Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
gi-fergôn bis ûz-ferien (Bd. 3, Sp. 742 bis 745)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis gi-fergôn sw. v. — Graff III, 682.
gi-fergotun: 3. pl. prt. Gl 2,602,9 (clm 18 140, 11. Jh.).
etw. von jmdm. nachdrücklich fordern, verlangen: [productum in medium abnegare eum fidem Christi coram omni populo] expetunt [Ruf., Hist. eccl. II,23 p. 165,16].
 
Artikelverweis 
fergônto adv. — Graff III, 682 s. v. fergôn.
fergondo: Np 61,9.
flehentlich bittend, anflehend: kiezzent iuuueriu herzen uz fore imo fergendo iehendo uueinendo [vgl. effundite coram illo corda vestra deprecando, confitendo, sperando, Aug., En.].
 
Artikelverweis 
ferh s. AWB fer(a)h.
 
Artikelverweis 
ferhirstal st. m.; vgl. mnl. varkenstal. — Graff VI, 674.
uerhir-stal: nom. sg. Gl 3,130,55 (SH A, Trier 31, 13. Jh.).
Schweine-, Ferkelstall: ara (4 Hss. ferhirstîga).
 
Artikelverweis 
ferhirstîga st. f. — Graff VI, 625.
verher- (clm 2612, 12. Jh.), uerher-stiia (Wien 2400, 12. Jh.), werher-stia (Prag, Lobk. 434, 13. Jh.; vgl. zu -stiia, -stia Schatz, Ahd. Gr. § 233), uerir-stiga (Eins. 171, 12. Jh.): nom. sg. Gl 3,130,53. 54 (SH A).
Schweine-, Ferkelstall: ara (1 Hs. ferhirstal).
 
Artikelverweis 
feriâri, ferrâri st. m., mnd. verer. — Graff III, 588.
ferari: nom. sg. Gl 4,230,5 (clm 14 456, 9. Jh.).
Schiffer, Ruderer, Fährmann: remex nauto (l. nauta, Steinm.).
 
Artikelverweis 
ferid st. n., zur Bildung s. Kluge, Stammb. § 99 b, u. Wilm., Gr. 2, § 265, 1 a. — Graff III, 588.
ferid: nom. sg. Gl 2,734,13. 4,18,4 (Jc). 152,6 (Sal c); dat. pl. -]in 2,627,65 (clm 18 059, 11. Jh., mit Rasur an -in, Steinm.; zu -in vgl. Schatz, Abair. Gr. § 97 d). — verid: nom. sg. Gl 4,157,59 (Sal c); dat. sg. -]e 1,808,43 (M); uerid: dass. -]e 42 (M, 4 Hss.).
ferit: nom. sg. Gl 2,26,18 (Straßb. C. V. 6, 9. Jh., zu -t statt -d vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 194). — verith: nom. [Bd. 3, Sp. 743] sg. Gl 2,263,70 (Sg 299, 9./10. Jh.); uerith: dass. ebda. (Schlettst., 12. Jh.); -th statt -t s. Schatz, Ahd. Gr. § 94.
uert: nom. sg. Gl 3,281,52 (SH b, Admont 269, 12. Jh.).
1) Boot, Schiff: verith [(Christus)] dicit eis (den fischenden Jüngern): mittite in dexteram] navigii (Hs. navigium) [rete: et invenietis, Joh. 21,6] Gl 2,263,70. [totoque corporis nisu, ut ad] navigium [pervenirent laborantes (die Piraten), velocius multo, quam venerant, ad littus ferebantur, Vit. Hil. p. 84b] 734,13; — hierher (oder zu 2?) wohl auch: in demo veride [et (Christus) videns eos laborantes (sc. die Jünger in Seenot)] in remigando [, ... et circa quartam vigiliam noctis venit ad eos, Marc. 6,48] 1,808,42.
2) Ruder, Ruderwerk: feridin [non aliter quam qui adverso vix flumine lembum] remigiis [subegit, si bracchia forte remisit, atque illum praeceps prono rapit alveus amni, Verg., G. I,202] Gl 2,627,65. verid remigium 4,157,59; — spez. Steuerruder (vgl. Duc. VII, 120a s. v. remigium 2): stiuranto ferid remigio [gubernatio, CGL IV, 563,1] 18,4.
3) das Schiffen, die Schiffahrt: ferid navigatio Gl 4,152,6.
4) bei der Schiffahrt zu zahlendes Entgelt:
a) von den Fahrgästen für die Benutzung von Fähre oder Schiff: Fährgeld, Schiffsgeld: uert naulum. pretium navigii Gl 3,281,52 (1 Hs. feriscaz);
b) von den Schiffern für die Benutzung von Gewässern, Anlege- oder Handelsplätzen (vgl. Duc. VIII, 46c s. v. telon): Schiffsgeld, Schiffszoll: ferit [et qui ulterius in talibus locis (sc. Brücken, Anlege- u. Handelsplätze) ...] teloneum (Hs. theloneum) [exactaverit, cum sua lege ipsum teloneum reddat et bannum nostrum ... conponat, Ans. Cap. IV, 29 p. 441,23] Gl 2,26,18.
 
Artikelverweis 
ferien, ferren sw. v., mhd. vern, nhd. dial. vorarlberg. feren Jutz 1,809, schweiz. fêren Schweiz. Id. 1,905, bad. fähren Ochs 2,6; as. ferian, mnd. vēren, mnl. veren; afries. fera; ae. ferian; an. ferja; got. farjan. — Graff III, 587.
feri-: part. prs. -enti O 5,25,4; nom. pl. m. -ente 13,27; ferg-: dass. -ente ebda. (F, zu -rg- vgl. Braune, Ahd. Gr.12 § 118 Anm. 3). — uueri-: inf. dat. sg. -enni Gl 1,263,29 (K; zur Form -i vgl. Kögel S. 142 f., zur Schreibung uu- statt f- (v-, u-) Schatz, Ahd. Gr. § 166);
ferr-: 3. pl. -ent Np 106,24; inf. -en Nb 298,10 [323,13]; part. prs. gen. pl. m. -antero Gl 1,620,42.
fer-: inf. instr. sg. -ennu T 236,7; 3. sg. prt. -ita 54,1. Nb 252,11 [272,6 fereta, nach Fotokopie -ita zu lesen]; 3. pl. prt. -itun O 3,8,12; -iton Gl 1,677,4; -eton Nc 832,14 [201,2]. — ver-: 3. pl. -ent Npw 106,24 (u-); 3. sg. prt. -ida Gl 2,673,53 (2 Hss.); 3. pl. prt. -itun 1,752,10 (M, 6 Hss., davon 1 Hs. u-); -itan 11 (M).
ueritē: 3. pl. prt. Gl 5,11,15 (Carlsr. Oen. 1, 14. Jh., i ist nachträglich eingefügt, Steinm.; lat. sg. prt. Am Rand mit Verweisungszeichen: got, also Verbesserung, dem lat. Numerus von remigabat entsprechend, zu uerigot. Mit spätem Übergang zu den ôn-Verben?). usitas: 2. sg. prt. 20,26 (Carlsr. Oen. 1, 14. Jh.; lat. 3. sg. prt., Ed. 3. pl. prt.); vsiton: 3. pl. prt. 1,677,4 (M); vsriten: dass. 752,12 (M).
Verschrieben ist wohl: vnræn: 3. pl. prt.? Gl 1,677,5 (M).
Zu den Formen mit -ri- und -rr- vgl. Braune, Ahd. Gr. § 118 Anm. 3 u. § 358 Anm. 2.
1) rudern, segeln, mit dem Schiff oder Boot fahren:
a) ohne Raum- oder Maßbestimmung: (Christus) steig tho (am Ostufer des Sees Genezareth) in skifilin inti ferita inti quam in sina burg (Kapernaum, am Nordwestufer des Sees) et ascendens in navicula [Bd. 3, Sp. 744] transfretavit et venit in civitatem suam T 54,1. to er (Agamemnon) spuotigo ferren uuolta . daz er darumbe dien uuinden sina tohter Ephigeniam opferota ille . i. Agamemnon . dum optat dare uela . i. ventos Graiea classi ... s. filiae . exuit patrem Nb 298,10 [323,13];
b) mit Raumbestimmung: so sie in thaz scif gigiangun, sie wetar sar bifiangun; joh feritun sie giwaro in then unden filu suaro O 3,8,12. to Ulixes ... fone Sicilia ferita ze Italia . do uuarf in der uuint ... ze dero iselo Nb 252,11 [272,6];
c) konstr. mit faran oder queman:
α) als Part. Praes.: Petrus sar thes sindes bigonda suimmannes ...; thie anthere zi lante quamun feriente misit se in mare . alii autem discipuli navigio venerunt O 5,13,27; — in einem Bilde: bin nu mines wortes gikerit heimortes, joh will es duan nu enti, mit thiu ih fuar ferienti O 5,25,4;
β) als flektierter Infinitiv: Simon Petrus ... santa sih in then seo (um schwimmend zu Christus zu gelangen). Thie andere iungoron mit ferennu quamun Simon Petrus ... misit se in mare. Alii autem discipuli navigio venerunt T 236,7;
d) Glossenbelege: feriton [et] remigabant (Hs. remigabat) [viri ut reverterentur ad aridam, Jon. 1,13] Gl 1,677,4. 5,11,15. veritun [aspirante autem Austro ...,] legebant [Cretam, Acta 27,13] 1,752,10 (11 Hss., davon 3 uuellen). 5,20,26;
e) als substant. Part. Praes.: der Rudernde, Ruderer: ferrantero [locus fluviorum rivi latissimi et patentes: non transibit per eum navis] remigum [Is. 33,21] Gl 1,620,42.
2) etw. befahren, mit Akk. d. Sache: die den mere ferrent in skeffen qui descendunt mare in navibus NpNpw 106,24.
3) etw. (auf dem Wasserwege) fahren, fortschaffen, transportieren: diese Bed. ist wohl anzusetzen für den folgenden Abrogans-Beleg: zi uuerienni meatō (vectigalia) a vehendis mercedibus Gl 1,263,29. Die unpassend erscheinende Verbindung von ferien mit mieta erklärt sich daraus, daß das ursprüngliche merx Waremit mercesLohn, Geschenkverwechselt wurde (vgl. Gloss. Lat. V VE 19: vecticalia (-tig-): a vehendo (-dis) mercibus dicta omniumque negotiatorum solutione[s]. Zur Glossengruppe vgl. Splett, Stud. S. 398). — Oder handelt es sich gar nicht um ferien, sondern um werên (auch werian? vgl. Graff I, 940 s. v. werên) gewähren, leisten, zahlen?
4) etw. führen, steuern:
a) mit Akk. d. Sache: bildlich: taz skef (den Lauf der Sonne) fereton siben ferien (die 7 Tage der Woche). tie bruodera unde gelih uuaren cui praesidebant in prora septem nautae . germani tamen . suique consimiles Nc 832,14 [201,2];
b) Glossenbeleg: verida [velocem Mnestheus] agit [acri remige Pristim, Verg., A. 5,116] Gl 2,673,53.
Abl. feriâri, ferid, ferio.
 
Artikelverweis 
nâh-ferien, -ferren sw. v.
nach-uerte: 3. sg. prt. Gl 2,687,27 (Schlettst., 12. Jh.).
(im Wasser) hinterherfahren, -gleiten: [pars cetera (der Schlangen) pontum] pone legit [sinuatque inmensa volumine terga, Verg., A. 2,208].
 
Artikelverweis 
ubar-ferien, -ferren sw. v. — Graff III, 587 f.
ubar-ferran (Rd), -ferren (Jb): inf. Gl 1,293,64; -ferit-: 3. sg. prt. -a F 1,5; 3. pl. prt. -un T 82,1. — uber-uerent: 3. pl. Gl 2,673,73 (2 Hss.); -uerin: dass. 674,9 (verschr.? -n nach Steinm. z. St. undeutlich).
das Meer, ein Gewässer überqueren: ubarferren [quis ex nobis poterit] transfretare [mare? Deut. 30,13] Gl 1,293,64. uberuerent [vel quo discrimine ripas hae linqunt, illae remis vada livida] verrunt [? Verg., A. VI, 320] 673,73. uberuerin secant [placido aequore [Bd. 3, Sp. 745] silvas, ebda. VIII, 96] 674,96. enti gener in sceffilin ubarferita dhen geozun et ascendens in naviculum transfretavit F 1,5. so sie tho ubarferitun, quamun in lant Genesar cum transfretassent, venerunt in terram Genesar T 82,1.
 
Artikelverweis 
ûz-ferien, -ferren sw. v.
uz-feriton: 3. pl. prt. Mayer, Glossen S. 149,26.
hinausfahren (mit dem Schiff oder Boot), hinaussegeln, -schiffen: [et] (Christus u. die Jünger) navigaverunt [ad regionem Gerasenorum, quae est contra Galilaeam, Luc. 8,26].

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: