| - bi-lêren, sw. v.
- thuruh-lêren, sw. v.
- gi-lêren, sw. v.
- lêrentlîh, adj.
- lêrento, adv.
- lerexha
- lêrhaft, adj.
- lericla
- lêrîg, adj.
- ler(i)hboum, st. m.
- lorihboum, st. m.
- lerihha, st. sw.?
- lêrihha, sw.
- lêuuerka, sw.
- -lêrit
- lerken, sw. v.
- gi-lêrlîh, adj.
- gi-lern, st. n.
- lernên
- bi-lernên, sw. v.
- fora-lernên, sw. v.
- gi-lernên, sw. v.
- lernunga, st. f.
- gi-lernunga, st. f.
- gi-lêrtî, st. f.
- lêrunga, st. f.
- les
- lesa1, sw. f.
- lesa2, sw. f.
- lesan, st. v.
- thuruh-lesan, st. v.
- gi-lesan, st. v.
- in-lesan
- ir-lesan, st. v.
- ûf-lesan, st. v.
- untar-lesan, st. v.
- ûz-lesan, st. v.
- ûz-gi-lesan, st. v.
- ûz-ir-lesan, st. v.
- uuidar-lesan, st. v.
- zisamane-lesan, st. v.
- lesanto, adv.
- lesâri, st. m.
- lesarihtî, st. f.
- lesatuoh, st. n.
- lesestoch
- lescan, as. st. v.
- ir-lescan, st. v.
- -lescanti
- lesken, sw. v.
- ir-lesken, sw. v.
- leso, sw. m.
- lesôn, sw. v.
- lespho
- lest-
- lesta
- lestilant
- let
- letacha
- letaha
- le.tar
- letch
- letdere
- letechîn, mhd. st. n.
- leth
- leth(-)
- lethartheo
- letih(ha)
- letisama
- letiston
- letisama
- lette
- lettîg, adj.
- letto, sw. m.
- lęttun
- leuera
- leuere
- leuerin-
- leuindola
- leutonia
- leuū
- leuue
- leuuo
- leuuon
- leverinlappa, as. sw. f.
- levpart
- levua
- ir-[h]leuuan, adj.
- [h]lêuuâri, st. m.
- lewart
- leuuên, sw. v.
- leuuenfuoz, st. m.
- leuuenuuurz, st. f.
- lêuuerka
- lê(uue)s, interj., auch partikel?
- -leuuî
- leuuilîn, st. n.
- leuuin, st. n.
- leuuin, st. f.
- leuuîn, adj.
- leuuina, sw. f.
- leuuin,, sw. f.
- louuuin, st. n.
- leuuink(i)lîn, st. n.
- le(uu)in(na), st. f.
- lewir
- le(uu)o, sw. m.
- louuuo, sw. m.
- lex
- leze
- ..leze
- lezenphuze
- lezfuozi, adj.
- lezo, sw. m.
- lezz-
- lezzen, sw. v.
- gi-lezzen, sw. v.
- lezzi, adj.
- lezzî, st. f.
- lezzîg, adj.
- lezzînfuozi, adj.
- lezzist, adv. superl.
- lezzisto, adj. superl.
- ..lge
- lîb, st. n. m.
- [h]lîba, st. f.
- (-)[h]lîban
- bi-lîban, st. v.
- ob(a)-lîban, st. v.
- ubar-lîban, st. v.
- -libanlîh
- -libano
- libanti
- -lîbanto
- libarmeri, st. n.
- lebarmeri, st. n.
- libaroht, adj.
- libart
- libbe
- libbes
- lîbbirîg, adj.
- lîbbuoh, st. n.
- libel, st. m.
- lîbelôs, adj.
- [h]lîben, sw. v.
- [h]lîban, st. v.
- int-[h]lîben, sw. v.
- int-[h]lîban, st. v.
- [h]lîbentî, st. f.
- [h]lîbento, adv.
- liberblume
- lîbfestgôn, sw. v.
- lîbhaft(i), adj.
- lîbhaftî, st. f.
- lîbhaftîg, adj.
- lîbhaftgôn, sw. v.
- gi-lîbhaftgôn, sw. v.
- lîbhaftgunga, st. f.
- gi-lîbhaftôn, sw. v.
- lîbhaftunga, st. f.
- libhart
- lîbheilî, st. f.
- -libi
- gi-libi, st. n.
- -lîb(i)
- -lîbî
- -libîg
- lîbleita, st. f.
- lîbleitî, st. f.
- liliche
- lîblîh, adj.
- lîbminna, st. f.
- lîbnara, st. f.
- lîbnerî, st. f.
- -lîbo
- lîbquic, adj.
- lîbregula, st. f.
- libs
- lîbscrîbo, sw. m.
- lîbtôd, st. m.
- lîbuuantal, st. m.
- liceiskin
- lich, lat.
- lich
- ..lichemo
- ..lichi
- lichn9, lat.
- lichnis, lat.
- liht
- lichunus, lat.
- lid
- lid, st. m. n., auch f.
- gi-lid, st. n.
- lîd, st. n.
- lida
- lidærer
- lîdan, st. v.
- ana-lîdan, st. v.
- ana-gi-lîdan, st. v.
- bi-lîdan, st. v.
| | bi-lêren sw. v., nhd. DWB belehren; mnd. belêren. pi-lerit: part. prt. Mayer, Glossen S. 90,6 (clm 14425, 8./9. Jh.). zurechtweisen, oder ermahnen (?), mit unklarem lat. Lemma: pilerit [Sor (d. i. Name eines Tales) enim sive Sur lingua Hebraea et Tyrum, et silicem, et] coarctatam (Hs. cohartratam) [sonat. Loquitur (der Jerusalem zürnende Gott) ... contra Ierusalem, quae obsidione vallata est ... Babylonio exercitu cingitur ... Ego visitabo vos, Hier. in Jer. 21,13. 14 p. 810 C] (in abweichendem Textverständnis, oder wurde vom Glossator entsprechend einer La., vgl. z. St. p. 810 Anm. b, cohortatam übers.? Zur Bed. vgl. Mlat. Wb. II,758,4 s. v. coar(c)tare bzw. 817,25 s. v. cohortari).
thuruh-lêren sw. v.; ae. þurhlǽran, vgl. auch þurhlǽred adj. — Graff II,259. durh-lêrten: part. prt. acc. sg. m. Nb 12,22/23 [10,17]. nur im Part. Praet.: durch und durch gelehrt, hochgelehrt in etw., mit Gen.: disen chriechiskero meisterskefte . unde achademiskero durhlerten hunc ... innutritum Eleaticis studiis . atque academicis. Vgl. unthuruhlêrit.
gi-lêren sw. v., mhd. Lexer gelêren, frühnhd. geleren; mnd. gelêren, mnl. gele(e)ren; ae. gelǽran; got. galaisjan. — Graff II,258 f.. ka-ler-: 3. sg. -it S 50,34/35 (Exh., Hs. A = 35 Hs. B; Hs. A c-); inf. -en 51,44 (Exh., Hs. A); ki-: 3. sg. prt. -ta Gl 1,281,40 (Jb-Rd); ke-: 2. sg. imp. -e Np 24,4. 67,29 (beide -lê-); ga-: inf. -an S 51,45 (Exh., Hs. B); gi-: 3. sg. -it O 2,13,35; 3. sg. conj. prt. -ti 3,17,34; ge-: 3. sg. -et Np 41,7. 85,11. 89,11 (alle -lê-). Npw 41,8; 3. pl. -ent Np ebda. (-lê-); 2. sg. imp. -e Npw 24,4; 2. sg. prt. -tost Np 43,19 (-lê-, vgl. K.-T. 8,150,22 Anm.); -test Npw ebda. lehren, erklärend vermitteln, unterrichten, auch mit abstr. Subj.: [Bd. 5, Sp. 839] a) jmdn. etw. lehren, jmdm. etw. erklärend vermitteln: α) mit Akk. d. Pers. u. abstr. Akk.: lex dei daz ist sanctuarium dei . diu geleret in iz Np 89,11; refl.: ther man, sih thaz gilerit, thia gilouba in inan kerit — giduat er hugu sinan in ewon filu blidan O 2,13,35; β) mit Akk. d. Pers. u. Nebensatz: du gelertost unsih . uuieo ferro unser uueg ist . den uuir uuolton gan . fone dinemo (uuege) [vgl. via, quam angustam vos docui, Aug., En.] NpNpw 43,19; γ) mit Akk. d. Pers. u. Inf.-Konstr./zi + Inf. (im Dat.): unzi daz iuuer eogaliher de selpun calaupa den sinan fillol calerit za farnemanne donec unusquisque vestrum eandem fidem filiolum suum ad intellegendum docuerit S 50,34/35. diniu smalen phad . kelere mih kan . nals den breiten uueg semitas tuas doce me NpNpw 24,4. diu (humilitas) geleret den man sih selben niderren Np 41,7 (Npw leret); ferner: 67,29. 85,11; b) etw. unterrichten, Kenntnisse von etw. vermitteln, weitergeben: α) mit abstr. Akk.: odo sprachin bi thaz, ther êr ginadiger was, thaz suazes er gilerti, zi sarphidu iz bikerti [vgl. deriderent eum quasi misericordiae, quam semper docebat, oblitum, Beda u. Alc. zu Joh. 8,6] O 3,17,34; β) mit Nebensatz (u. pronom. Akk. als Korrelat): daz chit . an dero lero dinero predicatorum. Sie gelerent (Npw geleret) daz . uuieo ein testamentum sihet ze demo anderen NpNpw 41,8; c) jmdn. unterweisen, belehren: kilerta [finitisque mandatis quibus filios] instruebat [... obiit, Gen. 49,32] Gl 1,281,40; — spez.: christlich unterweisen: allero manno calih ... de galaupa iauh daz frono gapet ... ille calirnen iauh de kaleren, de er ur tauffi intfahe omnis ... hanc fidem et orationem dominicam ... studeat didicere et eos, quos de fonte exceperit, edocere S 51,44. Abl. gilêrlîh.
lêrentlîh adj. — Graff II,259. lerrant-lihhemo: dat. sg. m. n. Gl 1,446,22 (Rb; zu -rrvgl. Schatz, Ahd. Gr. § 262; lat. acc. sg.). gelehrig: herza lerrantlihhemo [dabis ergo servo tuo] cor docile [, ut populum tuum iudicare possit, 3. Reg. 3,9] (zur Mischung von Kontext- u. Vokabelgl. vgl. Meineke, Bernstein S. 174, mit anderem Bsp.).
lêrento adv. — Graff II,256 s. v. leran. lêrendo: Np 59,3. 60,8. beim Lehren, unterweisend (auf christliche Inhalte bezogen): gnada gefienge du unser . nouitatem uitę unsih lerendo [vgl. misertus, quando eos ad cultum verae religionis adduxit, Cass.] Np 59,3. kenuoge lirnent sie (gnada unde uuarheit) an dien buochen . unde nesceinent sie nieht tuondo . nube lerendo [vgl. praedicant misericordiam et veritatem, et non faciunt, Aug., En.] 60,8.
lerexha Gl 4,260,3 s. AWB lêrihha.
lêrhaft adj., nhd. DWB lehrhaft. — Graff II,255. laer-haft: Grdf. Gl 1,102,31 (PaRa, Ra -r::h-; zu -aevgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 43 Anm. 1); ler-: dass. ebda. (K). die Lehre betreffend: dogma (zur adjekt. Übers. vgl. Splett, Stud. S. 168).
lericla Gl 3,502,6 s. AWB lêrihha. [Bd. 5, Sp. 840]
lêrîg adj., mhd. Lexer lêrec (vgl. Findebuch S. 221), nhd. (älter) lehrig; mnd. lêrich. — Graff II,255. lerig: Grdf. Npgl 113,16’. belehrbar: doctores doctorum liez er imo selbemo zelerenne . uuanda sie andermo docibiles (lerig) neuuaren.
ler(i)h-, lorihboum st. m., mhd. Lexer lerchboum, nhd. DWB lärchbaum (zum Erstglied vgl. lat. larix, vgl. Frings, Germ. Rom. II,302). — Graff III,118. Nur im Nom. Sing., wenn nicht anders angegeben. lerh-boum: Gl 3,95,59 (SH A; ler:h- Rasur von c; --); lerch-: 42,34 (2 Hss., 1 Hs. --); -pavm: 35 (Melk K 51, 14. Jh.). — ler-poum: Gl 3,42,36 (-p- aus b korr., --); -poim: 56,47 (s. u.); -pawm: 42,37; -boum: 35 (2 Hss.; -ov-). 353,27 (--). lorih-boum: gen. sg. -]es Gl 5,40,15 (Vat. Reg. 1143, 11. Jh.; -ov-); lorich-: -] 3,696,45. Lärche, Larix decidua Mill. (vgl. Marzell, Wb. 2,1176 ff.): lerchboum terebintum (1 Hs. -us) Gl 3,42,34 (2 Hss. lôrboum, 2 lôrberboum mhd., 1 Hs. uuîhrouhboum). lerhboum terebintus arbor, quae optimam resinam generat [Hbr. I,179,131] 95,59. laris (sc. larix) 353,27 (davor fig ficus). larix abies alpina 696,45; hierher vielleicht auch (vgl. Marzell a. a. O. 2,1177): lerpoim cornus 56,47 (nach Frings a. a. O. zu Kornelkirschbaum, Cornus mas. L. (vgl. Marzell a. a. O. 1,1164 ff.) zu stellen (?); oder Verschr., vgl. lim-, lin-, lein-, lemboum mit dem Lemma cornus für ‘Spitzahorn’ (?), vgl. Gl 3,41,14 ff.); lorihboumes suuam Lärchenschwamm (vgl. Mlat. Wb. I,1511,65 f. s. v. boletus): lorihbovmes suuam ł uualhadarih agarico .i. bulidus montanus 5,40,15. Vgl. lerihha, ?loriet mhd.
lerihha (st. sw.?) f., mhd. Lexer larche, lerche, nhd. DWB lärche; aus lat. larix. leracha: nom. sg. Gl 3,467,47 (clm 14689, 12. Jh.?). Lärche, Larix decidua Mill. (vgl. Marzell, Wb. 2,1176 ff.): ciris et laris (sc. larix) (Gl. am Rande, zwischen Pflanzenbez., vgl. Steinm.); zu laris als Nebenform von larix vgl. Gl 3,467 Anm. 26 u. lerbm laris 3,353,27, vgl. aber auch laris als Nebenform von larus ‘Möwe’ (vgl. CGL VI,626) neben ciris als Bez. für einen Meeresvogel (vgl. Georges, Handwb.11 1,1176), was auf eine ursprüngliche Vogelnamenglosse hindeuten könnte. Vgl. ler(i)h-, lorihboum, ?loriet mhd. |
| |