacet, Prud., P. Vinc. (V) 453].]
 
Artikelverweis 
fenni st. n., fennî st. f., mhd. Lexer venne st. n., nhd. fenn n.; as. feni (s. u.), mnd. mnl. venne f. n.; afries. fenne, fene m.; ae. fen n. m.; an. fen n.; got. fani n. — Graff III, 522.
Neutra: fenn-: dat. sg. -e Nb 201,29 [218,11]; nom. pl. -e 112,30 [123,16].
feni: nom. sg. Gl 4,302,17 = Wa 59,32 (Ess. Ev., 9. Jh.; z. Form mit einem -n- vgl. Gallée § 213 Anm. 2).
Fem.: fenni: dat. sg. Gl 1,665,30 (Rf; s. u. Bedeutungsteil).
Nicht eindeutig bestimmbar: fenne: nom. sg. Gl 3,648,42 (Florenz XVI, 5, 13. Jh.); venni: dass. 607,27 (Schlettst., 12. Jh.).
Hierher vielleicht auch als Verschreibung: vendo: nom. sg. Gl 4,153,54 (Sal. c; eher wohl zu fendo sw. m., vgl. dort).
Sumpf, Sumpfland: fenni [vidi autem in visione esse me super portam Ulai ... et ecce aries unus stabat ante] paludem (Hs. palude) [Dan. 8,3] Gl 1,665,30 (vgl. z. Übers. mit dem Dat. noch urtriuuidu suspitione, Vulg. suspicionem 39). venni mos palus 3,607,27. fenne palus. dis 648,42. feni endi that mor palus quamdiu est immota, fetorem non emittit, et statim ut movetur, fetor qui intus erat prius, exit, sicut Iudaei statim ut irritati sunt eas sordes, quas intus habebant, emittebant, vgl. Gallée, Sprachdenkm. S. 54 [Randgl. zu: quis te quaerit interficere? Joh. 7,20] 4,302,17 = Wa 59,32. tenchest tu danne . uuio filo uuazer . unde fenne ... skertent tes selben fierden teiles (der Erde) si subtraxeris cogitatione . huic quartae parti . quantum premunt maria paludesque Nb 112,30 [123,16]. uuanda iro sumelih (Kräuter u. Bäume) uuahset in felde . sum in berge . sum uuahset in fenne nam aliae quidem campis . aliae montibus oriuntur . alias ferunt paludes 201,29 [218,11]; hierher vielleicht auch: vendo palus Gl 4,153,54 (s. o. Formenteil).
Komp. fennistat; Abl. fenilīk as.
 
Artikelverweis 
fennî s. AWB fenni.
 
Artikelverweis 
fenning s. AWB phending.
 
Artikelverweis 
fenninguuantalero T 117,2 s. AWB phendinguuantaleri.
 
Artikelverweis 
fennistat st. f. — Graff VI, 641.
fenni-stetim (Rd -&-): dat. pl. Gl 1,287,4 (Jb-Rd); fenne-steten: dass. Thoma, Glossen S. 19,9/10.
sumpfige Stelle: fennistetim [(Pharao) putabat se stare super fluvium, de quo ascendebant septem boves ... et pascebantur in] locis palustribus (Hss. palustribus locis) [Gen. 41,2] Gl 1,287,4. in strodahten steten fennesteten in locis palustribus [Comm. in Gen. = Gen. 41,2] Thoma, Glossen S. 19,9/10.
 
Artikelverweis 
fenstar st. n. (auch venstre mfrk. f.), mhd. Lexer venster, n., nhd. fenster n.; mnd. vinster, venster n., mnl. venstere, venstre venster f. m. n.; ae. fenester n.; aus lat. fenestra; vgl. Frings, Germ. Rom. I,19. II, 247 f. — Graff III, 544.
fenst-ar: nom. pl. Gl 2,438,51; -er: nom. sg. 3,631,22; -re: dat. sg. W 79,2; -er: acc. pl. Nc 846,23 [219,15].
uenst-er: nom. sg. Gl 3,128,60 (SH A); -ir: dass. 61 (SHA, 2 Hss., davon 1 Hs. v-); -ron: dat. pl. W 37,2. vens: nom. sg. Gl 3,128,60 (SH A).
Femininum: uenstre: nom. sg. Gl 3,381,20 (Jd); Ahd. Gl.-Wb. S. 147 schwaches Femininum.
Öffnung, Luke, Fenster:
a) in einer Wand oder Mauer: unde ube der tagerod scono nefareti den first . mit temo eristen scimen . unde er mit liehte nedurhprache diu fenster ac nisi aurora rosetis purpuraret culmina . convenustans primo halitu . i. aspectu . et nisi surgens dissecaret fenestras lumine [Bd. 3, Sp. 737] Nc 846,23 [219,15]. er (Christus) selbo stet hinter unser uuente, unte sihet uz den uenstron, unte uuartet uz uon den linebergon en ipse stat post parietem nostrum respiciens per fenestras, prospiciens per cancellos [Cant. 2,9] W 37,2; — hierher wohl auch: venster fenestre Gl 3,128,60. 381,20. 631,22;
b) in der Decke einer Felsenhöhle: ingimeizaniu fenstar [occurrunt caesis] inmissa foramina [tectis, quae iaciunt claros antra super radios, Prud., P. Hipp. (XI) 161] Gl 2,438,51;
c) in einer Tür: min uuine rachta sine hant in zemir zeeinemo fenstre, unte min uuamba erbibeneta ze sinemo anagriffe dilectus meus misit manum suam per foramen, et venter meus intremuit ad tactum eius [Cant. 5,4] W 79,2.
Komp. himilfenstar; vgl. AWB finestra.
 
Artikelverweis 
fenucal, fenuhal Gl 5,43,28. S 39,8 s. AWB fenihhal.
 
Artikelverweis 
-fenzôd st. m. s. AWB gi-anafenzôd.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: