| - leiba, st. f.
- gi-[h]leiba, sw. f.
- leiben, sw. v.
- fir-leiben, sw. v.
- leibên, sw. v.
- gi-[h]leiblîh, adj.
- gi-[h]leibo, sw. m.
- -leibo
- leich
- leichalmo
- leid, adj.
- leid, st. n.
- leida, st. sw. f.
- leida
- leidag, adj.
- leidîg, adj.
- leidagôn, sw. v.
- leidgôn, sw. v.
- gi-leidagôn, sw. v.
- gi-leidgôn, sw. v.
- leidagunga, st. f.
- leidâri, st. m.
- leidasampt
- leidazzâri, st. m.
- leidazzen
- leidazzento, adv.
- leidazzunga, st. sw. f.
- leiddemes
- leiden, sw. v.
- leidên, sw. v.
- leideren
- leidesterre, mfrk. sw. m.
- leidfiruuîz, st. m.
- leidholz, st. n.
- -leidî
- leidîg
- leidgî, st. f.
- leidigist
- leidgôn
- gi-leidgôn
- leiditzoht
- leidlîh, adj.
- leidlîhhên, sw. v.
- leidlîhhî
- leidlîhho, adv.
- leidlust, st. f.
- leidnissa, st. f.
- leido, adv.
- -leido, sw. m.
- leidogen
- leidoges
- leidogilîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidolîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidon
- leidôn, sw. v.
- fir-leidôn, sw. v.
- leidônto, adv.
- leidôr, adv. comp. u. interj.
- leidra
- leidsam, adj.
- leidsamî, st. f.
- leidsamida, st. f.
- leidsamlîh, adj.
- leidsamôn, sw. v.
- leidsamunga, st. f.
- leidsang, st. n.
- leidsêr, st. n.
- leidtât, st. f.
- leidud
- leidunga, st. f.
- leidunt, st. f.
- leiduuenti, st. n.
- leiduuentîg, adj.
- leiduuentgî, st. f.
- leigenbrôt, st. n.
- leigo, sw. m.
- leih, adj.
- leih, st. m.
- gi-leih, st. n.
- gi-leihhi, st. n.
- leihfahs, st. n.
- -leihha
- leihhen, sw. v.
- gi-leihhen, sw. v.
- -leihhi
- gi-leihhi
- leihhilo, sw. m.
- leihhôd, st. m.
- leihman, st. m.
- lei:ihhiu
- leiken
- leiclîh, adj.
- leim, st. m.
- leim
- leimag, adj.
- leimîg, adj.
- leimâri, st. m.
- leimbilidâri, st. m.
- leimbilideri, st. m.
- leimîg
- leimîn, adj.
- leimnari
- leimo, sw. m.
- leimuuurhto, sw. m.
- lein
- lein
- leine, frühnhd. st. sw. f.
- [h]leinen, sw. v.
- ûf-ir-[h]leinen, sw. v.
- leinvloke
- leirum
- -leisa
- leisanôn, sw. v.
- leisanen, sw. v.
- leisanônto, adv.
- .leiscanten
- -leiso
- leisôd, st. m.
- leist, st. m.
- leisto, sw. m.
- -leist
- -leistâra
- -leistâri
- -leistârin
- leisten, sw. v.
- gi-leisten, sw. v.
- leistento, adv.
- -leisti
- -leistî
- gi-leistî, st. f.
- gi-leisti, n.
- -leistida
- leisto
- leita, st. f.
- -leita, st. f.
- -leita, sw. f.
- [h]leitar, st. f.
- [h]leit(a)ra, st. sw. f.
- [h]leitarboum, st. m.
- leitâri, st. m.
- leiteri, st. m.
- fir-leitâri, st. m.
- fir-leiteri, st. m.
- [h]leitarsprozzo, sw. m.
- leitecha
- leiten, sw. v.
- aba-leiten, sw. v.
- ana-leiten, sw. v.
- bi-leiten, sw. v.
- thuruh-leiten, sw. v.
- fir-leiten, sw. v.
- fram-gi-leiten, sw. v.
- furi-leiten, sw. v.
- gi-leiten, sw. v.
- in-leiten, sw. v.
- in-gi-leiten, sw. v.
- int-leiten, sw. v.
- ir-leiten, sw. v.
- ubar-leiten, sw. v.
- ûf-leiten, sw. v.
- umbi-leiten, sw. v.
- ûz-leiten, sw. v.
- ûz-gi-leiten, sw. v.
- uuidar(i)-leiten, sw. v.
- zuo-leiten, sw. v.
- zuo-gi-leiten, sw. v.
- fir-leitenî, st. f.
- leitent, st. m.
- leitento, adv.
- leitezôha, sw. f.
- leitfaz, st. n.
- gi-leiti, st. n.
- leitî, st. f.
- fir-leitî, st. f.
- leitid, st. m.
- leitida, st. f.
- fir-leitida, st. f.
- fir-leitidî, st. f.
- leitido, sw. m.
- leitidtuom, st. m. n.
- fir-leitîg, adj.
- leitigist
- leitkauf
- leitliche
- leito, sw. m.
- fir-leito, sw. m.
- leito
- leitôn, sw. v.
- ana-leitôn, sw. v.
- leitoten
- leitsamādan
- fir-leitunga, st. f.
- leizzen
- leckâri, st. m.
- lecken, sw. v.
- leckispiz, st. m.
- leckôn, sw. v.
- gi-leckôn, sw. v.
- lectener, mhd. st. m.
- lector, st. m. n.
| | leiba st. f., mhd. Lexer leibe; as. lêa, mnd. lêive, lôve; afries. lava, leva; ae. lāf; an. leif; got. laiba; vgl. nhd. dial. schweiz. leib m. Schweiz. Id. 3,976. — Graff II,48 f. Außer Gl 1,623,1 alle Belege im Dat. Sing. leip-: -u Gl 1,313,44 (fragm. S. Paul, 10. Jh.); -o 2,197,8 (M, 4 Hss.). 219,55 (clm 18550,1, 8. Jh.). 605,30. 45. 633,24; lepi: dat. sg.? 219 Anm. 13 (clm 18550,1, 8. Jh.; am Rande von anderer Hand; zu -e- für ei vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 44 Anm. 4). — leib-: -u Gl 1,285,12 (Jb-Rd). 289,47 (Jb-Rd). 763,14 (Ja). 2,75,36. 308,16 (Rb). S 218,16 (B). 227,25 (B). O 3,17,51 (FPV, in P leub; Punkt unter dem zweiten Strich des ersten u, wohl als Korr. von u zu i). 4,28,5; -o Thoma, Glossen S. 11,1. 21,10. Nb 85,12. 119,12. 184,14. 23. 28. 205,30. 265,21. 318,24. 319,24 (2). 327,22. 26. 27. 328,2. 4. 6. 7. 339,14. 355,25. 26. 358,15. 30 [73,27. 103,4. 155,9. 15. 20. 169,18. 207,15. 242,9. 30 (2). 248,20. 23. 23/24. 27. 29. 249,1 (2). 256,17. 267,7 (2). 268,27. 269,6]. Nc 722,16. 731,15 [39,8. 48,6]. Ni 527,2. 26. 27. 529,5. 530,25. 532,7. 18. 22 [35,27. 36,24. 26. 38,11. 40,17. 42,5. 19. 23]. Nk 480,6 [126,5]. NpNpw 34,18. 101,8. 105,11 (2). 23 (= Npw 24). 27. Cant. Ez. 10. Np 36,37. 45,4. 74,9. 80,6. 11. 131,12. Cant. Deut. 8; -e S 121,13. Ni 561,13. 565,30. 566,1. 2. 3. 12. 13 [75,18. 80,15. 16. 17. 18. 81,1. 2]. Npgl 101,24. Npw 36,37. 45,4; -a Cant. Deut. 8; -i Gl 2,683,66; -] 1,790,21. Thoma, Glossen S. 13,4 (leibist, zweites -i- aus e, vgl. Anm.); acc. sg. -a Gl 1,623,1 (Würzb. Mp. th. f. 20, 9. Jh.; zum vermeintlichen s vor l nach Steinm. vgl. Beitr. (Halle) 85,91); laibe: 4,157,69 (Sal. c). Verschrieben: laipa: Gl 4,92,25 (Sal. a 1, Ink., 15. Jh.; lai|pa; l. leipu, Steinm.). 1) Rest: von einer Personengruppe: leiba [adiiciet dominus secundo manum suam ad possidendum] residuum [populi sui, quod relinquetur ab Assyriis, Is. 11,11] Gl 1,623,1. 2) zi leibu (uuesan/sîn, uuerdan): a) bleiben, übrig-, zurückbleiben, erhalten bleiben, am Leben bleiben, übrig sein, am Leben sein: zi laipu uuisit resedit Gl 4,92,25. 157,69; von Personen: nist zi (Rd; ani Jb) leibu [absque liberis me esse fecistis, Ioseph] non est super [, Simeon tenetur in vinculis, Gen. 42,36] 1,285,12. ce leib ist [si venerit Esau ad unam turmam, et percusserit eam, alia turma, quae] reliqua est [, salvabitur, Comm. in Gen. = ebda. 32,8] Thoma, Glossen S. 13,4. non est super nist ce leibo. non uiuit [zu: minimus cum patre nostro est, alius] non est super [Comm. in Gen. = ebda. 42,13] 21,10. ward druhtin thar zi leibu joh si ekrodo einu [vgl. remansit solus Iesus et mulier, Marg. nach Joh. 8,9] O 3,17,51. nah sinemo (des Plato) ende teilton sie (sine iungeren) sih. Sume vuurten dar ze leibo . unde hiezen Achademici ... [Bd. 5, Sp. 742] sume ... Pheripatetici . sume ... Stoici [vgl. qui in eadem villa remanserunt ab eadem Achademici sunt dicti, Rem.] Nb 339,14 [256,17]. einiu Thalia dazter chit ponens germina . diu uuard ze leibo in einemo felde sconemo . uuanda iro albiz floug ze seuue etiam subvolandi . alumna . i. nutritoria stagna petierat . in ipso florentis campi ubere derelicta residebat Nc 722,16 [39,8]. mit disen drin fogelen sint pezeichenet drie liba dero heiligon ... Mit passere . die in ęcclesia ih meino in oratorio (in chilchun) gerno sint . unde anderen uzkanten dar ze leibo uuerdent NpNpw 101,8. neuuard einer (der Ägypter) ze leibo unus ex illis non remansit 105,11. do huob er sina hant uber sie . daz er sie ... irualti . unde daz iro ze leibo uuurde under dietin geniderti [vgl. deinde ut semen eorum, id est, reliquos eorum humiliatos inter nationes redderet, Cass.] 27; — von Sachlichem u. Abstraktem: za leibu ist [tempus breve est:] reliquum est [, ut et qui habent uxores, tamquam non habentes sint, 1. Cor. 7,29] Gl 1,763,14. ze leib ist [ut iam non desideriis hominum, sed voluntati dei, quod] reliquum est (restat) [in carne vivat temporis, 1. Petr. 4,2] 790,21. ze leibu uuisit signat superstes [fama tenuis pauculis inane nomen litteris, Boeth., Cons. 2,7 p. 47,17] 2,75,36. zi leipo vuesantemo [tunc enim vere medicina est, quando sic per eam vitio] superexistenti [succurritur, Greg., Cura 3,37 p. 98] 197,8. 219,55 (uuesantero), z. gl. St. vielleicht auch: zi lepi uve, oder zu: [studet igitur qui medetur, quatenus sic] superexistentem [morbum subtrahat, ut nequaquam supposita corporis debilitas crescat, ebda.] 219 Anm. 13. ist za leibu restat [ergo, ut in omne quod scit, sese mens deprimat, ne quod virtus scientiae congregat, ventus elationis tollat, ders., Hom. I,7 p. 1459] 308,16. zi leipo vvisit [si derunt, rarum pecorique et vitibus almis aptius uber erit; sin in sua posse negabunt ire loca et scrobibus] superabit (Hs. -vit) [terra repletis, spissus ager, Verg., G. II,235] 633,24. ci leibi uuerde [Vare, tuum nomen,] superet (vgl. supersit, reddatur, Serv.) [modo Mantua nobis, ders., E. IX,27] 683,66. andres tages niun lecziun deo za leibu sint secundae feriae novem capitulae quae residuae sunt S 227,25. tho ward in theru deilu thiu tunicha zi leibu O 4,28,5. aber der syllogismus sol io haben zuo saga . solche . daz sie dia drittun sterchen ... Unde uuanda diu anderiu aberet ten halben teil dero ererun . daz tar ze leibo uuirt ungeabertes . an deuuederro . danne iz predicatiuus ist Nb 184,14 [155,9]. dar (in dero ęcclesia) sint inne sament chorn unde heleuua. Heleuua farent darhina . chorn uuirt ze leibo [vgl. in ecclesia ... palea est et frumentum: palea volat, frumentum manet, Aug., En.] NpNpw 34,18. vuanda fridomachigen man . sint aleiba. Daz chit . imo uuirt ze leibo sin lib . mit euuigemo lone quoniam sunt reliquiae homini pacifico [vgl. reliquum est enim, ut post hanc vitam aeternae beatitudinis praemia consequatur, Cass.] 36,37. ih suohta daz noh ze leibo uuas . suohta follunga minero tago quaesivi residuum annorum meorum Cant. Ez. 10; in einem best. Zustand (zurück)bleiben, mit prädik. Adj.: fone diu gehorta si . ecce relinqvetvr vobis domvs vestra deserta (iuuuer hus uuirt ze leibe uuuoste) Npgl 101,24 (Npw iu uuerde ferlazen iuuuer hus uuosti); hierher wohl auch: iz nemahti nieht olangiz . hoc est . alganzez . ferslizen uuerden . iz nemahti unuerscrotenez ze leibo uuerden non enim esset eam prius exteri . nisi esset possibile non incidi Ni 532,7 [42,5]; — ferner: S 218,16 (restare). Nb 119,12 (superstes). 184,23. 28. 205,30 (permanere) [103,4. 155,15. 20. 169,18]. NpNpw 105,11. Cant. Deut. 8. [Bd. 5, Sp. 743] Np 74,9. 80,6; — in Gll. ohne finites Verb, bei Wiedergabe eines lat. Subst.: von Sachlichem: za leibu [numquid habemus] residui [quidquam in facultatibus, et hereditate domus patris nostri? Gen. 31,14] Gl 1,289,47 (Hs. residuum). 313,44. Thoma, Glossen S. 11,1 (Comm. in Gen. = ebda.). za leipo [craticula prunis substrata poni iubetur in medio, ibique quod] reliquum [fuerat in verberibus absumpti corporis, superponi et non ad subitum, sed sensim paulatimque succendi, Ruf., Hist. eccl. VIII,6,3 p. 749] Gl 2,605,30. za leipo [omni studio arandi serendique cessante tanta fames urbem atque omnia loca invaserat, ut nihil] reliqui [ad vitae subsidium fieret, ebda. 14,6 p. 781] 45; b) unterbleiben, ausbleiben, nicht geschehen, nicht eintreffen: ze dero uuis uuurte ze leibo dero bistellon ringen quo pacto vel tota frigeret opera defensorum Nb 265,21 [207,15]. (zala) leret unsih . taz menniskon tate . uuola ze leibo mugen uuerden . so filo iz ze iro selbero natura gestat . unde iro dero halb nehein not neist 328,2 [248,27]. toh iz (sin sizzen) sin halb uuola ze leibo mahti sin . uuanda er mahti iz fermiten haben 7 [249,1]. ist iz io uuar . daz man foresaget . so nemag iz ze leibo uuerden . noh unchumftig sin quod si semper verum est dicere . quoniam est . vel erit . non potest hoc non esse . vel futurum non esse Ni 527,26 [36,24]. sumelichiu sint . tero einez in gnuogen dicchor geskihet . tanne iz ze leibo uuerde . also grauui tuot in alten. Toh keskihet eteuuenne . daz seltsanera . also ungrauui ist in altemo. Unde uuirt ze leibo daz keuuona . so diu grauui ist in altemo [vgl. quaedam vero frequentius fiunt quam non fiunt . ut sexagenarium canescere . frequentius fit quam non fit. ... Alia vero magis quidem in pluribus alterum . ut canescere in pluribus sexagenariis quam non canescere ... sed contingit fieri alterum scilicet ut non canescat . alterum vero minime ut canescat, Comm. I] 532,18. 22 [42,19. 23]. temo mahtlih ist taz iz ze leibe uuerde . unde demo daz geburit daz iz ze leibe uuerde . temo neist nieht unmahtlih taz iz ze leibe uuerde . und demo ist unnot taz iz ze leibe uuerde illi vero quae est possibile non esse . et contingere non esse . ea quae est . non inpossibile non esse . et non necessarium non esse 565,30. 566,1. 2. 3 [80,15. 16. 17. 18]. iz neuuerde undernomen . unde uone diu ze leibo uuerde nisi forte tempore suspensum sit Nk 480,6 [126,5]; mit korrelat. Pron. u. Nebensatz als Subj.: taz in (Christus) nioman ze rehte neliez, taz uuart ze leibe umbe sina deumuoti in humilitate iudicium eius sublatum est S 121,13; — in der Verneinung: nicht unterbleiben, geschehen: tu harachomen sist kebeteniu ... taz min uuillo ze leibo neuuerde . uuizist quisso Cyllenium uuellen ze Philologia gehien quae sive vocibus permulsa descendis ... seu consensus noster ne mutilus videretur approperas Nc 731,15 [48,6]. die geuualtigen dirro uuerlte . die uuurden des in ubelmo (Npw des truobe) . daz iro leges . fone gotes legibus (eon) ferzoren solton uuerden. Darumbe neuuard iz doh ze leibo NpNpw 45,4; — ferner: Nb 85,12. 318,24 (evitari). 319,24 (2, inevitabiliter, non evenire). 327,22 (non evenire). 26. 27. 328,4. 6. 355,25 (non evenire). 26. 358,15 (beide non evenire). 30 (non fieri) [73,27. 242,9. 30 (2). 248,20. 23. 23/24. 29. 249,1. 267,7 (2). 268,27. 269,6]. Ni 527,2. 27 (non fieri). 529,5. 530,25 (beide non fieri). 561,13. 566,12 (non esse). 13 (non esse) [35,27. 36,26. 38,11. 40,17. 75,18. 81,1. 2]; c) vernichtet, beseitigt, aufgehoben werden: von Personen: vuir haben alle durhkangen den Roten [Bd. 5, Sp. 744] Mere ... unde dar sint ze leibo uuorden unsere fienda [vgl. inimici nostri persequentes nos in aqua perierunt, Aug., En.] Np 80,11; von Abstraktem: sichiure uuesenter daz in iustitia dei (gotes reht) tilegon neuuolti . stuont er (Moses) . unde bot sih selben fure die sculdigen. So uuard ze leibo iro ferlornissida NpNpw 105,23 (= Npw 24). noh umbe die (die Gottes Gebote nicht halten) . neuuirt doh ze leibo der eid (den Gott David schwor) [vgl. periit promissio dei? Non, Aug., En.] Np 131,12 (Npw niuuirt doh nieht firmeinit der eit). Komp. âleiba. Vgl. leibên; vgl. auch AWB -leibo (?). Vgl. bilîban. [Seeger]
gi-[h]leiba sw. f. — Graff IV,1111 s. v. galeibo m. ka-leibun: acc. pl. Gl 2,248,25 (Berl. Lat. 4° 676, 9. Jh.). Hierher wohl auch (vom Ahd. Gl.-Wb. S. 210 zu gileibo sw. m. gestellt, s. u.): ga-leipun: dat. pl. Gl 1,385,48 (M). — ka-leib-: dat. pl. -om Gl 1,292,35 (Jb); -on ebda. (Rd). Gefährtin, Begleiterin, Altersgenossin: kaleibun ebancaltrun [(Maria)] coaevas [ei (der kleinen Musa) in albis vestibus puellas ostendit, Greg., Dial. 4,17 p. 400] Gl 2,248,25 (zur Glossierung vgl. Schulte, Gregor S. 411,57); hierher wohl auch (vgl. Habel Sp. 370 s. v. sodes = sodalis auch in der Bed. ‘Gespielin’): kaleibon [dimitte me ut duobus mensibus circumeam montes, et plangam virginitatem meam cum] sodalibus [meis, Jud. 11,37] 1,292,35. 385,48 (vgl. Formenteil). Vgl. gi[h]leibo.
leiben sw. v., mhd. frühnhd. Lexer leiben, nhd. dial. schweiz. DWB leiben Schweiz. Id. 3,976, ndsächs. lēven Ndsächs. Wb. 8,114; as. lēvian (s. u.), mnd. leîven; afries. leva, lavia; ae. lǽfan; an. leifa; got. -laibjan. — Graff II,49 f. leip-: 3. sg. prt. -ta OF 5,11,43; 3. pl. prt. -ton Npw 16,14. — leib-: 3. pl. -ent O 3,7,52; 3. sg. prt. -ta 5,11,43 (PV). Nb 101,24 [88,10/11]; 3. pl. prt. -ton Np 16,14. lefdi: 3. sg. conj. prt. Gl 4,296,3 = Wa 54,28. 302,65 = 60,11/12 (beide Ess. Ev., 10. Jh.; zu -f- vgl. Krüer S. 38 f.). [Mit ae. u. as. Prägung, vgl. dazu Michiels S. 48. 50: leb-: part. prt. nom. pl. m. -dæ Gl 3,430,13 (Erf. Octav 8, 12. Jh.); -de ebda. (Marburg D 2, 12. Jh.).] etw. hinter-, übriglassen: a) etw. (als Erbe, Aufgabe) hinterlassen: lefdi dominus praecepit per Moysen ut Aaron ... (sacerdotium) filio suo daret (vgl. Gallée, Spachdenkm. S. 42) [zu: nomen eius Elisabeth, Luc. 1,5] Gl 4,296,3 = Wa 54,28. lefdi in lege eis erat praeceptum cum summus sacerdos moreretur filio suo sacerdotium daret (vgl. Gallée a. a. O. S. 56) [zu: cum esset pontifex anni illius, Joh. 11,51, oder 49 (vgl. a. a. O.)] 302,65 = 60,11/12. in giscrip iz kleibent, thaz mine gilichon leibent [vgl. iussit discipulos colligere, quae superaverunt fragmentorum, ne perirent ... ut ... ad eruditionem minorum suo dicto vel scripto faciant pervenire, Alc. zu Joh. 6,5] O 3,7,52. tero (der Moralphilosophen) sumeliche scriben dannan buoh . also Panethius teta apud Grecos ... unde Cicero teta apud Latinos . an sinemo buoche de officiis . an demo er iihet taz er eruollon uuelle . daz Panethius leibta Nb 101,24 [88,10/11]; b) etw. (als Rest) übriglassen: [lebdæ loccas cirri [vgl. comas Graeci caimos a secando nominant ... Unde et cirri vocantur, Is., Et. XI,1,30] Gl 3,430,13 (vgl. auch ae. locc unscoren coma uel cirrus Wr.-W.2 1,156,12).] (die [Bd. 5, Sp. 745] Feinde) liezen iro chinden . daz sie leibton dimiserunt reliquias suas parvulis suis NpNpw 16,14; ferner: O 5,11,43 (reliquiae). Vgl. -lîban, leiba.
fir-leiben sw. v., mhd. Lexer verleiben, nhd. dial. schweiz. DWB verleiben Schweiz. Id. 3,976; as. farlêian. — Graff II,50. far-leip-: part. prt. nom. sg. m. -ter Gl 1,290,44 (JbRd); fir-: 3. sg. conj. prt. -ti O 2,6,30; part. prt. nom. sg. m. -ter Gl 4,92,26 (Sal. a 1, 2 Hss., 1 Hs. -ts); fer-: dass. -ter 157,71 (Sal. c). — fir-leib-: 1. pl. conj. -en O 2,24,32; fer-: part. prt. nom. sg. m. -eter Gl 3,255,65 (SH a 2, 2 Hss., 1 Hs. -ets). 1) jmdn. zurücklassen, etw. übriglassen: a) im Part. Praet.: zurückgelassen, übriggelassen: farleipter [adhuc] reliquus [est parvulus, et pascit oves, 1. Reg. 16,11] Gl 1,290,44. ferleibeter residuus 3,255,65. 4,92,26. 157,71; b) etw. übriglassen, mit Gen.: êr er iz (das Apfelstück) firslunti, theiz widorort irwunti, joh thaz er (Adam) es firleipti, iz avur thara kleipti in then boum, thar si iz nam O 2,6,30. 2) etw. unterlassen, mit korrelat. Pron. u. mit Nebensatz: thaz wir tharzua huggen, in herzen uns iz leggen, wiht es ni firleiben, ni wir iz thar (im Herzen) gikleiben O 2,24,32.
leibên sw. v.; as. leôn; vgl. ae. lǽfan. — Graff II,50. leibet: 3. sg. Ni 545,8. 9 [57,8. 9]. vorkommen, sich finden in etw.: opposita leibet in uniuersalibus . contraria neleibet nieht. Vgl. -lîban, leiba.
gi-[h]leiblîh adj. ki-leib-lichiz: nom. sg. n. Gl 2,676,8 (Schlettst., 12. Jh.). gleichaltrig: kileiblichiz [at chorus] aequalis [Dryadum clamore supremos implerunt montis, Verg., G. IV,460].
gi-[h]leibo sw. m.; got. gahlaiba. — Graff IV,1111. ge-leibo: nom. sg. Gl 3,426,44. — ki-liebo: nom. sg. Gl 3,425,37 (Schlettst., 12. Jh.; -ie- für ei verschr. (?), vgl. Weinhold, Alem. Gr. § 64). Gefährte, Begleiter: kiliebo conservus Gl 3,425,37 (davor uuini sodalis). 426,44. Abl. gi[h]leiblîh. Vgl. gi[h]leiba.
-leibo vgl. after-, ?ubarleibo.
leich Gl 3,227,39 s. AWB thioh.
leichalmo Gl 3,448,39 s. AWB johhalmo.
leid adj., mhd. Lexer leit, nhd. leid; as. lêđ, mnd. lêit, mnl. leet; afries. leth, led; ae. láđ; an. leiðr. — Graff II,170 f. laid-: nom. sg. m. -er Gl 2,598,23; nom. sg. n. -az 481,45; leid: Grdf. 1,544,7 (Würzb. Mp. th. f. 3, 9. Jh.). 2,756,30. Thoma, Glossen S. 8,9. O 3,24,112 (PV). 5,10,21. Oh 39. 136. Nb 82,12. 201,6 [71,8. 166,15]. Np 76,3; nom. sg. m. -]er Gl 1,533,28 (M, 5 Hss.). 538,54 (M, 6 Hss.). 2,77,39. 771,26. 3,254,2 (SH a 2, 2 Hss.). 4,141,54. 156,35 (beide Sal. c); -]ir 1,533,29 (M). 538,55 (M, 2 Hss.); -]o 2,1,21; nom. sg. n. -]az 1,566,33 (M). O 2,18,24. 3,24,112 (F); -]iz Gl 1,566,33 (M, 2 Hss.); nom. sg. f. -]iu 2,413,41. NpNpw 42,2; -]a Gl 2,400,27. Nb 8,17 [7,11]. Np 11,1; gen. sg. n. -]es Gl 1,566,32 (M, 5 Hss.; kaum zu leid st. n., s. u.). 2,490,25 (kaum zu leid st. n., [Bd. 5, Sp. 746] s. u.). O 2,12,82. Nb 285,8 [219,28]; acc. sg. m. -]an 1,285,48 (Jb-Rd). O 3,20,168; -]on Gl 2,705,24 (lat. acc. pl.); -]en 605,52 (M; lat. nom. sg.). Thoma, Glossen S. 14,35; acc. sg. n. -]az Gl 2, 523,31 (Bern 264, 9. Jh.); acc. sg. f. -]a 1,544,12. 2,3,51; -]ûn Np 138,3; -]en Npw ebda.; nom. pl. m. -]e NpNpw Cant. Deut. 17. Np 73,1; dat. pl. -]an Gl 2,591,31; -]en 551,39. 660,25; acc. pl. m. -]a 126,20 (M); -]en Npgl 77,54; acc. pl. n. -]iu Np 89,15. ebda. (oder nom. pl.?); -]en Gl 2,412,53; comp.: nom. sg. n. -]era Nb 164,12. 15 [138,7/8. 10]; nom. pl. m. -]er W 13,11 (BCFK) [53,28] (zur endungslosen Form vgl. Franck, Afrk. Gr.2 § 163, Behaghel, Synt. 1 § 112). — leder: nom. sg. m. Schlechter, Aratorgl. S. 328,1 (mus. Brit. Add. 18363, 10. Jh.?). — leyther: comp. nom. pl. m. WA 13,11 (zur endungslosen Form vgl. o. u. Beitr. 22,499 § 43; nach ebda. 500 § 44 Adv.); [leth: Grdf. Wa 65,1;] nom. pl. m. -]a Gl 4,288,30 = Wa 49,7 (Ess. Ev., 10. Jh.). [Auf ae. Vorlage beruhend (vgl. Michiels S. 35): luad: nom. sg. m. n. Gl 2,597,49 (Ld.; statt laad, vgl. a. a. O.); leader: nom. sg. m. ebda. (Sg 299, 9. Jh.).] 1) verhaßt, widerwärtig, lästig, verdrießlich, unlieb, garstig; schändlich, abscheulich; verfluchenswert: leider [vir versutus] odiosus [est, Prov. 14,17] Gl 1,533,28 (1 Hs. leidîg). leider [oratio eius erit] execrabilis [ebda. 28,9] 538,54. leid [eo quod] exosam (Hs. exossa) [habuerint disciplinam, ebda. 1,29] 544,7. leida exosam (odiosam) [ebda.] 12. leido teil prahta [sed pater] invisus sortem [non] contulit [aequam, Av., Poem. lib. 2,187] 2,1,21. leida invisam [sibimet frendens qui crescere turbam, ebda. 5,24] 3,51. leider invisus [... omnibus vigebat luxuriae Nero saevientis, Boeth., Cons. 3,4 p. 60,3] 77,39. diu leida invisa (Glosse: odiosa) [nam vicinitas lucis ... fugat satellites, Prud., H. ad galli cant. (I) 41] 400,27, z. gl. St. leidiu 413,41. leiden invidiosa [videt tumulorum milia circum, ders., Symm. I,516] 412,53. laidaz [infame monstrum, vilis,] intestabilis (Glosse: detestabilis) [, tu (sc. Romanus) ventilator urbis, ders., P. Rom. (X) 77] 481,45. leiden [captivus pudor] ingratis [addicitur aris, ders., Symm. II,1070] 551,39. [luad [zu: ut] invisum [his hominum genus ex omnibus locis ... pelleretur, Ruf., Hist. eccl. IX,7 p. 819, oder zu: posteaquam ... deo atque hominibus] invisum [... interiit impiorum hominum genus, ebda. X,1 p. 859] 597,49.] 598,23 (Hs. invisus; zum lat. Kontext vgl. Glogger, Diss. S. 62, zur Verwandtschaft beider Hss. vgl. Michiels S. 29). leiden invisum [ebda. IX,7 p. 819] 605,52. leiden ingratis [offer te ... periclis, Verg., A. VII,425] 660,25. then leidon (sc. rat, vgl. Steinm.) [fas mihi Graiorum] sacrata [resolvere iura, fas odisse viros, ebda. II,157] 705,24 (in interpretierender Übers.; oder in Verwechslung mit exsecrata übers.?). leid [quia obnoxius episcopis] inplacabilis [erat, Sulp. Sev., Dial. 3,11 p. 209] 756,30. leider [caelo terraeque] perosus [inter utrumque perit, Ar. I,90] 771,26, z. gl. St. odiosus leder execrabilis Schlechter, Aratorgl. S. 328,1. leider probrosus Gl 3,254,2. exosus 4,141,54. itewizlicher ł leider probrosus 156,35. [filo leth [puellarum gaudebat societate laicarum, eique persona] valde onerosa [erat, Greg., Hom. II,38 p. 1642] Wa 65,1;] im Gegensatz zu liob adj.: ter affo guuinnet io zuei uuelfer ... So man in iagon gestat . so heuet er daz liebera uf zuze sinen brusten daz leidera springet uf an in [vgl. dilectum (sc. catulum) ante se in braccchiis fert, odiosum vero post se in dorso, Rem.] Nb 164,12 [138,7/8]; — substant.: leida [omnia ... filius meus diaconus Paulus ... tuae dilectioni poterit enarrare: ut et gaudium commune nobiscum ha- [Bd. 5, Sp. 747] beas, et eos] informes [, qui pro Attici partibus intervenire consueverunt, Decr. Inn. XLI p. 204] Gl 2,126,20 (4 Hss. leidsam; Vok.-Übers. in Verwechslung der lat. Verbalform von informare mit der Adj.-Form von informis); — in best. Fügungen: leid tuon jmdm. etw./ jmdn. verhaßt machen, mit Akk. u. Dat. d. Pers.: sie (die Pharisäer) inan (den geheilten Blinden) sliumo ... wurfen fon in uz sar ..., want er deta in dag leidan O 3,20,168; in Glossen mit nicht übers. facere: leidan odiosum [fecistis me Chananaeis, Gen. 34,30] Gl 1,285,48. [Comm. in Gen. = ebda.] Thoma, Glossen S. 14,35; — leid uuesan/sîn (jmdm.) verhaßt, widerwärtig, verdrießlich, unlieb sein, mit Dat. d. Pers.: ardruzzit zurlustit leid ist mir der lip taedet me vitae meae [Gen. 27,46] Thoma, Glossen S. 8,9, ähnl. Nb 201,6 [166,15]. Np 76,3. iz (munus tuum ante altare) ist êr (vor der Versöhnung) ... gote filu leidaz O 2,18,24. ni bristit, ni thu hortist, wio leid ther anderer (Kain) ist Oh 39. nid ..., then Cain io habeta, ther si uns leid 136. daz mir mit unrehte leidiu ist uindicta originalis peccati NpNpw 42,2. haeretici sint mir desde leider, daz sie iehent ze dir geselliscefte W 13,11 [53,28]; ferner: O 3,24,112. Nb 82,12 [71,8]. NpNpw Cant. Deut. 17; im Gegensatz zu liob adj.: ziu sint dir die nu leide . die dir êr uuarin liebe Np 73,1; ferner: Nb 164,15 [138,10]; in einer Glosse mit nicht übers. esse: letha hatilina [eritis] odio [omnibus propter nomen meum, Matth. 10,22] Gl 4,288,30 = Wa 49,7. 2) böse, übel, unheilvoll; schmerzlich: leidaz [mollitus his et talibus brevem deus iram refrenat temperans oraculum prosper] sinistrum (minacem) [Prud., H. ieiun. (VII) 173] Gl 2,523,31. mit leidan [Abram] sinistris (Glosse: contrariis) [excitatus nuntiis, ders., Psych., Praef. 19] 591,31. to habeta mih tiu leida stunda nah kenomen . ih meino diu iungesta paene merserat tristis hora caput meum Nb 8,17 [7,11]. mina leidun stiga an dero ih kieng fone dir [vgl. semitam ... meam ... malam, quam ille ambulaverat, Aug., En.] NpNpw 138,3; hierher vielleicht auch: daz ... disiu leida uuerltfinstri dero mannilichen irdriezen mag . zestoret uuerde [vgl. petit ... propheta iniquitatem mundi istius destrui, Cass.] Np 11,1; substant.: leides [quid mihi accidit] triste [? Eccli. 5,4] Gl 1,566,32 (1 Hs. unfrô). leides [si nihil] sinistrum [vanae minentur umbrae, Prud., H. a. somn. (VI) 123] 2,490,25. ther mit giloubu thaz geduat, ... nist themo ser bizeinit noh leides wiht gimeinit [vgl. qui crediderit in eum, non iudicatur, Marg. nach Joh. 3,18] O 2,12,82. ube demo leides ieht pegagenet cui si quid eveniat adversi Nb 285,8 [219,28]; — als Attrib. zu tiufal: vnde stiez er gentes uz fone iro gesihte. So tuot er noh malignos spiritus (die leiden tiefela) . die gentilium errorum auctores sint Npgl 77,54; — leidiu (thing) Unheil: diu iar . an dien uuir leidiu ding sahen. Do leidiu . nu liebiu . uuanda uuir dannan gebezzerote bin annis quibus vidimus mala Np 89,15; — jmdm. leid uuerdan zum Kummer gereichen, mit Dat. d. Pers. (vgl. auch leid st. n. 1): ward in (den Emmausjüngern) sar tho filu leid, thaz er (Jesus) sih sar fon in firmeid, thaz muasin sih sin frowon joh inan lango scouon O 5,10,21. Komp. mazleid; Abl. leido; leid st. n., leidnissa, -leido; leiden, leidên, leidôn; vgl. AWB leidôr, AWB leidag, -îg, AWB leidlîh, AWB leidsam, AWB leidunt, AWB leidazzen. Vgl. Schwab, Ausdrücke der Abneigung S. 110 ff. [Woitkowitz] [Bd. 5, Sp. 748] |
| |