Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
leader bis lêbartîn (Bd. 5, Sp. 696 bis 698)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis leader Gl 2,597,49 s. AWB leid adj.
 
Artikelverweis 
leaist Gl 3,640,38 s. leist.
 
Artikelverweis 
lean Mayer, Griffelgl. S. 71,293 s. AWB lêhan.
 
Artikelverweis 
leara Np 36,19 s. AWB lâri.
 
Artikelverweis 
|le b. Gl 3,196,33 s. AWB erlizboum.
 
Artikelverweis 
lebara st. sw. f., mhd. leber(e), nhd. leber; mnd. lēver, mnl. lever(e); afries. livere; ae. lifer; an. lifr. — Graff II,80 s. v. libara.
Stark: lep-ar-: gen. sg. -a Gl 4,254,23 (clm 14434, 9. Jh.); dat. sg. -o Mayer, Glossen S. 80,22 (vgl. Siewert, Gl. S. 86; clm 6305, 8./9. Jh.; -o unsicher, vgl. Glaser, Griffelgl. S. 506,26); acc. sg. -a Gl 2,591,1. — leb-ara: acc. sg. Gl 1,544,21 (Würzb. Mp. th. f. 3, 9. Jh.); -er-: dass. -a 4,276,17. Nb 224,14. 16 [181,2. 3]; nom. pl. -a Gl 3,242,9 (SH a 2; s. u.). 437,37 (Berl. Lat. 4° 676, 9. Jh.); dat. pl. -on Nb 326,4 [247,16]. — leuera: acc. sg. Gl 2,558,21.
Schwach: leber-: gen. sg. -un Gl 1,339,24 (-ū). 4,254,40; -on 1,339,23 = Wa 74,16.
Nicht eindeutig (alle Belege im Nom. Sing.): lep-ara: Gl 3,10,5 (C). 438,2. 613,24. 4,116,12 (Sal. a 2); -era: 2,370,28. — leb-ara: Gl 3,4,16 (Voc.). 19,38 (Sg 242, 10. Jh.). 435,17 (Sg 184, 9. Jh.). 4,116,12 (Sal. a 2); -er-: -a 1,281,56 (Jb-Rd). 3,74,52/53 (SH A, 2 Hss.). 178,66 (SH B). 242,9 (SH a 2, 2 Hss.; s. u.). 276,69 (SH b, 2 Hss.). 301,64 (SH d). 318,59 (SH e). 336,52 (SH g, 3 Hss.). 392,33 (Hildeg.). 433,32 (3 Hss., darunter clm 14754, 9. Jh.). 434,56. 436,38. 474,21. 498,32. 4,55,29 (Sal. a 1, 4 Hss.). 116,13 (Sal. a 2; -a). 170,10 (Sal. d). 67 (Sal. d); -e 3,74,53 (SH A). 242,10 (SH a 2). 439,31. 501,24. 4,55,30 (Sal. a 1, 2 Hss., 1 Hs. -ę). 116,13 (Sal. a 2); -] 3,74,54 (SH A, 15. Jh.). 242,10 (SH a 2, 13. Jh.). 354,10 (13. Jh.). 4,55,31 (Sal. a 1, 3 Hss., 12., 13., 15. Jh.). 116,13 (Sal. a 2, 13. Jh.). 145,66 (Sal. c, 13. Jh.; mit Rasur der Endg.). Hbr. I,135,257 (SH A, 13. Jh.). Meineke, Ahd. S. 30,171 (Sal. a 1, 13. Jh.); -ra: Gl 3,74,52 (SH A, 2 Hss.). — leuer-: -a Gl 3,74,53 (SH A). 363,27 (Jd); -e 52,30.
Leber: [Bd. 5, Sp. 697]
a) vom Menschen:
α) allgem.: lebara iegor Gl 3,4,16. 19,38 (im Abschn. De membris humanis). 178,66 (im Abschn. De homine et eius membris). 354,10. 363,27 (darauf ficatum idem). 433,32. 435,17. 436,38. 437,37 (iecora). 438,2. figido 10,5 (zum lat. Lemma vgl. FEW 3,492 s. v. ficatum). epar 52,30. ieuriz iecur 392,33. iecur ł epar 434,56. 439,31. sanges sater . neaz ter gir inin diu Tytio dia lebera vultur dum satur est modis . non traxit iecur Tytii Nb 224,14 [181,2]; hierher wohl auch: lebera iecur Gl 3,242,9 (1 Hs. iecora). 276,69. 301,64. 318,59. 336,52; ferner: Nb 224,16 [181,3];
β) spez. als Sitz der Lebenskraft u. der Begierden (vgl. LMA 5,1782): lebara [donec transfigat sagitta] iecur [eius (sc. des von den Lockungen der Ehebrecherin verführten Jünglings), Prov. 7,23] Gl 1,544,21. 4,276,17. leuera [gustus et ipse modum teneat, sospitet ut] iecur [incolume, Prud., H. a. cib. (III) 180] 2,558,21. lepara [foetidum] iecur [reductus rursus intrat halitus, ders., H. o. horae (IX) 48] 591,1. lebra iecur quod ignis ibi sedem habeat et voluptatem [Hbr. I,135,257] 3,74,52 (im Abschn. De interioribus hominis). Hbr. I,135,257. leparo [et putat ille philosophus rationabile nostrum in cerebro, iram in felle, desiderium in] iecore [commorari, Hier. in Matth. 13,33, PL 26,94 C] Mayer, Glossen S. 80,22 (vgl. Siewert, Gl. S. 86);
b) vom Tier: lebera [sumes et adipem totum qui operit intestina, et reticulum] iecoris (Hs. iecor) [, ac duos renes, et adipem qui super eos est, et offeres incensum super altare, Ex. 29,13] Gl 1,281,56, z. gl. St. iecoris figidis. ficta. iđ lepara 4,254,23. netti leberon reticulum iecoris [ebda.] 1,339,23 = Wa 74,16. 4,254,40. aruspitia uuurten genomen fone dien leberon dero opferfriskingo Nb 326,4 [247,16];
c) Glossenwort: lepera iecur [Prisc., Inst. II,155,11] Gl 2,370,28. lebera iecur 3,474,21. 501,24 (in einem Heilmittelglossar). 613,24. 4,116,12. 145,66. 170,67. epar 3,498,32 (in einem Heilmittelglossar). 4,55,29. 170,10. Meineke, Ahd. S. 30,171.
Komp. wolvesleber mhd.; Abl. leberlich mhd.
 
Artikelverweis 
lebar(a)uuurst st. f., mhd. nhd. Lexer leberwurst; mnd. lē- verworst. — Graff I,1048.
lepara-uurst: nom. sg. Gl 3,613,27. — lebar-uurst: nom. sg. Gl 3,613,16; lebs-wurst: dass. 617,26. 4,216,10; -uvrst: dass. ebda.; nom. pl. -]e 3,691,39 (-wr-; lat. sg., vom Übers. aber wohl als Plur. aufgefaßt).
Leberwurst: lebaruurst Lucanica Gl 3,613,16 (1 Hs. nur uuurst). 4,216,10. Lucanica panica 3,613,27 (zum lat. Lemma vgl. epantica, epatica, Diefb., Gl. 203b). 617,26. epatica 691,39.
 
Artikelverweis 
lebarlâgo sw. m. (zur adjekt. Grundlage des Zweitgliedes vgl. Heidermanns, Primäradj. S. 369). — Graff II,80.
lebar-lago: nom. sg. Gl 1,294,47 (Jb-Rd).
von derselben Mutter stammender Bruder: lebarlago [(Ioseph) vidit Beniamin fratrem suum] uterinum (Hs. uterinus) [Gen. 43,29].
 
Artikelverweis 
lebarsioh adj., frühnhd. lebersiech; ae. liferséoc (vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 617).
leber-siechen: dat. pl. Gl 5,44,35 (Herten 192, 12. Jh.).
leberkrank, substant.: lebersiechen [elenion . urinam et menstrua provocat ... similiter facit nefreticis] epaticis [spleneticis, Rezept. S. 286]. [Bd. 5, Sp. 698]
 
Artikelverweis 
lebarstein st. m., mhd. nhd. Lexer leberstein. — Graff VI,688.
leber-stein: nom. sg. Gl 3,489,25. 502,33. 530,12.
Leberkies (? Vgl. Lüschen, Steine S. 270 f. s. v. markasit): leberstein leoperina Gl 3,489,25 (Gl. zum falschen lat. Lemma geraten, vgl. Steinm.). lapis saxatilis 502,33 (zum lat. Lemma vgl. Anm. 16; in einem Heilmittelglossar). lapis azatilis 530,12 (zum lat. Lemma vgl. ebda.).
 
Artikelverweis 
lêbartîn adj., frühnhd. lebartin. — Graff II,81.
Verschrieben (?): lehpardin: Grdf. Gl 3,626,34 (Wien 804, 12. Jh.).
vom Leoparden stammend, Leoparden-: leopardinum (im Abschn. De vestibus, vgl. Gl 4,637,34).

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: