Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
fezzara bis fianscaft (Bd. 3, Sp. 790 bis 792)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis fezzara (st.?) f., mhd. Lexer veer sw. f., nhd. fesser f.; mnl. veter(e) m. f.; ae. feter, feoter f.; vgl. as. feteros st. m. pl.; an. fjöturr m. — Graff III, 737.
Alle Belege nom. sg.
fezzera: Gl 3,194,35 (SH B, früher S. Blasien, 12. Jh.); vezzere: 385,35 (Jd); fezra: 1,496,15 (Ld.).
[Ae.: fetor: Gl 5,46,24 (Trier 40, 10. Jh.).
Verschrieben: fictor: Gl 1,496,15 (Bern 258, 10. Jh.). 5,93,31 (nach Gl 1,497,31; S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); victor: 1,496,15 (Rz); vgl. hierzu u. z. Form von Ld. Leydecker S. 62 ff.]
Fußfessel: pedica fezra. liga (2 Hss. .i. fiotor .i. liga) [zu: abscondita est in terra pedica eius, Job 18,10] Gl 1,496,15 (3 Hss. fuozthrûh). [pedica .i. fiotor cum qua pedes ligans [zu ebda.] 5,93,31 (nach Gl 1,497,31).] isanhilta vel fezzera vel druh vinculum vel compedes 3,194,35 (1 Hs. beilte). vezzere compes 385,35. [fetor balus (vgl. Mlat. Wb. 1,1333) 5,46,24.]
Abl. fezzarôn.
 
Artikelverweis 
fezzarôn sw. v., mhd. Lexer veeren; mnl. veteren; afries. fitera; ae. (ge-)feterian, (ge-)fetrian; an. fjötra. — Graff III, 737.
ka-fezarot: part. prt. Gl 1,93,36 (R).
jmdn. fesseln: conpeditus.
 
Artikelverweis 
veelîn mhd. st. n., vgl. Lexer, Hwb. 3,332 f., nhd. fäßlein.
vazlli: nom. sg. Gl 4,106,25 (Sal. a 1, Prag, mus. Bohem., 13. Jh.).
kleines Gefäß, Fäßlein: vingiz vazlli vascillus (1 Hs. winigiz uaz, 1 wing uaz, 2 Hss. en lucil uaz, 1 Hs. ein luzzilz vaz).
Vgl. stancfazzilî(n).
 
Artikelverweis 
fezzen sw. v.
fezendo: part. prs. nom. pl. m. Npw 143,13 (vgl. zu -o Heinzel, WSB 81,219. 341 f.; es könnte aber auch ein adv. Part. Praes. vorliegen).
etw. von einer Stelle zu einer anderen übergehen lassen, mit Akk. d. Sache u. Präp. fona + Dat. u. Präp. zi + Dat.: ira chellare sint folle, fezendo daz lid fone einemo ce anderemo promptuaria eorum plena, eructancia ex hoc in illud (Np muzonde).
 
Artikelverweis 
fezzil st. m., mhd. Lexer veel st. m., nhd. fessel m. f. n.; mnd. vētel, vettel f., mnl. vetel m.; ae. fetel m.; an. fetill m. — Graff III, 736 f.
fezzil: nom. sg. Gl 2,344,1 (clm 6325, 9. Jh.). 3,618, 30. 632,13. 635,37. 4,61,19 (Sal. a 1, 7 Hss.); acc. pl. -]a 2,547,75; fezel: nom. sg. 3,300,72 (SH d; -z- aus -h- korr., Steinm.). 635,26; fescil: dass. 665,38 (Innsbr. 711, 13. Jh.; zu -sc- vgl. Braune, Ahd. Gr.12 § 160 Anm. 2); fazzil: dass. 4,61,19 (Sal. a 1, 2 Hss.; evtl. ist -a- durch das lat. Lemma fazilones beeinflußt). — uezzil: nom. sg. Gl 2,674,45 (2 Hss.). 3,618,23. 4,170,34 (Sal. d); uezzel: dass. 3,399,41 (Hildeg.); ueszil: dass. 664,3; ueiil: dass. 619,46 (Schlettst., 12. Jh.; zu -ei- vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 49). — vuezel: nom. sg. Gl 3,682,69 (Berl. Lat. 8° 73, 11. Jh.; zu vu- vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 166).
Gürtel: uezzil faidulus Gl 3,618,23. 664,3 (vgl. Diefb., Gl. 222 c s. v. fadulus). palz fezzil palteum 618,30 (1 Hs. nur palz; alle unter Glossen für Kleidung), hierher wohl auch: fezel faidius (= faidilus, Steinm.) 300,72. faidulus 619,46. fascilo 665,38. fazilones (zu den Laa. vgl. Steinm.) 4,61,19. fascinolae 170,34 (für die letzten drei Belege ist auch die Bed.Binde, Bandmöglich, vgl. Duc. 3,418 s. v. fascilones u. [Bd. 3, Sp. 791] fasciola, aber auch Diefb., Gl. 222 c s. v. fadulus); — spez. Gürtel des Priestergewandes: balteum fezzil; ł cingulum [zu: indues Aaron vestimentis suis, id est, linea tunica, et superhumerali, et rationali, quod constringes balteo, Is., De off. 2,5 p. 781] 2,344,1; — Waffengürtel, Wehrgehenk: fezzila [fulgentia bullis] cingula [et exuvias gaudet rapuisse cruentas, Prud., Psych. 476] 547,75. uezzil [hasta volans ... horum unum ad medium, teritur qua sutilis alvo] balteus [et laterum iuncturas fibula mordet, ... transadigit costas, Verg., A. XII, 274] 674,45. uezzel zanchur 3,399,41 (Hildeg., lingua ignota). faidilus 632,13. 635,26. 37 (alle unter Glossen für Waffen u. Ausrüstung, vgl. auch Diefb., Gl. 222 c s. v. fadulus). ringa 682,69 (vgl. Steinm. u. Duc. 7,190 s. v. rinca, ringa).
Komp. suuertfezzil.
 
Artikelverweis 
fhologo Gl 2,82,38 s. fôhlogi.
 
Artikelverweis 
forro Gl 3,306,23 s. AWB phorro.
 
Artikelverweis 
fi.. Gl 4,300,11 = Wa 58,24 s. AWB filu.
 
Artikelverweis 
fîadôn, fîjadôn sw. v.; vgl. got. fijaþwa; zur Bildung vgl. Wilm., Gr. 22 § 183,4, Kluge, Stammb.3 § 140b. — Graff III, 383 f.
Nur in M belegt.
fiadonta: part. prs. nom. pl. m. Gl 1,582,39 (4 Hss.).
Mit -g- als Schreibung für j (vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 300): figid-: 2. sg. conj.(?) -os Gl 1,515,69 (3 Hss., darunter clm 18 140, dort ł d über -g-; lat. conj.); -ost 70 (2 Hss.; lat. conj.); part. prs. nom. pl. m. -unta 743,67 (Wien 2723, u-).
Wohl verschrieben: fidid-os: 2. sg. conj.(?) Gl 1,515,70 (clm 19 440, 1 weitere Hs. (Z. 69) schreibt ł d über -g-, s. o.); mit Vertauschung der beiden Konsonanten: uidigunta: part. prs. nom. pl. m. Gl 1,743,68 (Wien 2732).
1) gegen jmdn. aufgebracht sein:
a) sich ereifern gegen jmdn., (im Zorn) gegen jmdn. eifern: figidos [neque] zelaveris [facientes iniquitatem, Ps. 36,1] Gl 1,515,69 (6 Hss., 6 weitere Hss. hazzest (-ist) ł fehest (-ist), 1 Hs. fient ist, in diesen Hss. ist der lat. Konj. z. T. als Indik. übersetzt);
b) feindlich, mißgünstig, eifersüchtig, neidisch gegen jmdn. gesinnt sein: ellinunta ł uigidunta [patriarchae] aemulantes [, Joseph vendiderunt in Aegyptum, Acta 7,9] Gl 1,743,67 (2 Hss., 3 weitere nur ellanônte).
2) jmdn. gegen sich aufbringen, (zum Zorn) reizen: fiadonta imitantes (Vulg. irritantes) [illum (den Propheten) invidia sua pauci facti sunt, Eccli. 48,2] Gl 1,582,39 (4 Hss., die Vulg.-La. muß dem Glossator vorgelegen haben; 1 weitere Hs. pildint zu bilidôn, das zum lat. imitantes der Gl.-Stelle paßt).
 
Artikelverweis 
fiala sw. f., mhd. viole, nhd. DWB phiole; mnl. viole; vgl. griech. φιάλη; mlat. fiola (vgl. Duc. 3,503). — Graff III, 495.
fial-: nom. sg. -a Gl 2,530,77 (Eins. 302, 11. Jh.; lat. abl. pl.); nom. pl. -un 276,56 (M, 2 Hss.); acc. pl. -un 1,637,26 (Rb). — fielun: nom. pl. Gl 2,276,56 (M, 3 Hss.).
Zu Gl 1,224,2. 3,349,38. 372,11. Hss. Wolf. 15,92 s. u. 2.
1) Schale, Trinkgefäß, Becher: fialun [lebetes ... et] phialas (Hs. fiolas) [, et mortariola, et omnia vasa aerea, quae in ministerio fuerant, tulerunt (bei der Tempelplünderung), Jer. 52,18] Gl 1,637,26. fialun [scimus quod in dei tabernaculo non solum] phialae [, sed praecipiente domino etiam cyathi facti sunt, Greg., Hom. I, 6 p. 1455] 2,276,56. stouf ł fiala [ad nocturnas epulas, ubi cantharus ingens despuit effusi spumantia dampna falerni, in mensam] cyathis [stillantibus, Prud. Psych. 369] 530,77.
2) [nicht ahd. sind wohl folgende Belege (anders Ahd. Gl.-Wb. s. v. fiala): patheram fialam Gl 1,224,2 (R; vgl. [Bd. 3, Sp. 792] pantheram ausit fialam bibit KRa, vgl. auch Albers, Abrog. z. St.). amula fila 3,349,38 (SH l; wohl lat. fiala, Steinm.; vgl. auch ringili amulas fialas altiores in similitudine urceoli 4,33,7). fiala glase cop proprie fialin enim grece latine dicitur uitrum 372,11 (Jd; vgl. phyalae dictae, quod ex vitro fiant. Vitrum enim Graece ὕαλον dicitur, Is., Et. 20,5,1); unklar bleibt auch: patere fiale Hss. Wolf. 15,92 (9. Jh.), da dort in der Glossenreihe sowohl lat. als auch ahd. Glossierungen stehen.]
 
Artikelverweis 
fianscaft Gl 4,146,60 s. AWB fîantscaf.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: