Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
hegodrise bis hehhring (Bd. 4, Sp. 796 bis 799)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis hegodrise Gl 3,662,2 s. hega-, AWB hegithruos.
 
Artikelverweis 
he halto Gl 4,13,65 s. AWB ê(o)halto. [Bd. 4, Sp. 797]
 
Artikelverweis 
hehar st. f. oder m., mhd. Lexer heher f. u. m., nhd. DWB häher m.; mnd. heger, heiger m.; vgl. AWB hehara st. f.
Nur im Nom. Sing. belegt.
hehar: Gl 1,348,41 (M); heher: ebda. (M). 3,21,52. 25,41/42 (13 Hss.). 28,47 (3 Hss.). 86,40 (SH A). 460,7. 4,354,33 (-s); hecher: 3,25,44 (3 Hss., davon 1 -s); eher: 45 (2 Hss.). 54,26; hegher: 721,2 (Berl. Lat. fol. 735, 13. Jh.); hehir: 86,40 (SH A).
Verschrieben: hebs: Gl 3,25,44; hebir: 672,45. 54 (beide Innsbr. 711, 13. Jh.); he:birzan: 305,6 (SH d; wohl entstellt aus hehir und birchuon, s. Steinm. z. St.); uuehir: 1,348,42 (M, 2 Hss., 1 w-).
1) (Eichel-)Häher, Corvus glandarius: heher orix Gl 3,25,41/42 (Vers. de volucr.; 19 Hss., 10 Hss. hehara, je 1 Hs. hirchhn, orhan, orhn). 54,26. 305,6. 4,354,33. orix ł glandare 3,86,40 (2 Hss., 6 Hss. hehara). orix ł atacus auriceps (l. aurificeps, Steinm. z. St., s. Diefb., Gl. S. 62) 672,45; — hehar [comedere debetis, ut est bruchus in genere suo, et] attacus [Lev. 11,22] Gl 1,348,41 (4 Hss., 4 Hss. hehara. Zum Lemma und zur Übers. vgl. hehara 1); hebir atacus ł aper 3,672,54 (ł aper wohl hinzugefügt, weil hebir statt hehir stand und dadurch Vermengung mit ebur möglich wurde, s. Ahd. Wb. 2,31 f.).
2) durch Unsicherheit in der Zuordnung Übertragung auf
a) Specht, Picus: heher picus Gl 3,460,7;
b) Saatkrähe, Corvus frugilegus (vgl. Suolahti, Vogeln. S. 183 ff.): heher graculus Gl 3,28,47 (3 Hss., 26 Hss. [h]ruoh, 1 Hs. hehara). hegher graculus 721,2;
c) eine Spechtart: heher merops Gl 3,21,52 (29 Hss. gruon(er)speht, 1 Hs. holzkrâ, 3 Hss. mûsar).
 
Artikelverweis 
hehara st. f., mhd. Lexer heher f. u. m., nhd. DWB häher m.; as. higara f. (s. Holthausen, As. Wb. S. 34), mnd. heger, heiger m.; ae. higera, higora m., higere f. — Graff IV,799.
hehara: nom. sg. Gl 1,348,40 (M, 2 Hss.). 3,15,34. 25,40. 688,13 (Sg 299, 9./10. Jh.). 4,86,37 (Sal. a 1, 2 Hss.); hehera: nom. sg. 1,343,23. 348,40 (M, 2 Hss.). 801,48. 3,25,40 (5 Hss.). 86,38 (SH A, 4 Hss.). 203,34 (SH B). 222,18 (SH a 2, 4 Hss.). 265,18 (SH b, 2 Hss.). 284,47 (SH b). 306,8 (SH d). 311,6 (SH e, 2 Hss.). 328,26 (SH g, 3 Hss.). 342,5 (SH g, 3 Hss.). 404,14 (Hildeg., 2 Hss.). 460,28. 462,8. 464,2. 714,22 (hehsa). 4,86,37 (Sal. a 1, 2 Hss.). 155,14 (Sal. c). 167,43 (Sal. d). 181,67. BES 6,54,33. Hbr. II,146,5 (SH a 1). Stricker I,212,54. 214,51 (hehsa). 221,11 (hehsa; alle SH). II,35,28 (SH). Thies, Kölner Hs. S. 158,1 (SH); dat. sg. Gl 1,407,25; hehere: nom. sg. 3,86,38 (SH A). 222,19 (SH a 2). 4,86,38 (Sal. a 1). Stricker I,149,9 (SH); ehere: dass. Gl 3,25,46.
hera: nom. sg. Gl 3,25,41 (2 Hss., 1 hêra). 86,40 (SH A). 293,22 (SH d). 4,356,37 (Paris 12 269, 9. Jh.). Publ. 62,447; nom. pl. ebda. 449; heera: nom. sg. Gl 3,365,15 (Jd); heira: dass. Hbr. I,163,712 (SH A); here: dass. Gl 3,28,46. Add. II,80,11.
Verschrieben: hebera: nom. sg. Gl 3,265,18 (SH b). Mayer, Glossen S. 119,28; heheta: dass. Gl 3,284,47 (SH b); eherl: dass. 25,46.
hera aquila Gl 3,458,17 dürfte zu aro sw. m. gehören, s. Ahd. Wb. 1,661, vgl. Neuß, Stud. S. 66 f., u. mit abweichender Argumentation Klein, Stud. S. 233.
1) (Eichel-)Häher, Corvus glandarius: hehara orix Gl 3,25,40 (Vers. de volucr.; 10 Hss., 19 Hss. hehar, je 1 Hs. hirchhn, orhan, orhn). 365,15. 714,22. Add. II,80,11. BES 6,54,33. Hbr. II,146,5. Stricker I,212,54. 214,51. orix ł glandare Gl 3,86,38 (6 Hss., 2 Hss. hehar). 203,34. Hbr. I,163,712. gagis Gl 3,464,2 (vgl. die ags. Gl. higera picus uel gagia, Wr.-W. S. 286,9). tragis [Bd. 4, Sp. 798] 4,356,37 (vgl. die ags. Gl. higrae traigis, Wr.-W. S. 52,7). glamzia 3,404,14 (Hildeg., lingua ignota); — hehera [quidquid ... habet longiora retro crura ... comedere debetis, ut est bruchus in genere suo, et] attacus [atque ophiomachus, ac locusta, singula iuxta genus suum, Lev. 11,22] Gl 1,343,23. 348,40 (4 Hss., 4 Hss. hehar). 801,48 [beide zu ebda.]. hehera attacus 3,222,18. 265,18. attacus avis 4,167,43. Stricker I,149,9. hera (darüber auis) ł ut quidam hunbel attacus Gl 3,293,22. hehera .. uel ut quidam uolunt hiumbel attacus 311,6 (2 Hss., 1bis uolunt ausradiert, 1 ohne uolunt). hehera ł hummel attacus 328,26. Stricker II,35,28. attacus avis Gl 4,181,67. hebera .i. humbel attacus Mayer, Glossen S. 119,28. hehera hunbel attacus Thies, Kölner Hs. S. 158,1. Die Bibelstelle Lev. 11,22 ist möglicherweise der Ausgangspunkt für die Wiedergabe von attacus mit hehara, wobei allerdings die Bezeichnung des Vogels an die Stelle der kontextgemäßen Übers.eine Art Heuschreckegetreten ist. Vgl. Mlat. Wb. I,1137, Diefb., Gl. s. v. attacus; s. auch die folg. Übers. stor(a)h für ophiomachus. Die Unsicherheit der Überss. spricht u. a. aus den Doppelglossierungen mit hehara und humbal.
2) durch Unsicherheit in der Zuordnung (auf Grund von Ähnlichkeit im Aussehen oder in der Größe) Übertragung auf
a) Specht, Picus: spehte ał hehera perdix avis similis colore pico [zu: quia egressus est rex Israel ut quaerat pulicem unum, sicut persequitur] perdix [in montibus, 1. Reg. 26,20] Gl 1,407,25. hehara picus 3,15,34. 284,47. 460,28. 4,155,14. Stricker I,221,11. speht ł hehera picus Gl 3,306,8. 342,5. 688,13;
b) Elster, Corvus pica: hehara pica Gl 4,86,37 (5 Hss., 1 Hs. ztraka). hehera agalastra pica 3,462,8 (agalastra von zweiter Hand unter hehera);
c) Saatkrähe, Corvus frugilegus (vgl. Suolahti, Vogeln. S. 183 ff.): here rche graculus Gl 3,28,46 (26 Hss. [h]ruoh, 3 Hss. hehar);
d) Ohreulenart: hera [quod trepidus bubo, quod] strix nocturna [queruntur, Lucan 6,689] Publ. 62,447 (lat. Interlineargl. avis dicta a stridore). hera [nocturnaeque gemunt] striges [Statius, Thebais 3,511] 449.
 
Artikelverweis 
hehei Gl 3,351,15 s. AWB gi-hei.
 
Artikelverweis 
hehel Gl 3,437,32 s. hâhil.
 
Artikelverweis 
hehet Gl 2,148,1 s. AWB êht.
 
Artikelverweis 
heheta Gl 3,284,47 s. AWB hehara.
 
Artikelverweis 
hehhila st. f., mhd. hachel, hechel, nhd. hechel; mnd. hēkel(e), mnl. hekel m.; vgl. Pfeifer, Et. Wb. S. 659 f. — Graff IV,763.
Nur im Nom. Sing.
hachele: Gl 3,627,33 (Wien 804, 12. Jh.); hechele (für bechele): 375,55 (Jd, vgl. Litbl. 18,76); hechle: 358,24 (13. Jh.). — hekele: Gl 3,389,46 (14. Jh.).
(Flachs-)Hechel als kammartiges Gerät mit scharfen Zinken zum Reinigen von Flachs- und Hanffasern: hanf wirk hechle canopis stuppa lacena (vgl. Diefb., Gl. 314 c) Gl 3,358,24. 375,55 (vgl. Litbl. 18,76). 389,46; hierher auch: wichel hachele chliwelin pensum spinacium glomer 627,33 (im Abschn. De instrumentis texturae, vgl. Gl 4,637,35).
 
Artikelverweis 
hehhit st. m., mhd. Lexer hechet, Lexer hecht st. sw. m., nhd. hecht; as. hakth (s. u.), mnd. hēket, mnl. heket; ae. hacod. — Graff IV,796.
Nur im Nom. Sing.
hachit: Gl 3,45,9. 455,6 (-c-, h übergeschr. von 2. Hand, Steinm.). 16 (Vat. Reg. 1701, 11. Jh.). — hacth: Gl 4,245,16 = Wa 111,14 (Jh, 10./11. Jh.). [Bd. 4, Sp. 799]
hechit: Gl 3,45,9 (3 Hss.). 56,16. 83,26 (SH A). 84,18 (SH A). 245,56 (SH a 2, i auf Rasur, vgl. Hbr. II,357,2). 279,44 (SH b). 456,17. Add. II,124,23; hechid (für hecbid): Gl 3,279,44 (SH b, vgl. Hbr. II,357,9); hehch-et: 45,10; hech-: 11. 83,25 (SH A, 3 Hss.). 202,23 (SH B). Mayer, Glossen S. 122,17; -ed: Gl 3,456,5; -eit: 361,17 (Adm. 249, 13. Jh.); hehet: 4,188,18; hecht: 3,45,11 (4 Hss.). 47,10. 47 Anm. 9. 83,26 (SH A). 360,25. Hbr. I,156,593 (SH A). Mayer, Glossen S. 92,12; heht: Gl 3,45,11. 4,188,18; hect: 3,45,13; heth: 47,10. — heket: Gl 3,369,22 (Jd).
heichit: Gl 3,83,27 (SH A, Darmst. 6, 12. Jh.). 675,53 (Innsbr. 711, 13. Jh.); heich: 684,7 (Berl. Ms. lat. 8°73, 11. Jh.); nicht eindeutig: ht: 83,27 (SH A, Eins. 171, 12. Jh., von and. Hand korr., Steinm.; vgl. Hbr. I,156,593 mit heht).
Hierher wohl auch als späte Nebenform (vgl. Mnl. Wb. 3,290 s. v. heket): hehchide: Gl 3,245,56 (SH a 2, Wien 2400, 13. Jh.); hech-idi: 45,10 (clm 23 496, 12. Jh.); -ede: 455,6 (clm 14 584, 14. Jh.); hehte: 45,13 (Innsbr. 355, 14. Jh.).
Verschrieben, unsicher: hechil: Gl 3,279,45 (SH B); chid: 455,19 (Florenz XVI,5, 12. Jh., vgl. Ahd. I,596,36); heicht (oder hecche? Vgl. Steinm.): 675,66 (Innsbr. 711, 13. Jh.).
Hecht (häufig im Abschn. De piscibus): hachit lucius Gl 3,45,9. 47,10. 47 Anm. 9. 56,16. 83,25. Hbr. I,156,593. Gl 3,202,23. 245,56. 279,44. 455,6. 16. 19. 456,5. 17. 675,53. 684,7. 4,245,16 = Wa 111,14. Add. II,124,23. Mayer, Glossen S. 92,12. hecht lucius et lupus Gl 3,360,25. 361,17. hehet lucius piscis avidus 4,188,18. Mayer, Glossen S. 122,17. hechit lupum Gl 3,84,18. lupus (darauf lucius idem, Anm.) 369,22; hierher wohl auch: heicht cluma (vgl. Mlat. Wb. 2,732) 675,66 (s. o.).
 
Artikelverweis 
hehhring Wa 108,14 s. ? AWB hegihring as.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: