Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
leidlîhho bis fir-leidôn (Bd. 5, Sp. 758 bis 760)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis leidlîhho adv., mhd. leidlîche, frühnhd. leidlich; as. lêđlîko, mnd. lê(i)tlĩk(en), mnl. leelike; ae. láđlíce. — Graff II,173.
leid-licho: O 3,17,54.
auf abscheuliche Weise: wib, quad er, ... war sint, thie widorotun thir, thie sih zi thiu hiar fuagtun, so leidlicho nu ruagtun? [vgl. ubi sunt, qui te accusabant? nemo te condemnavit? Joh. 8,10].
 
Artikelverweis 
leidlust st. f. — Graff II,290.
leid-lusti: dat. sg. O 1,20,18. 5,7,34.
Leid, Schmerz: incloub man mit then suerton thaz kind ir then hanton joh zi iro leidlusti nem iz fon ther brusti O 1,20,18; ferner: 5,7,34.
 
Artikelverweis 
leidnissa st. f. — Graff II,175.
leidnissa: acc. pl. Gl 1,271,56 (Jb-Rd).
Abscheulichkeit, Greuel: abhominationes leidnissa idola [zu:] abominationes [enim Aegyptiorum immolabimus domino deo nostro, Ex. 8,26].
 
Artikelverweis 
leido adv., mhd. leide, frühnhd. leid; mnd.ide, mnl. lede; ae. láđe. — Graff II,171.
leido: Nb 123,14 [106,16].
Hierher wohl auch: leido: Gl 2,603,64 (M, clm 18140, 11. Jh.). [Bd. 5, Sp. 759]
verhaßt: Vok.-Übers.: leido [uterque (sc. Saturninus und Basilides) suis in regionibus officinas impiae ac deo] invisae (Hs. invisę) [condidit disciplinae, Ruf., Hist. eccl. IV,7 p. 311] Gl 2,603,64 (zur Interpretation von -ę als Adverbendg. innerhalb der M-Glossare vgl. auch chleino argutę Gl 2,364,47); in der Verbindung leido ist jmd. ist jmdm. widerwärtig, mit Dat. d. Pers. u. zi + Dat. d. Pers.: ze demo uns leido ist . unde den uuir fone diu skihen ... ze demo mag man unsih lucchen . ube man uns so manige tugede beginnet fone imo sagen Nb 123,14 [106,16].
Vgl. leidôr.
 
Artikelverweis 
-leido sw. m. vgl. AWB gotaleido.
 
Artikelverweis 
leidogen, leidoges Gl 1,749,5. 539,14 s. AWB leidôn.
 
Artikelverweis 
leidogilîh Subst.-Adj.-Verb. (vgl. Wilm., Gr. 22 § 371, Gröger § 17 II 1 a. 19).
leido-gi-lih: Grdf. O 5,23,218 (PV); leidi-gi-lich: dass. ebda. (F).
jegliches Leid: (die Seele) blidit sih thar iamer ana sorgun joh ser, joh ana leidogilih.
 
Artikelverweis 
leidolîh Subst.-Adj.-Verb. (vgl. Wilm., Gr. 22 § 371, Gröger § 17 II 1 a). — Graff II,173 s. v. leidlih.
leida-lih: Grdf. O 5,7,23 (PV); leidi-lich: dass. ebda. (F).
jegliches Leid: haben ih zi klagonne joh leidalih zi sagenne.
 
Artikelverweis 
leidon s. AWB leiten.
 
Artikelverweis 
leidôn sw. v., mhd. frühnhd. leiden; as. lêđon, mnd. lêiden, mnl. leden; ae. láđian. — Graff II,176.
laid-: 1. sg. -en Gl 4,29,45 (Sal. a 1; 15. Jh.); part. prs. -onti 1,172,9 (Pa); leid-: 1. sg. -on 4,29,44 (Sal. a 1, 3 Hss.); -en ebda. (Sal. a 1). 128,50 (Sal. c; -ē); 3. sg. -ot Mayer, Glossen S. 97,24 (clm 18550,1, 8. Jh.). Nb 288,24 [222,3] (-ô-). Np 9,9. 50,6. 118 E,39; -et Gl 3,412,44 [HD 2,140]. Npw 9,9. 50,6; 2. sg. conj. -oges Gl 1,539,14 (M, 4 Hss.; zu -g- vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 310 Anm. 4); -igist 15 (M, 2 Hss.; zu -g- s. o.); 3. pl. conj. -on 749,5 (M); -ogen ebda. (M, 2 Hss.; zu -g- s. o.); -un 6 (M); inf. -an 2,110,23 (M, 12. Jh.); part. prs. nom. sg. f. -untiv 443,53; 3. sg. prt. -ota 1,406,24 (clm 9534, 9. Jh.). 2,724,39. Nb 28,9 [23,5]. Npw 105,40; 3. pl. prt. -oton 104,28; 3. pl. conj. prt. -otin F 4,22; ge-: part. prt. -et Npw 142,4; ledeten: 3. pl. prt. 101,10; leitigist: 2. sg. conj. Gl 1,539,15 (M; zu -g- s. o.).
1) jmdn. (verleumderisch) anklagen: leidoges [ne] accuses [servum ad dominum suum, ne forte maledicat tibi, et corruas, Prov. 30,10] Gl 1,539,14. leidogen (2 Hss. noch ruogen) [quod si Demetrius, et qui cum eo sunt artifices, habent adversus aliquem causam ...] accusent [invicem, Acta 19,38] 749,5 (2 Hss. ruogen). leidan [declaratum est enim hos eosdem nuptias] accusare [Conc. Gangr., Praef., Maaßen p. 935] 2,110,23 (4 Hss. leidezan). leidota [Phaedra ... apud maritum eum (sc. Hippolytum) falsi criminis] detulit [Serv. zu Verg., A. VI,445 p. 387] 724,39. leidon accuso 4,29,44. 128,50. daz (die Pharisäer) inan (Jesus) leidotin ut accusarent eum F 4,22. der (Basilius) uuart anabraht . daz er mih leidota . mit tero note des scazzes . tes er sculdig uuas Basilius ... compulsus est in delationem nostri nominis . necessitate alieni aeris Nb 28,9 [23,5]. mannolichen leidot dar (zum Jüngsten Gericht) . alde fersprichet dar sin conscientia [vgl. cogitationibus accusantibus, [Bd. 5, Sp. 760] Aug., En.] NpNpw 9,9, ähnl. Np 118 E,39 (Npw ruogen); ferner: Nb 288,24 [222,3]. NpNpw 50,6.
2) jmdn., etw. verabscheuen, zurückweisen; (jmdn., etw.) verfluchen: leidota sea [David misit nuncios ... ut benedicerent domino nostro: et] aversatus (Hs. aversus) est eos [1. Reg. 25,14, vgl. Vercell. 2,292b] Gl 1,406,24. leiduntiv [illa (die von der Mutter auf dem Land verborgene Eulalia)] perosa [quietis opem, Prud., P. Eul. (III) 41] 2,443,53. leidet execratur 3,412,44 [HD 2,140]. leidot [quos rursum dominus] detestatur [Greg., Cura 1,1, PL 77,15 A] Mayer, Glossen S. 97,24. so tuncheliu herza gab er in, daz si uuare ne taton sines inbotes. ... dar ana skein daz si eiuero inphiengen siniu uuort unde siu leidoton non exacerbavit sermones suos (Np quia exacerbaverunt sermones eius .i. acerbe acceperunt) [vgl. exacerbaverunt autem significat acerbe acceperunt, aut certe iniuriosis abominationibus respuerunt, Cass.] Npw 104,28 (Np leidezton). do balc sih got des alles uuider sinen liut unde leidota sin erbe daz si uuesen scolton abhominatus est hereditatem suam 105,40 (Np leidizta); ferner: 101,10 (Np leidezzen); — im Part. Praes.: verhaßt: laidonti detestandum Gl 1,172,9 (leidên K).
3) etw. in Unruhe versetzen, betrüben: geleidet uuart min herza in mir in me turbatum est cor meum Npw 142,4 (Np gileidigôn).
Abl. leidônto; leida, leidâri, leidunga; vgl. AWB leidunt.
 
Artikelverweis 
fir-leidôn sw. v., mhd. nhd. verleiden; mnd. vorleiden (vgl. Schiller-Lübben 5,391), mnl. verleden. — Graff II,176.
fir-leidot: part. prt. Gl 1,727,20; uer-: dass. Nb 27,20/21 [22,21/22] (-ô-).
jmdn. (verleumderisch) anklagen: firleidot [homo quidam erat dives, qui habebat villicum: et hic] diffamatus [est apud illum quasi dissipasset bona ipsius, Luc. 16,1] Gl 1,727,20. daz er uerleidot uuas poena praeiudicatae accusationis Nb 27,20/21 [22,21/22].

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: