Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
laz bis lâzan (Bd. 5, Sp. 652 bis 656)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis laz adj., mhd. la, nhd. laß; as. lat (s. u.), mnd. mnl. lat; afries. let; ae. læt; an. latr; got. lats; vgl. lat. lassus. — Graff II,297.
lazz-: nom. sg. m. -er Gl 1,185,26 (R). 243,34 (R δ); -o T 149,7 (voc.); nom. sg. n. -ez Gl 2,512,24; nom. pl. m. T 227,1 (voc.); acc. pl. m. -e Npgl 106,38; laz: Grdf. Gl 1,184,25 (Pa). 2,192,1 (M, clm 21525, 9. Jh.); nom. sg. m. -]er 4,209,31. Mayer, Griffelgl. S. 40,97 (Vat. Ottob. lat. 3295, 9. Jh.). Nb 251,21 [199,2] (-êr); nom. sg. n. -]iz Gl 2,512,24; nom. sg. f. -]iu 632,17. — [lat: nom. sg. n. Wa 106,27 (Straßb. Gl., 10. oder 11. Jh.)].
Verschrieben: laer: nom. sg. m.? Mayer, Griffelgl. S. 40,98 b (Vat. Ottob. lat. 3295, 9. Jh.; -e- unsicher, l. lazer, vgl. Mayer z. St.).
1) langsam, träge, stumpfsinnig, faul:
a) langsam, träge:
α) von Pers. (auch von Tieren): unhorsc lazzer ineris segnis Gl 1,185,26. lazzer segnis 243,34. laziu [gens illa quidem sumptis non] tarda [pharetris, Verg., G. II,125] 2,632,17. lazer tardigradus 4,209,31 (vgl. non tarda; i. e. strenuissima, Serv.). [so lat (asinus) animal quippe tardum et nulla ratione renitens, statim ut voluit sibi homo substravit [Is., Et. XII,1,38] Wa 106,27];
β) von Abstr.: lazer [postquam ... accepi litteras, quibus me hortari dignati estis, ne mentis acumen] inerti [torpentique otio submitterem, Halitg., De vitiis, PL 105,654 A] Mayer, Griffelgl. S. 40,97. sclauer lazer inerti torpenti [ebda.] 98 b (Zuordnung auch zu inerti möglich, vgl. Mayer z. St.); [Bd. 5, Sp. 653]
b) stumpfsinnig, dumm: von Pers.: uuola tumbe in lazzę in herzen zi giloubanne in allen then thiu dar sprachun thie uuizogon o stulti et tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt prophetae T 227,1. ferlegener unde lazer . unde der sih arbeite erchumet . lebet in eseles uuis segnis ac stupidus torpet . asinum vivit Nb 251,21 [199,2]; — bildl. (von dem Vieh, der Herde als einfältige Gläubige), substant.: dero (von der Lehre) lebeton ioh iro iumenta (feo) . daz sint simpliciter uiuentes in ęcclesia (mit einfalti lebinte in christanheite) . uuanda er sie alle hiez leren capaces et tardos (sinhafte ioh lazze) Npgl 106,38 (Npw dia biuanclichen unde die tragen);
c) faul, träge, von Pers.: unpauhnic unzaihanhaft enti zaihan laz ignavus iners segnis piger Gl 1,184,25 (Pa; K unzeihhanhaft; zur Glossierung vgl. Splett, Stud. S. 259 f.). ubil scalc inti lazzo, tho du uuestos thaz ih thar arnon thar ih ni sauuiu serve male et piger T 149,7.
2) unscharf, verschwommen, stumpf, vom Blick: lazzez [sed tamen et patris est specimen, quod cernere fas sit, humanis aliquando oculis concurrere promptum, quod quamvis] hebes (1 Hs. noch stultus; Glossen: stultus vel retunsus) [intuitus ... acie potuit nebulosus adire, Prud., Apoth. 20] Gl 2,512,24.
3) lässig (? In verderbter Glossierung): laz n..nen [ne] venalem [dei iustitiam aestiment, si cum curant pro peccatis nummos tribuere, Greg., Cura 3,20 p. 65] Gl 2,192,1 (Glossierung nach laz unklar, vgl. Steinm.; das Ahd. Gl.-Wb. S. 435 fragt n..nen unter nemnen sw. v. an).
Abl. lazzo; lazzî; lazzên, lazzôn; vgl. AWB lezzisto.
 
Artikelverweis 
laz st. m. (n.?); vgl. mhd. la st. m., nhd. DWB latz m., an. laz n.; vgl. lat. laqueus, vgl. Pfeifer, Et. Wb.2 S. 770 f. — Graff II,316.
Mask.: laza: acc. pl. Gl 2,715,21. — lezza: nom. pl. Gl 2,767,59 (Leipzig Rep. I. 4. 53, 10. Jh.).
Neutr. (?): laz: acc. pl. Gl 2,665,63 (clm 18059, 11. Jh.; laz; Velthuis S. XXXII erwägt acc. sg. m.).
Nicht eindeutig: lazz-: dat. sg. -e Gl 2,384,31 (2 Hss.). 386,47. 390,49. 411,21. 531,12. 533,31; -a 399,14 (Wien 247, 11. Jh.); laz: nom. sg. 740,23 (2 Hss.) = Wa 80,22. 4,130,9 (vgl. Beitr. 73,209; Sal. c). 175,3 (clm 14429, 9. Jh.; von anderer Hand); dat. sg. -]e 2,463,54. 568,59. — lezze: dat. sg. Gl 2,546,61 (mus. Brit. Add. 34248, 11. Jh.); leze: dass. 530,58 (Eins. 302, 11. Jh.). 568,59 (Köln LXXXI, 11. Jh.).
Verschrieben: lizz: nom. sg. Gl 3,678,58 (l. laz, Steinm.); hierher wohl auch: lazo: dat. sg.? 2,498,57 = Wa 85,27 (zur Verschr. vgl. Gallée, Vorstud., Nachträge S. 524; zum Ansatz auch als sw. Mask. vgl. Wadst. S. 203); lazc: dat. sg.? 498,57.
1) Riemen:
a) an Wurfwaffen: lazze [non ales arundo nervo pulsa fugit, nec stridula lancea torto emicat] amento [, frameam nec dextra minatur, Prud., Psych. 325] Gl 2,384,31. 386,47. 390,49. 399,14. 463,54. 498,57 = Wa 85,27 (Hs. amentum). 530,58. 531,12. 533,31. 546,61. 568,59, z. gl. St. mit lazze 411,21. laz [clamor totis per propugnacula muris, intendunt acris arcus] ammenta [-que torquent, Verg., A. IX,665] 665,63. 715,21 (vgl. pro tela amentis torquent: nam amentum est lorum quo media hasta religatur ... et iacitur, Serv.). laz amento cum quo proicitur lancea 4,175,3; [Bd. 5, Sp. 654]
b) an der Sandale: laz [similiter et sandalia eius] amentis (Hs. amentum) [latis per XXV annos nunquam veterascunt, Acta apost. p. 672] Gl 2,740,23 = Wa 80,22.
2) (Pflanzen-)Ranke: lezza [velut in fusum nentes cum pensa puellae mollia traiciunt ... sic vaga tortilibus stringunt] ammenta [(i. e. cucurbitae) catenis scalarum, Walahfr. 339,122] Gl 2,767,59.
3) Glossenwort: laz amentum Gl 3,678,58; — in einer Alternativglossierung: vnsinnigi laz amentia Gl 4,130,9 (vgl. Beitr. 73,209; d. h. vnsinnigi, laz, Steinm.); zur möglichen Vermischung von amentumRiemenu. amentiaWahnsinnvgl. Mlat. Wb. I,557.
 
Artikelverweis 
lâz1 st. m., mhd. lâ, nhd. -laß; as. -lāt (vgl. Holthausen, As. Wb. S. 45), mnd. lât n. (in anderer Bed.), mnl. laet m.; an. lát n.; got. -let n. — Graff II,313.
laz-: dat. sg. -e Gl 2,276,12 (M, 6 Hss., davon in 1 Hs. ausrad.); -a 654,40.
1) Zugeständnis: zi demo laze (3 Hss. noch daz uvir unsih dara ni (gi)lazames) [nulla nos detractio ad iram provocet, atque] ad remissionem [inutilis gratiae nullus favor inclinet, Greg., Hom. I,6 p. 1454] Gl 2,276,12.
2) Entfernung, räumlicher Abstand: laza untarsceitungo [aequo] discrimine (spatio) [Pristis Centaurusque locum tendunt superare priorem, Verg., A. V,154] Gl 2,654,40 (vgl. interstitio, Serv.).
Komp. hantlâz1, lidulâz.
 
Artikelverweis 
? fir-lâz st. m., nhd. verlaß; mnd. vorlât m. n.; ae. forlǽt ((?) Vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 247); an. forlát n.; got. fralet n.; vgl. ae. forlte n. (vgl. Bosw.-T., Add. S. 27).
Verschrieben (?): uuor-laaz: nom. oder acc. sg.? Mayer, Griffelgl. S. 43,115 (Vat. Ottob. lat. 3295, 9. Jh.; zum fraglichen Ansatz u. zur gramm. Best. vgl. Mayer z. St.).
Vergebung (?): uuorlaaz [quia ipsa eleemosyna est, veniam homini petenti] ignoscere [Halitg., De vitiis p. 656 A] (oder ist veniam glossiert?).
 
Artikelverweis 
gi-lâz st. m. n., mhd. gelâ, frühnhd. gelaß (vgl. DWb. IV,1,2872; nhd. auch in anderer Bed.); mnd. gelât n. (in anderer Bed.); vgl. mhd. gelæe st. n. f. (in anderer Bed.), ae. gelǽte n. — Graff II,316.
Nb, Np -â-.
Mask.: ga-laz-: nom. pl. -a Gl 3,3,51 (Voc.; lat. sg.; anders Gl.-Wortsch. 6,29 (s. v. gi-leih)); gi-: acc. pl. -e 1,576,2 (M; lat. sg.).
Neutr.: ka-laz: acc. sg. F 15,20.
Nicht eindeutig: ke-lazz-: gen. sg. -is Npgl 103,15; dat. sg. -e 91,5; ge-: dass. -e Gl 2,263,4. Np 118 O,111; ke-laz-: dass. -e Nb 221,6 [178,23]; acc. sg. -] NpNpw 103,21; ga-: dass. -] Mayer, Glossen S. 149,11 (Zürich Rhein. 20, 9. Jh.); gi-: nom. sg. -] Gl 1,391,8 (M). 460,22 (Rf). 462,37 (M); dat. sg. -e 2,380,45 (Antwerpen 126, 9. Jh.). Npw 118 O,111; acc. sg. -] Gl 1,576,1 (M, 8 Hss.); ge-: dat. sg. -e 2,263,3 (Sg 299, 9. Jh.).
1) Zugeständnis, Erlaubnis, Gnade: gilaz [non des ... mulieri nequam] veniam (3 Hss. venam, 1 Hs. veniam ł venam) [prodeundi, Eccli. 25,34] Gl 1,576,1 (8 Hss., 1 Hs. antlâz; zum lat. Lemma vgl. Davids, Bibelgl. S. 187). zi gelaze [nulla nos detractio ad iram provocet, atque] ad remissionem [inutilis gratiae nullus favor inclinet, Greg., Hom. I,6 p. 1454] 2,263,3. gilaze [cum mala voluntas potestatem accipit efficiendi quod cupit, ex] iudicio [dei venit, apud quem non est iniqui- [Bd. 5, Sp. 655] tas, Prosp., Epigr. 47 Überschr.] 380,45. allero dingo meista . habo ih tir gerecchet fone gotes kelaze . den uuir flehoton fore rem ... omnium maximam exegimus dei munere . quem dudum deprecamur Nb 221,6 [178,23]. vuelfer leuuon ziehent sih uz mit ruode ... Vnde siu fone gote geuuunnen fuora . âne des kelaz in nieht uuerden nemag catuli leonum rugientes ut ... quaerant a deo escam sibi [vgl. nisi permittente deo, Aug., En.] NpNpw 103,21. etelih gratia dei . einuueder curationum . alde linguarum . alde prophetię . alde eteliches carismatis (kelazzis) Npgl 103,15 (Npw 16 gotes kebe); ferner: NpNpw 118 O,111. Npgl 91,5 (Np donum); — spez. im Rechtsbereich: Überlassung: gilaz [ut esset firma] concessio [, solvebat homo calceamentum suum, et dabat proximo suo, hoc erat testimonium cessionis in Israel, Ruth 4,7] Gl 1,391,8 (vgl. Bibellex. Sp. 1040 f. 1491 f. s. vv.lösen’, ‘Schwagerehe’).
2) Verbindungsstück, -stelle: gilaz [ferrum quoque plurimum ad clavos ianuarum (des Tempels), et ad] commissuras (Hs. commissura) [atque iuncturas praeparavit David, 1. Paral. 22,3] Gl 1,460,22. 462,37. zuo galaz ad commis[s]uram [zu: nemo autem immittit] commissuram [panni rudis in vestimentum vetus, Matth. 9,16] Mayer, Glossen S. 149,11; von Gelenken (?): galaza coniunctura Gl 3,3,51 (unter Bez. f. Körperteile; s. Formenteil).
3) Ende (von Wegen): ferit auuar uz in daz kalaz dero uuego enti so huuenan so ir findet ladot za bruthlaufte ite ergo ad exitus viarum, et quoscumque inveneritis vocate ad nuptias F 15,20.
Komp. lidugilâz.
 
Artikelverweis 
-lâz1 vgl. AWB ab-, AWB aba-, AWB hant- (s. hantlâz1), lidulâz, vgl. auch ant-, urlâz.
 
Artikelverweis 
lâz2 st. m.; mnd. lat, mnl. laet, lat; afries. let; ae. læt; got. -lets; vgl. mhd. lae, nhd. (älter) lasse, mnd. lāte, mnl. late (alle sw. m.), ae. -lǽta. — Graff II,299.
laz: nom. sg. Gl 1,760,7. 2,354,30 = Wa 83,25. 3,371,17 (Jd). 4,204,32; nom. pl. -]a 3,645,26 (Sg 184, 9. Jh.).
1) Freigelassener, Freier: laz [servus vocatus es? non sit tibi curae: sed et si potes fieri] liber [, magis utere, 1. Cor. 7,21] Gl 1,760,7. laza libertini 3,645,26 (1 Hs. frîlâz, 1 frî). laz libertus 4,204,32.
2) minderfreier Zinspflichtiger, Halbfreier (zur Bed. vgl. DRWb. 8,1348 ff. s. vv. DRW lito u. litus): laz [si quis servum suum tributarium aut] litum (Hs. litus) [fecerit, si quis eum interfecerit, 36 solidos culpabilis iudicetur, Lex Rib. 65,1 = 62,1 p. 117] Gl 2,354,30 = Wa 83,25 (zum Lemma vgl. Habel Sp. 224). laz collectarius 3,371,17 (darauf conductor agri idem; im Abschn. De rebus pistrini et horrei; zum Lemma vgl. Mlat. Wb. II,839,16 f.).
Komp. hantlâz2; vgl. AWB afterlâz.
 
Artikelverweis 
-lâz2 vgl. hantlâz2, vgl. auch AWB afterlâz.
 
Artikelverweis 
-lâza1 vgl. untarlâza.
 
Artikelverweis 
lâza2 (st. sw.?) f. — Graff II,299 s. vv. laza u. hrrulazza.
lazza: nom. sg. Gl 1,344,41 (2 Hss., darunter Sg 295, 9. Jh.); laza: dass. 42 (Sg 9, 9. Jh.).
Hure, Dirne: huorra. lazza [ne] prostituas (Hs. prostituta) [filiam tuam, ne contaminetur terra, et impleatur piaculo, Lev. 19,29].
Vgl. huora. [Bd. 5, Sp. 656]
 
Artikelverweis 
lâzan red. v., mhd. lâen, lân, nhd. DWB lassen; as. lâtan, mnd. lâten, mnl. laten; afries. leta; ae. lǽtan; an. láta; got. letan. — Graff II,299 ff.
Nb, Nc, Nk, Np, Nr -â(-), wo nicht anders angegeben.
Praes.: lazz-: 1. sg. -u O 2,4,85 (P); -en W 48,11 (BCFK) [87,32/33] (zur Endg. vgl. Franck, Afrk. Gr.2 § 199,1); 2. sg. -est Np 72,20. 79,6; 3. sg. -it Gl 1,26,3 (PaK). S 66,3 (Musp.). 280,9 (B); -et Np 36,28. 42,2. 93,1. 4. 14 (2). Npgl 32,4. 79,6. W 51,5 (B) [95,22/23]; 1. pl. -e Gl 1,785,47 (M, clm 22201, 12. Jh.; zum fehlenden -n vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 307 Anm. 7, Paul, Mhd. Gr.23 § 240 Anm. 2); 2. pl. -ent Np 81,2; 3. pl. -ent 37,8. 45,3. 48,11 (-a-). 93,Prooem. (2); 1. sg. conj. -e 38,13; 2. sg. conj. -es H 2,10,2; -est S 186,53. Np Orat. dom. 13 (Hs. T = S. XLVIII,16; -a-); 3. sg. conj. -e Gl 2,97,25 (2 Hss., darunter clm 14747, 9. Jh.). S 231,6 (B). NpNpw 43,22 (= Npw 21; -a-). Np 90,12. 120,8; 2. sg. imp. -] O 1,19,7 (F); 2. pl. imp. -et T 101,1. 184,5. 185,6; -ent Np 6,9. 45,11. 61,11 (2). Npgl 58,14; inf. -an W 51,20 (BF) [97,18/19; F fehlt]; -en Np 118 T,151; -in S 361,139. Npgl 87,1; dat. sg. -anne Gl 2,472,35/36 (2 Hss.; in 1 Hs. l- aus Rasur von z-); -enne Npgl 87,6. 97,1; -ene 19,5; laaz-: 1. sg. -o WA 48,11 (zur Endg. vgl. Sanders, Leid. Will. S. 225. Anm. 605); 2. sg. imp. -] 137,10. 149,11; laz-: 1. sg. -u O 2,4,85 (V). 4,13,7 (FV). 15,45 (PV). 47; -o Gl 1,809,61 (M, 5 Hss.). Nb 30,24 [25,5]. NpNpw 131,5. Np Cant. Deut. 20; -e Npw ebda.; -] O 1,19,25. 2,4,85 (F). 4,13,7 (P). 15,45 (F). Npgl 20,3 (zur elidierten Endg. vgl. Braune a. a. O. § 305 Anm. 3); -en ZfdA. 62,36 (zur Endg. vgl. Franck a. a. O.); 2. sg. -es W 101,9 [183,7]; -ist O 1,15,15; -est S 158,8 (-estu). NpNpw 9,Diaps. 1 (= Npw 9,23). 15,10. 20,11. 21,16. 24,22. 41,11. 43,10. Np 12,1; 3. sg. -it Gl 1,26,3 (Ra). 2,137,21 (M, 4 Hss.). S 89,19 (Sam., 10. Jh.). O 2,12,96. 19,21. 23,21. 4,4,12. 5,23,36. 25,44. Ol 65. Npw 118 T,145. 124,3. 146,6. 147,17. Cant. Moysi 2. Nr 673,31 (= S. CLXXI,5) [161,26 (Hs. H; -a-)]; -et Nb 32,17. 44,22. 55,28. 85,22. 201,25. 286,4. 311,17. 341,30 [26,14. 36,7. 46,7. 74,6. 166,27. 220,12. 237,19. 258,6/7]. Nc 714,29. 802,19. 823,31 [31,17. 121,7. 143,6]. NpNpw 5,7 (= Npw 8). 9,Diaps. 4 (= Npw 9,26). 26,2. 28,9. 36,9. 33 (-a-). 109,2. Np 51,7. 54,23. 57,9. 10. 63,8. 80,13. 118 T,145. 124,3. 146,6. 147,17. Cant. Moysi 2. Npw 32,4. 36,28. 42,2. Nr 673,31 (dazu S. CLXXI,5) [161,26 (Hs. D, Hs. G la; Ausgg. -êt)]. W 51,5 (CFK). 106,18 (BCFK) [95,22/23. 193,13]; -at 51,5 (-at). 106,18 (beide A); 1. pl. -emes O 3,3,13 (PV); -in NpXgl 17,44 (X = S. VI,15/16); -e Npw 13,5 (zum fehlenden -n vgl. Braune a. a. O. § 307 Anm. 7, Paul a. a. O. § 240 Anm. 2); 2. pl. -et T 141,11; 3. pl. -ant Gl 1,652,9 (M, 4 Hss.). 2,183,45 (M); -ent 1,652,10 (M). 2,183,45 (M). O 2,14,4. 19,28. 23,18. 3,7,40. 25,16. Nb 80,32 (lat. conj.). 89,22 [70,2. 77,25]. NpNpw 113,7’. Npw 37,8. 45,3. 48,12; -an Gl 2,183,44 (M, 2 Hss.; oder inf.?); 1. sg. conj. -e Nb 295,29 [226,16]. Npw 38,13; 2. sg. conj. -es Gl 1,216,8 (Ra). O 4,24,8; -est Nb 77,19 [66,25] (-êst). Np Orat. dom. 13. Npw 26,9; 3. sg. conj. -e Gl 2,97,26 (clm 19417, 9. Jh.). S 384,5. O 3,10,19. Nb 77,20. 157,2. 230,25. 270,26. 285,21 [66,25. 132,28. 185,23. 210,20. 220,5]. Nc 701,8. 719,26. 729,2. 812,1 [16,4. 36,14. 45,22. 131,1]. NpNpw 118 C,20. 124,3. Npw 120,8; -a S 384,3; 1. pl. conj. -ames Gl 2,276,15 (M); -emes Mayer, Griffelgl. S. 65,251 (Vat. Ottob. lat. 3295, 9. Jh.); 2. pl. conj. -et O 2,21,41; 3. pl. conj. -en 4,58. 5,4,63. 7,64. Nb 240,9 [191,27] (-ên); 2. sg. imp. -] Gl 1,216,8 (K). 719,48 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.). 5,17,54 (Augsb., Arch. 6, Gll. 10. Jh.). S 40,24 (Rez. 2). T 14,2. 39,5. 51,3 (2). 4. 85,4. 208,5. O 1,1,41. 47. 48 (= F 47). 2,40. 12,27. 18,41 (PV). 19,7 (DPV). 25,11. [Bd. 5, Sp. 657] 2,21,19. 22,25. 3,1,31. 10,22. 22,13. 24,21. 4,2,31. 15,27. 29,54. 31,20. 37,11. 12. 5,8,32. 44. 15,20. 34. 24,7. Oh 51. 52. 123. Ol 35. 94. NpNpw 24,19. 20. 27,1. 30,17 (= Npw 18; -a-). 33,14. 34,22 (-a-). 36,7 (-a-). 42,1. 101,25. 105,4. 142,8 (-a-). 11 (= Npw 12; -a-). Np 58,6. 68,25. 70,4 (-a-). 73,20. 78,6 (-a-). 84,9 (-a-). 89,3. 93,15. 108,2. 113,2’. 118 B,11. L,88. Npw Orat. dom. 13. W 137,10 (BCFK) [245,14]. 148,2 (A). 149,11 (BCFK) [261,20]; -e S 39,10 (Rez. 1; schwach flekt.); 2. pl. imp. -et T 72,6. 84,7. 135,26. O 2,16,40. 21,8. 9. 43. 3,14,100. 4,23,14. Oh 153. Npw 2,10. 6,9. 30,25. 32,1. 33,4. 118 P,115. Cant. Annae 3; -it 118 V,161; -ent Nb 12,28 [10,21]. Np 2,10. 30,25. 32,1. 33,4. 118 P,115. Cant. Annae 3. Npw 45,11; inf. -an O 4,37,7. W 51,20 (ACK) [97,18/19]; -en Nc 745,14. 830,13 [60,21. 150,19]. Np 11,5; dat. sg. -enne Nb 66,12. 99,28 [56,2. 86,19]. NpNpw 50,6; latz: 2. sg. imp. Gl 5,520,21 (Gespr.; zu tz vgl. Braune a. a. O. § 90 Anm. 3, Haubrichs-Pfister, Stud. S. 54 f.). — lat-: 2. pl. -ad Gl 2,583,31 = Wa 97,30 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh. (?); lat. conj.); inf. -an 4,289,22 = Wa 50,19 (Ess. Ev., Gll. 10. Jh.). — Kurzform in der 2. Pers. Sing. Imp. (vgl. Braune a. a. O. § 351 Anm. 2, Paul a. a. O. § 287): la: Gl 2,636,50. 654,43. S 106,24. O 1,18,41 (F). Nb 50,15 (2). 62,32. 148,7. 168,19. 232,12 [40,19 (2). 52,24. 125,21. 142,6. 186,23]. Nc 794,1 [112,2]. NpNpw 7,7 (= Npw 6). 34,19 (2). 36,4 (-a). 8. 34. 38,5 (-a). 101,24. 118 F,43. P,116. R,134 (-a). 120,3. Np 53,7. 58,12. 85,6. 95,6. Npw 113,2’. 118 B,11. L,88. W 148,2 (BCFK) [259,9].
Praet.: liezz-: 2. sg. -e Np 41,10; 3. pl. -en 105,33. 128,8; 3. sg. conj. -i T 147,8; -e Thoma, Glossen S. 10,4; liaz: 1. sg. S 332,16. O 5,25,34; 3. sg. 1,10,12. 23,9. 2,6,11 (FPV). 32. 3,12,15. 4,19,44. 33,2. 5. 6. 25. 37. 5,4,46. 56. 21,6. Ol 49; 3. pl. -]un O 1,22,10. 3,21,10. 4,17,28. 24,34. 5,6,17. 72; 3. sg. conj. -]i 3,17,27. 4,7,58. 22,16 (PV); liez: 1. sg. Np 68,5. 80,13; 2. sg. -]e 65,12. Npw 41,10; 3. sg. -] Gl 1,404,62 (M, 6 Hss.). 2,626,37. 644,67. S 121,13. T 14,2. 53,13. 60,11. 63,3. 117,3. Nb 34,16. 123,4. 155,28. 29 [28,5. 106,9. 131,29. 30]. NpNpw 104,14. 106,41. 113,16’. 117,18. Cant. Mariae 53. Np 63,3. 65,9. 20. 77,16. 38. 64. 117,13. Npgl 87,1; 3. pl. -]en Nc 695,24 [10,10]. NpNpw 16,14. 114,3. Np 53,5. Npw 105,33. 128,8; 1. sg. conj. -]e Nb 35,9 [28,23]; 2. sg. conj. -]îst 56,25 [47,1]; 3. sg. conj. -]e 18,17 [15,4]. Nc 784,11 [101,14]; 3. pl. conj. -]in 845,25 [169,2] (-în). Np 23,9; -]en Npw ebda.; lietz: 3. sg. S 85,11 (Ludw.; zu -tz vgl. Braune a. a. O. § 90 Anm. 3). — lęttun: 3. pl. S 7,63 (Hildebr.; zu -tt- vgl. a. a. O. § 160 Anm. 2).
Part. Praet.: ki-lazz-en: Gl 2,390,20; ke-: 526,58 (Bern 264, 9. Jh.). Np 111,2. Npgl 103,15; -in 83,1; gi-: Gl 1,439,58 (M, clm 22201, 12. Jh.; lat. nom. pl. m.); ge- -en: Np 103,26; lazz-enemo: dat. sg. m. n. Gl 2,553,23 (zum fehlenden Präfix gi- vgl. Braune a. a. O. § 323 Anm. 3; anders Gl.-Wortsch. 5,482 (s. v. fir-lâzan)); ke-laz-en: Grdf. S 157,11. Nb 226,10. 288,10. 289,30. 293,15. 311,13. 27. 312,3. 343,10 (-ên, vgl. dazu WSB 109,235. 245). 13 [182,11. 221,24/25. 222,25. 225,5. 237,16. 26. 29. 259,3. 5]. Nc 697,20. 714,22 [12,9. 31,12]. Nk 373,22 [11,16]. Np 144,2. 148,14. Npw 103,26. 111,2; gi- -an: Gl 2,755,54. AfdA. 79,105 (clm 28118, Gll. 10. Jh.); nom. sg. m. -]er Gl 2,1,10; -en: Grdf. Npw 119,3. 144,2. 148,16 (2). Cant. Mariae 50; ge-: Nb 146,28. 231,24. 311,12. 26. 343,19/20. 27 [124,27. 186,12. 237,16. 25. 259,9. 14]. Nc 715,30. 834,3 [32,20. 155,1]. Nk 452,14 [97,10]. Np 61,6. 119,3 (X = S. XII,15; X -a-). 148,14. Cant. Mariae 50. Npw 12,3. 118 D,29; acc. sg. f. -]a Nc 693,10/11 [7,10]; acc. pl. f. -]e 811,30 [131,1]. — g-lass-anem: dat. pl. Mayer, Glossen S. 72,12 (clm 6263, 9. Jh.; oder verschr. für dat. sg.? [Bd. 5, Sp. 658] Vgl. I 5 d); -in: Grdf. 6,13. — [i-letene: acc. pl. m. n. Wa 70,10/11].
Verschrieben: lazzen: 2. pl. imp. Np 94,1 (ohne -t); laz-: 1. pl. -emus O 3,3,13 (F; statt -umes?); 1. pl. imp. (adh.) -amen Gl 2,665,5; 2. sg. prt.? -] O 4,24,6 (für liazi mit elidiertem Schlußvokal; oder für lâzis 2. sg.? Vgl. Erdm. S. 454).
Konjektur: lazen: inf. S 158,5 b,4.
lazzit Gl 1,88,30 (K), korr. zu nentlazzit (vgl. Splett, Stud. S. 153), s. ni u. int-lâzan.
I. lâzan als selbständiges Verb:
1) etw., jmdn. (in einem best. Zustand) von sich lassen, los-, ent-, freilassen, (weg)gehen lassen, fortschicken (von irgendwo/nach irgendwohin); vgl. 8:
a) mit Akk. d. Pers./abstr. Akk., eigentl. u. übertr.: lazet sie (die Pharisäer), sie sint blinte sinite illos: caeci sunt T 84,7. quati er, man sia (die Ehebrecherin) liazi O 3,17,27. ungezuhta ęqualitatem dei . liez ih kerno . formam serui accipiens [vgl. semetipsum exinanivit, Aug., En.] Np 68,5; ferner: T 101,1 (sinere); — in den Verbindungen (sîna) sêla lâzan; then/sînan lîb lâzan: so liaz er sela sina in sines selben fater hant [vgl. tradidit spiritum, Joh. 19,30] O 4,33,25 (mit Präp. verb., vgl. c). diuinitas scirmda imo . daz imo nieman nezuhta sina sela . nube er selbo liez sia gerno . unde frumeta sia dara er uuolta [vgl. habens in potestate ponendi animam suam et iterum sumendi eam, Cass.] Np 63,3, z. gl. St. vuanda nehein anderer neuuas potestatem habens ponendi animam suam . et iterum sumendi eam (keuualt habinde sinin lib zelazzenne unde aber uuider zenemenne) Npgl 87,6. 97,1. animam pro amicis ponere (sela umbe friunt zelazzene) 19,5 (Npw ze legenne); ferner. 87,1 (2; beide Np animam ponere);
b) mit Akk. d. Pers. u. prädik. Best. im Akk., eigentl. u. übertr.: mit prädik. Adj./Part.: cuotes kesatota er hungerge . die richen liez er lare divites dimisit inanes NpNpw Cant. Mariae 53. si dimiserimus eum . uiuum seculum post illum uadit (vbe wir in lazin lebenden div werlt gat alliv nah ime) NpXgl 17,44 (X = S. VI,15/16; Npgl lazen ... hina, Npw uerlazen); mit Akk. d. Pers. u. Adv. sus/: then liut spuan urheizes, thu sus inan nu lazes? O 4,24,8. laze uuir in so, so gloubent si alla in in Npw 13,5 (Np dimittimus, Npgl lazen ... hina); mit folg. Präp. verb. (vgl. c), in der Verbindung in heila hant lâzan unversehrt, ungestraft entlassen: thih zihen unhuldi ..., thaz thu sus laz (für liazi oder lâzis (?), s. Formenteil) in heila hant thes keiseres fiant [vgl. si hunc dimittis, non es amicus Caesaris, Marg. nach Joh. 19,12] O 4,24,6;
c) mit Akk. u. Präp. verb., eigentl. u. übertr.: la mitte [in Venerem pecuaria primus, Verg., G. III,64] Gl 2,636,50. liez [unda accepit (Aristäus, den Sohn der Nymphe Cyrene) ...] misit [-que sub amnem, ebda. IV,362] 644,67. gilazan uuart [rursum (Avitianus)] solvitur [in soporem, Sulp. Sev., Mart. 3,4 p. 202,18] 755,54. thia fruma liazun sie fon in O 4,24,34. ir (der Knechte) nechein nelazet sin suert uone sinemo diehe durh die nahtuorhta W 51,5 [95,22/23], ähnl. 20 [97,18/19]; ferner: 48,11 [87,32/33] (dimittere);
d) im Part. Praet., übertr.: zügellos, locker: gilazzin [sed et] effeminati (Hs. effrenati) [fuerunt in terra (sc. Iuda), feceruntque omnes abominationes gen- [Bd. 5, Sp. 659] tium, 3. Reg. 14,24] Gl 1,439,58 (3 Hss. huorôn, davon 2 effeminati, 1 Hs. effrenati). lazzenemo biduinge [Iesus ... qui corpus istud molle naturaliter captumque] laxo [sub voluptatum] iugo [virtutis arta lege fecit liberum, Prud., H. ieiun. (VII) 182] 2,553,23.
2) etw. (von irgendwo) hervorkommen lassen, etw. (auch: jmdn.) (irgendwohin) fließen lassen:
a) mit Akk. d. Sache, auch in einem Bilde: fernim uues sie (d. h. mine trane) biten . uuarumbe ih sie lazze NpNpw 38,13. vzer Syon lazet got die gerta dinero chrefte virgam virtutis tuae emittet dominus ex Syon 109,2;
b) mit Akk. d. Sache/Pers. u. Präp. verb., auch in einem Bilde: uuazzer liez er uzzer demo steine eduxit aquam de petra Np 77,16. ecclesię dei sint torcularia ... Dar sint inne Christiani . die in pressuris manigero persecutionum getrotot uuerdent . unde dannan uuerdent liquati in apothecas dei (kelazzin in gotes chellirfaz) Npgl 83,1;
c) mit Akk. d. Sache u. Dat. d. Pers.: in der Verbindung bluot lâzan das Blut fließen lassen, zur Ader lassen: taranah kuan er (Nero) den medicum . der imo (dem Seneca) bluot liez in demo bade [vgl. venam utriusque bracchii fecit indici, Rem.] Nb 155,29 [131,30]; mit Ellipse des Akk. (?): siuuelich man odor wib firgihdigod uuerde. zeseuuen halbun. so laza man imo in dero uuinsterun hende an demo ballen des minnisten uingeres S 384,3; ferner: 5.
3) etw. (unter)lassen, sein lassen, bleibenlassen (vgl. auch uuesan/sîn lâzan, stân lâzan unter II 2):
a) mit abstr. (pronom.) Akk.: starche suohton mina sela ... Durh in (Gott) neliezen sie iz Np 53,5; ferner: 11,5; in der Verbindung tuon alde lâzan: in dero deliberatione ... ube daz unde daz zetuonne si . alde zelazenne Nb 99,28 [86,19]; ferner: 66,12 [56,2]; — im Imp. ohne Akk. (?): lâz nû (vgl. auch 5 a α)/lâzet unzan nû: lazzet unzan nu. Inti mit diu her rein sin ora, heiltaz sinite usque huc T 185,6. laz nu, gisehemes oba come Helias losenti inan sine, videamus an veniat Helias liberans eum 208,5 (vgl. auch Gl 5,17,54. 1,719,48 stân lâzan unter II 2);
b) mit Objektsatz: ni lazet, ni ir gihugget joh mir ginada thigget ... zi selben sancti Gallen Oh 153.
4) jmdn., etw. (in, zu etw.) (hin)zu-, heran-, herein-, (sich (hin))einlassen:
a) mit Akk. d. Pers. (auch von Tieren): mit thiu her tho arsteig in skef, bat in ther man fon themo thie diuuala uzgiengun, thaz her mit imo uuari, inti ni liez in non ammisit eum T 53,13. tumb mennisco der siu (die Götzenbilder) betot ... so lang (die Menschen) die muse unde die sparen darumbe nelazent . sie nenisten in in NpNpw 113,7’; ferner: T 14,2 (dimittere);
b) mit Akk. (auch Objektsatz mit korrelativem Pron.) u. Präp. verb./Adv. (als Richtungsangabe), eigentl. u. übertr.: lazze wir [si autem equis frena in ora] mittimus [ad consentiendum nobis, et omne corpus illorum circumferimus, Jac. 3,3] Gl 1,785,47 (4 Hss. leggen). taz in nioman ze rehte neliez, taz uuart ze leibe umbe sina deumuoti S 121,13. (Gott) gihugit, thaz er her iz liaz, thaz er in ofto gihiaz (d. h. das Kommen des Messias) O 1,10,12 (zur Übers. vgl. Erdm. S. 362). tie proportiones fone dien si (tiu sela) coniuncta ist . tie lazet sie gerno zu iro Nb 341,30 [258,6/7]. nequitia ... nelazet sie (die Bösen) sar darain (d. h. in Gottes [Bd. 5, Sp. 660] Burg) NpNpw 36,9. so nelaz dina zungun ze arge (Npw gesprechen) duuing iro cohibe linguam tuam a malo Np 33,14 (Npw s. unter II 1 a); ferner: O 4,31,20. Nb 34,16. 35,9 (locus est) [28,5. 23]. NpNpw 5,7 (= Npw 8). 28,9;
c) mit abstr. Akk. u. Präp. verb. (als Richtungsangabe) u. Dat. d. Pers., übertr.: ni laz thir innan thina brust arges willen gilust O 1,12,27; ferner: 18,41;
d) in best. Verbindungen: sih thara lâzan sich einer Sache zuwenden: zi demo laze. daz uuir unsih dara ni lazames [nulla nos detractio ad iram provocet, atque] ad remissionem [inutilis gratiae nullus favor inclinet, Greg., Hom. I,6 p. 1454] Gl 2,276,15 (3 Hss. nur zi themo lâze, 2 zi themo lâze. thaz uuir unsih thara ni gilâzamês); — in fiera lâzan beiseite lassen, mit abstr. Akk.: zel in ..., thaz lazen sie ... thia ungilouba in fiara O 5,7,64; — (sih) in (sîn) muot lâzan ins Herz schließen, (sich) in den Sinn kommen lassen (vgl. auch sih in muot queman lâzan unter II 1 a), bedacht sein auf, mit Objektsatz: thaz er (der Mensch) hiar minnot gerno, ... in muat so diofo lazit O 5,23,36; mit abstr. Akk./Akk. d. Pers. u. refl. Dat.: ni laz thir in muat thin thio dat, thio guoto ni sin Oh 51; ferner: O 5,4,63; mit Objektsatz (u. korrelativem Pron.) u. refl. Dat.: selb thie suntigun man: sie lazent in io then in muat, so wer so in liobes filu duat 2,19,28. ob ir in muat iu lazet, thaz sunta ir io bilazet 21,41; ferner: Oh 123; — in uuaga lâzan wanken lassen, mit Akk. d. Sache: in uuaga neliez er mine fuozze non dedit in commotionem pedes meos Np 65,9.
5) etw. zulassen, (jmdm./einer Sache) etw. gestatten, zugestehen, gewähren (vgl. 6, vgl. auch die anderen Konstruktionen unter II 1):
a) mit Akk. ((auch nach abstr. Subj.) u. prädik. Best. im Akk. u. Dat. d. Pers./Sache):
α) mit abstr. Akk.: dei dar ni vvarun zi lazzanne (1 Hs. nur zi lazzane) [sic adfata pios Roma exoravit alumpnos, spernere legatum] non admittenda (quae sunt; Glosse: non recipienda) [petentem, Prud., Symm. II,770] Gl 2,472,35/36. [iletene [qui vero haec quae] permissa (Hs. missa, korr. aus ꝑmissa) [sunt iuxta quod possibilitas subpetit agere rennuerit, Konz. CXVII, vgl. Gallée, Sprachdenkm. S. 240. Anm. 6] Wa 70,10/11 (lat. Verbform als substant. Part. übers.).] sid tu sihest chriutelih ... an dero stete uuahsen ... dar iz nieht kahes erdorren nemag . noh zegan . so filo iz tiu natura lazet ubi quantum earum natura queat . cito exarescere atque interire non possint Nb 201,25 [166,27]. tanne allero saldolih vuunnesamiu . ioh arbeitsamiv . umbe daz kelazen uuerde . taz si guoten lonoe . alde sie beize . unde ubele ingelte . alde bezeroe cum omnis fortuna . iocunda vel aspera . tum remunerandi exercendive bonos . tum puniendi corrigendive improbos . causa deferatur 293,15 [225,5]. du gestritest dinen geheiz zetuonne . so du irteilet uuerdest . mit rehte den zelazenne NpNpw 50,6; — mit Ellipse des Akk. (?): latad [si vos] sinatis [, incruente vivimus, Prud., P. Rom. (X) 1094] Gl 2,583,31 = Wa 97,30; in bruchstückhafter Übers.: .. ni lazze .. si potest fieri omnes in uno loco dormiant; si autem multitudo non sinet deni aut vigeni cum senioribus ... pausent S 231,6; — im Imp. ohne Akk. (?): la [laeva stringat] sine [palmula cautes, Verg., A. V,163] Gl 2,654,43. laz nu, so gilimphit uns zi gifullenne al reht sine modo T 14,2 (vgl. auch 3 a u. O 1,25,11 unter II 1 a); ferner: 39,5 (sinere);
β) mit abstr. Akk. u. Dat. d. Pers. (auch von Tieren; auch als Attributsatz mit korrelativem Pron.)/Sa- [Bd. 5, Sp. 661] che: gilazaner [maior adhuc etiam saevo] permissa [potestas, Av., Poem. lib. 2,73] Gl 2,1,10. lazemes [nunc definimus ut eis decem annorum tempus secundum praefixos gradus poenitentiae] largiamur [Halitg., De vitiis IV,3, PL 105,681 B] Mayer, Griffelgl. S. 65,251. uuanda er (der mennisco) ... neuueiz, ube imo diu riuua ... kelazen uuerde in sinera hinaferti S 157,11. dien gelazen ist pechenneda ubeles unde guotes . tien ist kelazen geuualt tero uueli quibus in ipsis inest ratio . inest etiam libertas . volendi et nolendi Nb 311,26. 27 [237,25 (2)]. misseliche sinna . sint kelazen misselichen substantiis cessere multiplices cognitiones . diversis ac differentibus substantiis 343,10 [259,3]. anderen lebenden . unde vuallonten (animalibus) . ist tarazuo gelazen imaginatio 19/20 [259,9]. tanne ... dia geba dero uuerlte gelazena . uuito marti diu gezungela mennisgheit cum ... id deditum (vgl. K.-T. 4,7 Anm., Ausg. debitum) mundo loquax humanitas triviatim dissultaret [vgl. deditum ... .i. concessum et traditum, Rem.] Nc 693,10/11 [7,10]. vuaz uuirt dir gelazen . unde uuaz uuirt dir gagenstellet ... gagen so bisuichlichen uuorten? quid dabitur (Npw detur) tibi et quid apponetur tibi ad linguam dolosam? NpNpw 119,3. uuante siu (die Ecclesia) neheine lucchon nelazet den malignis spiritibus W 106,18 [193,13], ähnl. 101,9 [183,7]; in den Verbindungen muoza/frist lâzan Gelegenheit/Zeit lassen: got ... pinim du mo daz scefti, nela du mos de muozze, daz er mih se aneskiozze S 106,24. ni lazent thie arabeit es (d. h. in bezug auf die Ermüdung) frist themo, warlicho man ist O 2,14,4; — ferner: Nb 146,28 (adiungere). 231,24 (adesse). 288,10 (permittere). 311,12 (uti posse). 13 (habere). 312,3 (praesto esse). 343,13 (cedere). 27 [124,27. 186,12. 221,24/25. 237,16 (2). 29. 259,5. 14]. Nc 697,20. 715,30 (dare) [12,9. 32,20]. NpNpw 23,9. 111,2. 128,8. 131,5 (dare). 148,14 (= Npw 16). Cant. Mariae 50. Np 61,6;
γ) mit Akk. u. prädik. Best. im Akk. u. Dat. d. Pers.: mit prädik. Adj.: in ni liaz si (die Sonne) nuzzi thaz sconaz annuzzi O 4,33,5 (PV, zi nuzze F, vgl. 6 b); — mit prädik. Subst.: (Jesus zu Martha:) ni laz thir iz ... ser, irstentit ther thin bruader O 3,24,21;
b) mit Objektsatz: (Jesus) ni liez thaz eining fuorti faz thuruh thaz tempal non sinebat ut quisquam transferret vas per templum T 117,3. sih ube ih umbe dero liuto uuan laze . ih nesagee . daz in ungloublih ist Nb 295,29 [226,16];
c) im unpersönl. passivischen Ausdruck ist/uuirdit gilâzan (es) ist/wird jmdm., einer Sache etw. zu tun gestattet:
α) mit Inf.-Konstr./zi + flekt. Inf. (von trans. Verben mit folg. Akk. oder Objektsatz/von intrans. Verben) u. Dat. d. Pers./abstr. Dat.: kilazzen [documentum, quo voluit nos scire deus, quod sequendum est, sub nostra ditione situm passimque] remissum [, alterutram calcare viam, Prud., Ham. 771] Gl 2,390,20. 526,58 (beide mit lat. Präp.verb. statt Dat. d. Pers.). noh menniskon neist nieht kelazen zeuuizenne alde zegeredonne alle gotes rustunga neque enim fas est homini . vel comprehendere ingenio . vel explicare sermone . cunctas divinae operae machinas Nb 289,30 [222,25]. uns (den Göttern) ist aber kelazen foreuuizen diu ding at nobis praescire vacuum est Nc 714,22 [31,12]. fone diu ist kelazen einluzzen accidentibus . an einluzzen substantiis uuesen Nk 373,22 [11,16]. allen sinen heiligon uuirdet ymnus kelazen zesingenne NpNpw 148,14 (= Npw 16). gnade mir ... mit dere e dere gloube, diu uns gelazen ist durh die gnada zetuonne, diu [Bd. 5, Sp. 662] uuir uone uns selben getuon nemahtin [vgl. haec est lex fidei, qua credimus et oramus per gratiam nobis donari, ut faciamus quod per nosmetipsos implere non possumus, Aug., En.] Npw 118 D,29 (Np diu uns ... gelazet ... zetuonne); ferner: Nb 226,10 [182,11];
β) mit Subjektsatz u. Dat. d. Pers. (auch als Attributsatz mit korrelativem Pron.): hinnan ist tir (Sol) gelazen . daz tu muost kan . an dero fierdun stete quod quarto ius est decurrere circo [vgl. ius .i. ratio vel potestas, Rem.] Nc 834,3 [155,1]. der dih hier uuirdigo lobot . demo uuirt kelazen . daz er dih lobot euuigo NpNpw 144,2; ferner: 103,26;
d) im abs. Dat.: glassanem [sed] concessa [potestate praedicationis, concessis virtutum miraculis, quid redemptor noster subiungat audiamus, Greg., Hom. I,4, PL 76,1091 B] Mayer, Glossen S. 72,12;
e) in Glossen ohne erkennbare Rektion: ni lazzit arcit Gl 1,26,3 (‘verhindern’). ni laz (K, ni lazes Ra) ne sinas 216,8.
6) jmdm./einer Sache jmdn., etw. überlassen, (über)geben (vgl. 5, auch stân lâzan unter II 2):
a) mit Dat. d. Pers. (auch als Attributsatz mit korrelativem Pron.) u. Akk. d. Pers./abstr. Akk. (auch mit korrelativem Pron.), eigentl. u. übertr.: liez [(dem Cäsar als neuem Gestirn) ardens Scorpius ... caeli iusta plus parte] relinquit (Hs. reliquit, vgl. Laa.) [Verg., G. I,35] Gl 2,626,37. uuanda nelazestu mih minemo urteilare quid ... iudici me deo dimittis? S 158,8 (zum Lat. vgl. Beitr. 63,276). thia gilouba, ih sagen thir war, thia laz ih themo, iz lisit thar O 1,19,25. bi thiu laz thia sorga ... themo, thih sulichan giduat [vgl. nolite ergo soliciti esse, Matth. 6,31] 2,22,25. (thes lantliutes menigi) quad, war in liob joh suazi, man Barabban in liazi [vgl. dimitte nobis Barrabam, Luc. 23,18] 4,22,16 (PV, fliazi F). rumendo nam si (fortuna) ze sih . tie iro . tie dine liez sie dir discedens . suos abstulit . tuos reliquit Nb 123,4 [106,9]. âne daz er (der Orkus) imo gelazene animas . nelaze inpunitas Nc 811,30 [131,1]; ferner: O 2,21,19; mit Präp.verb. statt Dat. d. Pers. u. abstr. (pronom.) Akk.: that hui it san ni dmian. neuan that hui it te godes dma latan ne ... cito iuditialem sententiam proferamus, sed deo iudici terminum reservemus [zu: sinite utraque crescere] usque ad messem [Matth. 13,30] Gl 4,289,22 = Wa 50,19;
b) mit Dat. d. Pers./Sache u. Akk. (u. Präp.verb. als Zweck- oder Zielangabe), eigentl. u. übertr.: uuerdunt gilazan [(von Gott) nobis propter emendationem malorum huius vitae dies ad indutias] relaxantur [Reg. S. Ben. Prol. p. 6,96] AfdA. 79,105. in ni liaz si zi nuzze daz schona antluzze O 4,33,5 (F, nuzzi PV, vgl. 5 a γ). liezist tu dinen segel demo uuinde ze geuualte . so nefuorist tu nieht tara du uuoltist si committeres vela ventis . non promoveres quo voluntas peteret Nb 56,25 [47,1]. vnicviqve datvr manifestatio spiritvs ad vtilitatem (einimo iegelichen uuirt kelazzen dis keistis offenunga ze nuzzedo) Npgl 103,15; ferner: Npw 12,3; in den Verbindungen zi/untar henti lâzan: thiz lazu ih ... zi henti, zi thineru giwelti [vgl. haec omnia tibi dabo, Marg. nach Matth. 4,9] O 2,4,85 (mit Ellipse des Dat. d. Pers.?). aber got nelazet in imo (den Gerechten dem Sündigen) under hende . uuanda er negibet imo neheinen geuualt . an sinero selo dominus autem non derelinquet eum in manus eius NpNpw 36,33; mit zi + flekt. Inf.: doctores doctorum liez er imo selbemo zelerenne ... carnales ... cab er zelerenne filiis hominum 113,16’; — [Bd. 5, Sp. 663] hierher vielleicht: er nelazet den geuualt dero sundigon . uber den teil dero rehton non derelinquet (Npw relinquet) virgam peccatorum super sortem iustorum NpNpw 124,3;
c) im unpersönl. passivischen Ausdruck ist gilâzan (es) ist jmdm. zu tun überlassen: mit Dat. d. Pers. u. zi + flekt. Inf. (eines trans. Verbs mit Akk.): sunder daz sie maht eigin . unde in gelazen si . daz unde daz samfto zetuonne . alde sieh . alde gesunt zesinne Nk 452,14 [97,10].
7) (jmdm.) etw. (als Erbe) hinterlassen:
a) mit abstr. Akk./Akk. d. Sache u. Dat. d. Pers.: ih laz iu ... gibot alaniuuaz [vgl. mandatum novum do vobis, Joh. 13,34] O 4,13,7 (P, ih lazu FV, s. c). fremiden lazzent sie (d. h. der unuuiso unde der gouh) iro rihtuoma relinquent alienis divitias suas NpNpw 48,11 (= Npw 12). pacem meam do vobis (minin urido gibich iu) . pacem relinqvo vobis (frido laz ih iu) Npgl 20,3 (Npw senti); mit Präp.verb. statt Dat. d. Pers.: fridu lazu ih mit iu [vgl. pacem relinquo vobis, Marg. nach Joh. 14,27] O 4,15,45;
b) mit Objektsatz u. Dat. d. Pers.: (die Feinde) liezen iro chinden . daz sie leibton dimiserunt reliquias suas parvulis suis NpNpw 16,14;
c) mit abstr. Akk.: ih lazu ... gibot alaniwaz [vgl. mandatum novum do vobis, Joh. 13,34] O 4,13,7 (FV, ih laz iu P, s. a).
8) etw. (von Konkretem u. Abstr.), jmdn. verlassen, im Stich lassen, aufgeben (auch nach Sachsubj.; vgl. 1, auch fallan lâzan, faran lâzan, sîn lâzan unter II 2): sulen uuir cheden . daz sie uuizende unde uuellende . daz kuot lazen ...? an scientes volentesque bonum deserunt ...? Nb 240,9 [191,27]. darumbe nelazzent (die Gestirne) iro itinera . so nelazzent ouh die . die cęlestes sint [vgl. nec deviant desuper stellae fixae in caelo, Aug., En.] Np 93,Prooem. du nelazest mih ne derelinquas me Npw 26,9 (Np ferlazest); ferner: Nb 77,19 (deserere). 20. 89,22 (relinquere) [66,25 (2). 77,25]. NpNpw 45,3. Np 93,14 (derelinquere); — mit Ellipse des Akk. d. Sache (?): darumbe nelazzent (die Gestirne) iro itinera . so nelazzent ouh die . die cęlestes sint (sc. iro itinera) Np 93,Prooem.
9) etw., jmdn. (an einem Ort/in einem best. Zustand (zurück))lassen, belassen (vgl. auch sîn lâzan, follastân lâzan unter II 2):
a) mit abstr. (pronom.) Akk. u. partitivem Gen., übertr.: ni liaz wiht er thar thes sines O 5,4,56. (Gott) nelazzet nieht ungerihtes NpNpw 36,28; ferner: Np 93,1;
b) mit Akk. u. prädik. Best. im Akk., eigentl. u. übertr.: mit prädik. Adj./Part.: (Joseph u. Maria) then einegon sun goumilosan liazun O 1,22,10. ni liaz (der Vorhang im Tempel) es wiht bithekit 4,33,37. (in einem Bilde:) thie senchelchrapfen fasto haftent . tie nu . unde hinafure dih nelazent . ungetrosten quae nec praesentis solamen . nec futuri temporis spem abesse patiantur Nb 80,32 [70,2]. âne daz er (der Orkus) imo gelazene animas . nelaze inpunitas [vgl. quod nullam animam sine poena dimittat, Rem.] Nc 812,1 [131,1]. danne mih mer freuuen solta iustitia dei . diu nehein unreht ungeandot nelazzet? NpNpw 42,2; ferner: O 3,25,16. 4,19,44. 5,4,46. Nc 830,13 [150,19] (transire). NpNpw 43,10. Cant. Deut. 20; in der Verbindung untarmuori lâzan zögern: (der Engel zu Joseph:) ni laz iz ny untarmuari, thia muater thara fuari O 1,19,7; erw. mit refl. Dat.: (Je- [Bd. 5, Sp. 664] sus zu den Jüngern:) iu lazet unthrata thero woroltliuto miata 3,14,100. 5,6,17. 25,34; — mit Adv. statt prädik. starktonigem Numerale: then meistar io meino liazun sie (die Jünger) thar eino [vgl. omnes relicto eo fugerunt, Matth. 26,56] O 4,17,28 (zum Adv. vgl. Erdm. S. 450); — mit prädik. Subst.: ni lazu ih iuih weison [vgl. non relinquam vos orphanos, Marg. nach Joh. 14,18] O 4,15,47;
c) mit Akk. u. Präp.verb. (als Orts- oder Zustandsagabe), eigentl. u. übertr.: liezze [(Iacob) virgas ... ex parte decorticans, varium virgarum fecit colorem, ut ubicunque in virga corticem] reliquisset [antiquus permaneret color, Comm. in Gen., PL 107,603 B] Thoma, Glossen S. 10,4. (in einem Bilde:) so iz (daz muot) knuog ho gestiget . ten uzerosten himel under imo laze relinquat polum extimum Nb 230,25 [185,23]. dero solichon chunne sazta er also scaf . uuanda er sie âne hirte neliez NpNpw 106,41; ferner: 9,Diaps. 1 (= Npw 9,23). 15,10 (derelinquere); — erw. mit refl. Dat., in der Verbindung in muote lâzan (vgl. auch d): ni liaz er imo ... in themo muate then haz Ol 49;
d) mit Objektsatz (u. korrelativem Pron.) u. prädik. Adj. im Akk. u. refl. Dat., übertr.: (die Juden) in liazun umbiruah thaz in zaltun thio buah O 5,6,72; in der Verbindung in muote lâzan (vgl. auch c): in muate laz thir iz heiz, thaz ih thinan namon weiz 8,44, ähnl. 32.
II. lâzan nach Art eines Hilfsverbs mit Inf. eines weiteren Verbs (auch Passiv, vgl. 1 a. c):
1) mit Akk. m. Inf.: etw. geschehen lassen, jmdn. etw. tun lassen; etw., jmdn. etw./jmdn. sein lassen, (zu) etw. werden lassen, etw., jmdn. irgendwo/irgendwie sein lassen, existieren lassen; etw. zu geschehen, zu tun veranlassen (beim Inf. von trans. Verben (auch mit folg. Akk. oder Objektsatz)/beim Inf. von intrans. Verben (auch mit folg. Gen. oder Objektsatz)/beim Inf. von unpersönl. Verben); vgl. auch die anderen Konstruktionen unter I 5;
a) mit Akk. (auch mit korrelativem Pron.) m. Inf. (auch Passiv; auch nach abstr. Subj.): lepan ni (3 Hss., 3 nieth) liez [virum et mulierem] non vivificabat (1 Hs., 5 Hss. -vit) [David, 1. Reg. 27,11] Gl 1,404,62 (1 Hs. niouuiht lîbhaftgôn). vuahsan lazant [neque (sacerdotes) comam] nutrient [: sed tondentes attondent capita sua, Ez. 44,20] 652,9 (3 Hss. ziohan). vuahsan ni lazan neque [...] nutrient [Greg., Cura 2,7 p. 27 = ebda.] 2,183,44. vahs vuahsan lazit [siquis ex clericis] laxaverit comam [, anathema sit, Decr. Greg. XVII p. 273] 137,21. glassin uuirt [albuginem vero habet in oculo, qui veritatis lucem videre non] sinitur [Greg., Cura 1,11, PL 77,25 B] Mayer, Glossen S. 6,13. hich lazen thich serden [verum tamen potius quam te inimicum habeam,] faciam ut iusseris [Terenz, Eun. I,2,94] ZfdA. 62,36. nelaz iz naezen nesmeruen hrinan daemo dolge S 40,24. (Gott) lietz ... heidine man obar seo lidan 85,11. nu schult ir hiute lazzin gniezzin die heiligin christenheit, daz iuch min trehtin hiute hie gesamnet hat in sinem dienest 361,139. herro, laz mih êr faran inti bigraban minan fater permitte me primum ire et sepelire patrem meum T 51,3. ni liez einigan imo folgen non ammisit quemquam sequi se 60,11. laz eer thiu kind gisatotiu uuerden sine prius saturari filios 85,4. ni laz thir zit thes (d. h. in bezug auf das metrische Reimen) ingan O 1,1,48. so laz mih, druhtin min, mit druton thinen iamer sin 2,40. laz iz sus thuruhgan, so wir eigun nu gisprochan [vgl. sine modo, [Bd. 5, Sp. 665] Marg. nach Matth. 3,15] 25,11 (vgl. auch T 14,2 unter I 5 a α). (Gott) liaz inan (den Menschen) waltan alles thes wunnisamen feldes 2,6,11 (FPV, hiaz D). then guaton (boum) afur âna wan lazent sie mit fridu stan 23,18. frumi ... thaz wib, thaz si unsih laze haben lib 3,10,19 (zu lîb habên vgl. Ahd. Wb. 4,563 s. v. habên). laz sia (d. i. Maria, die Schwester des Lazarus) ... duan thiu werk, thiu si bigan [vgl. sine illam, Marg. nach Joh. 12,7] 4,2,31. then fater ... einon then laz unsih biscowon 15,27. laz thir zi bilidin thie avur bezzirun sin Oh 52. noh er (Gott) nelazet feruuorren uuerden an in (den Jahreszeiten) dia herta . die er selbo geunderskeitota nec patitur misceri vices . quas ipse coercuit Nb 44,22 [36,7]. la mih tir mer sagen audi 148,7 [125,21]. libertas lazet in tuon . souueder er uuile [vgl. liberum arbitrium est concessum sive ad bonum sive ad malum, Rem.] 311,17 [237,19]. doh keskihet . taz er (Merkur) ... eruuindendo sih aber laze fureilet uuerden (von der Sonne) ut ... recursitans gaudeat occupari . i. praecedi a sole Nc 719,26 [36,14]. tannan sol er (Merkur) ... ze dero gehien . tiu in nelaze slafen quae illum ... conivere non permittat 729,2 [45,22]. sih an mine fienda . unde nelaz sie ferloren uuerden NpNpw 24,19. lazent iuuuera freuui an imo sin . nals an derro uuerlte 32,1. do ... sie (die Israeliten) uualloton fone diete ze diete ... neliez er in doh niemannen daron non reliquit hominem nocere eis 104,14. in minemo herzen barg ih diniu gechose ... nelaz siu âne fructum dar geborgen sin 118 B,11. der anadahte ist ze sinemo gebete . unde in sin ernest nelazet anderes (Npw anderisuua) tenchen T,145. nela truhten minen fuoz sliphen fone ubermuoti ne des (Npw det) ad movendum pedem tuum 120,3. laz mih in morgen gehorren dina genada auditam fac mihi mane misericordiam tuam 142,8. fidelis devs qvi non permittit vos temptari . svpra qvam potestis ferre (ketriuuue ist got der unsih (Npw iuuih) nilazzet ferror irsuochit (Npw nieht mere bechoret) uuerden danne uuir (Npw ir) uirtragin mugin (Npw maget)) NpglNpw 32,4 (Npw ohne Lat.), z. gl. St. (der iuch nelazzet ferror pesuochet uuerdin danne ir iz irliden mugint) Npgl 79,6. pe diu nelazet er demo rehten gescehen uuellod in euua non dabit in aeternum fluctuationem iusto Np 54,23. nelaz sie indrinnen so sie inscihte (d. i. in scihte) sin [vgl. non eos permittat effugere, Aug., En.] 68,25. nelaz iz (d. i. min lob) fersuiget uuerden fone guoten [vgl. ne tacere facias, Cass.] 108,2. in dero uuarheite dines rehtes . uuile du unsih lazzen liden die note 118 T,151 (Npw nur liden). so nelaz dina zungun ze arge gesprechen prohibe linguam tuam a malo Npw 33,14 (Np ohne gesprechen, s. unter I 4 b). nela uuerden dei chint aecclesiae den heidenen ... ze huohe 34,19 (Np s. b). der heber ... tregit sper in situn. Sin bald ellin nelazet in uellin Nr 673,31 [161,26]. la mih dine stimma uerneman fac me audire vocem tuam [Cant. 8,13] W 148,2 [259,9]; ferner: S 39,10. 66,3. 186,53. T 51,3 (dimittere). 4 (permittere). 72,6. 135,26. 141,11. 184,5 (alle sinere). O 1,1,47. 2,4,58. 12,96. 21,8. 23,21. 3,3,13. 10,22. 21,10. 4,4,12. 23,14. 33,2. 6. 37,11. 12. 5,15,20. 21,6. Ol 94. Nb 12,28. 18,17 (beide relinquere). 55,28 (facere). 155,28. 157,2 (summittere). 168,19. 232,12. 270,26. 286,4 (distribuere) [10,21. 15,4. 46,7. 131,29. 132,28. 142,6. 186,23. 210,20. 220,12]. Nc 701,8 (permittere). 714,29. 745,14. 784,11 (sinere). 794,1. 802,19 (tribuere). 823,31 (pati). 845,25 (sinere) [16,4. 31,17. 60,21. 101,14. 112,2. 121,7. 143,6. 169,2]. NpNpw 7,7 (= Npw 6). 9,Diaps. 4 (= Npw 9,26). 20,11. 21,16. 24,22. 26,2. 36,7. 37,8. 38,5. 41,11. 43,22 (= Npw 21). 45,11. 101,24. 25. 105,4. [Bd. 5, Sp. 666] 33. 113,2’. 114,3. 117,18 (tradere). 118 F,43. L,88. P,115. R,134. 120,8. 124,3. 142,11 (= Npw 12). 146,6. 147,17. Cant. Moysi 2. Orat. dom. 13. Np 12,1. 51,7. 53,7. 57,9. 10. 58,12. 61,11 (nolle). 65,12. 20. 72,20. 73,20. 77,38. 78,6. 79,6. 80,13 (2; 1 Beleg dimittere). 81,2. 85,6 (infigere). 93,4. 14. 15. 95,6; in bruchstückhafter Übers.: .. riiffii .. ni lazzit .. kecaugrot .. (sc. uuesan, vgl. Ahd. Wb. 3,374 s. v. gougarôn, auch Beitr. 79,121 f.) ad portam monasterii ponatur senex ... cuius maturitas eum non sinat vacare S 280,9; in der Verbindung sih in muot queman lâzan sich in den Sinn kommen lassen: lazet queman iu iz in muat O 2,21,43, ähnl. 4,29,54 (vgl. auch in sîn muot queman lâzan unter 1 d, (sih) in (sîn) muot lâzan unter I 4 d); — mit Ellipse des Akk. (?): do lęttun se ærist asckim scritan S 7,63 (zur Konstr. u. Bed. vgl. Lühr, Hildebr. S. 705); auch nach unpersönl. Verben (auch mit Akk. d. Pers. u. abstr. Gen./Objektsatz): ther ju ni liaz in notin regonon then liutin O 3,12,15. nelazent iuh pelangen uuenne iuh got reche an dien sundigen NpNpw 30,25. la dih sin lusten 36,4. (Gott) geheizzet frido an sinemo liute ... Nelaz dih is pelangen Christiane . hier habest du uuig . hier solst du fehten . doret solt du rauuen Np 84,9. niomanne ne tuot nihein unreht, lazit iu gnuogen des iu got gigeben hat Npw 118 V,161 (Np sufficiat); ferner: NpNpw 36,34. 118 C,20; — mit Dat. d. Pers. statt Akk. d. Pers.: gauathere, latz mer serten Gl 5,520,21; — mit im Inf. (mit passivischem Sinn) unterdrücktem Akk. d. Pers., auch bei sih lâzan mit Inf.: oba uuesti thes higisges fater zi uuelihheru ziti ther thiob quami, her uuahheti giuuesso inti ni liezzi thurahgraban sin hus non sineret perfodi(ri) domum suam T 147,8, z. gl. St. ni liazi irgraban sinaz hus O 4,7,58. lazent iuch leren lantrechtara erudimini qui iudicatis terram NpNpw 2,10. (Jesus) lazet sih chriuzegon [vgl. occiditur homo, Aug., En.] Np 63,8. baptizetvr vnvsqvisqve vestrvm (lazzent iuh alle toufen) Npgl 58,14;
b) mit Akk. m. Inf. u. prädik. Best. im Akk. (auch nach Sachsubj./abstr. Subj.): mit prädik. Adj./ Part.: thaz (d. i. das metrische Reimen in fränkischer Sprache) laz thir wesan suazi O 1,1,41. er lazit sunnun sina scinan filu blida, joh regana giliche allemo erdriche [vgl. qui solem suum oriri facit, Marg. nach Matth. 5,45] 2,19,21. fone diu nelazet in diu atahafta forhta nieht saligen uuesen quare continuus timor . non sinit eum esse felicem Nb 85,22 [74,6]. den (Tugendhaften) ahtot kot unuuirdigen allero muhi . so ferro . daz er in noh sieh nelaze uuerden ut ne corporeis quidem morbis agitari sinat 285,21 [220,5]. in (den Merkur) sine bartenten hiefelin neliezen âne michelen huoh Ueneris . samodahten gan pubentes ienae seminudum eum incedere ... sine magno risu Cypridis non sinebant Nc 695,24 [10,10]. laz mih keuuar uuerden . daz du mih obesehest fac me videre . quia supra me dignaris intendere NpNpw 30,17 (= Npw 18, ohne Lat.). neuuederen laz mih kelih sin . noh malis Christianis mit eo . noh paganis âne ea Np 70,4. laz daz (d. i. Gottes Hilfe) uuerdan in montibus aromatum [vgl. perque tuos sanctos ... sic facit, Expos.] W 149,11 [261,20]; ferner: O 2,16,40. NpNpw 24,20. 34,22. 42,1. Np 58,6. 89,3. 90,12; mit Adv. statt prädik. Adj.: lindo ... laz thia kestiga sin O 3,1,31; ferner: Ol 35; — mit prädik. starktonigem Numerale: nist thir iz sorga thaz min suester liez mih einun ambahten? non est tibi curae quod soror mea reliquit me solam ministrare? T 63,3. nelazent mih iz (das Preisen Gottes) einen tuon NpNpw 33,4; — mit prädik. Subst.: taz iz (das Verbre- [Bd. 5, Sp. 667] cherische) ouh kot lazet tien guoten skado sin taz ist uuunder Nb 32,17 [26,14]. nelaz mih âne gotheit mennischen sin ne separes divinitatem verbi tui ab eo quod homo sum NpNpw 27,1 (Npw ohne Lat.). nela uuerden paleam filios ęcclesię paganis Np 34,19 (Npw s. a);
c) mit Akk. m. elliptischem Inf. (auch Passiv; auch nach abstr. Subj.): ih gihu ..., daz ih daz godes lop niuuolda giloson noh anderan niliaz S 332,16. chorungo pisuuicchilineru incaleitit unsih ni lazzes (uuesan/ uuerdan?) temptatione subdola induci nos ne siveris H 2,10,2. thie Judeon ... dragent iro buah thar, noh in thia fruma niazent, noh andere ni lazent O 3,7,40. in thesemo ist ouh scinhaft, so fram so inan (David) lazit thiu craft, thaz er ist io in noti gote thiononti Ol 65. daz kemeina leid neliez sie (giuueinôt uuerdan?) [vgl. uxor viduata, et mox in partu mortua, propter eamdem perturbationem plangi non potuit (h)onore funeris, Aug., En.] Np 77,64;
d) mit Objektsatz (u. korrelativem Pron.) m. Inf. (u. prädik. Adj. im Akk.): oba Krist si namo thin, thaz laz thanne ofanaz sin O 3,22,13. nela mih (Npw min) huon die mir be unrehte uuidere sint non insultent in me (Npw supergaudeant mihi) qui adversantur mihi inique NpNpw 34,19; ferner: O 5,15,34. NpNpw 118 P,116; hierher auch: in der Verbindung in sîn muot queman lâzan in den Sinn kommen lassen: ni laz queman thaz io in muat min, theih hiar gidue in riche wiht thes, thir ni liche O 5,24,7 (vgl. auch sih in muot queman lâzan unter 1 a, (sih) in (sîn) muot lâzan unter I 4 d).
2) lâzan mit Inf. eines weiteren Verbs (zur Bed.verstärkung) u. Akk.: in best. Verbindungen: fallan lâzan jmdn. fallenlassen, im Stich lassen (vgl. auch I 1. 8): aber got neliez mih fallen [vgl. domini susceptione firmatus est, Cass.] Np 117,13; — faran lâzan etw. aufgeben (s. o., vgl. auch I 1. 8): laz ouh dinen nith uaran W 137,10 [245,14]; erw. mit refl. Dat.: ni lazet (beim Beten) faran iu thaz muat O 2,21,9; — uuesan/sîn lâzan etw. zu tun unterlassen, sein lassen, bleibenlassen (s. u., vgl. auch I 3): after demo panne daz er iz sin lazze post decretam cessationem [zu: episcopus vero ..., si contra eos decretam] cessationem [pro nihilo reputans, tanquam clericos forte susceperit: ... communione privetur, Can. apost. XVI p. 113] Gl 2,97,25 (in freier Übers.). wir sculun ... lazan sin thaz slafan O 4,37,7. la din muotprechon dih sin Nb 62,32 [52,24]. lazzent iuuer irren mih sin NpNpw 6,9. la dina abolgi sin desine ab ira 36,8. lazzent sin iuuuer gedingen . an daz unreht nolite sperare in iniquitate Np 61,11; ferner: O 2,6,32. 5,25,44. Nb 50,15 [40,19] (2; beide pellere). NpNpw Cant. Annae 3 (nolle). Np 94,1; mit Ellipse des Akk. (?): sin lazo [nam, et si voluero gloriari, non ero insipiens: veritatem enim dicam:] parco [autem, 2. Cor. 12,6] Gl 1,809,61; im Imp. (Adh.) auch ohne Akk. (?): uuesan lazames absistamus [... nam lux inimica propinquat, Verg., A. IX,355] 2,665,5; jmdn., etw. verlassen (auch nach abstr. Subj., vgl. auch I 8): der afar trinchit daz min (uuazzar), then lazit der durst sin S 89,19. fuar er (Johannes der Täufer) tho in thia worolt in, liaz thaz wuastweldi sin O 1,23,9; jmdn. in einem best. Zustand (zurück)lassen, belassen: mit Präp.verb. (s. u., vgl. auch I 9): nu lazist thu mit fridu sin ... thinan scalc, druhtin [vgl. (Symeon:) nunc dimittis servum tuum, domine, ... in pace, Luc. 2,29] O 1,15,15; — stân lâzan etw. zu tun unterlassen, sein lassen, bleibenlassen (s. o., vgl. auch T 208,5 lâz nû unter I 3 a): im [Bd. 5, Sp. 668] Imp. ohne Akk. (?): laz stan untar dana sine videamus [an veniat Elias liberans eum, Matth. 27,49] Gl 5,17,54. 1,719,48 (Hs. noch expecta interim donec videamus quid eveniat); jmdm. etw. überlassen, anheimstellen: mit Präp.verb. statt Dat. d. Pers. u. Objektsatz mit korrelativem Pron. (vgl. auch I 6): uuio sculdig ih tarana si . daz lazo ih in dinero urteildo stan tuo ... iuditio ... relinquo Nb 30,24 [25,5]; — follastân lâzan jmdn. in einem best. Zustand (zurück)lassen, belassen: mit Präp.verb. (s. o., vgl. auch I 9): ziu neliezze du mih in dero (d. i. hinainbrutteni) follestan ... ? NpNpw 41,10.
Komp. frî-, selblâzan; Abl. lâz1, lâz2, lâza2, ?lâzanî; vgl. -lâzôn, -lâza1, -lâzi, -lâzida, -lâzunga, -lâzîg, -lâzlîh, -lâzîgo; vgl. auch AWB forþlǽtan ae. (Sp. 647).

[Hagl]

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: