Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
leidtât bis leih (Bd. 5, Sp. 764 bis 765)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis leidtât st. f. — Graff V,331.
leid-tât-: dat. pl. -en Nb 26,18 [21,26]; acc. pl. -e 37,20 [30,19].
Schand-, Übeltat: uuio ofto neuuas ih fore mit minero namehafti uuenegen . die dero heidenon urechi in geniuz arbeita . mit unzalahaften leidtaten? quotiens protexi miseros . quos semper vexabat impunita avaritia barbarorum . i. Gothorum infinitis calumniis? Nb 26,18 [21,26]. aba minemo guote uerstozener . ambahtes indanoter . mit unliumende besmizener . lido ih leidtate . umbe uuolatate ego ... pulsus omnibus bonis . exutus dignitatibus . existimatione foedatus . ob beneficium supplicium tuli 37,20 [30,19].
 
Artikelverweis 
leidud Gl 1,713,66 s. AWB leitid.
 
Artikelverweis 
leidunga st. f., mhd. Lexer leidunge, frühnhd. leidung. — Graff II,176.
leidung-: acc. sg. -a Nb 18,18/19 [15,5]; dat. pl. -ôn 8 [14,26].
(verleumderische) Anklage, Anschuldigung: uuaz ... uuoltost tu ...? Inno . daz ouh tu gesculdigotiv . fone lukken leidungon . kemuot uuerdest an ut tu quoque mecum rea . agiteris falsis criminationibus? Nb 18,8 [14,26]; ferner: 18/19 [15,5] (criminatio).
 
Artikelverweis 
leidunt st. f. (zur Bildung vgl. Kluge, Stammbildg. § 131). — Graff II,172.
leidunt: dat. sg. O 4,24,26 (zur konsonantischen Flexion vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 240 Anm. 1; doch nach Ingenbleek § 13 i-Abfall aus Reimgründen).
Schande, Abscheulichkeit (zur Bed. vgl. Rupp, Beitr. (Halle) 79,339 Anm. 1): tho wuasg er sino henti; er wolt es duan tho enti, sih wolt er rehto ubarlut neman ir thera leidunt.
 
Artikelverweis 
leiduuenti st. n.; vgl. mhd. Lexer leitwende st. f. — Graff II,172 u. I,762 s. v. leidwendi.
leid-uuenti: acc. sg. Beitr. (Halle) 85,231,61 (Vat. lat. 3860, 9./10. Jh.); -uuende: dass. Nb 61,24 [51,20] (getrennt geschr.).
1) Unglück: ist tih ferholen . Paulum Emilium consulem . kuotlicho uueinon . daz leiduuende Persi regis Macedonum num te praeterit Paulum inpendisse pias lacrimas calamitatibus Persi regis Nb 61,24 [51,20].
2) Beleidigung: leiduuenti [veris refutat medicus hanc] calumpniam [Prud., P. Rom. (X) 981] Beitr. (Halle) 85,231,61.
 
Artikelverweis 
leiduuentîg adj.; vgl. ae. láđwende. — Graff II,172.
leid-wentiger: nom. sg. m. Gl 4,133,64 (vgl. Beitr. 73,210; Sal. c). — leth-vventigi: nom. pl. m. Gl 4,41,55 (Sal. a 1, clm 22201, 12. Jh.).
unheilvoll: lethvventigi calamitosi Gl 4,41,55. 133,64 (vgl. Beitr. 73,210).
 
Artikelverweis 
leiduuentgî st. f. — Graff I,763.
leid-uuentigi: gen. sg. Gl 2,207,29 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); -windigi: nom. sg. 210,49.
Unglück, Unheil: leiduuentigi [admonendi itaque sunt, ut quaeque in hoc mundo consequuntur,] cala- [Bd. 5, Sp. 765] mitatis [solatia, non autem praemia retributionis credant, Greg., Cura 3,26 p. 77] Gl 2,207,29. leidwindigi calamitas [zu ebda.] 210,49.
 
Artikelverweis 
leigenbrôt st. n.; mnd. leyenbrôt; vgl. lat. panis laicus.
legin-proth: acc. pl. Gl 1,402,62 (zu -th für t vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 163 Anm. 7); lain-prot: dass. 63 (zur Kontraktion vgl. Paul, Mhd. Gr.23 § 107; beide M, 12.—13. Jh.).
Verschrieben: lagi-proht: acc. pl. Gl 1,402,63 (M, clm 22201, 12. Jh.; oder n-loses Komp.?).
gewöhnliches Brot, im Gegensatz zum geweihten Brot: leginproth [non habeo] laicos panes [ad manum, sed tantum panem sanctum, 1. Reg. 21,4] Gl 1,402,62 (3 Hss. leiclîh ł liutbrôt, 1 Hs. nur liutbrôt).
 
Artikelverweis 
leigo sw. m., mhd. leie, leige, nhd. DWB laie; mnd. leye, leige, mnl. leye; afries. leka, leia; vgl. an. leik- (vgl. Baetke, Wb. S. 372); aus lat. laicus. — Graff II,152 s. v. laih.
leigun: acc. pl. S 186,57 (Otl., 11. Jh.).
Laie (im Gegensatz zum Kleriker), auch Weltgeistlicher (vgl. auch LMA 5,1616 f.): dara nah ruofo ih zi dinen gnadun umbe alla unsre rihtara, phaffon iouh leigun, daz tu sie soliha gimacchost, daz si sih selben megin grihten unte alla in untertana iouh biuolahna.
Vgl. ?leih adj., ?leiclîh.
Vgl. leihman.
 
Artikelverweis 
? leih adj.; aus lat. laicus.
leihū: acc. sg. m. oder f. Gl 2,388,40 (mus. Brit. Add. 16894, 11. Jh.; davor u. danach einige Buchstaben verwischt, -ih- nicht sicher, Steinm.).
lei:ihhiu Gl 1,402,61 s. ? AWB leiclîh.
bürgerlich, weltlich (?): leihun [illic inenarrabili adlectus urbi municeps, aeternae in arce curiae gestas coronam] civicam [Prud., P. Laur. (II) 556].
Vgl. ?leiclîh, leigo.
 
Artikelverweis 
leih st. m., mhd. nhd. Lexer leich; afries. -lêk (vgl. Holthausen, Afries. Wb.2 S. 64); ae. lác; an. leikr; got. laiks (vgl. Feist, Got. et. Wb. S. 319 s. v. laikan). — Graff II,152 f.
leih: nom. sg. Gl 2,481,51. 509,18. 558,47. 562,41; acc. pl. -]a 36,7 (Vad. 336, 9. Jh.); leihh-: dat. pl. -in 447,24; leich: nom. sg. 492,27; nom. pl. -]a Nc 808,26 [127,18]; -]e Nb 223,8 [180,3]; -]i Gl 2,61,48 (zur Endg. vgl. v. Bahder, Verbalabstrakta S. 18); dat. pl. -]on 486,56. 771,15; -]un 618,19 (Carlsr. Aug. CCXVII, 9./10. Jh.); -]en 27,7; -]in 445,49 (2 Hss.). 576,9 = Wa 90,26 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh.); acc. pl. -]a 674,21. Nb 341,27 [258,5]; -]i Gl 2,54,14 (2 Hss.; zur Endg. vgl. v. Bahder a. a. O.); laich-: dat. pl. -in 490,19; acc. pl. -e 66,19; leihchin: dat. pl. 558,47.
Verschrieben (?): lechi: nom. pl. Gl 2,61,48 (zu -e- vgl. Braune, Ahd. Gr.15 §§ 43 Anm. 4 u. 44 Anm. 4, zur Endg. vgl. v. Bahder a. a. O.).
(rhythmische) Klangfolge, Melodie, Weise; (gesungene) Versfolge: leichen versibus [ergo canam, quos Lucas retulit actus, Ar., Ep. ad Vig. 19] Gl 2,27,7. leiha [turrim voluere maligni in caelum proferre suam, quibus inpia corda sermonum secuere] modos [ders., I,132] 36,7. leichi [carmina qui quondam studio florente peregi, flebilis heu maestos cogor inire] modos [Boeth., Cons. 1,1 p. 3,2] 54,14. 66,19. leichi [quondam funera coniugis vates Threicius gemens postquam flebilibus] modis (Hss. modi) [silvas currere mobiles amnes stare coegerat, ebda. 3,12 p. 86,7] 61,48. leichin [laudans [Bd. 5, Sp. 766] Augurium resultet hymnus, mixtis Eulogium] modis [coaequans, reddamus paribus pares camenas, Prud., P. Fruct. (VI) 152] 445,49. vngilihhen leihhin [sic noster haerens sermo lingua debili balbutit et] modis [laborat] absonis [ders., P. Rom. (X) 12] 447,24 (1 Hs. Rasur nach ungilihhen). leichon [felices animae ... suave sonantibus hymnorum] modulis [dulce canunt melos, ders., H. ad inc. luc. (V) 123] 486,56. 490,19. 558,47. 576,9 = Wa 90,26. leichun [cum sua gentiles studeant figmenta poetae grandisonis pompare] modis [Sed., Carm. pasch. I,18] 618,19. leicha [(Turnus occupat) Crethea musarum comitem, cui carmina semper et citharae cordi] numeros [-que intendere nervis, Verg., A. (IX) 776] 674,21 (vgl. rhythmos facere intentione nervorum. Nam numeri sunt rhythmi, Serv.). leichon vuison, Randgl. zu: uuison [alternis reserabo] modis [, quod littera pandit, et res si qua mihi mystica corde datur, Ar., Ep. ad Vig. 21] 771,15 (vgl. Schlechter, Aratorgl. S. 60,12). (Orpheus) ouh taranah hartor chale nah temo vuibe . unde in netrostin sine leiche nec modi ... mulcerent dominum Nb 223,8 [180,3]. uuas ouh tar (i. e. in den Büchern) daz zesingenne getan ist . also lied . unde leicha erant etiam libri qui praeferebant ... cantandi quaedam opera [vgl. musica ... describitur per ... tropos ceterosque modos, Rem.] Nc 808,26 [127,18]; ferner: Nb 341,27 [258,5]; — (lydische) Tonart? (in Verwechslung von ludiusPantomime’, vgl. Thes. ling. lat. 7,1769,46 f., mit lydius lydisch’ (als Name einer Tonart, vgl. OLD S. 1055)): lidius tonus musicus leih [zu: saltat Tonantem tauricornem] ludius (Glosse: Iovis vel nomen toni musici) [Prud., P. Rom. (X) 222] Gl 2,481,51. 509,18. lytius ł lidius Iovis tonus musicus leich [zu ebda.] 492,27. lydius nomen toni musici leih [zu ebda.] 562,41.
Komp. ?egi-, harph-, hî-, kara-, klaf-, rang-, sang-, skîn-, uuein-, uuetarleih; vgl. AWB gileih (?).
Vgl. leihhôd.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: