Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
leihhôd bis leimîg (Bd. 5, Sp. 767 bis 770)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis leihhôd st. m. — Graff II,154.
leichod: nom. sg. Gl 2,636,46 (lat. acc. pl.). — Hierher wohl auch, verkürzt geschrieben: ot: nom. sg.? Gl 4,326,20 (clm 14401, 11. Jh.; l. leichot?, Steinm).
Lied, Versfolge:
a) Hochzeitslied: leichod [aetas Lucinam iustosque pati] hymenaeos [desinit ante decem, post quattuor incipit annos, Verg., G. III,60] Gl 2,636,46 (oder übertr. Hochzeit’, hier spez.Paarung?); [Bd. 5, Sp. 768]
b) (paariger) Vers, Liebesgedicht (? Zur Bed. vgl. noch Thes. V,2,339 f. s. v. elegīa u. ebda. 340,32 f.): erl (vgl. Ahd. Wb. 3,420) leichot [(pars) metrica est, quae mensuram diversorum metrorum probabili ratione cognoscit, ut verbi gratia] heroicon elegiacon (Hs. u. La. heleiacon, vgl. Ausg.) et cetera [Clem., Ars 7,20] Gl 4,326,20 (oder ist an Heliacus gedacht (?), so Gl.Wortsch. 6,30 u. Ahd. Gl.-Wb. S. 367.).
Vgl. leih st. m.
 
Artikelverweis 
leihman st. m.; mnd. ley-, leykman, mnl. leecman; afries. lekman; an. leikmaðr. — Graff II,740.
laih-man: nom. sg. Gl 1,205,25 (K); leich-: gen. sg. -]es 3,377,14 (Jd).
Laie (im Gegensatz zum Kleriker), auch Weltgeistlicher (vgl. auch LMA 5,1616 f.): laihman folchlih laicus popularis Gl 1,205,25 (zur Wiedergabe des lat. Adj. durch ein Subst. vgl. Splett, Stud. S. 290); leihmannes roc Laiengewand, Mönchskutte: leichmanes roc froccus 3,377,14 (nach paffenroc tunica).
Vgl. leigo.
 
Artikelverweis 
lei:ihhiu Gl 1,402,61 s. ? AWB leiclîh.
 
Artikelverweis 
leiken Gl 4,178,23 s. AWB [h]lanka.
 
Artikelverweis 
? leiclîh adj., mnl. lekelijc, leeclijc; an. leikligr; vgl. lat. laicus. — Graff II,152.
leic-lih-: acc. pl. n. -iv Gl 1,402,60 (M); -lihh-: dass. -iu 61 (M); lec-lihemo: dat. sg. m. oder n. Mayer, Glossen S. 4,10; oder mit -c- für h (?), vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 154 Anm. 4.
Hierher vielleicht auch, verschrieben: lei:ihhiu: acc. pl. n. Gl 1,402,61 (M; oder zu ?leih adj.?).
ungeweiht, weltlich: leiclihiv ł livtproth [non habeo] laicos panes [ad manum, sed tantum panem sanctum, 1. Reg. 21,4] Gl 1,402,60 (1 Hs. nur liutbrôt, 3 Hss. leigenbrôt). unter leclihemo [qui ergo ad sanctitatis speciem deductus, vel verbo ceteros destruit, vel exemplo; melius profecto fuerat, ut hunc ad mortem] sub exteriori habitu [terrena acta constringerent, Greg., Cura 1,2 p. 4] Mayer, Glossen S. 4,10.
 
Artikelverweis 
leim st. m., mhd. Lexer leim, nhd. DWB lehm; mnd.im, mnl. leem; ae. lám n. — Graff II,212.
leim: nom. sg. Gl 1,67,28 (R). 444,44 (Rf). 2,5,25 (Fulda Aa. 2, 9./10. Jh.). 3,35 Anm. 10. 119,5 (SH A, 2 Hss.). 303,3 (SH d). 407,51 [HD 2,28]. 60 [ebda.]. 411,77 [HD 2,125]. 416,35 [HD 2,324]. 694,41. 4,50,16 (Sal. a 1, 6 Hss.). 75,32 (Sal. a 1, 10 Hss.). 94,39 (Sal. a 1, 3 Hss.). 138,39 (Sal. c). 149,28 (Sal. c). 158,64 (Sal. c). 349,26. Mayer, Glossen S. 9,26. Meineke, Ahd. S. 29,145. 34,274. 38,351 (alle Sal. a 1). Nb 322,28 [245,8]; gen. sg. -]es NpNpw 39,3; -]is Npgl 68,16; dat. sg. -]e Gl 2,627,42. 685,6. 61. 699,47. 770,20; -] 1,482,57 (M; oder nom. sg.?). 613,13 (M). 15 (M; oder nom. sg.?). 2,672,59 (2 Hss.; oder nom. sg.?); acc. sg. -] 370,61 (2 Hss., dabei in 1 Hs. doppelt glossiert). 375,22. 4,131,22 (Sal. c); instr. sg.? -]o Beitr. (Halle) 86,393,32 (Wolf. Wiss. 50, 9. Jh.; oder sw. m.?); laim: nom. sg. Gl 4,212,39 (2 Hss.). Hbr. I,234,493 (SH A); dat. sg. -]o Gl 1,613,14; leym: nom. sg. 3,119,5 (SH A).
Hierher wohl auch, verschr.: caleim: Gl 4,50,17 (Sal. a 1, Ink. 15. Jh.; unter Einfluß von kleim st. m.?).
leim, lemo, leī Gl 1,304,65. 611,62. 4,123,5 wohl eher zu lîm, s. dort.
1) Lehm(erde), lehmiger, schlammiger Boden: [Bd. 5, Sp. 769]
a) Lehm, Ton, Töpfererde: leim argilla, zu: leimagaz lant [in campestri regione Iordanis fudit ea (die Geräte für den Tempel) rex in] argillosa terra [3. Reg. 7,46] Gl 1,444,44. leim [cumque ... rex Aegypti ... in aedificationibus urbium suarum in] luto [et latere subiugasset eos (die Israeliten), clamaverunt ad dominum suum, Judith 5,10] 482,57 (5 Hss. lîm). daha uona leim [vae qui contradicit fictori suo,] testa de Samiis [terrae, Is. 45,9] 613,13 (4 Hss. leimo, 1 Hs. lîm, 1 nur leim). leim argillam [mixtam acere, Prisc., Inst. II,163,1] 2,370,61 (1 Hs. dazu noch leim cretam), dazu wohl: 4,131,22. leim argillam (rubram terram) [ebda.] 2,375,22. leime [area cum primis ingenti aequanda cylindro et vertenda manu et] creta (glarea) [solidanda tenaci, Verg., G. I,179] 627,42. leim creta [ebda.] 672,59. zahimo leime creta [...] tenaci [ebda.] 685,6. leime [aerumnosa diu volvetur talibus aetas, donec praescriptum ponant tibi saecula finem et conpacta] luto [solvantur tempore membra, Av., Poem. lib. 3,175] 770,20. leim glis terra tenax 3,35 Anm. 10. argilla dahe ł leim ł ledde quod quidam nominant liet 407,60 [HD 2,28]. leim argilla 694,41. creta 4,50,16 (2 Hss. leimo). Samia 94,39 (3 Hss. leimo). creta 138,39. Samia 158,64. argilla 212,39. leim [difficiles primum terrae collesque maligni, tenuis ubi] argilla [et dumosis calculus arvis, palladia gaudent silva vivacis olivae, Verg., G. II,180] 349,26 (vgl. tenuis ubi argilla; sine humore, quia est et pinguis, Serv.). leimo [homullus ex] argilla (Hs. -o) [et luto fictus, Prisc., Inst. II,109,5/6] Beitr. (Halle) 86,393,32. leim argilla Mayer, Glossen S. 9,26 (in einem Rezept). creta Meineke, Ahd. S. 29,145. Samia ebda. S. 38,351. so muoz tanne ... zescrinden samoso leim . menniskon slahta . danagebrocheniu . ioh keskeideniu . fone demo uuaren brunnen . dannan si cham Nb 322,28 [245,8];
b) Schlamm: limus quasi ligatus umus .i. leim [zu: hic et haec finis, cortex ...] limes (Ed. limus) [Alc., Gr. p. 862] Gl 2,5,25. leim limus 3,119,5 (im Abschn. De glebis et pulveribus; 3 Hss. leimo). 407,51 [HD 2,28]. 411,77 [HD 2,125] (in lat. Text). leim limus [vgl. voratumque limo pondere toracis corpus vix repertum est, HD 2,324] 416,35 [HD 2,324]. leim limus 4,75,32. 149,28. Hbr. I,234,493. Meineke, Ahd. S. 34,274; — bildl.: leita er mih uzzer dero gruobo . dero uuenegheite . unde uzzer demo horeuue des leimes (dominus) eduxit me de lacu miseriae et de luto limi NpNpw 39,3 (Npw faecis); ferner: Npgl 68,16 (Np limus); — als Alternativglosse zu limus adj. schielend: scilhinter ł leim limus strabus Gl 3,303,3;
c) Glossenwort: leim lutum Gl 1,67,28 (PaKRa horo).
2) (Vogel-)Leim, der aus Mistelbeeren hergestellt wurde (zur Bed. vgl. Georges, Handwb.11 2,3517): mit leime [loqueis captare feras et fallere] visco [Verg., G. I,139] Gl 2,685,61 (vgl. fallere visco, ad aucupium, Serv.), z. gl. St. mistel, dazu Randgl. leime 699,47.
Komp. erd-, ovanleim; Abl. leimâri; leimag, -îg, leimîn.
Vgl. lîm.
 
Artikelverweis 
leim Gl 1,304,65 s. AWB lîm.
 
Artikelverweis 
leimag, -îg adj., nhd. DWB lehmig; mnl. lemich. — Graff II,213.
leimag-: nom. sg. n. -az Gl 1,445,1 (Rf); dat. sg. n. -emo 447,32 (Rb). — leimig-: nom. sg. n. -az Gl 1,437,49 (M); nom. sg. f. -iu ebda. (M, 4 Hss., 1 Hs. -iv); -e 51 (M, 2 Hss., 1 Hs. -ig-); gen. sg. f. -er 634,28/29 (M; mit Schwund des Endvokals); dat. sg. f. -ero 431,25 (Sg 295, [Bd. 5, Sp. 770] 9. Jh.). 437,48 (M). Mayer, Glossen S. 70,15 (clm 6220, Gll. 10. Jh.; -ei- unsicher); nom. pl. f. oder m. -e Gl 1,450,50 (M, 2 Hss.); -i 451,1 (M); -ie ebda. (M); la,i- migiu: nom. sg. f. 4,269,36; lemig- (zu -e- statt ei vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 44 Anm. 4): dass. -iv 1,437,50 (M); -a 52 (M).
Verstümmelt, mit Rasur: leimag..: dat. sg. f. Gl 1,443,47 (clm 9534, 9. Jh.; l. leimagun, Steinm.); leimogar.: dass. 431,24 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.; -o rad.; zu -og- vgl. Paul, Beitr. 6,230 ff.).
lehmig, aus Lehm: vom Erdboden: in leimogaro erdo [in campestri regione Iordanis fudit ea (die Geräte für den Tempel) rex] in argillosa terra [3. Reg. 7,46] Gl 1,431,24 (1 Hs. ohne erdo), z. gl. St. leimigero erdo ł leimigaz lant 437,48 (8 Hss. nur leimîg, 6 Hss. lettîg), in dero leimagun erdo 443,47, in leimagemo lante 447,32, leimagaz lant argillosa terra 445,1, laimigiu 4,269,36, in leimigero Mayer, Glossen S. 70,15 (Hs. in argillosam); von Mauern: leimige [civitates destruxerunt ... ita ut muri tantum] fictiles [remanerent, 4. Reg. 3,25] Gl 1,450,50 (3 Hss. leimîn, 1 Hs. leimari). leimiger [super Moab eiulabo, et ad Moab universam clamabo, ad viros muri] fictilis [lamentantes, Jer. 48,31] 634,28/29 (6 Hs. leimîn).
Vgl. leimîn.
 
Artikelverweis 
? leimâri st. m., nhd. (älter) lehmer; mnd.imer, mnl. lemer. — Graff II,213.
leimari: nom. sg. Gl 1,451,1 (M, clm 14689, 12. Jh.?).
leimnari Gl 4,167,18 s. AWB leimîn.
Töpfer (?): leimari [civitates destruxerunt ... ita ut muri tantum] fictiles [remanerent, 4. Reg. 3,25] (3 Hss. leimîn, 4 leimîg; in Verwechslung mit dem Subst. figulus?).
 
Artikelverweis 
leimbilidâri, -eri st. m.; as. lêmbiliđâri (vgl. Gallée, Vorstud. S. 192; s. u.). — Graff III,101.
leim-pilidares: gen. sg. Gl 5,17,5 (Augsb., Arch. 6, Gll. 10. Jh.). — leim-bilidares: gen. sg. Gl 1,718,47 (Mainz n. sign., 11. Jh.). 4,292,58 = Wa 52,37 (Ess. Ev., 10. Jh.); -bilithires: dass. 1,718,48 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.).
Töpfer: enes leimbilidares [emerunt ... agrum] figuli [, in sepulturam peregrinorum, Matth. 27,7] Gl 1,718,48. 4,292,58 = Wa 52,37. 5,17,5.
Vgl. leimuuurhto.
 
Artikelverweis 
leimîg s. AWB leimag.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: