Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
leimbilidâri bis ûf-ir-[h]leinen (Bd. 5, Sp. 770 bis 772)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis leimbilidâri, -eri st. m.; as. lêmbiliđâri (vgl. Gallée, Vorstud. S. 192; s. u.). — Graff III,101.
leim-pilidares: gen. sg. Gl 5,17,5 (Augsb., Arch. 6, Gll. 10. Jh.). — leim-bilidares: gen. sg. Gl 1,718,47 (Mainz n. sign., 11. Jh.). 4,292,58 = Wa 52,37 (Ess. Ev., 10. Jh.); -bilithires: dass. 1,718,48 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.).
Töpfer: enes leimbilidares [emerunt ... agrum] figuli [, in sepulturam peregrinorum, Matth. 27,7] Gl 1,718,48. 4,292,58 = Wa 52,37. 5,17,5.
Vgl. leimuuurhto.
 
Artikelverweis 
leimîg s. AWB leimag.
 
Artikelverweis 
leimîn adj., mhd. Lexer leimîn, nhd. lehmen; mnd.imen, mnl. lemijn; ae. lǽmen. — Graff II,213.
leim-in-: nom. sg. m. -er Gl 4,35,39 (Sal. a 1, 3 Hss.). 131,21 (Sal. c.); gen. sg. f. -era 1,634,28 (M); -eru 27 (M, 2 Hss.); -ero ebda. (M, 3 Hss.); nom. pl. f. oder m. -a 1,450,49 (M, 3 Hss.; zum -a der Endg. vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 248 Anm. 9); -en-: gen. sg. f. -ero Npgl 70,7; laimin-: nom. sg. m. -er Gl 4,35,40 (Sal. a 1, Ink., 15. Jh.); -un acc. sg. m. oder f. Mayer, Glossen S. 74,13 (vgl. Glaser, Griffelgl. S. 123,25; clm 6300, 8. Jh.; zweites i und -u- nicht völlig sicher); lemin-: dass. -er Gl 4,35,40 (Sal. a 1; zu -e- für ei vgl. Braune a. a. O. § 44 Anm. 4).
Verstümmelt: ..mina: nom. pl. f. oder m. Meineke, Basler Fragm. S. 105,19 (M; Meineke konjiz. leimina; zum -a der Endg. vgl. dies. S. 132).
Hierher vielleicht als Verschreibung (?): leimnari: nom. sg. m. Gl 4,167,18 (Sal. d; zur Zuordnung vgl. auch Ahd. Gl.-Wb. 5,367 u. Mlat. Wb. I,936,46; oder ist Zuordnung [Bd. 5, Sp. 771] zu leimâri st. m. oder zu einem ahd. sonst nicht bezeugten leiminâri st. m. (so Gl.-Wortsch. 6,32) zu erwägen?).
aus Lehm (gebrannt), irden: leimina [civitates destruxerunt ... ita ut muri tantum] fictiles [remanerent, 4. Reg. 3,25] Gl 1,450,49 (4 Hss. leimîg, 1 Hs. leimari). Meineke, Basler Fragm. S. 105,19. leimineru [super Moab eiulabo, et ad Moab universam clamabo, ad viros muri] fictilis [lamentantes, Jer. 48,31] Gl 1,634,27 (1 Hs. leimîg). leiminer argiuus 4,35,39. arguus 131,21. argiuus 167,18. laiminun [vas quod gestant] fictile [, quam sit velociter conterendum, obliviscentes omni modo non attendunt, Greg., Mor. in Job 3,7, PL 75,603 C] Mayer, Glossen S. 74,13 (vgl. Glaser, Griffelgl. S. 123,25). sie mendent an dien visibilibus . in esca . in potu ... in dealbatione lutei parietis (in dero tunicho leimenero uuende) Npgl 70,7.
Vgl. leimag, -îg.
 
Artikelverweis 
leimnari Gl 4,167,18 s. AWB leimîn.
 
Artikelverweis 
leimo sw. m., mhd. leime, nhd. (älter) leimen; as. lêmo (s. u.) — Graff II,213.
leim-: nom. sg. -o Gl 3,119,4 (SH A, 2 Hss.). 603,14. 4,50,18 (Sal. a 1, 2 Hss., 1 davon leimo). 94,40 (Sal. a 1, 2 Hss.); -e 3,119,4 (SH A); dat. sg. -un 1,613,12 (M, 4 Hss.; zur Endg. vgl. Schatz, Abair. Gr. § 105 b); -o Pw 68,3 (zur Endg. vgl. van Helten, Gr. I § 68 γ); acc. sg. -on T 132,4 (2). 6. 7. 8; laimo: nom. sg. Gl 3,4,54 (Voc.). — lem-: nom. sg. -e Gl 3,218,21 (clm 27329, 14. Jh.; zum Lautstand vgl. Klein, Stud. S. 104 Anm. 35). 715,15 (Berl. Lat. fol. 735, 13. Jh.) [; acc. sg. -on Wa 108,7].
Verschrieben: laima: nom. sg. Gl 4,94,40 (Sal. a 1); meinum: dat. sg. 1,613 Anm. 2 (M; l. leimun, Steinm.; zur Endg. vgl. Schatz a. a. O.).
Lehm(erde), lehmiger, schlammiger Boden:
a) Lehm, Ton, Töpfererde: daha uonna leimun [vae qui contradicit fictori suo] testa de Samiis [terrae, Is. 45,9] Gl 1,613,12 (1 Hs. dazu noch meinum (l. leimun, Steinm.) über Samiis; 3 Hss. leim, davon 1 Hs. ohne thâha fona, 1 Hs. lîm). erda molta stuppi laimo terra humos pulvis arcilla Gl 3,4,54. leme vel mergel argilla 218,21. leimo argillae 603,14 (in einer Rezept- und Segensammlung). creta 4,50,18 (7 Hss. leim). Samia 94,40 (3 Hss. leim);
b) Schlamm: leimo limus Gl 3,119,4 (im Abschn. De glebis et pulveribus; 3 Hss. leim). 715,15. [lemon [(fluvius) apud Aegyptios Nilus vocatur propter] limum [quem trahit, Is., Et. XIII,21,7] Wa 108,7 (im Abschn. De fluminibus);] bildl.: gestekit bin ic an leimo diupi, in ne ist geuuesannussi infixus sum in limo profundi Pw 68,3; breiige Erde: (Jesus) speo in erda inti teta leimon fon speihhaltrun inti salbota then leimon ubar sinu ougun expuit in terram et fecit lutum ex sputo et levit lutum super oculos eius T 132,4 (2), ähnl.: 6. 7. 8 (alle lutum).
Komp. ovanleimo.
Vgl. lîm.
 
Artikelverweis 
leimuuurhto sw. m.; ae. lámwyrchta. — Graff I,974.
leimuurhten: gen. sg. T 193,5. 6.
Töpfer: couftun ... accar leimuurhten in grabasteti elilentero emerunt ... agrum figuli in sepulturam peregrinorum T 193,5. 6.
Vgl. leimbilidâri.
 
Artikelverweis 
lein Gl 2,42,2 s. leuuin.
 
Artikelverweis 
lein Hbr. I,230,424. Thies, Kölner Hs. S. 179,20 s. AWB lêhan. [Bd. 5, Sp. 772]
 
Artikelverweis 
leine frühnhd. st. sw. f.; vgl. nhd. lehne, DWB lenne, ae. hlyn m. (?), an. hlynr m.
leine: nom. sg. Gl 3,41,1 (Innsbr. 355, 14. Jh.; auf Rasur).
Spitzahorn, Acer platanoides L. (vgl. Marzell, Wb. 1,72 f.), in Fehlübers. des lat. Lemmas oder übertr. auf Ulme, Ulmus L. (? Vgl. a. a. O. 4,901 ff., bes. 908): ulmus (andere Hss. elm-, ulmboum, elm, ilmbaum, ilm(e), ilmîn, ulm, ulmenholz, uuîda, ruost, erila).
Vgl. lînboum.
 
Artikelverweis 
[h]leinen sw. v., mhd. nhd. (älter) leinen; mnd. lēnen, leinen, leynen, mnl. lenen, leinen; ae. hlǽnan; vgl. nhd. lehnen. — Graff IV,1095.
lein-: 3. sg. -et W 52,22 (BCFK, -ey- A) [101,3]; 3. pl. -ant Gl 2,674,40 (2 Hss.); part. prs. -ente WBCFK 135,2 [239,22]; 3. sg. prt. -ta Gl 2,663,50; ge-: part. prt. -et Nc 807,24 [126,14].
etw., sich an, auf etw., jmdn. lehnen, stützen, mit Akk. (auch refl.) u. Präp.verb.: untar gaganuuartero leinta [(Venus) arma] sub adversa posuit [radiantia quercu, Verg. A. VIII,616] Gl 2,663,50. leinant [defigunt tellure hastas et scuta] reclinant [ebda. XII,130] 674,40. die selben modi (sc. in musica) uuerdent sament kebildot . samoso ahto leiterun obe einanderen geleinet uuerden . unde iogelichiu dia andera fureskieze eines sprozen Nc 807,24 [126,14]. der de muode ist, der leinet sih gerno an die lineberga W 52,22 [101,3]. uuer ist disiu, diu da ufferet uon dero uuoste, zartlicho gefuoretiu unte sich leinente uber minen trut? quae est ista, quae ascendit de deserto, deliciis affluens, innixa super dilectum suum? [Cant. 8,5] 135,2 (BCFK) [239,22] (A sich neigande).
 
Artikelverweis 
ûf-ir-[h]leinen sw. v. — Graff IV,1095.
uf-ar-leintaz: part. prt. nom. sg. n. Gl 2,669,19 (clm 18059, 11. Jh.).
im Part. Praet.: sich aufbäumend: ufarleintaz [sonipes ictu furit] arduus [altaque iactat volneris inpatiens arrecto pectore crura, Verg., A. XI,638].

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: