Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
fes bis ferthamto (Bd. 3, Sp. 757 bis 759)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis fes Gl 4,359,29 s. AWB phersih.
 
Artikelverweis 
fers(a)na st. sw. f., mhd. versen, Lexer versene, verse st. sw. f., nhd. ferse; mnd. vērse, vērsen(e), mnl. versene; got. faírzna; vgl. ae. fiersn. — Graff III, 699 f.
Stark flektiert: fersn-: acc. sg. -a Gl 1,740,2. Pw 55,7; nom. pl. -a Gl 3,9,33 (C); uersn-: gen. sg. -e 4,275,3 (M); nom. pl. -a 1,298,51 (Paris Lat. 2685, 9. Jh.). — fersan-: dat. sg. -o Gl 1,397,9 (M, 2 Hss.); nom. pl.? -a 3,435,52 (Sg 299, 9./10. Jh.; s. u. Bedeutungsteil); versano: dat. sg. 1,397,8 (M). — fersinno: gen. sg. Gl 2,548,68; versin-: dass. -a 1,517,8 (M, 4 Hss., davon 3 u-); -na 10 (M); -] ebda. (M). 5,7,29 (M, vs-); dat. sg. -a 1,397,10 (M, u-); -] 11 (M). — fersene: gen. sg. Npw 48,6; uersen-: nom. sg. -] Gl 3,331,11 (SH g, -o rad., Steinm.); dat. sg.? -o 10 (SH g, 2 Hss., 1 Hs. -o rad., Steinm.); -e 413,36 (Hd.).
Schwach flektiert: fersnun: acc. sg. T 156,5. — fersenun: gen. sg. Np 48,6. 55,7.
Nicht eindeutig bestimmbar, alle Belege ohne Kasusangabe nom. sg.: fersn-: -a Gl 3,19,27. 227,41. (SH a 2). Beitr. (Halle) 86,393,33 (Wolf. Wiss. 50, 9. Jh.); -e Gl 3,722,30; -] 227,41 (SH a 2); versn-: -a 74,49 (SH A, u-). 178,60 (SH B). 392,66 (Hildeg.); -e 268,30 (SH b); dat. pl. -un 2,593,68; vers: 3,74,49 (SH A). — fersan-: -a Gl 3,435,30; dat. pl. -om 2,311,35 (Rb); uersana: 370,68 (2 Hss., darunter clm 18 375, nach Bischoff S. 160 f. 9. Jh.). 3,363,41 (Jd). 438,46. — fersina: Gl 3,227,40 (SH a 2, 2 Hss.). 252,31 (SH a 2). 268,30 (SH b). 296,31 (SH d); versin-: -a 2,369,14. 3,74,47 (SH A, 4 Hss., davon 2 u-). 348,8 (SH h, u-). 436,62 (u-). 694,31; -e 662,12 (u-, davor u rad., Steinm.). fersenna: Gl 3,313,46 (SH e); uersen-: -a ebda. (SH e); -e 74,48 (SH A); -] 252,31 (SH a 2, us-, -e rad.). 4,182,54 (v-). — ferse: Gl 3,227,41 (SH a 2); uerse: [Bd. 3, Sp. 758] 439,57 (Wien 804, 12. Jh.; z. n-Abfall vgl. Paul, Mhd. Gr. § 126 Anm. 2); vers: 354,24 (Wien 901, 13. Jh.).
Ferse: mino uersna [dilatabis gressus meos subtus me: et non deficient] tali mei [2. Reg. 22,37] Gl 1,298,51. mit versano spurntost [quare] calce abiecistis (4 Hss. abiecisti, 1 Hs. abicitis) [victimam meam, 1. Reg. 2,29] 397,8. versina ł sola [cur timebo in die mala? iniquitas] calcanei mei [circumdabit me, Ps. 48,6] 517,8 (2 Hss. entes mines; nach Sleumer bedeutet calcaneus hier Fersentreter, Widersacher, Verräter’, diese Bed. ist jedoch für die ahd. Glossierung kaum anzunehmen). uersne uł sala calcanei (Hs. verschr. calcanti) [ebda.] 4,275,3. versin calcanei [ebda.] 5,7,29. fersna [qui manducat meum panem, levabit contra me] calcaneum suum (i. finem) [Joh. 13,18] 1,740,2. uuinperi fersanom [sic] uva calcibus [tunditur, et in vini saporem liquatur, Greg., Hom. I, 15 p. 1490] 2,311,35. versina calx [Prisc., Inst. II, 118,9] 369,14. uersana calx [ebda. 164,6] 370,68. fersinno [cum iam progrediens (Israel) calcaret littora sicco ulteriora pede stridensque per extima] calcis [mons rueret pendentis aquae, Prud., Psych. 653] 548,68. versnun [illa (Virtus) reluctanti (Avaritiae) genibusque et] calcibus [instans perfodit et costas, ebda. 596] 593,68. fersna calcanea 3,9,33. calcaneum, -eus 19,27. 435,30. 436,62. 438,46. 439,57. 662,12. 694,31. calx 74,47 (1 Hs. calx ł calcaneus). 227,40. 363,41 (Hs. cals; darauf calcaneus idem, Steinm.). 4,182,54. calx vel calcaneum, -eus 3,178,60. 268,30. 296,31. 313,46. 348,8. 354,24. 722,30. fersina planta 252,31. uerseno cale (l. calce?) ł calcaneus posterior pars pedis 331,10. versna vrzoia calcaneus 392,66. versene calce 413,36. fersana calcanti (wohl verschr. für calcanei) 435,52. fersna talus [Prisc., Inst. II, 110,6] Beitr. (Halle) 86,393,33. ther mit mir izzit brot ther hefit uuidar mir sina fersnun qui manducat mecum panem levabit contra me calcaneum suum T 156,5. sia fersna min beuuarun sulun ipsi calcaneum meum observabunt Pw 55,7, z. gl. St. die huotent minero fersenun . sie farent ube ih sliphe Np 55,7; bildl. für das Lebensende: vmbegrifet mih danne daz unreht minero fersenun . daz chit mines endes ...? iniquitas calcanei mei circumdabit me? NpNpw 48,6.
 
Artikelverweis 
fersâri st. m.
uersari: nom. sg. Gl 4,155,54 (Sal. c).
Versemacher, Poet: uersari ł scophare poeta.
 
Artikelverweis 
ferscang s. AWB frisking.
 
Artikelverweis 
versentrit mhd. st. m.
vssen-trit: nom. sg. Gl 4,182,55 (Wien 1325, 14. Jh.).
Fersen-, Fußtritt: calcaneus (vgl. Mlat. Wb. 2,56 s. v. calcaneum u. Diefb., Gl. 89 a s. v. calcaneus).
 
Artikelverweis 
fersiclîn st. n. — Graff III, 697.
uersicc- (Pa), uersic-(K Ra)-lin: nom. pl. Gl 1,128, 38.
Verschen: versiculi.
 
Artikelverweis 
fersmahhâri st. m., nhd. vers(e)macher; mnd. verschmāker, mnl. versemaker. — Graff II, 649.
fers-machere: nom. sg. Gl 3,189,4 (SH B). — uers-machar-: nom. sg. -i Gl 3,146,11 (SH A, 2 Hss., 1 Hs. r oben zwischen e u. s hineinkorr.); -] 39 (SH A); -machere: dass. 189,4 (SH B); uerse-mekere: dass. 378,73 (Jd). Ob bei uerse- gegenüber uers- der Unterschied zwischen pluralischem gegenüber singularischem Bestimmungswort vorliegt oder ob dabei der alte Unterschied zwischen fers Mask. u. fers Neutr. weiterwirkt, ist nicht zu entscheiden.
Versemacher, Poet: uersmachari poeta Gl 3, 146,11 (3 Hss., 2 Parallelhss. buohmahhâri). 189,4. 378,73 („darauf uersificator idem“, Steinm.).
 
Artikelverweis 
fersna s. AWB fers(a)na. [Bd. 3, Sp. 759]
 
Artikelverweis 
gi-ferta sw. f.; vgl. mhd. geverte. — Graff III, 585 s. v. gafarto.
ge-ferton: gen. pl. Nc 813,25 [176,26]; -uertun: acc. pl. Nb 7,14 [7,14].
Begleiterin, Gefährtin:
a) als Weggefährtin: tise geuertun nemahta nioman eruuenden . sie nefuorin sament mir has saltim comites nullus terror potuit pervincere . ne prosequerentur nostrum iter Nb 7,14 [7,14];
b) als jmdm. Höherstehenden zugeordnete Begleiterin: alliu diu eruuirdiga manigi dero foregenamdon geferton praedictarum comitum venerabilis multitudo Nc 813,25 [176,26].
 
Artikelverweis 
ferterron andfrk. s. AWB far-terron.
 
Artikelverweis 
ferthamto Gl 1,713,4 s. AWB fir-themphen.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: