Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
laubi.. bis lâz1 (Bd. 5, Sp. 651 bis 654)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis laubi.. Reiche, Nachtr. S. 489 u. Anm. 46 (vielleicht lat.) s. AWB louba.
 
Artikelverweis 
lauileia Gl 2,708,33 s. AWB labeleia.
 
Artikelverweis 
laurîn adj.; mnl. laurine, -ijn; vgl. nhd. lor- (in lorbeer), mhd. lôr-, mnd. lôr-, ae. laur(-); aus lat. laurus. — Graff II,244.
laurîn-: nom. sg. m. -o Nc 722,26 [39,15]; dat. pl. -en 713,21 [30,10].
vom Lorbeerbaum, von Lorbeer: Apollini ... geziertemo mit laurinen houbetpendelen Clario ... inter serta laurigera infularum Nc 713,21 [30,10]. der laurino ast . ter an sinero (Phoebus) hant uuas . der irskein also lampas . so uuit so diu uuerlt uuas laurusque quam dextera retinebat . in lampadem mundani splendoris accenditur 722,26 [39,15]. [Bd. 5, Sp. 652]
 
Artikelverweis 
lavun Gl 2,632,54 s. AWB lâo.
 
Artikelverweis 
[h]lâuuên sw. v., mhd. lâwen, frühnhd. lauen; mnd. lauwen (vgl. Schiller-Lübben 2,640), mnl. laeuwen. — Graff II,294.
lauuen: inf. Gl 2,539,53 (mus. Brit. Add. 34248, 11. Jh.).
warm werden: lauuen [cerneres coire membra de favillis aridis, frigidum venis resumptis pulverem] tepescere (Glosse: incalescere) [Prud., H. o. horae (IX) 101].
 
Artikelverweis 
fir-(uu)en sw. v.; vgl. ae. lǽwan, got. fralewjan. — Graff II,295.
fir-lati: 3. sg. conj. prt. O 4,8,19 (zum w-Ausfall vgl. Braune, Ahd. Gr.15 §§ 110 Anm. 1. 363 Anm. 4 d).
jmdn. verraten: mit in was sin girati, thaz selbo er (Judas) inan (Jesus) firlati [vgl. locutus est cum principibus sacerdotum et magistratibus, quemadmodum illum traderet eis, Luc. 22,4].
 
Artikelverweis 
gi-(uu)en sw. v.; vgl. ae. lǽwan, got. galewjan. — Graff II,295.
gi-lati: 3. sg. conj. prt. O 4,8,24 (zum w-Ausfall vgl. s. v. firlâ(uu)en).
jmdn. verraten: sie imo (Judas) sar thuruh thaz gihiazun mihilan scaz, in thiu er thaz gidati, so gisuaso inan (Jesus) gilati [vgl. ut traderet eum, Luc. 22,6].
 
Artikelverweis 
[h]lâuuî st. f., frühnhd. läue. — Graff II,294.
lauui: dat. sg. Gl 2,196,15 (M, 3 Hss., 10.—10./11. Jh., davon 1 Hs. -vu-, 1 -uv-).
übertr.: Lauheit: lavui [quisquis ergo amisso infidelitatis frigore vivit, sed nequaquam] tepore [superato excrescit ut ferveat ..., agit ut frigescat, Greg., Cura 3,34 p. 94].
 
Artikelverweis 
laz adj., mhd. la, nhd. laß; as. lat (s. u.), mnd. mnl. lat; afries. let; ae. læt; an. latr; got. lats; vgl. lat. lassus. — Graff II,297.
lazz-: nom. sg. m. -er Gl 1,185,26 (R). 243,34 (R δ); -o T 149,7 (voc.); nom. sg. n. -ez Gl 2,512,24; nom. pl. m. T 227,1 (voc.); acc. pl. m. -e Npgl 106,38; laz: Grdf. Gl 1,184,25 (Pa). 2,192,1 (M, clm 21525, 9. Jh.); nom. sg. m. -]er 4,209,31. Mayer, Griffelgl. S. 40,97 (Vat. Ottob. lat. 3295, 9. Jh.). Nb 251,21 [199,2] (-êr); nom. sg. n. -]iz Gl 2,512,24; nom. sg. f. -]iu 632,17. — [lat: nom. sg. n. Wa 106,27 (Straßb. Gl., 10. oder 11. Jh.)].
Verschrieben: laer: nom. sg. m.? Mayer, Griffelgl. S. 40,98 b (Vat. Ottob. lat. 3295, 9. Jh.; -e- unsicher, l. lazer, vgl. Mayer z. St.).
1) langsam, träge, stumpfsinnig, faul:
a) langsam, träge:
α) von Pers. (auch von Tieren): unhorsc lazzer ineris segnis Gl 1,185,26. lazzer segnis 243,34. laziu [gens illa quidem sumptis non] tarda [pharetris, Verg., G. II,125] 2,632,17. lazer tardigradus 4,209,31 (vgl. non tarda; i. e. strenuissima, Serv.). [so lat (asinus) animal quippe tardum et nulla ratione renitens, statim ut voluit sibi homo substravit [Is., Et. XII,1,38] Wa 106,27];
β) von Abstr.: lazer [postquam ... accepi litteras, quibus me hortari dignati estis, ne mentis acumen] inerti [torpentique otio submitterem, Halitg., De vitiis, PL 105,654 A] Mayer, Griffelgl. S. 40,97. sclauer lazer inerti torpenti [ebda.] 98 b (Zuordnung auch zu inerti möglich, vgl. Mayer z. St.); [Bd. 5, Sp. 653]
b) stumpfsinnig, dumm: von Pers.: uuola tumbe in lazzę in herzen zi giloubanne in allen then thiu dar sprachun thie uuizogon o stulti et tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt prophetae T 227,1. ferlegener unde lazer . unde der sih arbeite erchumet . lebet in eseles uuis segnis ac stupidus torpet . asinum vivit Nb 251,21 [199,2]; — bildl. (von dem Vieh, der Herde als einfältige Gläubige), substant.: dero (von der Lehre) lebeton ioh iro iumenta (feo) . daz sint simpliciter uiuentes in ęcclesia (mit einfalti lebinte in christanheite) . uuanda er sie alle hiez leren capaces et tardos (sinhafte ioh lazze) Npgl 106,38 (Npw dia biuanclichen unde die tragen);
c) faul, träge, von Pers.: unpauhnic unzaihanhaft enti zaihan laz ignavus iners segnis piger Gl 1,184,25 (Pa; K unzeihhanhaft; zur Glossierung vgl. Splett, Stud. S. 259 f.). ubil scalc inti lazzo, tho du uuestos thaz ih thar arnon thar ih ni sauuiu serve male et piger T 149,7.
2) unscharf, verschwommen, stumpf, vom Blick: lazzez [sed tamen et patris est specimen, quod cernere fas sit, humanis aliquando oculis concurrere promptum, quod quamvis] hebes (1 Hs. noch stultus; Glossen: stultus vel retunsus) [intuitus ... acie potuit nebulosus adire, Prud., Apoth. 20] Gl 2,512,24.
3) lässig (? In verderbter Glossierung): laz n..nen [ne] venalem [dei iustitiam aestiment, si cum curant pro peccatis nummos tribuere, Greg., Cura 3,20 p. 65] Gl 2,192,1 (Glossierung nach laz unklar, vgl. Steinm.; das Ahd. Gl.-Wb. S. 435 fragt n..nen unter nemnen sw. v. an).
Abl. lazzo; lazzî; lazzên, lazzôn; vgl. AWB lezzisto.
 
Artikelverweis 
laz st. m. (n.?); vgl. mhd. la st. m., nhd. DWB latz m., an. laz n.; vgl. lat. laqueus, vgl. Pfeifer, Et. Wb.2 S. 770 f. — Graff II,316.
Mask.: laza: acc. pl. Gl 2,715,21. — lezza: nom. pl. Gl 2,767,59 (Leipzig Rep. I. 4. 53, 10. Jh.).
Neutr. (?): laz: acc. pl. Gl 2,665,63 (clm 18059, 11. Jh.; laz; Velthuis S. XXXII erwägt acc. sg. m.).
Nicht eindeutig: lazz-: dat. sg. -e Gl 2,384,31 (2 Hss.). 386,47. 390,49. 411,21. 531,12. 533,31; -a 399,14 (Wien 247, 11. Jh.); laz: nom. sg. 740,23 (2 Hss.) = Wa 80,22. 4,130,9 (vgl. Beitr. 73,209; Sal. c). 175,3 (clm 14429, 9. Jh.; von anderer Hand); dat. sg. -]e 2,463,54. 568,59. — lezze: dat. sg. Gl 2,546,61 (mus. Brit. Add. 34248, 11. Jh.); leze: dass. 530,58 (Eins. 302, 11. Jh.). 568,59 (Köln LXXXI, 11. Jh.).
Verschrieben: lizz: nom. sg. Gl 3,678,58 (l. laz, Steinm.); hierher wohl auch: lazo: dat. sg.? 2,498,57 = Wa 85,27 (zur Verschr. vgl. Gallée, Vorstud., Nachträge S. 524; zum Ansatz auch als sw. Mask. vgl. Wadst. S. 203); lazc: dat. sg.? 498,57.
1) Riemen:
a) an Wurfwaffen: lazze [non ales arundo nervo pulsa fugit, nec stridula lancea torto emicat] amento [, frameam nec dextra minatur, Prud., Psych. 325] Gl 2,384,31. 386,47. 390,49. 399,14. 463,54. 498,57 = Wa 85,27 (Hs. amentum). 530,58. 531,12. 533,31. 546,61. 568,59, z. gl. St. mit lazze 411,21. laz [clamor totis per propugnacula muris, intendunt acris arcus] ammenta [-que torquent, Verg., A. IX,665] 665,63. 715,21 (vgl. pro tela amentis torquent: nam amentum est lorum quo media hasta religatur ... et iacitur, Serv.). laz amento cum quo proicitur lancea 4,175,3; [Bd. 5, Sp. 654]
b) an der Sandale: laz [similiter et sandalia eius] amentis (Hs. amentum) [latis per XXV annos nunquam veterascunt, Acta apost. p. 672] Gl 2,740,23 = Wa 80,22.
2) (Pflanzen-)Ranke: lezza [velut in fusum nentes cum pensa puellae mollia traiciunt ... sic vaga tortilibus stringunt] ammenta [(i. e. cucurbitae) catenis scalarum, Walahfr. 339,122] Gl 2,767,59.
3) Glossenwort: laz amentum Gl 3,678,58; — in einer Alternativglossierung: vnsinnigi laz amentia Gl 4,130,9 (vgl. Beitr. 73,209; d. h. vnsinnigi, laz, Steinm.); zur möglichen Vermischung von amentumRiemenu. amentiaWahnsinnvgl. Mlat. Wb. I,557.
 
Artikelverweis 
lâz1 st. m., mhd. lâ, nhd. -laß; as. -lāt (vgl. Holthausen, As. Wb. S. 45), mnd. lât n. (in anderer Bed.), mnl. laet m.; an. lát n.; got. -let n. — Graff II,313.
laz-: dat. sg. -e Gl 2,276,12 (M, 6 Hss., davon in 1 Hs. ausrad.); -a 654,40.
1) Zugeständnis: zi demo laze (3 Hss. noch daz uvir unsih dara ni (gi)lazames) [nulla nos detractio ad iram provocet, atque] ad remissionem [inutilis gratiae nullus favor inclinet, Greg., Hom. I,6 p. 1454] Gl 2,276,12.
2) Entfernung, räumlicher Abstand: laza untarsceitungo [aequo] discrimine (spatio) [Pristis Centaurusque locum tendunt superare priorem, Verg., A. V,154] Gl 2,654,40 (vgl. interstitio, Serv.).
Komp. hantlâz1, lidulâz.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: