Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
hrra bis gi-hôrsamo (Bd. 4, Sp. 1270 bis 1272)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis hrra Gl 3,141,47 s. AWB huora.
 
Artikelverweis 
horran s. AWB hôren.
 
Artikelverweis 
horredubil Gl 3,355,6 s. AWB hor(o)tubil.
 
Artikelverweis 
horrehun Gl 3,27,15 s. orrehuon.
 
Artikelverweis 
hors Gl 4,264 Anm. 10 s. AWB [h]ros. [Bd. 4, Sp. 1271]
 
Artikelverweis 
hôrsam adj., mhd. hôrsam; mnd. hôrsam, mnl. hoorsam; ae. hýrsum. — Graff IV,1009.
horsam: Grdf. Gl 1,222,3 (K). S 331,12/13 (Pfälzer B., 10. Jh.; -sā; Ausg. gihorsam). O 1,18,40; dat. pl. -]em S 200,21 (B).
gehorsam: horsam quidi karo oboediens dicto parens Gl 1,222,3. vnekihafteem indi vnstilleem scal hartor drauuen horsamem keuuisso indi mitivvareem .. dultigeem daz in pezzira framkangeen pisuuerran oboedientes autem et mites et pacientes ... obsecrare S 200,21. horsam (Ausg. gihorsam) niuuas so ih be rehtemen scolta 331,12/13. dua thir zi giwurti scono furiburti, wis horsam io zi guate, ni hori themo muate [vgl. sed necesse est, ... oboediendo, Hrab. in Matth. 2,12] O 1,18,40.
Abl. hôrsamî; hôrsamôn; vgl. unhôrsam.
 
Artikelverweis 
gi-hôrsam adj., mhd. gehôrsam, nhd. gehorsam; as. -gihôrsam (vgl. Holthausen, As. Wb. S. 36), mnd. gehôrsam, mnl. gehoorsaem; ae. gehýrsum. — Graff IV,1009.
ki-horsam: Grdf. Gl 1,222,3 (Ra); ke-: dass. Np 70,1 (2; -ô-). Npgl 35,1; nom. sg. m. -]e S 164,7; ga-: dass. -]er Gl 2,179,38 (M). 220,44 (clm 18550,1, 9. Jh.); gi-: Grdf. S 330,12. O 1,3,14; ge-: dass. Gl 3,385,15 (Jd). S 359,73. Np 70,1 (-ô-). Npw 35,1; nom. sg. f. -]a Nc 765,26 [112,4] (-ô-); -]e Npw 118 I,67; dat. pl. -]en 117,16.
gehorsam, getreu (ergeben): kihorsam chuiti karo oboediens dicto parens Gl 1,222,3. gahorsamer [(Moses) superbus existeret, si auctoris imperio oboedire recusaret. Utrobique ergo humilis, utrobique] subiectus [, et praeesse populis semetipsum metiendo noluit, Greg., Cura 1,7 p. 8] 2,179,38. 220,44. gehorsam oboediens 3,385,15 (darauf obaudiens idem. Parens idem, Steinm.). vbe du kehiter ... uore gote ken uuellest, ... vbe du kehorsame uuellest sin, so pilide den herron Abraham subire oboedientiae virtutem nitimur? S 164,7. gihorsam niuuas so ih solta 330,12. sih Abraham giguatta joh druhtine ouh giliubta, wanta er was gihorsam; bi thiu ist er gieret nu so fram O 1,3,14. nu mag keskehen daz Pietas einiu gezalot . uuaz sin gehorsama guoti . dionestes ketuoe sed forsan Pietas . s. dea sola recenseat . quae parens . i. oboediens probitas . s. Mercurii munera pensitet . i. impleat Nc 765,26 [112,4]. factus est obediens usque ad mortem (uuart kehorsam unzin an den tod) NpglNpw 35,1; substant.: er (Gott) gibet die guotlichi den gehorsamen Npw 117,16 (Np de subiectione praestare gloriam); gihôrsam uuesan, m. Dat. d. Pers.: gegenüber jmdm. gehorsam sein: minem pischolf, minem pharrare unde andern minen lerarn nie so gehorsam noch so undertan wart, so ich solte S 359,73. uuanda er allen chinden habet keboten daz sie iro parentibus (faterin) kehorsam sin [vgl. praeceperat tamen dominus, ut filii patri oboedirent, Aug., En.] Np 70,1. dannan inphiengen sie benedictionem a domino ... daz sie des ellendes kehorsam gote uuarin [vgl. benedixit ergo deus filios Ionadab propter oboedientiam, ebda.] ebda., ähnl. ebda.; m. abstr. Dat.: einer Sache ergeben sein: uuanda si (sc. diu geskephidi) ne uuolta gehorsame sin dero uuarheite Npw 118 I,67 (Np subiecta veritati).
Abl. gihôrsamo; gihôrsamî; gihôrsamôn; vgl. ungihôrsam; AWB gehōrsamigheid andfrk.
 
Artikelverweis 
hôrsamî st. f.; mnl. hoorsame; vgl. mnd. hôrsam m. — Graff IV,1009.
Nur in der Benediktinerregel belegt. [Bd. 4, Sp. 1272]
hoor-samii: nom. sg. S 206,29. 207,38/39. 208,6; gen. sg. 207,15. 213,24; dat. sg. 30; hor-: gen. sg. 190,3/4. 191,31. 192,3. 198,16/17. 272,1; dat. sg. 199,26/27. 206,27; -sami: dass. 265,18; acc. sg. 264,17.
Gehorsam gegenüber Gott: keuuisso ze karauuenne sint herzun vnseriv indi lihhamun dero vvihono piboto dera horsamii ze chamfanne ergo praeparanda sunt corda nostra et corpora sanctae praeceptorum oboedientiae militanda S 190,3/4. (der Abt) kehuctic sii simblum .. daz dera sinera lera edo discono horsamii ... in dera forahtlihhun suanu cotes ze tuenne ist kesuahhida memor sit semper abbas quia doctrinae suae vel discipulorum oboedientiae ... facienda erit discussio 198,16/17. nalles einer meer si keminnoot denne andrer uzzan den in cuateem tatim edo horsamii finde pezzirun nisi quem in bonis actibus aut oboedientia invenerit meliorem 199,26/27. hoorsamii ano tuuala primus itaque humilitatis gradus est; oboedientia sine mora 206,29. danta hoorsamii diu meriroom ist kekeban cote ist ketaan quia oboedientia quae maioribus praebetur deo exibitur 208,6; ferner: 191,31. 192,3. 206,27. 207,15. 38/39. 213,24. 30. 264,17. 265,18. 272,1 (alle oboedientia).
Vgl. unhôrsamî.
 
Artikelverweis 
gi-hôrsamî st. f., auch -hôrsama st. f., mhd. Lexer gehôrsame, -sam; vgl. nhd. gehorsam m., mnd. gehôrsam m., mnl. gehoersaem m. — Graff IV,1009.
ke-horsam-: dat. sg. -i S 157,28; gi-: gen. sg. -i 135,6 (BB); acc. sg. -i 147,21 (BB); -e Npw 118 N,104; ge-: gen. sg. -i S 135,6 (WB); -e Npw 118 N,104; dat. sg. -i Npgl 70,1; -e WBCK 46,5/6; acc. sg. -i Npgl 70,19; -e Npw 118 I,67.
gi-horsama: acc. sg. S 183,15 (Otl., 11. Jh.; zur Nebenform mit -a vgl. Braune, Ahd. Gr.14 § 231 Anm. 2).
Verstümmelt: .i-horsame: acc. sg. S 176,9 (Preds. C, 11. Jh.); k..: dat. sg. 11 (ebda.; Ausg. kihorsame).
Gehorsam gegenüber Gott (auch neben thiomuot): uirgiho dir, trohtin got alemahtige, skalclicher gihorsami S 135,6. dara nah gib mir soliha gloubi ... soliha vorhtun unta diemuot unta gihorsama iouh gidult soliha humilitatem nec non patientiam et oboedientiam talem mihi, precor, praesta 183,15. er uuolta dina obędientiam (gehorsami) . dina subiectionem (undertani) Npgl 70,19. daz man hina uurfe die ubirmuot unde minneta die gehorsame Npw 118 I,67 (Np oboedientia). nu uuil ih imo der gnadon enquedan mit uuilligero gehorsame (BCK, gehorsamegheyd A), uuant ih uuola uueiz, uuaz imo lieb ist W 46,5/6; ferner: S 147,21. 157,28 (oboedientia). 176,9. 11. Npgl 70,1 (Np oboedientia). Npw 118 N,104 (2; Np oboedientia).
Vgl. ungihôrsamî, -hôrsamida.
 
Artikelverweis 
ge-hōrsamigheid andfrk. st. f., mnd. gehôrsāmicheit, mnl. gehoorsamicheit; mhd. Lexer gehôrsamecheit.
ge-horsameg-heyd: dat. sg. WA 46,5/6 (zur endungslosen Form vgl. Sanders, Leid. Will. S. 202).
Gehorsam gegenüber Gott: nu willon ich himo thero genathan enquethen mith willegero gehorsamegheyd (A, gehorsame BCK).
 
Artikelverweis 
gi-hôrsamo adv., nhd. gehorsam. — Graff IV,1009.
gi-horsamo: Gl 2,477,37 (clm 18922, 11. Jh.)
gehorsam, ergeben: gihorsamo [(Laurentius) ut paratus obsequi,] obtemperanter [adnuit, Prud., P. Laur. (II) 112]. [Bd. 4, Sp. 1273]

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: