| - uuidar-lebên, sw. v.
- lebên, st. n.
- lebenkla
- lebênti
- -lebênti
- lebntîg, adj.
- leber, st. f.
- leberbluome, mhd. sw. m. f.
- leberkrût, mhd. st. n.
- leberlich, mhd. adj.
- leberwurzkraut, hnhd. st. n.
- lebeto
- lebff
- -lebi
- lebileia
- leblich, mhd. adj.
- -lebo
- lecg, ae. f.
- lechentm
- lechi
- lechilo
- lechse
- lechts
- lecicha
- lecit
- leclihemo
- lectro
- led(-)
- ledar, st. n.
- ledarâri, st. m.
- ledargar(a)uuo, sw. m.
- ledargaruuâri, st. m.
- ledarhosa, sw. f.
- ledarmahhâri, st. m.
- leddar
- ledder
- ledegen
- [h]lêderî, as.?
- lederkalc, mhd. st. m.
- ledigen, mhd. sw. v.
- ledegen, mhd. sw. v.
- gi-ledgôn, sw. v.
- ût-lêthitton, as. sw. v.
- lefdi
- lefel
- leffa, st. sw. f.
- leffen, sw. v.
- leffil
- lephil
- leffs mammalot
- leffur, st. m.
- lefihevil
- lefil
- lefs, st. m.
- lefso, sw. m.
- lefsmammalôn, sw. v.
- lefso
- legan
- fir-leganî, st. f.
- gi-leganî, st. f.
- gi-leganlîhho, adv.
- legar, st. n.
- legarhuoba, st. sw.?
- legarhuor, st. n.
- -legâri
- bi-legâri, st. m.
- legarstat, st. f.
- legbr
- legderi
- -lege
- legellîn
- hin-legen, mhd. sw. v.
- leger
- -leger
- legge
- leggen, sw. v.
- -leggen
- ana-leggen, sw. v.
- ana-gi-leggen, sw. v.
- bi-leggen, sw. v.
- fir-leg(g)en, sw. v.
- fora-leggen, sw. v.
- gi-leggen, sw. v.
- hera-zuo-leggen, sw. v.
- ir-leggen, sw. v.
- nidar-leggen, sw. v.
- ubar-leggen, sw. v.
- ubari-gi-leggen, sw. v.
- ûf-leggen, sw. v.
- umbi-leggen, sw. v.
- untar-leggen, sw. v.
- uuidar-leggen, sw. v.
- zi-leggen, sw. v.
- zi-ir-leggen, sw. v.
- zisamane-leggen, sw. v.
- zuo-leggen, sw. v.
- zisamane-leg(g)ento, adv.
- legget
- -legi
- -legî
- legida, st. f.
- gi-legida
- gi-legidî
- legila
- leginproth
- legir
- legistuon |
- gi-lego, adv.
- -legunga
- legygę
- lêhan, st. n.
- in(t)-lêhan, st. n.
- -lêhanâri
- int-lêhanâri, st. m.
- lêhanhêrro, sw. m.
- int-lêhanlîh, adj.
- lêhanlîhhn, adv.
- -lêhanlîhho
- int-lêhanlîhho, adv.
- lêhanman, st. m.
- lêhanôn, sw. v.
- -lêhanôn
- ana-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôtî, st. f.
- ir-lêhanunga, st. f.
- lehduoma
- thuruh-lehhan, st. v.
- ir-lehhan, st. v.
- zi-lehhan, st. v.
- lehhazzen, sw. v.
- lehpardin
- lehscha
- leht
- lehtar, st. n.
- gi-lehtar, st. n.
- leī
- [h]leib, st. m.
- leiba, st. f.
- gi-[h]leiba, sw. f.
- leiben, sw. v.
- fir-leiben, sw. v.
- leibên, sw. v.
- gi-[h]leiblîh, adj.
- gi-[h]leibo, sw. m.
- -leibo
- leich
- leichalmo
- leid, adj.
- leid, st. n.
- leida, st. sw. f.
- leida
- leidag, adj.
- leidîg, adj.
- leidagôn, sw. v.
- leidgôn, sw. v.
- gi-leidagôn, sw. v.
- gi-leidgôn, sw. v.
- leidagunga, st. f.
- leidâri, st. m.
- leidasampt
- leidazzâri, st. m.
- leidazzen
- leidazzento, adv.
- leidazzunga, st. sw. f.
- leiddemes
- leiden, sw. v.
- leidên, sw. v.
- leideren
- leidesterre, mfrk. sw. m.
- leidfiruuîz, st. m.
- leidholz, st. n.
- -leidî
- leidîg
- leidgî, st. f.
- leidigist
- leidgôn
- gi-leidgôn
- leiditzoht
- leidlîh, adj.
- leidlîhhên, sw. v.
- leidlîhhî
- leidlîhho, adv.
- leidlust, st. f.
- leidnissa, st. f.
- leido, adv.
- -leido, sw. m.
- leidogen
- leidoges
- leidogilîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidolîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidon
- leidôn, sw. v.
- fir-leidôn, sw. v.
- leidônto, adv.
- leidôr, adv. comp. u. interj.
- leidra
- leidsam, adj.
- leidsamî, st. f.
- leidsamida, st. f.
| | uuidar-lebên sw. v., mhd. Lexer widerleben, nhd. dial. pfälz. widerleben Pfälz. Wb. 6,1310; mnl. wederleven. vuider-leb: 3. sg. conj. Gl 2,285,40 (M, clm 9573, 11. Jh.; verschr.?); uuider ... lebenne: inf. dat. sg. Npw 111,10. 1) wieder zum Leben kommen: (dem Sünder) neskihet nieht ze gremezzenne unde uuider ze lebenne, so iz fuore, ube er in demo gefuorsamen zite riuuesete [vgl. non enim frondebit (schon in Np in frendere geändert) et virescet, sicut fieret si opportuno eum tempore paeniteret, Aug., En.] Npw 111,10 (Np revirescere). 2) anders leben, zur Besinnung kommen: vuiderleb [ut qui in iuventute ad vias vitae non evigilat, saltem in senectute] resipiscat [Greg., Hom. I,13 p. 1483] Gl 2,285,40 (1 Hs. iruuerban. sih gibuozen, 3 Hss. nur iruuerban).
lebên st. n. (vgl. dazu Wilm., Gr. 22 § 303,4), mhd. nhd. leben; mnd. mnl. leven; vgl. ae. lifen f., got. libains f. — Graff II,41 s. v. lebên sw. v. leb-: nom. sg. -en Gl 3,418,58 [HD 2,392]. NpNpw 145,2. Cant. Ez. 17; -in Npgl 71,15; gen. sg. -ennes Gl 3,414,51 [HD 2,237]. S 148,17 (BB); -annes 188,73; -enes 347,66 Anm. 23 (Hs. B). 360,123. 124; dat. sg. -enne 141,5 (BB). 153,8; -enna 141,4 (WB); -ene 360,126; -en 349,107 (Hs. B); acc. sg. -en Gl 3,417,26 [HD 2,363]. Npw 108,8; -an S 147,39; len: nom. sg. Gl 3,68,63 (SH A, clm 23796, 15. Jh.). Formen des substant. gebrauchten, flekt. Inf. ohne Attrib. (Pron., Adj.) s. AWB lebên sw. v. 1) Leben, (physische) Existenz (im Gegensatz zum Tod), (irdisches) Dasein, auch in einem Bilde: lebennes vitae [vgl. ut pinguem facias in vitae vite racemum, HD 2,237] Gl 3,414,51 [HD 2,237]. daz leben vivere [vgl. gloria ... et decus omne mortem non adimunt, vivere non redimunt, HD 2,362] 417,26 [HD 2,363]. dara nah bito ih umba alla die ..., daz si muozzen [Bd. 5, Sp. 709] gniozzen alla mines lebannes unta des, daz ih bin hie superstes hafter iro S 188,73. daz si got so lange gefriste in disme leben, daz si ir sculdigæren embresten muozen 349,107. ube daz menniscon leben solih ist . ih meino an demo zeuuifele libes unde todes . unde ube min lib so getan ist . under dien zeuuiscen uuaz mag ih danne cheden si sic vivitur NpNpw Cant. Ez. 17; ferner: S 360,126. Npgl 71,15 (Np vita). 2) Lebenszeit: ich pitte dich, herre, noch teidinges mines lebenes (Hs. B, so Anm. 23; libes Hs. A) so lange, daz ich gebuozze min unrecht S 347,66 (zum hdschr. Befund vgl. Priebsch, Dt. Hss. S. 305,12). vristmal iwers lebenes, ... staticheit guotis lebenes ruoch iu ze verlihen ... unser herre ... an disem lebene spatium ... et emendationem vitae ... tribuere dignetur vobis ... dominus 360,123. (Judas) scolta langora leben, ube er sin leben keminnerot nehabete mit dero gotis uerchoufunga [vgl. quasi longa aetas eius per crudelissimum peccatum imminuta esse videatur, Cass.] Npw 108,8. 3) Leben nach dem Tode, ewiges Leben: ih lobo in (d. i. Gott) hinafure . dar min leben ist. In euuigemo libe dar lobo ih in laudabo dominum in vita mea NpNpw 145,2. 4) Lebensweise, -wandel, -führung: ein ewikleigs len coniugium Gl 3,68,63 (5 Hss. gihîleih, 1 Hs. hîleih; im Abschn. De affinitatibus et gradibus; vgl. auch Ahd. Wb. 3,466 s. v. ?êwiclich mhd. ‘ehelich(?)’). leben ł wonunge conversatio [vgl. per hanc vestem sanctam conversatio praemonstratur, ideo a singulis ordinibus portatur, HD 2,392] 418,58 [HD 2,392]. nu nehab ich uile sundige mennisge ... niheina wis rehto christinlicho in guotemo lebenne die heiligun glouba so giweret noh bihalten S 141,5 (BB = 4 WB). der (himmlischen) burge fundamenta ... daz sint die tiuren steina der gotes fursthelido, undaz eingehellist aller heiligone here, die der tugentlicho in heiligemo lebenne demo burgkuninge zu uurston gezamen 153,8; ferner: 147,39. 148,17. 360,124 (vita). Komp. lancleben mhd. Vgl. lîb.
lebenkla Gl 3,560,51 s. AWB lavendula.
lebênti s. lebên.
-lebênti vgl. unlebênti.
lebntîg adj. (zur Bildung vgl. Wilm., Gr. 22 § 347,3), mhd. Lexer lebendec, -ic, nhd. DWB lebendig; as. levindig (s. u.), mnd. lēvendich, mnl. levendich. — Graff II,43. leb-ent-ig-: nom. sg. f. -iv Gl 3,476,9; gen. sg. m. -es T 90,2; acc. pl. m. -e S 347,42; -eg-: acc. sg. n. -az W 70,3 (BCF) [137,15/16]; gen. pl. -on Npw 9,41; -ag-: acc. sg. n. -az W 70,3 (K); -intigin: acc. pl. m. S 357,14; -endig-: nom. sg. m. -er 301,4/5. 5; nom. pl. m. -e Npw 123,2. — [leuindigon: dat. pl. m. Wa 10,8 = 15,1 (as. Ps., 10. Jh.)]. Unklar: lebentigoro: comp. nom. sg. m.? Beitr. (Halle) 85,104,144 (Würzb. Mp. th. f. 65, 9./10. Jh.; oder verschr. für lebentigo nom. sg. m., oder adv. (?), s. u.). 1) (physisch) am Leben seiend, lebendig, voll Lebenskraft: die uurten lebendige firslunden [vgl. vivi absorbentur, Aug., En.] Npw 123,2 (Np lebente). in numero fidelium da sint michelero dignitatis casti et continentes, die iro lebentegaz corpus ... immune behaltont [vgl. coniugium spernunt et sic immunia reddunt membra a luxuria quamvis in corpore viva, Expos.] WBCFK 70,3 [137,15/16] (A leuenda); — lebntîge inti [Bd. 5, Sp. 710] tôte: ich gloube in dannen chumftigen ane deme iungisten tage zerteilen ubir lebentige und ubir toten S 347,42, ähnl. 357,14; — in einer Pflanzenbez.: muscala lebentigiv musica animata Gl 3,476,9 (vgl. auch Anm. z. St. u. Gl 3,482,10 s. v. lebên 1 b α). 2) ewig lebend: [in einem Bilde: so is that godes hus. that is thiu himilika Hierusalem that is getimberid . mid then leuindigon stenon [vgl. illa futura Ierusalem lapidibus vivis sanctorum creditur multitudine construenda, Cass. zu Ps. 5,8] Wa 10,8 = 15,1;] in der Verbindung: thiu erda thero lebêntgôno: Himmelreich: ir unrehten diete uuerdet fertiligot fone sinemo riche da diu erda dero lebentegon ist Npw 9,41 (Np 9,Diaps. 16 terra viventium); — ewig bestehend u. wirkend, ewiges Leben spendend: got lebêntg(êr): thu bist Christ sun gotes lebentiges tu es Christus filius dei vivi T 90,2. 3) sein Leben auf eine best. Art führend: lebentigoro [dissipavit substantiam suam] vivendo [luxuriose, Luc. 15,13] Beitr. (Halle) 85,104,144 (vgl. z. gl. St. T 97,1 s. v. lebên 4 a); — spez.: im Glauben an Gott u. die christliche Verheißung lebend (vgl. auch 1 u. 2): ne helle begien uuirdit dir noh dot lobot dih ... lebendiger lebendiger selbu begien uuirdit dir also unde ih hiude vivens vivens ipse confitebitur tibi sicut et ego hodie S 301,4/5. 5. Vgl. lebênti unter lebên.
leber st. f., mhd. leber(e); ae. læfer; vgl. lat. liber. — Graff II,80. leber: nom. sg. Gl 1,496,7 (Carlsr. Aug. CXXXV, 10. Jh., Sg 299, 9. Jh., Stuttg. Theol. et phil. fol. 218, 12. Jh.). li: nom. sg. Gl 1,496,7 (Bern 258, 10. Jh.; vgl. Gl 5,93,27; zur wohl ae. beeinflußten Form vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 617 unter dem zweiten Ansatz lifer). Bez. für Binse, Juncus L. (vgl. Marzell, Wb. 2,1057. 1064): scirpus. herba rotunda .i. leber (1 Hs. liber in flumine) [zu: numquid virere potest] scirpus [absque humore? Job 8,11] Gl 1,496,7 (vgl. Gl 5,93,27).
leberbluome mhd. sw. m. f., nhd. leberblume; mnd. lēverblôme f., mnl. leverbloeme f. liber-blume: nom. sg. Gl 3,525,39 (clm 615, 14. Jh.). Leberblümchen, Anemone Hepatica L. (vgl. Marzell Wb. I,271 f.): ambrosiana.
leberkrût mhd. st. n., frühnhd. leberkraut; mnd. lēverkrût, mnl. levercruut. leber-crut: nom. sg. Gl 3,529,1 (14. Jh.). 541,6 (2 Hss., 13. Jh., davon 1 Hs. -bs-). 555,43 (14. Jh.). Leberblümchen, Anemone Hepatica L. (vgl. Marzell Wb. 1,271 f.), oder Sternlebermoos, Marchantia polymorpha L. (vgl. a. a. O. 3,57): epatica Gl 3,529,1. 541,6. 555,43 (1 Hs. leberwurzkraut).
leberlich mhd. adj. li-liche: acc. sg. f. Gl 4,369,1 (clm 7999, 13. Jh.). die Leber betreffend: liberliche venam epaticam (in einem Rezept; zur Bed. vgl. Höfler, Krankheitsn. S. 6 s. v. Leber-Ader).
leberwurzkraut frühnhd. st. n.; vgl. mhd. frühnhd. Lexer leberwurz, mnd. lēverwort, mnl. leverworte f., ae. liferwyrt f. (vgl. Bosw.-T., Add. S. 45). [Bd. 5, Sp. 711] lebs-wrtz-craut: nom. sg. Gl 3,555,43 (Innsbr. 355, 14. Jh.). Leberblümchen, Anemone Hepatica L. (vgl. Marzell Wb. 1,271 f.), oder Sternlebermoos, Marchantia polymorpha L. (vgl. a. a. O. 3,57): epatica (1 Hs. leberkrût). |
| |