| - -leggen
- ana-leggen, sw. v.
- ana-gi-leggen, sw. v.
- bi-leggen, sw. v.
- fir-leg(g)en, sw. v.
- fora-leggen, sw. v.
- gi-leggen, sw. v.
- hera-zuo-leggen, sw. v.
- ir-leggen, sw. v.
- nidar-leggen, sw. v.
- ubar-leggen, sw. v.
- ubari-gi-leggen, sw. v.
- ûf-leggen, sw. v.
- umbi-leggen, sw. v.
- untar-leggen, sw. v.
- uuidar-leggen, sw. v.
- zi-leggen, sw. v.
- zi-ir-leggen, sw. v.
- zisamane-leggen, sw. v.
- zuo-leggen, sw. v.
- zisamane-leg(g)ento, adv.
- legget
- -legi
- -legî
- legida, st. f.
- gi-legida
- gi-legidî
- legila
- leginproth
- legir
- legistuon |
- gi-lego, adv.
- -legunga
- legygę
- lêhan, st. n.
- in(t)-lêhan, st. n.
- -lêhanâri
- int-lêhanâri, st. m.
- lêhanhêrro, sw. m.
- int-lêhanlîh, adj.
- lêhanlîhhn, adv.
- -lêhanlîhho
- int-lêhanlîhho, adv.
- lêhanman, st. m.
- lêhanôn, sw. v.
- -lêhanôn
- ana-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôn, sw. v.
- int-lêhanôtî, st. f.
- ir-lêhanunga, st. f.
- lehduoma
- thuruh-lehhan, st. v.
- ir-lehhan, st. v.
- zi-lehhan, st. v.
- lehhazzen, sw. v.
- lehpardin
- lehscha
- leht
- lehtar, st. n.
- gi-lehtar, st. n.
- leī
- [h]leib, st. m.
- leiba, st. f.
- gi-[h]leiba, sw. f.
- leiben, sw. v.
- fir-leiben, sw. v.
- leibên, sw. v.
- gi-[h]leiblîh, adj.
- gi-[h]leibo, sw. m.
- -leibo
- leich
- leichalmo
- leid, adj.
- leid, st. n.
- leida, st. sw. f.
- leida
- leidag, adj.
- leidîg, adj.
- leidagôn, sw. v.
- leidgôn, sw. v.
- gi-leidagôn, sw. v.
- gi-leidgôn, sw. v.
- leidagunga, st. f.
- leidâri, st. m.
- leidasampt
- leidazzâri, st. m.
- leidazzen
- leidazzento, adv.
- leidazzunga, st. sw. f.
- leiddemes
- leiden, sw. v.
- leidên, sw. v.
- leideren
- leidesterre, mfrk. sw. m.
- leidfiruuîz, st. m.
- leidholz, st. n.
- -leidî
- leidîg
- leidgî, st. f.
- leidigist
- leidgôn
- gi-leidgôn
- leiditzoht
- leidlîh, adj.
- leidlîhhên, sw. v.
- leidlîhhî
- leidlîhho, adv.
- leidlust, st. f.
- leidnissa, st. f.
- leido, adv.
- -leido, sw. m.
- leidogen
- leidoges
- leidogilîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidolîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidon
- leidôn, sw. v.
- fir-leidôn, sw. v.
- leidônto, adv.
- leidôr, adv. comp. u. interj.
- leidra
- leidsam, adj.
- leidsamî, st. f.
- leidsamida, st. f.
- leidsamlîh, adj.
- leidsamôn, sw. v.
- leidsamunga, st. f.
- leidsang, st. n.
- leidsêr, st. n.
- leidtât, st. f.
- leidud
- leidunga, st. f.
- leidunt, st. f.
- leiduuenti, st. n.
- leiduuentîg, adj.
- leiduuentgî, st. f.
- leigenbrôt, st. n.
- leigo, sw. m.
- leih, adj.
- leih, st. m.
- gi-leih, st. n.
- gi-leihhi, st. n.
- leihfahs, st. n.
- -leihha
- leihhen, sw. v.
- gi-leihhen, sw. v.
- -leihhi
- gi-leihhi
- leihhilo, sw. m.
- leihhôd, st. m.
- leihman, st. m.
- lei:ihhiu
- leiken
- leiclîh, adj.
- leim, st. m.
- leim
- leimag, adj.
- leimîg, adj.
- leimâri, st. m.
- leimbilidâri, st. m.
- leimbilideri, st. m.
- leimîg
- leimîn, adj.
- leimnari
- leimo, sw. m.
- leimuuurhto, sw. m.
- lein
- lein
- leine, frühnhd. st. sw. f.
- [h]leinen, sw. v.
- ûf-ir-[h]leinen, sw. v.
- leinvloke
- leirum
- -leisa
- leisanôn, sw. v.
- leisanen, sw. v.
- leisanônto, adv.
- .leiscanten
- -leiso
- leisôd, st. m.
- leist, st. m.
- leisto, sw. m.
- -leist
- -leistâra
- -leistâri
- -leistârin
- leisten, sw. v.
- gi-leisten, sw. v.
- leistento, adv.
- -leisti
- -leistî
- gi-leistî, st. f.
- gi-leisti, n.
- -leistida
- leisto
- leita, st. f.
- -leita, st. f.
- -leita, sw. f.
- [h]leitar, st. f.
- [h]leit(a)ra, st. sw. f.
| | -leggen vgl. auch -legen mhd. [Bd. 5, Sp. 725]
ana-leggen sw. v., mhd. nhd. Lexer anlegen; mnd. anleggen, mnl. aenleggen; afries. onlega; got. analagjan. — Graff II,91. ana-lecc-: 3. pl. -ant Gl 1,377,13 (M); 2. pl. imp. -et 670,51 (M, 5 Hss., 4 davon -&, 1 Hs. -a- angehängt, Steinm.); -leck-: 3. pl. -ent 819,24 (M, 2 Hss.); inf. -an S 234,23 (B); part. prs. dat. pl. -entem 260,21 (B); -leickianti: Grdf. Gl 1,10,28 (R); -lecgende: nom. pl. m. ebda. (Pa); -lagkende: dass. 2,23 (Pa). — ana-lekent: 3. pl. Gl 1,819,24/25 (M). — ana-leg-: 3. sg. -it Gl 1,672,69 (M, 4 Hss.); 2. sg. imp. -i 799,15 (M, 3 Hss.). S 39,23 (Rez. 2, -ę-; weiteres übergeschr. ana vgl. auch Ahd. Wb. 1,410 s. v. ana- Präfix); inf. -en NpNpw 149,1; part. prs. -ende Nc 740,25 [56,11]; 3. sg. prt. -eta ebda. [12] (lege- auf Rasur). NpNpw 103,1 (= Npw 2). Npw 108,18; 3. pl. prt. -itun Gl 1,749,40 (M, 5 Hss.); 3. sg. conj. prt. -iti O 4,29,37; -ge-leg-: part. prt. -et Nc 717,13 [34,8]. Np 149,8; -gi-: dass. -et Npw ebda.; dat. pl. -iten T 78,6; ane-leg-: 2. sg. imp. -i Gl 1,799,15 (M, 2 Hss.); an-: dass. -i 16 (M, 3 Hss.); 2. pl. imp. -it 670,52 (M); 3. sg. conj. prt.? -ite 53 (M; lat. Bezugswort u. Parallelhss. imp., -ite vielleicht unter Einfluß der lat. Endung?); ana-leigit: 3. sg. 672,70 (M). — ana-ge-leit-: part. prt. dat. pl. -ên Nm 854,19 [337,9]; an-leit-: 3. pl. prt. -in Gl 1,749,41 (M; oder conj. prt.?); 3. sg. conj. prt. -e 492,33 (M). 670,53 (M; lat. imp., s. o.). legit ana: 3. sg. Npgl 37,5 (2); leg- ... ana: 2. sg. prt. -etost NpNpw 103,1 (= Npw 2). Np 138,5; -itist Npw ebda.; 3. sg. prt. -eta Np 92,1 (2). 108,18; 3. pl. prt. -itun T 184,6. Verschrieben: ana-lagde: part. prs. nom. pl. m. Gl 1,10,28 (K; aus analagende verderbt, vgl. dazu Splett, Stud. S. 62). I. transitiv: 1) etw. (auf etw./jmdn.) auflegen, mit Akk.: a) eigentl.: ni teta thar managu megin thuruh iro ungiloubon, nibi unmanage unmahtige anagilegiten hanton giheilta nisi paucos infirmos inpositis manibus curavit T 78,6 (vgl. hant 5 h). daz man anageleiten beiden handen . ufstigendo follesingen muge sangolih Nm 854,19 [337,9]; mit Ersparung des Akk.: al zesamene gemiscę ... filu oft analęgi S 39,23; in bruchstückhafter Übers.: .. ahsalom sinem kauuerdonti analeckan ut eam (sc. ovem) in sacris umeris suis dignaretur imponere 234,23; Glosse: analegit [ingrediatur domum, et] innitatur [manu sua super parietem, et mordeat eum coluber, Am. 5,19] Gl 1,672,69 (2 Hss. analiggen, 1 Hs. ana[h]linên); — mit doppeltem Akk., bildl.: du scaffotost mih do ih sundota ze arbeiten ... unde legetost mih ana dina hant posuisti super me manum tuam NpNpw 138,5; — in der Verbindung: sîna hant analeggen, mit in + Akk. d. Pers., Hand an jmdn. legen: tho zuogiengun inti legitun iro hant in then heilant ana inti habetun inan manus iniecerunt in Ihesum et tenuerunt eum T 184,6; Glossen: analegitun [cum vidissent (die Juden) eum (d. i. Paulus) in templo, concitaverunt omnem populum, et] iniecerunt [ei manus, Acta 21,27] Gl 1,749,40. analeckent [sed ante haec omnia] iniicient [vobis manus suas, et persequentur tradentes in synagogas, Luc. 21,12] 819,24 (2 Hss. anauuerfan); b) übertr.: (jmdm. etw.) zur Last legen: zihant . analeccant (7 Hss. nur zihan) [ut in primis ... sciat me non in reprehensionem veterum nova cudere, sicut amici mei] criminantur [Jos., Praef.] Gl 1,377,13. 2) (jmdm.) etw. anlegen, anziehen (von Kleidern, Schmuck, Fesseln), mit Akk.: [Bd. 5, Sp. 726] a) eigentl.: scurciv dei selbun kavvati analeckentem .. mezhaftiv ut non sint curta ipsa vestimenta utentibus eas sed mensurata S 260,21. Iupiter sin gegareuue do analegende . daz er echert analegeta . so er in spracha gan uuolta Iupiter assumens publica indumenta . quae assumit contracturus senatum Nc 740,25 (2) [56,11. 12]; b) bildl.: der singet in (d. i. cantiken) . der ueterem hominem ilet abanemen . unde nouum analegen NpNpw 149,1. timor dei daz sint die druhe ioh diu gebende. Die uuerdent anageleget christianis principibus . fone dien . die gladios ancipites habent 8; mit an(a) + Dat.: zierda legeta er (truhten) ana . an dien . dien er licheta decorem induit Np 92,1; c) übertr.: sich etw. aneignen, etw. annehmen: du (truhten got) legetost dih ana geiiht unde zierda . uuanda din ęcclesia diu zuei analegeta NpNpw 103,1 (= Npw 2). corrvptibile hoc indvet incorrvptionem . et mortale hoc . indvet inmortalitatem (diz uuartaseliga legit ana unuuartaseli . diz todiga . legit ana undotheit) Npgl 37,5 (2; Npw anauuâten); in einem Vergleich: also uuat legeta er ana fluoh . siue Iudas siue populus induit maledictionem sicut vestimentum NpNpw 108,18. 3) (ein Werkzeug) anlegen, ansetzen: analeccet mittite [falces, quoniam maturavit messis, Joel 3,13] Gl 1,670,51. analegi mitte [falcem tuam, et mete quia venit hora ut meatur, Apoc. 14,15] 799,15. 4) hineinschicken (?): anasciupanti analagkende abincruentes (Hs. -r) abinmittentes Gl 1,2,23 (K analâzan; zum verderbten Lat. vgl. Splett, Stud. S. 53 f.). II. reflexiv: sich etw. anziehen, etw. anlegen: a) eigentl.: mit Akk., in einem Bilde: thaz thar wiht ni rometi, so er (Christus) sih iz (das Gewand) analegiti O 4,29,37; — mit Gen.: so daz si (anima) nieht sconis unde zieris ana netruoge . âne daz si dero iro gareuui . sih anageleget habeti ita ut si quid pulchritudinis ornatusque gestaret . ex Philologiae sibi cultibus arrogarit Nc 717,13 [34,8]; b) übertr.: sich etw. aneignen, etw. annehmen, mit Akk.: du (truhten got) legetost dih ana geiiht unde zierda confessionem et decorem induisti NpNpw 103,1 (= Npw 2). er (truhten) legeta sih ana starchi . uuider die . dien er misselicheta induit dominus fortitudinem Np 92,1. III. intransitiv? (unter Einfluß des lat. Lemmas oder der Parallelhss.): 1) nahe sein, bevorstehen: anleite [omnis quoque Israel pari mente et obsecratione clamavit ad dominum, eo quod eis certa mors] impenderet (Hs. inpenderet) [Esth. 13,18] Gl 1,492,33 (6 Hss. analiggen). 2) hereinbrechen (?): analecgende anauuerfande abincruentes abinmittentes Gl 1,10,28 (vgl. aber auch Gl 1,2,23 unter I 4). Abl. analegî; vgl. ? AWB analegida. [Montoto]
ana-gi-leggen sw. v., mhd. angelegen. — Graff II,91. ana-gi-legitost: 2. sg. prt. Gl 1,303,27 (Stuttg. Theol. et phil. fol. 218, 12. Jh.). (jmdn.) hintergehen (?): ziu anagilegitost [nonne pro Rachel servivi tibi?] quare imposuisti [mihi? Gen. 29,25] (oder Vok.-Übers.?). Abl. anagilegi. [Bd. 5, Sp. 727]
bi-leggen sw. v., mhd. nhd. MWB belegen; as. bileggian (s. u.), mnd. mnl. beleggen; afries. bilega; ae. belecgan. — Graff II,92 f. pi-lecges: 2. sg. conj. Gl 2,166,32 (clm 6277, 9. Jh.). — pi-lak-: 3. sg. -it Gl 1,62,31 (K); -lec-: 2. pl. imp. -at 552,20 (Rb); bi-: part. prt. nom. oder acc. pl. f.? -ito 2,324,19 (-kito). — pi-leg-: 3. sg. -it Gl 1,62,31 (PaRa). 608,42 (M, 7 Hss.); 3. sg. prt. -ete 43 (M); part. prt. -it 419,4 (M); dat. pl. -iten 384,7 (M, 2 Hss.); -itin 8 (M); acc. pl. m. -ita 11 (M; acc. pl. m.?). 418,64 (M, 4 Hss.). 426,43 (Rb). 705,5 (M, 4 Hss., 1 Hs. -gita übergeschr.); -ite 419,2 (M); -ete 418,66 (M); -iti 705,8 (M); bi-: Grdf. -it 384,10 (M, 2 Hss.). 488,17. 19 (Sg 299, 9. Jh.). 22; acc. pl. m. -ita 418,68 (M, 2 Hss.); -iti 67 (M); be-: dass. -ita 68 (M); pileig-: dat. pl. -eten 384,9 (M); acc. pl. m. -ita 419,3 (M). — b-leit: part. prt. Gl 1,419,5 (M). [Ae. ist: bi-legid: part. prt. Gl 1,488,16 (Carlsr. Aug. CXXXV, 10. Jh.). 18 (Sg 299, 9. Jh.; letztes -i- aus e korr.). — bi-leid: part. prt. Gl 1,488,21 (Rz).] Verschrieben, verstümmelt: pi-legite: part. prt. dat. pl.? Gl 1,384,10 (M; nach pilegite abgeschnitten, Steinm.); bilaggi: 3. sg. conj. prt. 4,304,24 = Wa 61,15/16 (Ess. Ev., 10. Jh.; l. bilagdi?). 1) etw. belegen, bedecken, beschlagen (mit etw.): pilecges [faciesque vectes de lignis sethim, et] operies [auro, Greg., Cura 2,11 p. 33 = Ex. 25,13] Gl 2,166,32; — im Part. Praet., mit (mit +) Dat./Instr.: mit isarno pilegiten [nec potuit delere habitatores vallis, quia] falcatis [curribus abundabant, Jud. 1,19] Gl 1,384,7. mit isarna pilegita vuagana [populum quoque eius adducens serravit, et circumegit super eos] ferrata (2 Hss. ferramenta) carpenta [2. Reg. 12,31] 418,64, z. gl. St. isarne pilegita uuagana 426,43. berianbed gildi bilegid .i. tragabethti mit goldu bilegit lectuli (3 Hss. lecti) ... aurei (1 Hs. aures) [et argentei, super pavimentum ... dispositi erant, Esth. 1,6] 488,16 (2 Hss., 2 weitere berianbed deauratum, 1 Hs. nur birbed londe bileid, 1 nur tragabetti mit goldo bilegit). mit uvafanun ł mit segansun pilegita [secum habentem peditum centum decem millia ..., currus] cum falcibus [trecentos, 2. Macc. 13,2] 705,5 (1 Hs. mit segasun pilegita ł vuaffanun, 2 Hss. nur mit seginsun pilegit, 1 Hs. umbileggen). mit isine bilekito ormiscos. ligamen ł circulus colli. inde organa armizata (vgl. Mlat. Wb. I,967,19 f.) [ohne Kontext] 2,324,19; — hierher wohl auch (in Mißverständnis der lat. Konstruktion): endi that man sia mid ysopo bilaggi refert. spongiam superpositam esse arundini [illi autem spongiam plenam aceto, hyssopo circumponentes,] obtulerunt ori eius (dazu Randgl. nec moveat quemquam quomodo spongiam ori eius potuerunt admovere) [Joh. 19,29] Gl 4,304,24 = Wa 61,15/16. 2) voll-, verstopfen: pilecat [fulcite me floribus,] stipate [me malis, Cant. 2,5] Gl 1,552,20 (z. gl. St. vgl. W 31,1 s. v. umbileggen). pilegit [qui] obturat (7 Hss. obdurat) [aures suas ne audiat sanguinem, Is. 33,15] 608,42. 3) zurücklegen: pilegit reponit Gl 1,62,31.
fir-leg(g)en sw. v., mhd. nhd. verlegen; mnd. vorleggen, mnl. verleggen; ae. forlecgan (vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 248). — Graff II,93. fer-legen: inf. Np Fides 2. etw. verdecken: vuanda ... daz iro spectatoribus unzimig tuohta dannan begondon sie (d. i. histriones) iro [Bd. 5, Sp. 728] anasiune ferlegen cauatis lignis . diu latini nu laruas heizent.
fora-leggen sw. v., mhd. nhd. vorlegen; mnd. vrleggen, mnl. voreleggen; got. faurlagjan s. v. lagjan. — Graff II,93. fora-gi-legito: part. prt. nom. sg. m. Gl 2,432,39 (clm 14395, Gll. 11. Jh.). im voraus festlegen, vorherbestimmen: der foragilegito tac praescriptus [et iam fluxerat] dies [Prud., P. Laur. (II) 165] (zur Glossierung vgl. Lauffer S. 211 f.).
gi-leggen sw. v., mhd. gelegen, frühnhd. gelegen (vgl. DWb. IV,2934); as. gileggian; mnl. geleggen; ae. gelecgan; got. galagjan. — Graff II,90 f. ka-lacken: inf. Gl 1,130,7 (Pa); ke-leckanne: dat. sg. S 260,23/24 (B); gi-lecc-: 1. pl. -emes Gl 1,611,28 (M); -imes ebda. (M). — ki-lek-: 3. sg. -it Gl 1,254,13 (K); 2. sg. conj. -es 290,20 (Jb-Rd); inf. -en 130,7 (K); -in 2,676,67 (Schlettst., 12. Jh.). — ka-leg-: 3. sg. prt. -ita Gl 1,335,10 (Rb); ki-: 3. pl. -ant 2,683,21 (Schlettst., 12. Jh.); inf. -en 1,130,7 (Ra); gi-: 3. sg. -it T 67,13; 3. sg. prt. -ita Gl 1,803,36 (M, 2 Hss.). 2,429,52. T 5,13. O 1,11,42 (gi- in V übergeschr.); 3. sg. conj. prt. -iti 33 (PV). 4,12,64 (-i aus a korr. V); 3. pl. conj. prt. -in 35,26. — gi-leiti: 3. sg. conj. prt. OF 1,11,33. Verschrieben: gi-legitum: 3. pl. prt. Gl 2,651,36 (l. gilegitun, Steinm.; lat. prs.). 1) etw., jmdn. wohin legen, an eine best. Stelle bringen, mit Akk. u. in + Akk./Adv.: inti kalegita daz in dicchi des stades [posuitque intus infantulum,] et exposuit eum in carecto (-ta Hs.) ripae [fluminis, Ex. 2,3] Gl 1,335,10. momentum suc. momentum est. sosa vuir in vuaga gileccimes ivuit der eristo vuich den si in einemo rune gituot. momentum dicitur [zu: ecce gentes quasi stilla situlae, et quasi momentum (quantum cito statera declinatur, vgl. Gl 5,425,15) staterae reputatae sunt, Is. 40,15] 611,28 (6 Hss. nur suc). gilegita [peperit filium suum primogenitum ... et] reclinavit [eum in praesepio, Luc. 2,7] 803,36, z. gl. St. gibar ira sun eristboranon ... inti gilegita inan in crippea T 5,13; bildl., in der Verbindung: in bant gileggen in Fesseln legen: then furiston therera worolti ... in bant inan gilegiti O 4,12,64; in der Verbindung: suntar gileggen beiseite legen: suntar kilekes kisparees [separabis aliam decimam ex omnibus ... et] repones (Hs. reponas) [intra ianua tuas, Deut. 14,28] Gl 1,290,20. 2) etw., jmdn. hin-, ab-, weglegen (an einer best. Stelle): a) allgem.: α) mit Akk. u. Präp.verb.: mit bî + Dat.: scono nan (d. i. den Sohn) insuebita inti bi iru nan gilegita O 1,11,42; — mit in + Dat.: intfahant nivvviv (Kleider) altiv ... kebant in antvvarti ze keleckanne in vvathvse reponenda in vestiario S 260,23/24; β) mit Akk. u. Adv.: thâr: thaz siu thes gifartin, oba sie nan thana fuartin, odo thaz gisitotin, gifuaro thar gilegitin O 4,35,26; — uuâr: war sinan (d. i. das Kind) gibadoti joh war sinan gilegiti — ni wanu, thaz si iz wessi 1,11,33; Glosse: gilegitun [tectos per herbam] disponunt [enses et scuta, Verg., A. III,237] Gl 2,651,36; b) spez.: in der Verbindung: fundamentum (lat.) gileggen das Fundament legen: after thiu her gilegit thie fundamenta quam posuerit fundamentum T 67,13. [Bd. 5, Sp. 729] 3) etw. nach hinten legen, zurücklegen: gilegita [ergo ut recline mollibus] reiecit (Hs. redegit; vgl. degit, Serv.) [aulaeis caput, Prud., P. Vinc. (V) 366] Gl 2,429,52. 4) (etw.) niederlegen, -werfen: kalacken arslahan efudire interficere Gl 1,130,7 (zu lat. ef(f)udire für effundire vgl. Splett, Stud. S. 197). kilekit sternit 254,13 (zum lat. Glossenzushg. und zur Glossierung vgl. Splett a. a. O. S. 379 f.). 5) intrans.: ruhen, brachliegen (von Feldern): kirestin ł kilekin [alternis idem tonsas] cessare [novalis, Verg., G. I,71] Gl 2,676,67. kilegant [sic quoque mutatis] requiescunt [fetibus arva, ebda. 82] 683,21; beide Belege in ders. Hs.
hera-zuo-leggen sw. v. — Graff II,93 s. v. zuo-legjan. hara-zuo-legen: inf. Nb 191,13/14 [160,8] (K.-T. hara zuolegen). hinzufügen: neist sconeren . danne daz unsih ratio leret harazuo legen nihil pulchrius est . quod his annectendum ratio persuadet (vgl. auch hera B II 9 d).
ir-leggen sw. v., mhd. nhd. Lexer erlegen; mnd. mnl. erleggen; ae. alecgan. — Graff II,91. ar-leccan: inf. Gl 2,645,66 (zweites c aus k (?) korr., Steinm.); -leckeant: 3. pl. 1,222,11 (Ra). — ir-lekent: 3. pl. Gl 1,222,11 (K). — er-legetî: 3. sg. conj. prt. Nb 280,13 [216,24]. Unsicher: ar-licku: 1. sg. Gl 4,327,35 (clm 14456, 9. Jh.; k aus Korr., zu irleggen, so Steinm., so auch Ahd. Gl.Wb. S. 365 und Raven I,311; oder zu irliggen, so erwogen im Gl.-Wortsch. 6,78). 1) (jmdm. etw.) auferlegen, (etw. über jmdn.) verhängen: arleccan [sic] volvere [Parcas, Verg., A. I,22] Gl 2,645,66. fatum hiezen die alten liute . so Seruius chit . uocem Iouis . samoso daz mannolichemo solti geskehen . daz er imo sprechendo erlegeti Nb 280,13 [216,24]; — unsicher ist: irlekent opponunt Gl 1,222,11 (R ingagansezzen; vgl. Splett, Stud. S. 319, der auf die mlat. Bed. von opponere ‘auferlegen’ hinweist). 2) unklar, ob hierher: stützen (?): arlicku fulcio Gl 4,327,35 (vgl. Formenteil; zum lat. Lemma vgl. Gl 1,550,14 s. v. untarleggen).
nidar-leggen sw. v., mhd. Lexer niderlegen, nhd. niederlegen; as. niđarleggian (vgl. Gallée, Vorstud. S. 229, s. u.), mnd. nēderleggen, mnl. nederleggen. — Graff II,92. nidar-leg-: 2 sg. imp. -i Gl 1,277,17 (Jb-Rd); 3. sg. prt. -ita 390,25 (M, 3 Hss.). 477,55 (M, 2 Hss.); 3. pl. prt. -itun 699,35 (M, 4 Hss., 2 -legi); -gi-leg-: part. prt. dat. pl. -iten 804,55 (M, 2 Hss.). T 181,1; nider-leg-: 3. sg. -it Gl 2,708,55; 2. pl. -et S 358,28; 3. sg. prt. -iti Gl 1,390,26 (M). 477,56 (M, 3 Hss.; oder conj. prt.?); 3. pl. prt. -itin 699,37/38 (M); -ge-leg-: part. prt. -it 2,688,33; nidir-leg-: 3. sg. -it 1,477,57 (M, 2 Hss.; oder (conj.) prt. (?), vgl. Parallelhss.); 3. sg. prt. -ita 2,657,8 (von zweiter Hand korr. aus nidirligit, Steinm.); -ite 1,390,27 (M, 2 Hss.); 3. pl. prt. -itin 699,37 (M, 2 Hss.); dass.? -it 38 (M; zum übersehenen Nasalstrich der Vorlage vgl. Matzel S. 53); nithar-: part. prt. dat. sg. m. -idemo 4,206,4. — nider-ge-liget: part. prt. Np 91,11 (nîder geleget K.-T.; zu -leget vgl. Beitr. 33,71). — nider-leite: 3. sg. prt. Gl 1,390,26 (M). legez ... nidar: 2. sg. imp. Thoma, Glossen S. 11,35 (kontrahiert mit dem Pron.). Verschrieben, verstümmelt: nider-lit: für 3. sg. (?) Gl 1,477,58 (M; oder (conj.) prt. (?), vgl. Parallelhss.); [Bd. 5, Sp. 730] [nider-leggiandes: part. prs. gen. sg. m. Pk 28,7 (vgl. Mischtexte S. 431; zweites g unsicher; Ausg. konjiz. -leggiandies)]. 1) etw., jmdn. (auch: sich) zu Boden legen: a) (etw.) hin-, niederlegen (an einer best. Stelle): nidirlegita [(Cerberus) immania terga] resolvit [fusus humi totoque ingens extenditur antro, Verg., A. VI,422] Gl 2,657,8; in der Verbindung: nidargilegitên kneuuun kniend: nidargilegiten kneuuon fiel in sin annuzi inti betota positis genibus procidit in faciem suam et orabat T 181,1; Glosse: nidargilegiten positis [autem genibus, clamavit (Stephan) voce magna, Acta 7,60] Gl 1,804,55; — mit Adv.: hier: legez hier nidar no pone hic (yronicos dictum est) [coram fratribus meis, et fratribus tuis, Comm. in Gen. = Gen. 31,37] Thoma, Glossen S. 11,35; — hierher vielleicht: milite pendente upgeuuegenemo. labente nithargilegidemo slifendemo Gl 4,206,4 (zur Glossierung vgl. auch Katara S. 152); b) (sih) nidarleggen sich niederwerfen, -legen: nidarlegita [venit (Ruth) abscondite, et discooperto pallio a pedibus eius, se] proiecit [Ruth 3,7] Gl 1,390,25. nidarlegita sih [(Tobias) veniens in domum suam,] iactasset se (4 Hss. letasse(n)t) [iuxta parietem, et obdormisset, Tob. 2,10] 477,55 (2 Hss. ohne Refl.-Pron., 1 Hs. gitôden). nidarlegitun sih [sacerdotes autem ante altare cum stolin sacerdotalibus] iactaverunt se [2. Macc. 3,15] 699,35. nidergelegit [non ego vos posthac viridi] proiectus [in antro ... videbo, Verg., E. I,75] 2,688,33. ir uf stet, ir iu nider leget, so sult ir den heiligen glouben sprechen S 358,28. 2) (etw.) ab-, weglegen: nidar legi [iam nunc] depone [ornatum tuum, ut sciam quid faciam tibi, Ex. 33,5] Gl 1,277,17. niderlegit [hic victor caestus artemque] repono (Hs. reponit) [Verg., A. V,484] 2,708,55 (vgl. et arma se dicit deponere, et arti renuntiare, Serv.). 3) jmdn. vernichten: vnitas ęcclesię meę (diu einsamina minero briute) chit Christvs uuirt danne irhauen . hereses (irridin) uuerdent nidergeliget [vgl. omnes haereses cum inimicis dei peribunt, Aug., En.] Np 91,11. [4) (etw.) unterbrechen (?): stemne drohtines niderleggiandes vox domini intercidentis flammam ignis Pk 28,7]
ubar-leggen sw. v., mhd. nhd. überlegen; mnd. overleggen (vgl. Schiller-Lübben 3,267), mnl. overleggen; ae. oferlecgan (vgl. Bosw.-T., Suppl. S. 660). — Graff II,92. uber-leg-: 3. sg. prt. -eta Nc 732,9 [48,21]; part. prt. -et Nb 42,30 [34,27]. jmdm. etw. vorwerfen, vorhalten: temo hertuome habest tu filo harto uberleget . sina unrehtun urteilda increpuisti etiam vehementer factum iniusti senatus Nb 42,30 [34,27]. (Pallas) do eteuuaz sih midentiu . unde fore magedlichen scamon errotendiu ... uberlegeta si Iovi . daz er sia maged frageta des kehileiches inprobrabat aliquantulum . quod super nuptiis virgo consulitur Nc 732,9 [48,21]. Abl. ubarlaga. |
| |