| - lebarlâgo, sw. m.
- lebarsioh, adj.
- lebarstein, st. m.
- lêbartîn, adj.
- lêbarto, sw. m.
- lebato, sw. m.
- lebdæ
- lebde
- lebeleia
- lebên, sw. v.
- gi-lebên, sw. v.
- ubar-lebên, sw. v.
- uuidar-lebên, sw. v.
- lebên, st. n.
- lebenkla
- lebênti
- -lebênti
- lebntîg, adj.
- leber, st. f.
- leberbluome, mhd. sw. m. f.
- leberkrût, mhd. st. n.
- leberlich, mhd. adj.
- leberwurzkraut, hnhd. st. n.
- lebeto
- lebff
- -lebi
- lebileia
- leblich, mhd. adj.
- -lebo
- lecg, ae. f.
- lechentm
- lechi
- lechilo
- lechse
- lechts
- lecicha
- lecit
- leclihemo
- lectro
- led(-)
- ledar, st. n.
- ledarâri, st. m.
- ledargar(a)uuo, sw. m.
- ledargaruuâri, st. m.
- ledarhosa, sw. f.
- ledarmahhâri, st. m.
- leddar
- ledder
- ledegen
- [h]lêderî, as.?
- lederkalc, mhd. st. m.
- ledigen, mhd. sw. v.
- ledegen, mhd. sw. v.
- gi-ledgôn, sw. v.
- ût-lêthitton, as. sw. v.
- lefdi
- lefel
- leffa, st. sw. f.
- leffen, sw. v.
- leffil
- lephil
- leffs mammalot
- leffur, st. m.
- lefihevil
- lefil
- lefs, st. m.
- lefso, sw. m.
- lefsmammalôn, sw. v.
- lefso
- legan
- fir-leganî, st. f.
- gi-leganî, st. f.
- gi-leganlîhho, adv.
- legar, st. n.
- legarhuoba, st. sw.?
- legarhuor, st. n.
- -legâri
- bi-legâri, st. m.
- legarstat, st. f.
- legbr
- legderi
- -lege
- legellîn
- hin-legen, mhd. sw. v.
- leger
- -leger
- legge
- leggen, sw. v.
- -leggen
- ana-leggen, sw. v.
- ana-gi-leggen, sw. v.
- bi-leggen, sw. v.
- fir-leg(g)en, sw. v.
- fora-leggen, sw. v.
- gi-leggen, sw. v.
- hera-zuo-leggen, sw. v.
- ir-leggen, sw. v.
- nidar-leggen, sw. v.
- ubar-leggen, sw. v.
- ubari-gi-leggen, sw. v.
- ûf-leggen, sw. v.
- umbi-leggen, sw. v.
- untar-leggen, sw. v.
- uuidar-leggen, sw. v.
- zi-leggen, sw. v.
- zi-ir-leggen, sw. v.
- zisamane-leggen, sw. v.
- zuo-leggen, sw. v.
- zisamane-leg(g)ento, adv.
- legget
- -legi
- -legî
- legida, st. f.
- gi-legida
- gi-legidî
- legila
- leginproth
- legir
- legistuon |
- gi-lego, adv.
- -legunga
- legygę
- lêhan, st. n.
- in(t)-lêhan, st. n.
- -lêhanâri
- int-lêhanâri, st. m.
- lêhanhêrro, sw. m.
- int-lêhanlîh, adj.
- lêhanlîhhn, adv.
- -lêhanlîhho
- int-lêhanlîhho, adv.
- lêhanman, st. m.
- lêhanôn, sw. v.
- -lêhanôn
- ana-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôtî, st. f.
- ir-lêhanunga, st. f.
- lehduoma
- thuruh-lehhan, st. v.
- ir-lehhan, st. v.
- zi-lehhan, st. v.
- lehhazzen, sw. v.
- lehpardin
- lehscha
- leht
- lehtar, st. n.
- gi-lehtar, st. n.
- leī
- [h]leib, st. m.
- leiba, st. f.
- gi-[h]leiba, sw. f.
- leiben, sw. v.
- fir-leiben, sw. v.
- leibên, sw. v.
- gi-[h]leiblîh, adj.
- gi-[h]leibo, sw. m.
- -leibo
- leich
- leichalmo
- leid, adj.
- leid, st. n.
- leida, st. sw. f.
- leida
- leidag, adj.
- leidîg, adj.
- leidagôn, sw. v.
- leidgôn, sw. v.
- gi-leidagôn, sw. v.
- gi-leidgôn, sw. v.
- leidagunga, st. f.
- leidâri, st. m.
- leidasampt
- leidazzâri, st. m.
- leidazzen
- leidazzento, adv.
- leidazzunga, st. sw. f.
- leiddemes
- leiden, sw. v.
- leidên, sw. v.
- leideren
- leidesterre, mfrk. sw. m.
- leidfiruuîz, st. m.
- leidholz, st. n.
- -leidî
- leidîg
- leidgî, st. f.
- leidigist
- leidgôn
- gi-leidgôn
- leiditzoht
- leidlîh, adj.
- leidlîhhên, sw. v.
- leidlîhhî
- leidlîhho, adv.
- leidlust, st. f.
- leidnissa, st. f.
- leido, adv.
- -leido, sw. m.
- leidogen
| | lebarlâgo sw. m. (zur adjekt. Grundlage des Zweitgliedes vgl. Heidermanns, Primäradj. S. 369). — Graff II,80. lebar-lago: nom. sg. Gl 1,294,47 (Jb-Rd). von derselben Mutter stammender Bruder: lebarlago [(Ioseph) vidit Beniamin fratrem suum] uterinum (Hs. uterinus) [Gen. 43,29].
lebarsioh adj., frühnhd. lebersiech; ae. liferséoc (vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 617). leber-siechen: dat. pl. Gl 5,44,35 (Herten 192, 12. Jh.). leberkrank, substant.: lebersiechen [elenion . urinam et menstrua provocat ... similiter facit nefreticis] epaticis [spleneticis, Rezept. S. 286]. [Bd. 5, Sp. 698]
lebarstein st. m., mhd. nhd. Lexer leberstein. — Graff VI,688. leber-stein: nom. sg. Gl 3,489,25. 502,33. 530,12. Leberkies (? Vgl. Lüschen, Steine S. 270 f. s. v. markasit): leberstein leoperina Gl 3,489,25 (Gl. zum falschen lat. Lemma geraten, vgl. Steinm.). lapis saxatilis 502,33 (zum lat. Lemma vgl. Anm. 16; in einem Heilmittelglossar). lapis azatilis 530,12 (zum lat. Lemma vgl. ebda.).
lêbartîn adj., frühnhd. lebartin. — Graff II,81. Verschrieben (?): lehpardin: Grdf. Gl 3,626,34 (Wien 804, 12. Jh.). vom Leoparden stammend, Leoparden-: leopardinum (im Abschn. De vestibus, vgl. Gl 4,637,34).
lêbarto sw. m., mhd. lêbart(e) st. (sw.) m., frühnhd. lebart, frühnhd. nhd. DWB leopard (zur Relatinisierung vgl. Kluge, Et. Wb.24 S. 570); mnd. lêbār(e), -bārt, -bōrt, leopard, mnl. liebaert, libart, libard, lubaert; ae. léopard; an. lé(o)parðr, [h]lébarðr; aus lat. leopardus. — Graff II,80 f. Bis auf einen Beleg des 9. Jh. (Gl 2,764,18) alle Belege im Nom. Sing. und erst ab 12. Jh. überliefert. Zu den Umbildungen vgl. Palander, Tiern. S. 50 f. leo-part-: nom. pl. -un Gl 2,764,18 (clm 14747, 9. Jh.); -par: 3,32,24; -bart: 283,47 (SH b). 305,35 (SH d). — levpart: Gl 3,355,52. lepart: Gl 3,32,21; leppard: 4,355,16; lebpard: 3,32,21. — le-bart-: -o Gl 3,283,46/47 (SH b); -e 321,55/56 (SH e); -] 32,19 (6 Hss.). 33,16. 80,1/2 (SH A). 250,28/29 (SH a 2). 341,6 (SH g). Thies, Kölner Hs. S. 177,22 (SH); -bard-: -o Gl 3,447,17; -e 79,66 (SH A, 2 Hss.). 444,35; -] 80,1 (SH A, 2 Hss.). 444,35; -barth-: -o 80,2 (SH A). 250,28 (SH a 2); -] 32,19. — lewart: Hbr. I,147,450 (SH A). lipardo: Gl 3,80,2 (SH A). — libart: Gl 3,32,21. 55,63. liebart: Gl 3,32,22 (3 Hss., davon 1 Hs. --). 250,29 (SH a 2). 341,5/6 (SH g, 2 Hss.). 366,61 (Jd). — liebard-: -e Gl 3,673,67; -] 32,22; liebar: 23. leibart: Gl 3,283,47 (SH b). libhart: Gl 3,326,69 (SH f). — liephart: Gl 3,32,23. — liebhart: Gl 3,250,30 (SH a 2). — leibhart: Gl 3,32,24. Verschrieben: leparcho: Gl 3,201,26 (SH B); hierher auch (?): lechpart: 80,3 (SH B, vgl. Hbr. II,559,4). Leopard: leopartun crimmistun [evenit: ut duae] tygres ferocissimae (Hs. tigridi ferocissimi) [in singulis caveis clausae fugerent, Pass. Sim. et Judae p. 538,22] Gl 2,764,18. lebarth leopardis 3,32,19. 55,63. 355,52. 366,61. 444,35. 447,17. 4,355,16. pardus 3,33,16 (andere Hss. pard(o), pantir, pardertier). 326,69. Thies, Kölner Hs. S. 177,22. leopardus ex adulterio laenae et pardi nascitur [Hbr. I,147,449] Gl 3,79,66. Hbr. I,147,450. Gl 3,80,3. 201,26. pardus bestia varia et velocissima [Hbr. II,407,220] 250,28. 305,35. 321,55/56. 341,5/6. pardus bestia varia et multicolor 283,46/47. leopardus liebarde est animal uelox 673,67. Abl. lêbartîn.
lebato sw. m. (zur Bildung vgl. Kluge, Stammb.3 § 118). — Graff II,78 s. v. lepato. lepato: nom. sg. Gl 2,125,58 (M, 2 Hss.); lepetun: acc. sg. 59 (M). — lebeto: nom. sg. Gl 2,153,30. 323,37 (Sg 299, 9. Jh.; -&-). 324,10. 3,304,33 (SH d; nach Hbr. II,567,18 lat.). 321,1 (SH e; nach Hbr. II,567,43 lat.). 339,43 (SH g, 3 Hss.; nach Hbr. II,568,4 lat.). (Mutter-)Mal, Fleck: [Bd. 5, Sp. 699] a) in einem Bilde: lebeto ł vvarza [quid iuvat vestram perfidiam vel prodest pellis Aethiopica et pardi varietas, si in nostro corpore] naevus [apparuerit? Hier., Ep. XCVII,2 p. 183] Gl 2,323,37. 324,10; b) übertr.: Makel, Fehler: girtaz ł lepato (1 Hs. girredun. unreht. girtaz ł lepetun) [bene constituto matrimonio ... captivitatis incursus (sc. der Ehefrau) fecerat] naevum (i. e. macula) [: nisi sancta religionis statuta providerent, Decr. Inn. XXXVII p. 203] Gl 2,125,58 (2 Hss. nur girtaz). lebeto [zu: qui] naevo (macula) [quodam ac macula pulchritudinem eius (abbatis) cupiens deformare, Cassian, Coll. XVIII,15 p. 1116, oder zu: qui ... ne tenuis quidem peccati] naevo [... candorem conscientiae fuscaverunt, ebda. XXIII,7 p. 1254] 153,30; c) Glossenwort: lebeto naevus macula Gl 3,304,33. 321,1. 339,43; 1 Hs. (SH a 1) flecko, vgl. Hbr. II,128,14. Vgl. Riecke, Med. Fachspr. 2,380 f.
lebdæ, lebde Gl 3,430,13 s. AWB leiben.
lebeleia s. AWB labeleia.
lebên sw. v., mhd. nhd. leben; as. libbian, mnd. lēven, mnl. leven; afries. libba, liva, leva; ae. libban, lifian; an. lifa; got. liban. — Graff II,40 ff. lep-: 2. sg. -es Gl 2,250,46 (M, 3 Hss.); -est 46/47 (M); 3. sg. -& 1,97,19 (R); 1. pl. -emes H 21,2,4; 3. pl. -ent Gl 1,646,54 (M); -enth 54 (M, 3 Hss.); -ant 55 (M); 3. pl. conj. -en 4,331,1 (Prag, Domkap. O. 83, 8. Jh.); inf. -en H 19,7,3; -an Gl 1,404,62 (M, 3 Hss.). 2,618,42; part. prs. nom. sg. m. -en 62; -anter 224,62 (S. Flor. III 222 B, 9. Jh.); gen. sg. n. -entes Mayer, Glossen S. 99,19 (zum partitiven Gen. s. 1 b α); acc. sg. m. -antan Gl 1,707,20 (clm 19410, 9. Jh.); acc. pl. m. -ente 2,328,33 (clm 14747, 9. Jh.). 343,21 (clm 6325, 9. Jh.); 1. pl. prt. -atames 1,750,24 (M; -ta- übergeschr.); -ite 25 (M); -iti ebda. (M, 2 Hss.); 3. pl. prt. -etun 2,109,54 (M, 4 Hss., 2 -&-); -eton 55 (M). — lipitimes: 1. pl. prt. Gl 1,750,24 (M). leb-: 1. sg. -en T 82,11. 164,4; -o NpNpw 103,33. 117,17. 118 C,17. K,77 (2). S,144. Np 22,6. 55,9. 118 K,77. P,116. S,144. Cant. Ez. 19. Cant. Deut. 40. Npw 118 E,40; -e Np ebda. Npw 22,6. 118 P,116. S,144. Cant. Ez. 19. Cant. Deut. 40. W 10,4 (BCFK) [51,4]; 2. sg. -es T 128,5; -est S 348,69. NpNpw 44,5; 3. sg. -eet Gl 1,411,19 (Rb; -e&); -et 96,20 (Pa; -&). 411,30. 31 (beide Rb; -&). S 159,8. T 15,3. 55,4. 8. 60,2. 82,10. 11 (2). 135,15 (2). Nb 79,17. 25. 31 (-êt). 201,8. 251,21. 348,24 [68,16. 23. 29. 166,16/17. 199,2. 262,20]. Nc 756,24 [72,14]. Nk 482,15 [128,5]. NpNpw 17,47. 21,31. 38,7 (= Npw 6). 48,10. 19. 105,20. Np 48,10. 68,33. 71,15. 118 X,175. 146,1. 149,1; -it Gl 2,513,37 (2 Hss.). Npw 118 X,175. 146,1. 149,1; 1. pl. -emes S 295,1 (alem. Ps.). H 10,1,1; -eên Nb 349,6 [262,28]; -en Np 89,9. Npw Cant. Es. 3; 2. pl. -et T 164,4; -ent Nb 349,4 [262,26]; 3. pl. -ent Gl 1,646,55/56 (M). S 171,19. T 88,8. 127,4. Nb 201,13 [166,20]. NpNpw 8,8 (= Npw 9). 21,27. 30,12. 37,20. 40,3. 47,11. 105,3. 9. 118 S,144. 134,3. 146,9. Np 68,22. 77,25. 80,13. 88,49. Npgl 70,19. Npw 106,1. 38; -ant Gl 1,646,55 (M); -int 56 (M, 2 Hss.). Npgl 70,19 (2); -en Np 104,29. Npgl 106,1; -on Npw 104,29; 3. sg. conj. -ee S 195,32 (B); -e Np 68,33. 88,49. 108,8. Npgl 104,8; -o Npw ebda.; -] Ol 33. 95 (mit Apokope vor vokalischem Anlaut); 1. pl. -en 80; 3. pl. conj. -een Np 146,9; -en Npw ebda.; 2. sg. imp. -e Nc 795,25 [113,22]; 2. pl. imp. -et Npw 4,6; -ent Np ebda.; inf. -en Gl 1,405,1 (M, 2 Hss.). S 56,31 (Lex Sal.). 357,20. T 226,2. O 4,3,8. 5,12,25. 36. Nb 155,3. 163,19 [131,8/9. 137,22]. Nc 780,31 [98,5]. [Bd. 5, Sp. 700] NpNpw 118 E,37. G,50. U,159. Np 55,9. 57,10 (2). 59,2. 67,7. 71,3. 13. 90,3. 93,4. 113,17’. Npgl 55,2. Npw 108,8; -in Gl 1,405,2 (M); gen. sg. -ennes NpNpw Cant. Ez. 12; dat. sg. -enne Nb 63,3. 131,6 [52,27/28. 112,24]. NpNpw 118 G,53. Np 83,2. 85,5; part. prs. -enti T 87,3. 215,2. O 1,6,6; -anti T 82,11; -ente S 356,28; nom. sg. m. -enter Gl 1,295,25 (Rd; -s). 410,32 (Rb). Npw 142,2; -anter Gl 1,295,25 (Jb; -s); -entir Npw Cant. Ez. 19; -ender Np 142,2 (-êr). Cant. Ez. 19; -ento T 82,10. 97,1; -ente S 135,17. 140,4 (BB); -endo 3 (WB). 157,6. Nk 367,11. 19 [3,12. 20]; nom. sg. n. -enda Npgl 64,2; -ende Nb 338,12 [225,26]; nom. sg. f. -ente Gl 3,482,10; -enda Nc 717,11 [34,6]; gen. sg. m. -entin Nk 471,8 [116,7]; gen. sg. n. -entes T 129,5; -endes Nb 292,5 [224,8]; gen. sg. f. -enden Npw 118 De ps. gr. 6; dat. sg. m. -entemo Nk 485,15 [131,12/13] (oder n.); -endemu I 38,17; -endemo Nb 19,3/4. 145,7 [15,15. 123,10/11]. Nk 482,31 [128,21]; -enten T 190,1 = T Fragm. S. 291,9; -enden Nb 20,1 [16,10]. NpNpw 41,3; acc. sg. m. -entan T 218,3; -enten NpglNpw 17,44; -enden Nb 301,1 [230,5]. Np 83,3. NpXgl 17,44 (X = S. VI,16); acc. sg. f. -enta O 4,26,36 (nach Piper in V zweites e wohl aus i korr.); nom. pl. m. -ente Gl 1,765,19 (Sg 70, 8. Jh.). S 140,21 (BB). 207,28 (B). 32 (B). NpNpw 113,18’. Np 123,3. Npgl 47,13 (voc.); -inte 106,38; -ende S 140,19 (WB). Np 54,16 (2; 1 mal -e aus o korr.). Npw Cant. Moysi 5; -inde Npgl 82,6; gen. pl. m. -entero T 127,4. O 5,23,86; -endero Np Cant. Ez. 11; -enton Np 68,29. Npgl 16,14. 33,17. 36,9. 29. 34. Npw 105,24; -enten 108,15. 114,9; -entun Cant. Ez. 11; -endon Np 26,13. 55,13. 114,9. Npgl 15,3. 26,13. 36,22. 51,7. 67,3; -enden Npw 15,3. 16,14. 20,11. 26,13 (2). 33,17. 36,9. 22. 29. 34; dat. pl. -enten NpNpw 21,23; -entin S 343,29; -endên Nb 91,16. 199,22. 204,25. 343,19 [79,10. 165,18. 168,25. 259,9]. Ni 577,1 [94,3/4] (-en). Nk 471,5 [116,4/5] (lat. gen. sg.). NpNpw 144,11 (-en). Np 87,11. 90,3 (beide -en); acc. pl. m. -ente S 33,104 (Wk). 139,6 (BB). 295,30 (alem. Ps.). Np Symb. 8. Npgl 59,2. Npw 7,8; -ende S 139,5 (WB). Nc 822,12 [141,15 a]. NpNpw 123,3 (= Npw 2). Fides 36. Np 57,10. Npgl 7,9. Npw Symb. 8; acc. pl. n. -endiu Nc 728,11 [45,7]. Nk 391,10 [32,4]; 3. sg. prt. -eta S 137,15 (BB). T 7,9. 223,5. O 1,15,3. 2,9,37. 5,11,42. Nb 134,24 [115,14]. Nk 473,29 [119,1/2]. NpNpw 112,7. Np 58,13. 88,40; -ete S 137,14 (WB); -ata Gl 1,735,31 (S. Paul XXV a/1, 8./9. Jh.); 1. pl. prt. -iten 750,25/26 (M); 3. pl. prt. -etun O 5,6,44; -eton Nc 823,5 [142,8] (-etôn). NpNpw 106,38. Np 67,26. Cant. Annae 8; -etin S 171,24; -atun Gl 2,109,56 (M; -b- aus t korr.); 3. sg. conj. prt. -eti T 55,6. O 2,4,20. 3,24,52; gi-: part. prt. -et S 139,20 (BB); -it Npw 118 De ps. gr. 6; ge-: dass. -et S 139,20 (WB); leibinde: part. prs. acc. pl. m. 353,13 (zu -ei- vgl. Weinhold, Alem. Gr. § 58, oder verschr.?). — lib-: 3. sg. -it Gl 1,294,46 (Jb-Rd); 3. sg. conj. prt. -iti S 90,24 (Sam., 10. Jh.); part. prs. gen. pl. m. -endero Pw 55,13 (vgl. van Helten, Gr. I § 43 a); libb-: inf. -on 71,15; -un 68,33; part. prs. nom. pl. m. -enda 54,16; acc. pl. m. -ende 57,10; gen. pl. m. -endero 68,29; [-iandira Pk 114,9 (zu -iand- vgl. Ausg. Gr. § 130)]. leu-: 1. sg. -on W 10,4 (A; zur Endg. vgl. Sanders, Leid. Will. S. 225); 3. sg. -ith Rhein. Vjbll. 39,284,13 (Cap. Hs.; -h wohl aus t korr.); 3. pl. -en S 305,21 (Cap.) = Rhein. Vjbll. 39,284,12 (Cap. Hs.); part. prs. acc. sg. n. -enda W 70,3 (A; zu -a vgl. Sanders a. a. O. S. 203 Anm. 488, zur Flexion vgl. ebda.). — livende: part. prs. acc. pl. m. S 363,23. Verkürzt geschrieben: lebend: part. prs. acc. pl. m.? S 351,25 (alem. Gl. u. B.); hierher vielleicht: l: Grdf.? [Bd. 5, Sp. 701] Mayer, Glossen S. 63,30 (clm 4542, 9. Jh.; s. 1 b α); un: 3. pl. prt. 58,20 (clm 4542, 9. Jh.; s. 4 a). Verschrieben: leb-: part. prs. acc. pl. n. -endo Nb 200,25 [166,10] (l. lebenden, vgl. Ausg. K.-T. u. Anm. z. St.); dat. pl. -eten S 118,18; leuitt: 3. sg. 305,22 (Cap.; leuit Steinm., s. o. Rhein. Vjbll. 39,284,13); verstümmelt: lepen..: part. prs. acc. pl. m.? 70 Anm. 15 (Musp.; l. lepenten); leb: 1. sg. Np 118 E,40 (V3 = K.-T. 10,450 a; nur oberer Teil erhalten); -]ent|: part. prs. dat. pl.? Mayer, Glossen S. 7,5 (s. 1 b α). Konjektur: lebeton: 3. pl. prt. Npw Cant. Annae 8. wollebeten Gl 1,745,44 s. AWB follebên. 1) (physisch) am Leben sein (im Gegensatz zu tot sein), (als Lebewesen) existieren, voll Lebenskraft sein, häufig im Part. Praes. (z. T. mit eigenständiger Bed.), auch von Abstr. (vgl. auch 2): a) in konjugierten Formen u. im Inf.: lepan ni (3 Hss., 3 niet) liez [virum et mulierem] non vivificabat (1 Hs., 5 Hss. -vit) [David, 1. Reg. 27,11] Gl 1,404,62 (1 Hs. niouuiht lîbhaftgôn). lepan scal [non dixit ‘] victurus erit [’ sed ‘iam quia vivit’, Sed., Carm. pasch. III,20] 2,618,42. so hwer so farah forstilit, đaz biuzan đeru mooter leben mag si quis porcellum furaverit, qui sine matre vivere potest S 56,31. kasehante inan lepen chussant fuazzi truhtines videntes eum vivere H 19,7,3 min dohter nu arstarb, ouh quim inti sezzi thina hant ubar sia, so lebet siu inpone manum super eam et vivit T 60,2. iogiuuelih thie dar lebet inti in mih giloubit, ni stirbit ci euuidu omnis qui vivit et credit in me, non morietur in aeternum 135,15. thaz sie gisahin ouh tho thaz, thaz ther man, ther ju dot was (in selben mihila giwurt) leben andera stunt O 4,3,8 (zur Satzkonstr. mit Inf. statt 3. Pers. Sing. vgl. Erdm. S. 440). libbon sal (der König) in geuon sal imo fan goldi Arabie vivet et dabitur ei de auro Arabiae Pw 71,15. triuuo noh lebet kesunde . allero manno era . Symmachus tin suer atqui . viget incolomis . illud preciosissimum decus generis humani . Symmachus socer Nb 79,17 [68,16]. al daz tir lebet . taz ilet io halten sine gesundeda . unde flihet io den tod omne namque animal tueri salutem laborat . mortem vero pernetiemque devitat 201,8 [166,16/17]. uuir nelebeen nieht an preterito . noh an futuro . an demo presenti birn uuir io 349,6 [262,28]. fone dero conceptu beginnet taz chint leben an demo sibenden manode . so physici chedent [vgl. ferunt enim phisici septimo mense vivere hominem intra materna viscera, Rem.] Nc 780,31 [98,5]. (die Fische) leben ne mahton âna uuazzer NpNpw 104,29. vnz ih noh lebennes pedige (Npw begunda) hiu mih got nider dum adhuc ordirer succidit me Cant. Ez. 12. dines dankes lebo ih Np 55,9. ir suochent alle panem . daz der lichamo lebe [vgl. ut vivat caro vestra, Aug., En.] 68,33; ferner: S 295,1 (vivere). T 55,4. 6. 8. 223,5. 226,2 (alle vivere). O 3,24,52. Nb 79,25. 31. 349,4 (alle vivere) [68,23. 29. 262,26]. Nc 756,24 [72,14]. Nk 473,29 [119,1/2]. Np 55,9. 57,10. 85,5. 93,4. 118 K,77 (vivere). Npgl 70,19 (Np vivere); in einer Beteuerungsformel: so wahr ... lebt: lebeet sęla diniu chuninc ni uueiz vivit anima tua, rex, si novi [1. Reg. 17,55] Gl 1,411,19. ibu daz andar lebet truhtin lebet sęla diniu quinimmo vivit dominus, et vivit anima tua [, quia uno tantum ... gradu, ego morsque dividimur, ebda. 20,3] 30. 31; — erw. mit temp. Best., mit Bezug auf die Lebensdauer: uuanda daz in friste lebet . taz loufet fone gagenuuerti ze chumftigi nam quicquid vivit in tempore . id procedit praesens in futura Nb 348,24 [262,20]. si ouh der mennisco transiliens [Bd. 5, Sp. 702] mundum . er ist unz er lebet . samahaftiu uuehsalheit verumtamen universa vanitas . i. mutabilitas . omnis homo vivens NpNpw 38,7 (= Npw 6). truhtene singo ih . unz ih lebo cantabo domino in vita mea 103,33. darana skinet . uuanda alle unsere taga . die uuir leben mahtin nah unserro forderon altere . sint fersuinen Np 89,9. unmanige uuerden sine (d. i. Judas’) taga. er scolta langora leben, ube er sin leben keminnerot nehabete mit dero gotis uerchoufunga fiant dies eius pauci Npw 108,8; ferner: Nk 482,15 [128,5] (esse). NpNpw 22,6. 48,10 (vivere). 19 (vita). Np 57,10. 108,8; b) im Part. Praes.: α) am Leben seiend, lebendig, voll Lebenskraft, auch von Sachen/Abstr., adjekt. u. substant. (vgl. lebntîg 1): lepenter [haud aliter] vivax [deceptus mole caduca spiritus, inpleto venit cum terminus aevo, post obitum peccata dolet, Av., Poem. lib. 3,213] Gl 2,2,62. lepente [sed illos (martyres) tanto devotius (colimus), quanto securius post certamina superata, quanto etiam fidentiori laude praedicamus iam in vita feliciore] victores [, quam in ista adhuc usque pugnantes, Is., De off. 1,35 p. 770] 343,21 (in Verwechslung mit lat. victuros? Oder Bezug zu vita?). lebenton [si enim nulla nos in hac vita operum culpa maculasset, nequaquam nobis adhuc] degentibus [ipsa ad securitatem innocentia nostra sufficeret, quia illicita animum multa pulsarent, Greg., Cura 3,30, PL 77,111 C] Mayer, Glossen S. 7,5. lebenti sines [quid] vivens eius [(d. i. der verstorbenen Tharsilla) spiritus semper egerit, caro mortua testabatur, ders., Hom. II,38, PL 76,1291 D] 63,30. lepentes [quapropter ne totum quidquid in nobis] vividum [est et quasi vitali vegetatione sancti spiritus animatur uno tantum huius mali morsu basiliscus interimat, divinum ... imploremus auxilium, Cassian, Coll., PL 49,1124 A] 99,19. nist got totero ouh lebentero non est deus mortuorum sed vivorum T 127,4. (die Hohenpriester zu Pilatus:) uuir gihugitumes thaz ther forleiteri quad noh thanne lebenti recordati sumus quia seductor ille dixerit adhuc vivens 215,2. uuaz suochet ir lebentan mit toten? quid quaeritis viventem cum mortuis? 218,3. cumi dot ouir sia, in nitherstigin an hellon libbenda descendant in infernum viventes Pw 54,16, z. gl. St. faren iro principes lebende ze hello Np 54,16. (Sokrates) chad ten eid uuesen tiureren . den man suuore bi demo lebenden hunde . danne bi demo toten Ioue Nb 20,1 [16,10]. negebristet imo nio sorgun lebendemo nec cura mordax deserit superstitem 145,7 [123,10/11]. mennisko ist ein lebende ding . zuibeine . redohafte homo est animal bipes . rationale 338,12 [225,26]. tarazu uueiz ih taz er (d. i. Cyllenius) ... samoso lebendiu ioh keseliu bilde uuurchet . eriniu unde marmoriniu cum vivos etiam vultus aeris aut marmoris . signifex animator inspirat Nc 728,11 [45,7]. (halbkota . unde erdkota) uuerdent uzer solchen menniskon . so Eneas uuas . unde Achilles . tie uuir ioh lebende heizen heroes . taz chit hertinga alde chueniga 822,12 [141,15 a]. sol io be note einuueder sin an des lebentin lichamen . siechi alde gesundi necessarium est alterum esse in animalis corpore . vel languorem vel sanitatem Nk 471,8 [116,7]. der sih hier geeinot uuesen gote hostia uiua (lebenda opher) . der uuirt iz follechlichor in Ierusalem cęlesti Npgl 64,2. also Iacob unde Laban testamentum (des einunga) taten . daz sie ioh uiui (lebinde) uueren solton 82,6. (die Sünder) fuoren ce grunte also stein ... uuande si lebende steine neuuaren Npw Cant. Moysi 5 (Np vivi). in numero fidelium thar sint michelero dignitatis casti ..., thie hiro leuenda corpus [Bd. 5, Sp. 703] ... immune behaldent a fervore luxurię [vgl. coniugium spernunt et sic immunia reddunt membra a luxuria quamvis in corpore viva, Expos.] WA 70,3 (BCFK lebntîg); lebênte inti tôte/tôte inti lebênte: thanan cumftiger ci suanne lebente endi tote inde venturus iudicare vivos et mortuos S 33,104, z. gl. St. NpNpw Symb. 8. Fides 36. NpglNpw 7,9 (= Npw 8), ähnl. S 70 Anm. 15. 139,6 (BB = 5 WB). 343,29. 351,25. 353,13. 363,23; — lebênti mahhôn, mit abstr. Akk.: diu werch ... diu den heiligin glouben ann iu lebente machen S 356,28; — als Übers. des abl. abs.: zu Lebzeiten: dher chiuuisso bi sinemu fatere lebendemu bigunsta riihhison ille enim patre suo vivente coepit regnare I 38,17. imo (d. i. Plato) lebendemo . uber si genota (i. e. ubersigenota) sin meister Socrates ten dot ...? eodemque superstite . praeceptor eius Socrates . promeruit victoriam iniustae mortis ...? Nb 19,3/4 [15,15]; — in einer Pflanzenbez.: lebente muschela musica animata Gl 3,482,10 (vgl. in dens. Hss. noch vogelchrut musica 482,4; vgl. auch 476,9 s. v. lebntîg 1); — ferner: S 295,30 (vivus). O 1,6,6. 4,26,36. Pw 57,10 (vivere). Nb 292,5 (vitam spirare). 301,1 [224,8. 230,5]. Nk 367,11. 19. 471,5 (alle animal). 482,31 (esse). 485,15 [3,12. 20. 116,4/5. 128,21. 131,12/13]. NpNpw 113,18’ (vivere). 123,3 (= Npw 2; Np vivus). NpglNpXglNpw 17,44 (X = S. VI,16; NpNpX vivus). Np 54,16 (2; 1 Beleg vivus). 57,10 (vivere). 87,11. 123,3 (Npw lebntîg); β) noch am Leben seiend, über-, weiterlebend, adjekt. u. substant. (vgl. ubarlebên): lebenter denne [heu, quis] victurus [est, quando ita faciet deus? Num. 24,23] Gl 1,295,25. lepantan [dixitque pater ad Ioseph: Iam laetus moriar, quia ...] superstitem (Hs. stitem) [te relinquo, Gen. 46,30] 707,20. lepanter [hinc Moyses ait, ut uxorem fratris sine filiis defuncti,] superstes (Hs. -stis) [frater accipiat, atque ad nomen fratris filios gignat, Greg., Cura 1,5 p. 6] 2,224,62. lepente [(Benjamin) non recipit consolationem ... Sive quod eos (filios) in aeternum mortuos aestimaret, sive quod consolari se nollet de his quos sciret esse] victuros [Hier. in Matth. 2,20 p. 28] 328,33; γ) substant.: Lebewesen, Mensch: ter mennisco ist ein ding libhafte, redohafte, totig, lachennes mahtig ... mit tiu habist tu in genoman uzer den anderen lebenten S 118,18. anderen lebenden . unde vuallonten ist tarazuo gelazen imaginatio imaginatio vero mobilibus belvis Nb 343,19 [259,9]. tiu maht faciendi et non faciendi . diu ist an dien lebenden . aber diu echert faciendi diu ist an dien unlebenden haec quidem in mobilibus solis est potestas . illa vero et in immobilibus Ni 577,1 [94,3/4]. uuanda fore dir nehein lebender unsculdig neist quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens [vgl. sed cum dicitur omnis vivens, hominem significat generalem, Cass.] NpNpw 142,2. uuanda du allen lebenden den lib . unde unlebenden den samen iro uuerennis habest kegeben [vgl. quam potens deus, qui dedit vitas suas proprias animalibus, Aug., En.] 144,11; ferner: Nb 91,16 (animans). 199,22. 200,25. 204,25 (alle animal) [79,10. 165,18. 166,10. 168,25]. Nk 391,10 [32,4] (animal). 2) sein Leben zu-, verbringen, auch im Part. Praes. (vgl. auch 1): a) an einem best. Ort leben, verweilen, sich aufhalten, mit Präp.verb./Adv., auch übertr: libit ist versatur [vielleicht zu: idcirco ego praecipio tibi ut aperias manum fratri tuo ... qui tecum] versatur [in terra, Deut. 15,11, oder zu: in qua (terra)] versatus [es advena, [Bd. 5, Sp. 704] Gen. 21,23] Gl 1,294,46 (vgl. Anm. z. St.). ich gloubo daz der haltente Christus an dirre werlte lebeta als ein ander mennisco, az, tranc, slief, hungerota, dursta, douita, weinota, suizta, unde arbeitennes muodeta S 137,15 (BB = 14 WB). az er (d. i. Christus) fora in ..., thaz westin sie ..., thaz er thaz ferah habeta, in lichamen lebeta O 5,11,42. lebe dar in dero heiligun zorfti des himeles . dia du ze lone dinero arbeito chunnen solt utere sacro candore aetheris Nc 795,25 [113,22] (vgl. b). (Jesus) lebet nals hier uuanda iz chit . tolletvr de terra vita eivs (sin lebin uuirt fone erdo genomen) nube in cęlo (in himile) vivet Np 71,15. vuar ist uetus testamentum Iudeorum . an demo Dauid lebeta? 88,40; in, durch jmdn. leben, wirksam sein, von Gott: sie irfaren uuerden in iro ubermuoti. Vuieo in gemeitun sie sih ahtoton fortes . menniscen slando . in demo got lebeta 58,13; — im Part. Praes.: lebente [non in sapientia carnali, sed in gratia dei] conversati [sumus in hoc mundo: abundantius autem ad vos, 2. Cor. 1,12] Gl 1,765,19; b) in einem best. Zustand, unter best. Gegebenheiten leben, mit Präp.verb./Adv./adverb. Gen.: lepatames [cum in multa pace] agamus [per te, et multa corrigantur per tuam providentiam, Acta 24,2] Gl 1,750,24. lepes [qui ... a Romano pontifice sub quo] degis (1 Hs. -es) [, praedicationis licentiam non accepisti, Greg., Dial. 1,4 p. 168] 2,250,46. lebit [estne deus iam noster homo?] versatur [et adstat nobiscum, Prud., Apoth. 605] 513,37. siu quat, sus libiti, commen nehebiti S 90,24. allo ziti guoto so leb er (d. i. Ludwig) io gimuato Ol 33. uuanta thaz ist funtan, unz wir haben nan (d. i. Ludwig) gisuntan, thaz leben wir ... mit frewi joh mit heilu 80. mit uuunnon zelebenne . unde darinne zesuuummenne voluptate diffluere Nb 131,6 [112,24]. also diues sepultus in inferno . âne ende mit arbeiten lebet Np 48,10. uuanda sie in carnis maceratione lebeton . also timpanum uuirt uzer corio siccato et extento 67,26. nesehent daz niet ana, uuelihes leides ih lebe W 10,4 [51,4] (oder liegt statt eines adverb. Gen. ein Gen.-Obj. zu lebên in der Bed. ‘erleben, erfahren’ vor?); ferner: NpNpw 112,7. Np 59,2. 83,2. Cant. Annae 8. Npgl 70,19 (Np vivere); c) in Gemeinschaft mit jmdm. leben, Umgang mit jmdm. haben: lepenth agent [tecum in odio, et tollent omnes labores tuos, Ez. 23,29] Gl 1,646,54. (Anna) lebata mit commane ira fona magahtheiti ira vixerat cum viro suo annis septem a virginitate sua [Luc. 2,36] 735,31, z. gl. St. lebeta mit ira gommanne sibun iar fon ira magadheiti T 7,9. lepen [de episcopis qualiter cum suis clericis] conversentur [Greg., Ep. II,333,3] Gl 4,331,1. in imo (d. i. Abraham) er (d. i. Isaak) suazo lebeta, zi herzen er mo klebeta O 2,9,37. mih irdroz dero (d. i. der Sünder) miteuuiste . mit dien hier zelebenne ist in disemo libe [vgl. quia cum eis conversari in hac vita ... cogitur, Aug., En.] NpNpw 118 G,53; — im Part. Praes.: lebenter [itaque] conversatus [coram vobis ab adolescentia mea usque ad hanc diem, 1. Reg. 12,2] Gl 1,410,32. in samanungu lebente in cenobiis degentes S 207,32. 3) ein Leben über das irdische Dasein hinaus haben, ewig leben, häufig im Part. Praes. (z. T. in eigenständiger Bed.): a) in konjugierten Formen u. im Inf.: niuuillu tod des suntigin uzzan daz kehuueraue indi lebee nolo mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat S 195,32. thie thar in mih giloubit, cisperi ob her tot uuirdit, lebet qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet T 135,15. ir gisehet [Bd. 5, Sp. 705] mih, uuanta ih leben inti ir lebet quia ego vivo et vos vivetis 164,4. duo mih fernemen ... uuieo ih danne uuarhafto lebo . ube ih temporalem uitam . umbe dina geiiht ferliuso NpNpw 118 S,144. anderen gab er (d. i. Jesus) ouh . daz sie lebent . unde furder neirsterbent [vgl. vivent et ipsi in aeternum, et non videbunt mortem, Aug., En.] Np 88,49; ferner: T 88,8. 128,5 (beide vivere). Pw 68,33 (vivere). NpNpw 118 P,116 (vivere). Np 68,33. 117,17 (beide vivere); — mit Gen. des Inhalts: vone diu nestirbo ih (d. i. die Ecclesia) nieht ... sunter ih lebo des libis der dir unchunt ist, unde cello siniu uuerh non moriar, sed vivam Npw 117,17 (Np nube ih lebo); — erw. mit temp. Best., für ‘ewig’: gewaltiger herre, du der lebest unde rihsenst uone ewen unde ze ewen S 348,69. so uuer so izzit fon thesemo brote, lebet in euuidu si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aeternum T 82,10, ähnl. 11 (vivere). waz wuntoro ist, thaz wolta, ther iamer leben scolta, er ingiang ungimerrit duron so bisperrit [vgl. post resurrectionem suam in aeternum iam victurus intravit, Alc. zu Joh. 12,20] O 5,12,25. allo ziti guato leb er (d. i. Ludwig) thar (d. i. im Himmelreich) gimuato Ol 95. iro (d. h. der Gott Suchenden) herzen lebent iemer . uuanda sie die fuora habent vivent corda eorum in saeculum saeculi NpNpw 21,27; ferner: O 5,12,36. NpNpw 118 S,144 (2). Cant. Deut. 40 (vivere). NpglNpw 106,1 (Np vivere); b) im Part. Praes.: substant., meist Plur. (vgl. lebntîg 2): uuanda thu generedos sela mina fan dode ... that ic like fore gode an liohte libendero ut placeam coram deo in lumine viventium Pw 55,13, z. gl. St. Np 55,13. der cehento ... ist dera heiligen christenheita, dera uirfarnen unde dera lebenden Npw 118 De ps. gr. 6; ferner: NpglNpw 36,29 (Np vivens); in Verbindung mit lant/erda/rîhhi: Himmelreich: thiz ist todes giwalt — thar ist lib einfalt, wanta himilrichi theist lebentero richi O 5,23,86. hinafure ist iz . dar lichen ih gote . in dero lebendon lande. Dar nesint lacrimę . dar neist lapsus placebo domine in regione vivorum NpNpw 114,9, [z. gl. St. uuole likiu drohtine an rikie libbiandira Pk 114,9]. ih uuirdo irgezzet in terra uiuentium (Npgl lande lebendon, Npw in dero lebenden lande) . des ih hier lido in terra morientium (Npgl lande todenton, Npw in dero erda dero sterbenden) NpglNpw 26,13. du nelazest sie uuuocheren in dero lebenden erda Npw 20,11 (Np in terra viventium, Npgl in paradyso); ferner: NpNpw 26,13. Cant. Ez. 11 (beide terra viventium). NpglNpw 15,3. 16,14. 33,17. 36,9. 22. 34 (alle Np terra viventium). Np 51,7 (terra viventium). Npgl 67,3 (Np terra viventium). Npw 108,15; — in Verbindung mit (briaf)buoh: Lebensbuch (vgl. Bibellex. Sp. 265 f.): fardiligot uuerthin fan buoke libbendero deleantur de libro viventium Pw 68,29, z. gl. St. abe dero lebenton briefpuoche uuerden sie gescaben Np 68,29; ferner: Npw 105,24 (Np 23 liber tuus, Npgl lîbbuoh); — ewig bestehend u. wirkend, ewiges Leben spendend, adjekt., in best. Verbindungen (vgl. lebntîg 2): lebênti got/fater: ich gloube ..., daz der ... uater, unde der ... sun, unde der ... heiligoste geist ein warer lebente trohtin got ist S 135,17. soso mih santa lebanti fater sicut misit me vivens pater T 82,11. min sela ist dursteg . daz chit . si ist kereg ze demo lebenden gote sitivit anima mea ad deum (Npw fontem) vivum NpNpw 41,3; ferner: T 190,1 = T Fragm. S. 291,9 (deus vivus). Np 83,3 (deus vivus); lebênti leib: ih bim ther lebento leib ther fon himile nidarsteig ego sum panis vivus T 82,10; lebênti uuazzar: oba thu uuessis gotes [Bd. 5, Sp. 706] geba ... thu odouuan batis fon imo thaz he dir gabi lebenti uuazzar tu forsitan petisses ab eo, et dedisset tibi aquam vivam 87,3; ferner: ebda. 129,5 (beide aqua viva). 4) sein Leben auf eine best. Art führen, gestalten, auch im Part. Praes.: a) einen best. Lebenswandel haben, sich betragen, mit Adv./Präp.verb.: lepetun [de his, qui inrationabiliter] versati sunt [Conc. Anc. XXXV p. 121] Gl 2,109,54. lebetun [sed quia antiqui patres usque ad adventum domini, quantumlibet iuste] vixerint [, ducti ad regnum non sunt, nisi ille descenderet, Greg., Hom. I,19, PL 76,1156 C] Mayer, Glossen S. 58,20. daz sint sa die kihietin, die dir lebent chuosclihen, rehte unte einualtlichen [vgl. coniugali vita caste, pie, simpliciterque viventes, BH, Schmid II,21,67] S 171,19. (Simeon) was goteforahtal, joh rehto er lebeta ubar al [vgl. homo iste iustus et timoratus, Luc. 2,25] O 1,15,3. thaz wolt er (d. i. der Teufel) gerno irfindan, ... wio er (d. i. Jesus) thar untar sinen mohti thaz irliden, thaz er ekordi eino lebeti so reino 2,4,20. ten namen gaben imo (dem Epikur) die andere philosophi . uuanda er uoluptati folgendo . mit sinen sectatoribus porcis . kelicho lebeta Nb 134,24 [115,14]. ferlegener unde lazer ... lebet in eseles uuis segnis ac stupidus torpet . asinum vivit 251,21 [199,2]. mine fienda lebent selbuualtigo . unde ist in uuola inimici autem mei vivunt i. libere agunt NpNpw 37,20; ferner: S 139,20. 159,8 (vivere). 171,24. O 5,6,44. Nb 155,3 (vivere). 163,19 (vita) [131,8/9. 137,22]. Nc 823,5 [142,8] (vita). NpNpw 4,6. 8,8 (= Npw 9). 44,5. 47,11. 105,3. 146,1. 9. Np 68,22. 71,3. 13. 88,49 (vivere). 90,3. Npgl 55,2. 70,19 (beide Np vivere). Npw 106,38 (Npgl lebênti, Np vivens, s. u.). 118 De ps. gr. 6; — im Part. Praes.: ther iungoro sun ... ziuuarf sina heht lebento uirnlustigo dissipavit substantiam suam vivendo luxuriose T 97,1. ih heizzo dinen namen chunt tuon minen bruoderen . daz chit dinen holdon . minnechlicho lebenten [vgl. narrabo nomen tuum humilibus, Aug., En.] NpNpw 21,23; ferner: S 140,4 (BB = 3 WB). 21 (BB = 19 WB). 157,6 (vivens). Nc 717,11 [34,6] (versans). Np 90,3. Npgl 47,13 (NpNpw vivens). 106,38 (Np vivens, Npw lebên, s. o.); b) in etw./jmdm. leben: mit Präp.verb.: filii ecclesie lebent uuirs in minen sacramentis [vgl. peius ... vivunt ... in sacramentis meis, Aug., En.] NpNpw 30,12. Christvs ist ueritas unde uia . an imo tuo mih leben 118 E,37. der singet in (d. i. niuuuen cantiken) . der ueterem hominem ilet abanemen . unde nouum analegen ... der in caritate lebet nals in discordia 149,1; mit Dat. (für lat. Abl.): kotes kalaubu dera lebemes dei fide qua vivimus H 10,1,1; ferner: NpNpw 40,3. 118 K,77. X,175 (vivere); c) nach etw. leben, mit Dat./Präp.verb.: (wer eine Schenkung machen will u. außerhalb der Grafschaft weilt) samant neme himo athe uane sinen gelandun athe uane andern, thie theru selueru uuizzidi leuen, theru er seluo leuith, urcundun retliche adhibeat sibi vel de suis pagensibus vel de aliis, qui eadem lege vivant, qua ipse vivit, testes idoneos S 305,21. 22 = Rhein. Vjbll. 39,284,12. 13. mit disem glouben schult ir leben, da mit sult ir sterben 357,20. nemuoto nieht ... dinero rihti ze lebenne ne desideres vivere proprio iure Nb 63,3 [52,27/28]. sie lebent nah iro gelusten ibunt in voluntatibus suis Np 80,13; — im Part. Praes.: nalles iro selbsuana lebente edo kiridon iro indi vvilloom hoorsamonte non suo arbitrio viventes vel desideriis suis et voluntatibus oboedientes S 207,28; [Bd. 5, Sp. 707] d) für jmdn. leben, mit Dat.: trore sinemu rosfaruuemu choronto lepemes kote cruore eius (sc. Christi) roseo gustando vivimus deo H 21,2,4. aber mir lebet truhten fater miner . unde ... min got vivit dominus et ... deus meus NpNpw 17,47. diu min sela lebet imo . uuanda si in einen uuile anima mea ipsi vivet 21,31; ferner: T 127,4 (vivere). NpNpw 105,9; — im Part. Praes.: in sapore sapientie . mortuos saeculo uiuentes deo (in demo smache uuisheite tote dero uuerlte lebente gote) Npgl 59,2; e) spez.: im Glauben an Gott u. die christliche Verheißung leben, auch im Part. Praes. (vgl. auch 1 u. 3): vuanda daz du gesprache . daz teta mih leben quia eloquium tuum vivificavit me NpNpw 118 G,50. ih ... lebo uuarhafto . so ih nefurhto . daz ih furder irsterbe K,77; ferner: C,17 (Np vivere). Cant. Ez. 19 (Np vivere, oder zu 1); — im Part. Praes.: lebender lobot tih . also ih hiuto lebo . unde dih lobo vivens vivens ipse confitebitur tibi . sicut et ego hodie NpNpw Cant. Ez. 19. 5) von etw. leben, sich von etw. ernähren, sich durch etw. am Leben erhalten: a) eigentl.: sich von etw. ernähren: mit Gen. d. Sache: in themo einen brote ni lebet thie man, uzouh fon iogiuuelihemo uuorte ... fon gotes munde non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo ... de ore dei T 15,3; ferner: NpNpw 146,9; — mit Präp.verb.: an des fehes pilde . daz heuues lebet in similitudinem vituli comedentis faenum NpNpw 105,20. uues aber ih sule iehen fone boumen . unde fone chriuteren . tiu fone saffe lebent . unde fone unlebenden . so lapides unde metalla sint Nb 201,13 [166,20]; b) übertr.: aus etw., jmdm. geistig-seelische Kraft zum Leben schöpfen, mit Gen./Adv./Präp.verb.: soso mih santa lebanti fater inti ih leben thuruh then fater, inti ther thar mih izzit, inti her lebet thuruh mih sicut misit me vivens pater et ego vivo propter patrem, et qui manducat me et ipse vivet propter me T 82,11. dero (sc. copiosa doctrina) lebeton ioh iro iumenta (feo) . daz sint simpliciter uiuentes in ęcclesia NpNpw 106,38. an mir ist daz mih toden mag dannan ih lebe . daz nefindo ih . âne an dir [vgl. quia in me unde morerer habui; unde autem vivam non invenio nisi in te, Aug., En.] 118 E,40. herro tuo mih leben an dinero genado. Persecutores todent mih . du chicche mih domine in misericordia tua vivifica me U,159. ut iustus ex fide uiuat (daz reht man fone geloubo lebe) NpglNpw 104,8. (Gott) ist panis angelorum . uuanda sin lebent sie [vgl. unde caelestia spiritalem escam capiunt, Cass.] Np 77,25. tote nelobont dih . noh die ze hello farent . Vueliche sint daz? Âne die fone in selben leben uuellen? [vgl. nam si ex se velint vivere, morientur, Aug. En.] 113,17’ (Npw nur uuellent). uuanda fone sinero gnada so mugen uuir so leben uuir so birn uuir suaz uuir birn Npw Cant. Es. 3 (Np 4 vivimus); ferner: NpNpw 134,3. Np 67,7. 6) Glossenwort: pithechit lebet puit hrorit degit vivit habitat agit Gl 1,96,20. lepet degit 97,19. Komp. eban-, fol-, missilebên; Abl. lebntîg, ?leblich mhd.; vgl. AWB lebên st. n., -lebo, -lebi, -lebênti; vgl. auch lîb. [Bulitta]
gi-lebên sw. v., mhd. nhd. (älter) geleben; mnd. gelēven, mnl. geleven; ae. gelibban, -lifian (vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 357). — Graff II,43. [Bd. 5, Sp. 708] ke-leb-: 3. pl. prt. -eton Np 89,4; gi-: 1. pl. prt. -etun O 1,1,126 (PV); ge-: dass. ebda. (F). 1) etw. erleben: thaz wir Kriste sungun in unsera zungun, joh wir ouh thaz gilebetun, in frenkisgon nan lobotun O 1,1,126 (zur Konstr. vgl. Erdm. S. 343). 2) eine best. Zeit lang leben, ein best. Alter erreichen, mit temp. Akk.: uuanda fore dinen ougon decies centum anni diu alte liute ante diluuium nah kelebeton . samochurz sint . samoso der gesterigo dag Np 89,4.
ubar-lebên sw. v., mhd. nhd. Lexer überleben; mnd. overlēven, mnl. overleven; ae. oferlibban. — Graff II,43. upar-lep-: part. prs. nom. sg. m. -ento Gl 2,220,28 (clm 18550,1, 9. Jh.); uꝑ-: acc. sg. f. -enta 270,40 (M, 2 Hss.; s. u.); -inta 41 (M; -lepainta; s. u.). uparlibit Gl 2,172,74 s. AWB ubarlîban. über-, weiterleben, nur im Part. Praes., substant.: der uparlepento [hinc Moyses ait, ut uxorem fratris sine filiis defuncti,] superstes (Hs. -stis) [frater accipiat, atque ad nomen fratris filios gignat, Greg., Cura 1,5 p. 6] Gl 2,220,28. sia uperlepenta [(die heilige Felicitas) optavit nullum (ihrer Söhne) post se relinquere, ne si quem haberet] superstitem [, non posset habere consortem, ders., Hom. I,3 p. 1445] 270,40 (formaler Bezug des lat. Lemmas gegen den Kontext wohl auf das Fem.). Abl. ubarlebo; ubarlebi. |
| |