| - -leibo
- leich
- leichalmo
- leid, adj.
- leid, st. n.
- leida, st. sw. f.
- leida
- leidag, adj.
- leidîg, adj.
- leidagôn, sw. v.
- leidgôn, sw. v.
- gi-leidagôn, sw. v.
- gi-leidgôn, sw. v.
- leidagunga, st. f.
- leidâri, st. m.
- leidasampt
- leidazzâri, st. m.
- leidazzen
- leidazzento, adv.
- leidazzunga, st. sw. f.
- leiddemes
- leiden, sw. v.
- leidên, sw. v.
- leideren
- leidesterre, mfrk. sw. m.
- leidfiruuîz, st. m.
- leidholz, st. n.
- -leidî
- leidîg
- leidgî, st. f.
- leidigist
- leidgôn
- gi-leidgôn
- leiditzoht
- leidlîh, adj.
- leidlîhhên, sw. v.
- leidlîhhî
- leidlîhho, adv.
- leidlust, st. f.
- leidnissa, st. f.
- leido, adv.
- -leido, sw. m.
- leidogen
- leidoges
- leidogilîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidolîh, Subst.-Adj.-Verb.
- leidon
- leidôn, sw. v.
- fir-leidôn, sw. v.
- leidônto, adv.
- leidôr, adv. comp. u. interj.
- leidra
- leidsam, adj.
- leidsamî, st. f.
- leidsamida, st. f.
- leidsamlîh, adj.
- leidsamôn, sw. v.
- leidsamunga, st. f.
- leidsang, st. n.
- leidsêr, st. n.
- leidtât, st. f.
- leidud
- leidunga, st. f.
- leidunt, st. f.
- leiduuenti, st. n.
- leiduuentîg, adj.
- leiduuentgî, st. f.
- leigenbrôt, st. n.
- leigo, sw. m.
- leih, adj.
- leih, st. m.
- gi-leih, st. n.
- gi-leihhi, st. n.
- leihfahs, st. n.
- -leihha
- leihhen, sw. v.
- gi-leihhen, sw. v.
- -leihhi
- gi-leihhi
- leihhilo, sw. m.
- leihhôd, st. m.
- leihman, st. m.
- lei:ihhiu
- leiken
- leiclîh, adj.
- leim, st. m.
- leim
- leimag, adj.
- leimîg, adj.
- leimâri, st. m.
- leimbilidâri, st. m.
- leimbilideri, st. m.
- leimîg
- leimîn, adj.
- leimnari
- leimo, sw. m.
- leimuuurhto, sw. m.
- lein
- lein
- leine, frühnhd. st. sw. f.
- [h]leinen, sw. v.
- ûf-ir-[h]leinen, sw. v.
- leinvloke
- leirum
- -leisa
- leisanôn, sw. v.
- leisanen, sw. v.
- leisanônto, adv.
- .leiscanten
- -leiso
- leisôd, st. m.
- leist, st. m.
- leisto, sw. m.
- -leist
- -leistâra
- -leistâri
- -leistârin
- leisten, sw. v.
- gi-leisten, sw. v.
- leistento, adv.
- -leisti
- -leistî
- gi-leistî, st. f.
- gi-leisti, n.
- -leistida
- leisto
- leita, st. f.
- -leita, st. f.
- -leita, sw. f.
- [h]leitar, st. f.
- [h]leit(a)ra, st. sw. f.
- [h]leitarboum, st. m.
- leitâri, st. m.
- leiteri, st. m.
- fir-leitâri, st. m.
- fir-leiteri, st. m.
- [h]leitarsprozzo, sw. m.
- leitecha
- leiten, sw. v.
- aba-leiten, sw. v.
- ana-leiten, sw. v.
- bi-leiten, sw. v.
- thuruh-leiten, sw. v.
- fir-leiten, sw. v.
- fram-gi-leiten, sw. v.
- furi-leiten, sw. v.
- gi-leiten, sw. v.
- in-leiten, sw. v.
- in-gi-leiten, sw. v.
- int-leiten, sw. v.
- ir-leiten, sw. v.
- ubar-leiten, sw. v.
- ûf-leiten, sw. v.
- umbi-leiten, sw. v.
- ûz-leiten, sw. v.
- ûz-gi-leiten, sw. v.
- uuidar(i)-leiten, sw. v.
- zuo-leiten, sw. v.
- zuo-gi-leiten, sw. v.
- fir-leitenî, st. f.
- leitent, st. m.
- leitento, adv.
- leitezôha, sw. f.
- leitfaz, st. n.
- gi-leiti, st. n.
- leitî, st. f.
- fir-leitî, st. f.
- leitid, st. m.
- leitida, st. f.
- fir-leitida, st. f.
- fir-leitidî, st. f.
- leitido, sw. m.
- leitidtuom, st. m. n.
- fir-leitîg, adj.
- leitigist
- leitkauf
- leitliche
- leito, sw. m.
- fir-leito, sw. m.
- leito
- leitôn, sw. v.
- ana-leitôn, sw. v.
- leitoten
- leitsamādan
- fir-leitunga, st. f.
- leizzen
- leckâri, st. m.
- lecken, sw. v.
- leckispiz, st. m.
- leckôn, sw. v.
- gi-leckôn, sw. v.
- lectener, mhd. st. m.
- lector, st. m. n.
- lectar, st. m. n.
- lectur, st. m. n.
- lectri, st. n.
- lecteri, st. n.
- leczenære, mhd. st. m.
- lecz(i)a, st. sw. f.
- leczrî, st. f.
| | -leibo vgl. after-, ?ubarleibo.
leich Gl 3,227,39 s. AWB thioh.
leichalmo Gl 3,448,39 s. AWB johhalmo.
leid adj., mhd. Lexer leit, nhd. leid; as. lêđ, mnd. lêit, mnl. leet; afries. leth, led; ae. láđ; an. leiðr. — Graff II,170 f. laid-: nom. sg. m. -er Gl 2,598,23; nom. sg. n. -az 481,45; leid: Grdf. 1,544,7 (Würzb. Mp. th. f. 3, 9. Jh.). 2,756,30. Thoma, Glossen S. 8,9. O 3,24,112 (PV). 5,10,21. Oh 39. 136. Nb 82,12. 201,6 [71,8. 166,15]. Np 76,3; nom. sg. m. -]er Gl 1,533,28 (M, 5 Hss.). 538,54 (M, 6 Hss.). 2,77,39. 771,26. 3,254,2 (SH a 2, 2 Hss.). 4,141,54. 156,35 (beide Sal. c); -]ir 1,533,29 (M). 538,55 (M, 2 Hss.); -]o 2,1,21; nom. sg. n. -]az 1,566,33 (M). O 2,18,24. 3,24,112 (F); -]iz Gl 1,566,33 (M, 2 Hss.); nom. sg. f. -]iu 2,413,41. NpNpw 42,2; -]a Gl 2,400,27. Nb 8,17 [7,11]. Np 11,1; gen. sg. n. -]es Gl 1,566,32 (M, 5 Hss.; kaum zu leid st. n., s. u.). 2,490,25 (kaum zu leid st. n., [Bd. 5, Sp. 746] s. u.). O 2,12,82. Nb 285,8 [219,28]; acc. sg. m. -]an 1,285,48 (Jb-Rd). O 3,20,168; -]on Gl 2,705,24 (lat. acc. pl.); -]en 605,52 (M; lat. nom. sg.). Thoma, Glossen S. 14,35; acc. sg. n. -]az Gl 2, 523,31 (Bern 264, 9. Jh.); acc. sg. f. -]a 1,544,12. 2,3,51; -]ûn Np 138,3; -]en Npw ebda.; nom. pl. m. -]e NpNpw Cant. Deut. 17. Np 73,1; dat. pl. -]an Gl 2,591,31; -]en 551,39. 660,25; acc. pl. m. -]a 126,20 (M); -]en Npgl 77,54; acc. pl. n. -]iu Np 89,15. ebda. (oder nom. pl.?); -]en Gl 2,412,53; comp.: nom. sg. n. -]era Nb 164,12. 15 [138,7/8. 10]; nom. pl. m. -]er W 13,11 (BCFK) [53,28] (zur endungslosen Form vgl. Franck, Afrk. Gr.2 § 163, Behaghel, Synt. 1 § 112). — leder: nom. sg. m. Schlechter, Aratorgl. S. 328,1 (mus. Brit. Add. 18363, 10. Jh.?). — leyther: comp. nom. pl. m. WA 13,11 (zur endungslosen Form vgl. o. u. Beitr. 22,499 § 43; nach ebda. 500 § 44 Adv.); [leth: Grdf. Wa 65,1;] nom. pl. m. -]a Gl 4,288,30 = Wa 49,7 (Ess. Ev., 10. Jh.). [Auf ae. Vorlage beruhend (vgl. Michiels S. 35): luad: nom. sg. m. n. Gl 2,597,49 (Ld.; statt laad, vgl. a. a. O.); leader: nom. sg. m. ebda. (Sg 299, 9. Jh.).] 1) verhaßt, widerwärtig, lästig, verdrießlich, unlieb, garstig; schändlich, abscheulich; verfluchenswert: leider [vir versutus] odiosus [est, Prov. 14,17] Gl 1,533,28 (1 Hs. leidîg). leider [oratio eius erit] execrabilis [ebda. 28,9] 538,54. leid [eo quod] exosam (Hs. exossa) [habuerint disciplinam, ebda. 1,29] 544,7. leida exosam (odiosam) [ebda.] 12. leido teil prahta [sed pater] invisus sortem [non] contulit [aequam, Av., Poem. lib. 2,187] 2,1,21. leida invisam [sibimet frendens qui crescere turbam, ebda. 5,24] 3,51. leider invisus [... omnibus vigebat luxuriae Nero saevientis, Boeth., Cons. 3,4 p. 60,3] 77,39. diu leida invisa (Glosse: odiosa) [nam vicinitas lucis ... fugat satellites, Prud., H. ad galli cant. (I) 41] 400,27, z. gl. St. leidiu 413,41. leiden invidiosa [videt tumulorum milia circum, ders., Symm. I,516] 412,53. laidaz [infame monstrum, vilis,] intestabilis (Glosse: detestabilis) [, tu (sc. Romanus) ventilator urbis, ders., P. Rom. (X) 77] 481,45. leiden [captivus pudor] ingratis [addicitur aris, ders., Symm. II,1070] 551,39. [luad [zu: ut] invisum [his hominum genus ex omnibus locis ... pelleretur, Ruf., Hist. eccl. IX,7 p. 819, oder zu: posteaquam ... deo atque hominibus] invisum [... interiit impiorum hominum genus, ebda. X,1 p. 859] 597,49.] 598,23 (Hs. invisus; zum lat. Kontext vgl. Glogger, Diss. S. 62, zur Verwandtschaft beider Hss. vgl. Michiels S. 29). leiden invisum [ebda. IX,7 p. 819] 605,52. leiden ingratis [offer te ... periclis, Verg., A. VII,425] 660,25. then leidon (sc. rat, vgl. Steinm.) [fas mihi Graiorum] sacrata [resolvere iura, fas odisse viros, ebda. II,157] 705,24 (in interpretierender Übers.; oder in Verwechslung mit exsecrata übers.?). leid [quia obnoxius episcopis] inplacabilis [erat, Sulp. Sev., Dial. 3,11 p. 209] 756,30. leider [caelo terraeque] perosus [inter utrumque perit, Ar. I,90] 771,26, z. gl. St. odiosus leder execrabilis Schlechter, Aratorgl. S. 328,1. leider probrosus Gl 3,254,2. exosus 4,141,54. itewizlicher ł leider probrosus 156,35. [filo leth [puellarum gaudebat societate laicarum, eique persona] valde onerosa [erat, Greg., Hom. II,38 p. 1642] Wa 65,1;] im Gegensatz zu liob adj.: ter affo guuinnet io zuei uuelfer ... So man in iagon gestat . so heuet er daz liebera uf zuze sinen brusten daz leidera springet uf an in [vgl. dilectum (sc. catulum) ante se in braccchiis fert, odiosum vero post se in dorso, Rem.] Nb 164,12 [138,7/8]; — substant.: leida [omnia ... filius meus diaconus Paulus ... tuae dilectioni poterit enarrare: ut et gaudium commune nobiscum ha- [Bd. 5, Sp. 747] beas, et eos] informes [, qui pro Attici partibus intervenire consueverunt, Decr. Inn. XLI p. 204] Gl 2,126,20 (4 Hss. leidsam; Vok.-Übers. in Verwechslung der lat. Verbalform von informare mit der Adj.-Form von informis); — in best. Fügungen: leid tuon jmdm. etw./ jmdn. verhaßt machen, mit Akk. u. Dat. d. Pers.: sie (die Pharisäer) inan (den geheilten Blinden) sliumo ... wurfen fon in uz sar ..., want er deta in dag leidan O 3,20,168; in Glossen mit nicht übers. facere: leidan odiosum [fecistis me Chananaeis, Gen. 34,30] Gl 1,285,48. [Comm. in Gen. = ebda.] Thoma, Glossen S. 14,35; — leid uuesan/sîn (jmdm.) verhaßt, widerwärtig, verdrießlich, unlieb sein, mit Dat. d. Pers.: ardruzzit zurlustit leid ist mir der lip taedet me vitae meae [Gen. 27,46] Thoma, Glossen S. 8,9, ähnl. Nb 201,6 [166,15]. Np 76,3. iz (munus tuum ante altare) ist êr (vor der Versöhnung) ... gote filu leidaz O 2,18,24. ni bristit, ni thu hortist, wio leid ther anderer (Kain) ist Oh 39. nid ..., then Cain io habeta, ther si uns leid 136. daz mir mit unrehte leidiu ist uindicta originalis peccati NpNpw 42,2. haeretici sint mir desde leider, daz sie iehent ze dir geselliscefte W 13,11 [53,28]; ferner: O 3,24,112. Nb 82,12 [71,8]. NpNpw Cant. Deut. 17; im Gegensatz zu liob adj.: ziu sint dir die nu leide . die dir êr uuarin liebe Np 73,1; ferner: Nb 164,15 [138,10]; in einer Glosse mit nicht übers. esse: letha hatilina [eritis] odio [omnibus propter nomen meum, Matth. 10,22] Gl 4,288,30 = Wa 49,7. 2) böse, übel, unheilvoll; schmerzlich: leidaz [mollitus his et talibus brevem deus iram refrenat temperans oraculum prosper] sinistrum (minacem) [Prud., H. ieiun. (VII) 173] Gl 2,523,31. mit leidan [Abram] sinistris (Glosse: contrariis) [excitatus nuntiis, ders., Psych., Praef. 19] 591,31. to habeta mih tiu leida stunda nah kenomen . ih meino diu iungesta paene merserat tristis hora caput meum Nb 8,17 [7,11]. mina leidun stiga an dero ih kieng fone dir [vgl. semitam ... meam ... malam, quam ille ambulaverat, Aug., En.] NpNpw 138,3; hierher vielleicht auch: daz ... disiu leida uuerltfinstri dero mannilichen irdriezen mag . zestoret uuerde [vgl. petit ... propheta iniquitatem mundi istius destrui, Cass.] Np 11,1; substant.: leides [quid mihi accidit] triste [? Eccli. 5,4] Gl 1,566,32 (1 Hs. unfrô). leides [si nihil] sinistrum [vanae minentur umbrae, Prud., H. a. somn. (VI) 123] 2,490,25. ther mit giloubu thaz geduat, ... nist themo ser bizeinit noh leides wiht gimeinit [vgl. qui crediderit in eum, non iudicatur, Marg. nach Joh. 3,18] O 2,12,82. ube demo leides ieht pegagenet cui si quid eveniat adversi Nb 285,8 [219,28]; — als Attrib. zu tiufal: vnde stiez er gentes uz fone iro gesihte. So tuot er noh malignos spiritus (die leiden tiefela) . die gentilium errorum auctores sint Npgl 77,54; — leidiu (thing) Unheil: diu iar . an dien uuir leidiu ding sahen. Do leidiu . nu liebiu . uuanda uuir dannan gebezzerote bin annis quibus vidimus mala Np 89,15; — jmdm. leid uuerdan zum Kummer gereichen, mit Dat. d. Pers. (vgl. auch leid st. n. 1): ward in (den Emmausjüngern) sar tho filu leid, thaz er (Jesus) sih sar fon in firmeid, thaz muasin sih sin frowon joh inan lango scouon O 5,10,21. Komp. mazleid; Abl. leido; leid st. n., leidnissa, -leido; leiden, leidên, leidôn; vgl. AWB leidôr, AWB leidag, -îg, AWB leidlîh, AWB leidsam, AWB leidunt, AWB leidazzen. Vgl. Schwab, Ausdrücke der Abneigung S. 110 ff. [Woitkowitz] [Bd. 5, Sp. 748]
leid st. n., mhd. Lexer leit, nhd. leid; as. lêđ, mnd. lêit, mnl. leet; afries. leth, led; ae. láđ. — Graff II,171 f. leid: nom. sg. Gl 2,76,39. 570,56 (2 Hss.). Schlechter, Aratorgl. S. 367,13. S 66,9 (Musp.). O 2,16,18. 3,18,68. 5,7,22. 9,16. 23,83. 254. Oh 98. Nb 8,1. 32,3. 268,24. 282,17. 287,4 (oder pl.). 8. 304,22 [6,29. 26,4. 209,12. 218,7. 221,2. 4. 232,29]. NpNpw 34,26. 118 S,139. Np 7,17. 9,Diaps. 7. 77,64; gen. sg. -]es Gl 2,168,10 (clm 6277, 9. Jh.). 419,7. S 144,28 (BB = 26 WB). 154,50. O 2,24,18. 3,1,17. 24,16. 76. 5,20,104 (FP). Nb 73,2. 76,23. 227,1. [62,9/10. 65,30. 183,5]. NpNpw 22,4. 37,11 (2). 106,39. W 10,4 [51,4]; dat. sg. -]e Gl 1,454,50 (M, 6 Hss.). 710,26 (2 Hss.). 761,13. 58. 793,43. 2,223,22 (clm 18550,1, 9. Jh.). 5,12,25 (Augsb. Arch. 6, Gll. 10. Jh.). Thoma, Glossen S. 22,2. O 1,28,2. 2,6,23. Nb 47,2. 74,16. 227,11. 265,7 [38,4. 63,25/26. 183,12. 207,5]. NpNpw 30,11 (2). 106,26. 118 M,94. U,158. Np 54,3; -]a Gl 1,454,54 (M); acc. sg. -] 403,26 (M, 5 Hss.). 768,26. Thoma, Glossen S. 16,20. O 3,11,8. 24,52. 5,22,8. Oh 12. Ol 41. Nb 36,21. 37,10. 141,19 [29,29. 30,12. 120,12]. NpNpw 26,4. Np 7,5 (oder pl.). 15. 42,5. 88,50. 132,2; instr. -]u O 1,28,3; nom. pl. -] Gl 2,666,30; dat. pl. -]on O 5,7,25 (FP, -o- korr. aus e V); -]en Nb 43,27 [35,18]; -]in Npgl 87,4; acc. pl. -] Np 20,12. Npgl 103,17; led: acc. sg. Gl 1,403,27 (M, vgl. Gl 5,91,20). — leith: nom. sg. Gl 2,610,29. WA 11,2 (-ey-); gen. sg. -]es OV 5,20,104. WA 10,4 (-ey-); dat. sg. -]e Gl 1,710,26 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.); leht: nom. pl. Gl 4,302,59 = Wa 60,6 (Ess. Ev., 10. Jh.; zu -ht für th vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 154 Anm. 6). [— leiđ: acc. sg. Pk 114,3; leđ: nom. pl. ebda.]. In späten Belegen (vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 167 Anm. 6): leit: nom. sg. Gl 4,148,20 (Sal. c). Npw 7,17. 9,30. W 11,1 [51,11]; acc. sg. Gl 1,403,27 (M). Npw 7,4 (oder pl.). 15. 42,5. 132,2; acc. pl. -] 20,12. Verstümmelt: ..de: dat. sg. Meineke, Basler Fragm. S. 107,27 (M). Hierher wohl auch: leid-: dat. sg. -e Gl 1,466,15 (M, 4 Hss.); -a 16 (M, 2 Hss.); anders Steinm. Gl 5,413,11, der Verschr. für eid annimmt. Hierher als Verschreibung (?): leip: nom. sg. Gl 1,585,42 (Rb). leid st. n. läßt sich bes. im artikel- u. attributlos gebrauchten Gen. Sing. vom substant. Adj. leid nicht immer abgrenzen. Vgl. daher auch die Belege unter leid adj. 1) erfahrenes Leid, Übel, Unheil, Unglück; Schmerz, Kummer, Bekümmernis, Trauer; Qual; auch Verdruß, Entrüstung, Grimm: leid .i. stal (2 Hss. ohne stal, 1 Hs. dafür stat) [non est qui] vicem [meam doleat, 1. Reg. 22,8] Gl 1,403,26. vora leide giporan vurtun venerunt filii (Israel) usque ad partum [, et vires non habet parturiens, 4. Reg. 19,3] 454,50. Meineke, Basler Fragm. S. 107,27 (zum Verständnis der Glossierung vgl. ebda. S. 124). leid comane unęrhaftemo [in dormiendo ... non senties dolorem, Vigilia, cholera, et] tortura viro infrunito [Eccli. 31,23] Gl 1,585,42. leide [si autem venerit Timotheus, videte ut sine] timore [sit apud vos, 1. Cor. 16,10] 761,58. stigmata anemale ceichan ander leid manegez [zu: ego enim] stigmata [domini Iesu in corpore meo porto, Gal. 6,17] 768,26. aderat tibi .i. malum leid [zu:] aderat [quod adesse noluisses, Boeth., Cons. 3,3 p. 56,20] 2,76,39, z. gl. St. tes tu ... dir leid habetost . taz tu haben neuuoltist Nb 141,19 [120,12]. heizsi leides [cum post paululum haec ipsa quae pertulerint, ad memoriam revocant,] igne [se (die Langmütigen)] doloris [inflammant, Greg., Cura 3,9 p. 44] Gl 2,168,10. demo leide [paupercula (sc. Jerusalem)] tempestate [convulsa, ebda. 3,2 [Bd. 5, Sp. 749] p. 36 = Is. 54,11] 223,22. leides [serpit per omne corpus Lethaea vis, nec ullum miseris] doloris [aegri patitur manere sensum, Prud., H. a. somn. (VI) 19] 419,7. leid [morte maritalis dabat] indignatio [paenas, ders., Symm. I,476] 570,56. leith [ubi ira et] aegritudo [permixta sunt, cum maxuma cura ultum ire iniurias festinat, Sall., Iug. 68 p. 310,1] 610,29. leit lamen 4,148,20 (falsches Lemma, zu lamentatio? Vgl. Steinm.). naturale est mulieribus ut tristia earum iro leht [Randgl. zu: (Iudaei) secuti sunt eam (Marthas Schwester Maria) dicentes: quia vadit ad monumentum (des Lazarus),] ut ploret ibi [Joh. 11,31] 302,59 = Wa 60,6. leid [(Maria) restituit, quod prima (Eva) tulit. Non voce querelas excitet, aut gemitu moerentia corda fatiget antiqua pro lege] dolor [Ar. I,62] Schlechter, Aratorgl. S. 367,13. sin leid merontes [an perturbati et dolentis (sc. Josephs) verba,] sua mala [etiam hinc] exaggerantis [? Comm. in Gen., PL 107,625 B] Thoma, Glossen S. 16,20. ich bin sculdig in sunthafter unfroude, ... in trurigheite, in chlagasere, und in alles leides unmezze unde missetroste S 144,28 (BB = 26 WB). salig thie armherze, joh thie armu wihti smerze, then muat zi thiu gigange, thaz iro leid sie irbarme O 2,16,18. in in (sc. minen suaren sunton) irhuggu ih ... leides filu seres; riuzit mir thaz herza, thaz duat mir iro smerza 3,1,17. (das kanaanäische Weib) giklagota ekrodo ira ser, thaz ira managfalta leid 11,8. thaz steinina herza (der aufgebrachten Juden) ruarta tho thiu smerza, ruarta tho thiz selba leid, thaz emmizigen fruma meid 18,68. thaz tod (des Lazarus) ... sus leides unsih fulti 24,16. ser joh leid ... ist mir (d. i. Maria Magdalena) harto gidan 5,7,22. er (der Emmausjünger) iz zurnti, thaz leid, thaz inan ruarta, thaz gener es ni fualta 9,16. ni fand in iu wiht guates noh liabes mines drostes leithes, theih githulta 20,104. [umbibigeuun mik leđ dotthes circumdederunt me dolores mortis Pk 114,3.] leid habet mih alten getan dolor iussit inesse suam aetatem . s. ideo suam . quia citius cogit senescere Nb 8,1 [6,29]. taz tie herte uuortenen gesuulste . fone anauallonten leiden ut quae influentibus perturbationibus induruerunt . in tumorem 43,27 [35,18]. mih mines leides noh to unfertrostet habende nondum penitus oblitus insiti maeroris 227,1 [183,5]. ziu ... leid tie guoten drucche . fure die ubelen cur ... scelerum ... supplicia bonos premant 268,24 [209,12]. nioman neuuunderot sih . taz in (sc. ubelen) leid keskihet de tristibus quidem nemo miratur 287,8 [221,4]. (synagoga Iudeorum) begonda unreht peren . do si Christum erist anariet. Vnde do iu habeta si leid infangen in iro herzen . uuanda er (Jesus) quad ... uultis facere uoluntatem patris uestri diaboli. Daranah gebar si daz unreht ecce parturivit iniustitiam et concepit dolorem . et peperit iniquitatem NpNpw 7,15. vnder sinero (antichristi) zungun . liget leid unde arbeit. An dero zungun ouget er guot sub lingua eius labor et dolor 9,Diaps. 7 (= Npw 9,30). dien min leid lieb ist qui gratulantur malis meis 34,26. iro sela sleuuet in demo leide anima eorum in malis tabescebat 106,26. die uuurden gemuohet fone dero bino uueuuon . unde leides vexati sunt a tribulatione malorum et dolore 39. vuanda min sela irfullet ist . malis (mit leidin). Vuelen? nals peccatis (mit sundon) . nube dolore (mit sere) . unde tristitia (mit unfrouui) Npgl 87,4. nesehent daz niet ana, uuelihes leides ih lebe W 10,4 [51,4]; ferner: O 3,24,52. 76. 5,7,25. Nb 32,3 (maeror). 36,21 (malum). 37,10 (sarcina). 47,2 (maeror). 73,2 (malum). 74,16 (malum). 227,11 (dolor). 304,22 [26,4. 29,29. 30,12. 38,4. 62,9/10. 63,25/26. 183,12. 232,29]. NpNpw 7,17 (dolor). 22,4 (malum). 30,11 (2, 1 Beleg dolor). 37,11 (2). 42,5. 118 S,139. U,158. [Bd. 5, Sp. 750] Np 77,64. W 11,1 [51,11]; — das Leid im Diesseits (auch im Gegensatz zur Freude im Jenseits): uns ist leid hiar managaz thorot (im Himmelreich) ni sorgen wir bi thaz O 5,23,83. thin gibot ih ofto meid, bi thiu thulta ih thrato manag leid Oh 12; ferner: O 5,23,254. Ol 41; — das Leid als Qual in der Hölle: ipu sia (die Seele) daz satanazses kisindi kiuuinnit, daz leitit sia sar, dar iru leid uuirdit, in fuir enti in finstri S 66,9. in dero hello da ist ... leides unende 154,50. [freson helli fundun mik erithi endi leiđ fand ik pericula inferni invenerunt me tribulationem et dolorem inveni Pk 114,3;] ferner: O 1,28,3. 2,24,18; — in formelhaften Verbindungen: im Gegensatz zu liob st. n. (vgl. auch Jeep, Wortpaare S. 55 f.): ube du zalost . unde chostost . uuaz tu noh eigist peidero . leides ioh liebes si consideres numerum modumque laetorum vel tristium Nb 76,23 [65,30]. uuelih ununderskeit mag unrehtera sin . tanne gelicho . guoten . ioh ubelen . lieb unde leid pegagene? quam ut bonis contingant . tum adversa . tum prospera . malis etiam tum optata . tum odiosa 282,17 [218,7]. dar (im Himmelreich) tag âne naht ist . dar lib âne tod ist . dar lieb âne leid ist NpNpw 26,4. nu sprechent martires. Vuar sint dine altun genada ... Nehaben uuir leid fure lieb? Np 88,50; ferner: Nb 287,4 [221,2] (tristia); in Parallele mit tod: thie selbun gotes liuti ... sint thar (im Himmelreich) ... âna toth inti âna leid O 5,22,8; — in der Verbindung zi (...) leide zum Leid, zum Unglück (mit Dat. d. Pers.): uę enim mihi est i. ad magnum vae et dolorem pro ve ce mihilemo leide [zu:] vae enim mihi est [, si non evangelizavero, 1. Cor. 9,16] Gl 1,761,13. in mina uuenecheit ce minemo leide in meam [hoc fecistis] miseriam [Comm. in Gen. = Gen. 43,6] Thoma, Glossen S. 22,2. er was thes aphules frou joh uns zi leide er nan (d. i. Adam den Apfel) kou O 2,6,23; ferner: 1,28,2; zi leide tuon zu Leide tun: dien filo ze leide getan ist qui grave quid acerbumque perpessi sunt Nb 265,7 [207,5]; zi leide uuerdan zum Unglück gereichen: ze leide ist mir uuorden daz ih min uuolta sin NpNpw 118 M,94. 2) Leid verursachende Tat, Gewalttat, Unrecht, Verfolgung, Kränkung, Böses (zur Bed. vgl. Maurer, Leid S. 70 f.): leide [non resistere] malo [Matth. 5,39] Gl 1,710,26. 5,12,25. leide [(deus) iustum Lot oppressum a nefandorum] iniuria [... eripuit, 2. Pet. 2,7] 1,793,43. Johane ouh hiar leid kleib Oh 98. uuanda sie (d. i. alle die dih hazzent) ufen dih (Jesus) schielten diu leid quoniam declinaverunt in te mala NpNpw 20,12. uuanda sie (die Apostel) ... nehein leid neforhton umbe in (Christus) zelidenne [vgl. persecutionem passi sunt, Aug., En.] 132,2. unde tuont sie in molestias (uuidermuote) alde scandala (leid) Npgl 103,17 (Npw 18 zureuuareda); ferner: Np 54,3; im Gegensatz zu liob st. n.: ube diz unreht ist in minen handen . daz ih mir leid umbe lieb tuonten Sauli unde Absaloni . daraafter lonota . so uallo ih mit rehte si est iniquitas in manibus meis . si reddidi retribuentibus mihi mala . decidam merito NpNpw 7,5 (= Npw 4); spez.: Wunde, körperliche Verletzung: leid [credo (spricht Venus zu Juppiter), mea] volnera [restant et ... mortalia demoror arma, Verg., A. X,29] Gl 2,666,30. 3) Verfluchung: mit leide [iuraveruntque domino voce magna ... omnes qui erant in Iuda] cum execratione [: in omni enim corde suo iuraverunt, 2. Paral. 15,15] Gl 1,466,15 (2 Hss. mit eide, s. o. Formenteil). Abl. leidolîh; vgl. AWB leidag, -îg, AWB leidlîh, AWB leidsam, AWB leidazzen. [Woitkowitz] [Bd. 5, Sp. 751]
leida st. sw. f., mhd. leide st. f., frühnhd. leide; mnd. lêide, mnl. lede; ae. lǽđđ[u]; an. leiða. — Graff II,172. Stark: leida: nom. pl. Gl 1,202,10 (Ra); leitha: dass. ebda. (K); hierher wohl auch: leitha: nom. sg. 68,14 (K). Schwach: leidun: acc. sg. Gl 2,564,23; leithun: dass. ebda. Hierher (?): laida: nom. sg. Gl 1,48,33 (PaK; Splett, Stud. S. 103 hält einen Ansatz leita ‘Rechtfertigung’ für wahrscheinlicher; vgl. dazu Wißmann S. 94). (verleumderische) Anklage, böswillige Beschuldigung: laida excusatio Gl 1,48,33 (fälschlich accusatio übers.? Vgl. dazu Splett, Stud. S. 103). harm edho leitha rogenti luckiu calumnia vel accusatio falsa 68,14 (K; Pa leidâri; z. St. vgl. a. a. O. S. 128). leitha pisuuihhitha ahtnessi lenocinia seducciones persecuciones 202,10 (Übers. wohl von persecutio ausgehend, vgl. a. a. O. S. 282). leidun [veris refutat medicus hanc] calumpniam [Prud., P. Rom. (X) 981] 2,564,23.
leida Nr 671,8 (Hs. G = S. CLXIX,21) [156,24] s. AWB legida.
leidag, -îg adj., mhd. Lexer leidec, leidic, nhd. leidig; mnd. lêidich. — Graff II,175. leid-eg: Grdf. Nk 467,12 (Hs. B = S. CXXXVII,21) [112,16]. NpNpw 37,11. Np 6,11. 41,12. 76,5; nom. sg. m. -]er Nb 253,14 [200,7] (-êr). NpNpw 41,10/11. Np 34,14. 37,7; -]o Nb 23,8 [19,3/4]; nom. sg. f. -]a 297,9 [227,12]; acc. sg. m. -]en 303,17 [232,8/9]; nom. pl. m. -]e Np 89,7. 106,27. Cant. Moysi 15; nom. pl. f. -]e Nb 7,7 [6,16]. leid-ic: Grdf. Npw 6,11; -ig: dass. Nb 160,20 [135,18] (vgl. K.-T. 2,135,18). Nk 467,12 [112,16 Anm.]. Npw 41,12; nom. sg. m. -]er Gl 1,533,29 (M). Npw 34,14. 37,7; -]a S 182,5; gen. sg. m. -]in 184,26. 185,43; nom. pl. m. -]e Npw 106,27; -]a Gl 4,73,4 (Sal. a 1); -]i Npw Cant. Moysi 15. 1) betrübt, traurig, beunruhigt, verwirrt (über, von etw.): ir tribent handegen uuig . mit saldolichero. Habent iuuih fasto ze dero ebenmuoti . daz iuuih tiu leidega nesuare ... noh tiu lustsamo neuerchuste iuueres muotes ne vos aut tristis (fortuna) opprimat . aut iocunda corrumpat Nb 297,9 [227,12]. also uuuofenter unde leideger so genideret uuard ih quasi lugens et contristatus . sic humiliabar NpNpw 34,14; ferner: Nb 23,8 [19,3/4]. NpNpw 41,10/11 (tristis); mit Gen.: einer der sin stuont ze stete . leideger des egesen . des imo geskehen uuas sola mens stabilis gemit . super monstra quae patitur Nb 253,14 [200,7]; ferner: 303,17 [232,8/9]; — leidag, -îg uuesan/sîn/uuerdan: uuarmin unde chuelin sint uuideruuartig . so sint ouh uuarmen unde chalten . fro sin unde leidig sin contrarium est ... delectari ad contristari Nk 467,12 [112,16 Anm.]. ziu bist du unfro . unde leideg mina sela quare tristis es anima mea et quare conturbas me? [vgl. turbata est anima mea, Aug., En.] NpNpw 41,12. do uuurten leidege die heresten Idumei tunc conturbati sunt principes Edom Cant. Moysi 15. vuanda uuir ... in dinero heizmuoti leidege bin . fone todes forhtun quia ... in furore tuo turbati sumus Np 89,7; ferner: NpNpw 37,7 (turbatum esse). 11. 106,27 (turbatum esse); mit Gen.: sin leideg iro sundon alle mina fienda conturbentur vehementer omnes inimici mei 6,11; ferner: Np 76,5 (turbatum esse); spez.: über etw. Reueschmerz empfinden: uuaz mag ih choson fone des lichamen lustsami? Tero demo man filo not ist . kerondo . unde dero er samo leidig uuirdet folletanero? quid autem loquar de voluptatibus corporis? Quarum appetentia quidem plena est [Bd. 5, Sp. 752] anxietatis . satietas vero poenitentiae? Nb 160,20 [135,18] (vgl. K.-T. 2,135,18); gepeinigt, zerrissen (zur Bed. vgl. Gruber, Boethius S. 51 f.): leidege musę . lerent mih scriben lacerae camenae dictant mihi scribenda Nb 7,7 [6,16]. 2) verhaßt: leidiger [vir versutus] odiosus [est, Prov. 14,17] Gl 1,533,29 (6 Hss. leid). leidiga invisi sunt 4,73,4. 3) böse: in der Verbindung leidiger fiant als Bez. für den Teufel: leski, trohtin, allaz daz in mir, daz der leidiga uiant inni mir zunta uppigas unta unrehtes odo unsubras precor ..., ut, quicquid impuritatis ... vanitatis aut erroris nequissimus hostis studeat in me accendere, extinguas S 182,5; ferner: 184,26. 185,43. Abl. leidgî; leidagôn, -gôn.
leidagôn, -gôn sw. v., mhd. Lexer leidegen, -igen, frühnhd. leidigen; mnd. lêidigen. — Graff II,175. ge-leidogôter: part. prt. nom. sg. m. Nk 457,28 [102,23 Anm.]; leideg-: 2. sg. -ost Np 143,7; 3. sg. -ôt Nb 76,29 [66,5/6]; 3. pl. -ont Np 17,5. 41,6; 3. pl. conj. -oen Nc 764,15 [80,16]; 3. pl. prt. -oton Np 76,6; ke-: part. prt. -ot 22,4; acc. sg. n. -ôta Nb 162,5 [136,24]; ge-: part. prt. -ot Np 29,8; nom. sg. m. -ôter Nk 457,28 (Hs. B = S. CXXXV,3) [102,23]. leidig-: 3. pl. -ent Npw 41,6; ke-: part. prt. -ot 22,4; ge-: dass. -ot Np 142,4. Npw 29,8. jmdn., etw. mit Leid erfüllen, in Unruhe, Bestürzung versetzen, verwirren, betrüben: ahtost tu dih pe diu unsaligen . uuanda hina ist . taz tih freuta . tiz feret ouh hina . daz tih nu leidegot non est quod te putes miserum . quoniam quae nunc creduntur maesta . praetereunt Nb 76,29 [66,5/6]. unde bizet (voluptas) tanne daz keleidegota herza . mit fasthabigemo bizze et ferit icta corda . nimis tenaci morsu 162,5 [136,24]. nio sie irmarte . diu herzen neleidegoen ne vulgata cieant corda doloribus Nc 764,15 [80,16]. also daz heizet . ube man geleidogoter . eteuuaz sih pilget ut si quis contristatus iracundior sit Nk 457,28 [102,23 Anm.]. din ruota unde din stab . daz chit . dina filla unde dina chestiga . die habent mih ketrostet . nals keleidegot . uuanda ih fone in gebezzorot pin [vgl. (sc. disciplina tamquam virga est baculus) ipsa me non afflixerunt, magis consolata sunt, Aug., En.] NpNpw 22,4. daz du dih fone mir uuantost . unde ih sar geleidegot uuard factus sum conturbatus 29,8. geleidigot uuard min herza in mir in me turbatum est cor meum Np 142,4 (Npw geleidet uuart); ferner: NpNpw 41,6. Np 17,5. 76,6. 143,7 (conturbare). Abl. leidagunga.
gi-leidagôn, -gôn sw. v., mhd. frühnhd. Lexer geleidigen. — Graff II,175 f. ke-leidegot: 3. sg. Np 20,10. gi-leidig-: 2. sg. -ist Gl 2,393,43; ge-: 3. sg. -ot Npw 20,10. jmdn. mit Leid erfüllen, in Bestürzung versetzen: gileidigist [non movet ... pietas veneranda senum, quos temeraria] debilitas (Glossen: deludis, excrucias, foedas) [? Prud., P. Eul. (III) 113] Gl 2,393,43. got keleidegot sie danne in sinero irbolgeni dominus in ira sua conturbabit eos NpNpw 20,10.
leidagunga st. f., mhd. Lexer leidegunge, frühnhd. leidigung. leidegungo: gen. sg. Nb 55,16 [45,26/27]. [Bd. 5, Sp. 753] Unheil, Unglücksschlag: uuaz ist si (sc. murgfara salda) fluhtiga danne . âne uuortzeichen dero chumftigun leidegungo? quid aliud fugax est . quam quoddam iudicium futurae calamitatis? |
| |