| - litiz
- -litlîh
- -lito
- łiu
- liuallę
- liuben, sw. v.
- gi-liuben, sw. v.
- liubi, adj.
- liubî, st. f.
- lioba, st. f.
- liublîh, adj.
- liublîhhî, st. f.
- liublîhho, adv.
- gi-liublîhhôn, sw. v.
- liuche
- liuçilu
- liudâri, st. m.
- liudinôn, sw. v.
- liudinônto, adv.
- liudinunga, st. f.
- liudôd, st. m.
- liudôn, sw. v.
- liudônto, adv.
- liudunga, st. f.
- liuestoc
- liufsami
- -liugi
- liuhhit
- liuhta, st. f.
- liuhten, sw. v.
- bi-liuhten, sw. v.
- thuruh-liuhten, sw. v.
- gi-liuhten, sw. v.
- in-liuhten
- int-liuhten
- ir-liuhten, sw. v.
- liuhtere, mfrk. st. m.
- liuhti
- gi-liuhti, st. n.
- liuhtida, st. f.
- liuhtîg, adj.
- liuhtnissi, st. n.
- liuimo
- [h]liumhaftîg, adj.
- [h]liumunt, st. m. f.
- -[h]liumuntâri
- [h]liumunthaft, adj.
- -[h]liumunthaftî
- [h]liumunthaftîg, adj.
- [h]liumunthaftgî, st. f.
- -[h]liumunthaftôn
- [h]liumuntîg, adj.
- -[h]liumuntîg
- [h]liumuntgî, st. f.
- [h]liumunting, st. m.
- -[h]liumuntlîh
- [h]liumuntmâri, adj.
- -[h]liumuntôn
- liuni, adv.
- gi-liuni, adj.
- [h]liuning, as. st. m.
- liuo
- liuoth
- liura
- liurra
- lius, as. st. n.
- lûs, as. st. n.
- liut, st. m.
- liutbâga, st. sw.?
- liutbâren, sw. v.
- liutbâri, adj.
- liutbârîg, adj.
- liutbârlîh, adj.
- liutbâro, adv.
- liutbrôt, st. n.
- liutchilchun
- liutetrāc
- liutfrouuua, sw. f.
- liutgisamani, st. n.
- liutgot, st. m.
- liuthazlîhho, adv.
- liuthazzeri, st. m.
- liuthazzîg, adj.
- -liuti
- liutkirihha, sw. f.
- liutkuo, st. f.
- liutlîh, adj.
- liutmâren, sw. v.
- gi-liutmâren, sw. v.
- liutmârî, st. f.
- liutmenigî, st. f.
- liutsâlida, st. f.
- liutscaf, st. f.
- liutstal, st. m.
- liutstam, st. m.
- liuttrist, st. m. n.
- liutzil
- liutzorahto, adv.
- liuun
- liuuun
- [h]liuuua, st. f.
- liuzelu
- liuzilemo
- liuzit
- ge-liveron, aostndfrk. sw. v.
- livpa
- livva
- liwa
- liuuen, sw. v.
- liuui, st. n.
- liz, st. m.
- lizeisc, adj.
- lizta
- lizz
- -lizzi
- lizzitôn, sw. v.
- lizzitung, st. m.
- lizzôn, sw. v.
- lo
- lo
- lo
- lô, st. n.
- -lôa
- loazzit
- lob, st. n.
- gi-lob, adj.
- lob-
- lobafrisking, st. m.
- lobagernî, st. f.
- lob(a)lîh, adj.
- lobanti
- lobâri, st. m.
- lobasam, adj.
- -lobasam
- lobasamo, adv.
- lob(a)sang, st. n.
- lobauuirdîg, adj.
- gi-lobazzen, sw. v.
- lobbuoh, st. n.
- lobên
- lobgerag, adj.
- lobhaft, adj.
- lobistek
- lobon
- lobôn
- lobên
- gi-lobôn, sw. v.
- samant-lobôn, sw. v.
- uuidar-lobôn, sw. v.
- lobônto, adv.
- lbrecche
- lobsamî, st. f.
- lobsingîg, adj.
- lobstech
- lobstuckil
- lobtuom, st. n.?
- lobun
- lobunga, st. f.
- lôch, mhd.
- lochesuesini
- lochizit
- lochs
- lochuge
- lochzote
- locint
- loctere
- [h]lôtha, aostndfrk.
- lôđar, as. st. n.
- lodara
- loden
- lodo, sw. m.
- ? ldo, sw. m.
- lœten, mhd. sw. v.
- lof-
- -lof
- -lofa
- loff-
- lofforsc
- gi-lôfsam, as. adj.
- -loft
- lofta
- lofte
- logen, andfrk. sw. v.
- log&
- -lôgî
- ..logreost
- logun
- loh, st. n.
- -loh
- lôh, st. n.
- lohafiur, st. n.
- lohahti, adj.
- lohanti
- lohazzen, sw. v.
- lohenzen, sw. v.
- lohazzunga, st. f.
- lohen, sw. v.
- lohenzen
- lohezôt, mhd. st. m.
- lohezzida, st. f.
| | litiz Gl 3,46 Anm. 9 (Vers. de pisc.; Melk K 51, 14. Jh.) in: litiz arpeiz cubisare, ausradierte Interlineargl. in unsicherer Lesung, vielleicht mhd. (?), bleibt ungedeutet. Es liegt wohl ein Fischname vor, der sich wie arpeiz (s. Ahd. Wb. 1,661) u. das lat. Lemma nicht weiter nachweisen läßt.
-litlîh vgl. ungilitlîh.
-lito vgl. AWB antlito andfrk.
łiu Gl 2,238,14 (Zürich Rhein. 35, 10. Jh.) in: [ut et illa quae approbamus, illatus (Hs. inlatus)] favor [augeat, et contra ea quae reprehendimus, magis apud pusillanimes exhortatio verecunda convalescat, Greg., Cura 3,8 p. 42] ist einem bestimmten ahd. Wort nicht zuzuordnen. Nach Steinm., Anm. z. St., wohl Partizipialendg. zum vorhergehenden inlatus. Das Ahd. Gl.-Wb. S. 643 erwägt eine Zuordnung zu gituon. Mit dem Zeichen ł werden in der Hs. wiederholt mit l beginnende Wortteile abgekürzt. Die Endg. -iu läßt nach dem lat. Kontext auf ein Part. Praet. Nom. Sing. Fem. schließen mit Bezug auf ein gedanklich vielleicht mit huldî übersetztes favor. łiu dürfte kaum zu liubî zu stellen sein, da für liubî weder als lat. Lemma favor noch die Bed. ‘lobende Anerkennung’ bezeugt ist.
liuallę Gl 1,472,18 s. AWB libel.
liuben sw. v., mhd. lieben (in zwei Ansätzen auf ein janu. ein ên-Verb zurückgeführt, vgl. Mhd. Wb. 1,1016, vgl. auch Lexer, Hwb. 1,1903), nhd. DWB lieben (vgl. dazu DWb. VI,933); mnd. lêven, mnl. lieven; afries. liavia; ae. léofian; im Ahd. kein sicherer Beleg für ein ên-Verb. — Graff II,58 f. liup-: 3. sg. -it Gl 2,171,67 (clm 6277, 9. Jh.); 3. sg. prt. -ta O 5,11,43 (F; im Reim); ke-: part. prt. nom. sg. f. -ta Gl 2,410,58; gi-: Grdf. -it 277,34 (M, 6 Hss., 1 Hs. -iv-); nom. sg. m. -ter 1,700,40 (M, 4 Hss., 3 -). liub-: 2. sg. -is O 2,14,53; 3. sg. -it 3,20,153; -et Nb 123,19 [106,20]. Np 30,20; 1. pl. -emes Gl 1,767,5 (Wolf. Wiss. 47, 9. Jh.); 2. pl. -et O 2,17,6; 1. pl. conj. -en 3,26,12; 3. sg. prt. -ta 5,11,43 (PV); ki-: part. prt. -it Gl 2,263,8 (2 Hss., darunter Sg 299, 9. Jh.); ke-: dass. -it 527,60 (Bern 264, 9. Jh.); gi-: dass. -et 130,25 (M); ge-: dass. -it 4,685,34 (verschollene Hs., 9. Jh.). — liebo: 1. sg. Gl 2,372,1. 376,5. — gi-libeter: part. prt. nom. sg. m. Gl 1,700,41 (M). — g-lubit: part. prt. Gl 2,242,39 (clm 14409, 9. Jh.; zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1). Verschrieben: inibita: 3. sg. prt. Gl 2,357,19 (Sg 299, 9. Jh.; l. evtl. liubta, vgl. Anm. z. St.). 27. 1) trans.: a) angenehm, lieb machen, (an)empfehlen: [Bd. 5, Sp. 1184] α) etw./jmdn. (jmdm.) angenehm, lieb machen, (an)empfehlen: mit Akk. (u. Dat. d. Pers.): iueraz girati scal salzan woroltdati; Thaz ... ir sie ... giduet mir filu suaze, joh io mir in muate sie liubet zi guate O 2,17,6. (Philosophia) liubet uns sia (aduersa fortuna) ze zuein uuison . ioh sia lobondo . ioh prosperam skeltendo Nb 123,19 [106,20]. diz ist exclamatio (hugescrei) . diu uns liubet unde uuirdet futura bona (daz chunftiga liub) [vgl. ut commendaret ipsa bona futuri saeculi hominibus, Aug., En.] Np 30,20; Glossen: giliupter [ille] commendatus [regi, 2. Macc. 4,24] Gl 1,700,40 (1 Hs. lobôn). giliubet werdan [et] probari [deo posse creditur, qui domino suo necdum probare se potuit, Decr. Leon. I p. 222] 2,130,25. ni liupit [esca nos] non commendat [deo, Greg., Cura 3,19 p. 63 = 1. Cor. 8,8] 171,67. glubit uuerda [qua in re pensandum est, virtus abstinentiae quam parva respicitur, quae nonnisi ex aliis virtutibus] commendatur [ebda. p. 62] 242,39. kiliubit [ex huius nobis lectionis verbis ... Iohannis humilitas] commendatur [ders., Hom. I,7 p. 1456] 263,8, z. gl. St. giliupit uuirdit (3 Hss. ohne uuirdit) 277,34. liubita ł bifalah [quem (sc. Moyses) praeter paternae scientiae hereditatem etiam formae pulchritudo] commendabat [Oros. 1,8 p. 50,18] 357,19. 27. keliubit [quam pudet hoc illis] persuasum (Glosse: placitum, vgl. PL 60) [, talibus ut se Romanasque acies censerent Martis amore posse regi, Prud., Symm. I,283] 527,60; — mit refl. Akk. u. Dat. d. Pers.: wir sculun unsih samanon zi rehteren redinon, wir unsih gote liuben joh rehtor gilouben [vgl. quaeramus nos in Christo vivere, Beda und Alc. zu Joh. 11,47] O 3,26,12; Glosse: liubemes [non iterum] commendamus [nos vobis, 2. Cor. 5,12] Gl 1,767,5; β) sich jmdn. angenehm machen, mit refl. Dat. u. Akk.: then thu (die Samariterin) afur nu uabis joh thir zi thiu (als Mann) liubis ... er gewisso thin nist [vgl. nunc quem habes, non est tuus vir, Joh. 4,18] O 2,14,53 (nach Kelle 3,367 ‘lieben’); b) lieben: in Glossen: liebo [animum advortite,] amabo (verba blandientis) [, sultis, vidulum hic apponite, Prisc., Inst. II,224,3] Gl 2,372,1. 376,5. 2) intrans.: jmdm. Angenehmes tun, lieb zu jmdm. sein (vgl. hierzu Erdm., Syntax 2,212), oder, mit Bed. des ên-Verbs, ‘jmdm. angenehm sein, werden’, so Piper, Glossar S. 265 (?): mit Dat. d. Pers.: er (Gott?) avur themo liubit, ther sinan willon uabit [vgl. quis ... voluntatem eius facit, hunc exaudit, Beda und Alc. nach Joh. 9,31] O 3,20,153 (falls sich themo auf Gott bezieht, muß die ên-Verb-Bed. vorliegen). tho nam er (Jesus), thaz er leibta, mit thiu er in (den Jüngern) ouh tho liubta 5,11,43. 3) im Part. Praet., adjekt.: lieb, willkommen, empfohlen: keliupta [demittunt geminas sociata foramina nares, ut bibat inlecebras male] conciliata (Glossen: conglutinata, vel coniuncta, vgl. PL 59) [voluptas, Prud., Ham. 314] Gl 2,410,58. geliubit [Desiderii mei] desideratas (Hs. desideratus) [accepi epistolas, Praef. in Pentat. p. XVI] 4,685,34. Vgl. liobôn, ?lubôn.
gi-liuben sw. v., mhd. nhd. Lexer gelieben; mnd. gelêven, mnl. gelieven. — Graff II,59 f. ki-liup-: 3. sg. conj. prt. -ti Gl 2,206,24 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); ke-: 3. sg. prt. -ta 526,60 (Bern 264, 9. Jh.); gi-: 3. sg. -it 1,808,11 (M, 4 Hss.). Mayer, Griffelgl. S. 74,310 b (Vat. Ottob. lat. 3295, 9. Jh.); -at Gl 2,461,3 (2 Hss., 1 Hs. -iv-; zu -at statt -it vgl. Schatz, Ahd. Gr. [Bd. 5, Sp. 1185] § 509); 3. sg. conj. -e 177,34 (M, 4 Hss., darunter clm 21525, 9. Jh.; 2 Hss. -iv-); inf. -en 130,26 (M, 3 Hss.); -in 27 (M, clm 6242, 9. Jh.; -iv-); -an 26 (M; -iv-); 3. sg. prt. -ta Mayer, Glossen S. 99,22 (-iv-). OF 1,3,13 (g- aus l korr.). 3,20,71. 146; 3. sg. conj. prt. -ti Gl 2,191,21 (M, 2 Hss.); giluipat: 3. sg. 461,3 (zu -at s. o.). — gi-liuppe: 3. sg. conj. Gl 2,177,35 (M, 2 Hss.; zu -pp- vgl. Weinhold, Bair. Gr. § 123). ki-liub-: 3. sg. -it Gl 1,760,23 (2 Hss., 1 Hs. -iv-); 3. sg. conj. -e 2,200,26 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.; i-). 209,63; inf. -in 130,28 (M, clm 3860a, Gll. 10. Jh.); 3. sg. conj. prt. -ti 212,37; ke-: 3. sg. -it 1,756,42. 2,557,5. 566,42. 771,9; 2. sg. imp. -e Np 67,29; gi-: 3. sg. -it Gl 1,757,18 (M; -iv-). 2,381,17; -et 1,757,18 (M, 2 Hss., 1 Hs. -iv-); 3. sg. conj. -e 2,179,46 (M, clm 21525, 9. Jh.); 3. pl. conj. -en O 4,36,12 (in F zweites i auf Rasur für o); inf. -en 1,26,11; -an Gl 2,130,27 (M); 3. sg. prt. -ta OPV 1,3,13. 3,20,71. 146; ge-: 3. sg. -it Gl 2,26,24 (2 Hss.). 27,11. 566,42. 771,19. Tiefenbach, Aratorgl. S. 17,10. 16; inf. dat. sg. -enne Gl 2,692,22/23. 4,350,68; ge-luib-: 3. sg. -et 2,337,40; inf. -an W 100,5 (BCK) [181,11]. — ge-lieb-: inf. -an WF 100,5 [181,11]; 3. sg. prt. -ta Nc 696,29 [11,14]. — gi-lebet: 3. sg. Gl 4,306,2 (M, Goslar 2, 14. Jh.; zu -ê- für ie vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 48 Anm. 3; oder verschr.). ge-liuuita: 3. sg. prt. Thoma, Glossen S. 12,35 (vgl. Meineke, Stud. 145,267). — ge-lieuan: inf. WA 100,5. Mit einer Form der ôn-Konjugation (vgl. van Helten, Gr. I § 106 Anm. 1): ge-lieuon: inf. Pw 64,9; hierher auch (?): ge-lieuent: 3. pl. conj. (?) 67,4 (zu -ent für -on vgl. a. a. O. §§ 109 β u. 92 β). In unsicherer Auflösung von geheimschriftl. gilkppđk, vgl. Steinm.: gi-liopti: 3. sg. conj. prt. Gl 2,621,48 (clm 14569, 11. Jh.). Verschrieben: gi-liuint: 3. sg. Gl 1,808,12 (M); ge-lebut: dass. 2,27,11 (wohl verschr. für gelubet, vgl. von Gadow, Aratorgl. S. 29,15). 1) trans.: a) angenehm, lieb machen, (an)empfehlen: α) etw./jmdn. (jmdm./einer Sache) angenehm, lieb machen, (an)empfehlen: mit Akk. (u. Dat. d. Pers./Sache): der furedahtigo sin iro (der Mantice) unbetrogenun fruoti geliebta imo (Merkur) sia providum perspicacis prudentiae commendabat ingenium Nc 696,29 [11,14]. keliube uns got fater Christvm [vgl. quomodo autem deus mandat Christum suum, nisi dum eum commendat? Aug., En.] Np 67,29; Glossen: keliubit commendat [... charitatem suam deus in nobis, Rom. 5,8] Gl 1,756,42. gilivbit [si autem iniquitas nostra iustitiam dei] commendat [ebda. 3,5] 757,18 (1 Hs. gifel(a)han). 4,306,2. geliubit [cede dies operi, quod pia caussa] iuvet (1 Hs. iuvat, commendat dulce facit; 1 iuvat, delectari faciat ł dulce faciat) [Ar., Ep. ad Flor. 24] 2,26,24 (vgl. Schlechter, Aratorgl. S. 272,6). keliubit iuvet (Hs. iuvat, commendat dulce facit) [ebda.] 771,9 (vgl. Schlechter, Aratorgl. S. 58,7). Tiefenbach, Aratorgl. S. 17,10. geliubit [creaturam, signata fronte micantem, divinus] commendat [odor, ders. I,31] Gl 2,27,11. 771,19. Tiefenbach, Aratorgl. S. 17,16. gilivpe [magisterium ... vita] commendet (2 Hss. commendetur) [Greg., Cura 1, Praef. p. 2] Gl 2,177,34. 200,26. 209,63. giliupti [qui ut huius adhuc virtutis gratiam] commendaret [ebda. 3,18 p. 61] 191,21. 206,24. 212,37. giliubit [difficilisque nimis per dura, per ardua gressus,] commendat [fidei quod tolerare iuvat, Prosp., Epigr. 19,8] 381,17. gilivpat [hoc pulcrum, quod terra parit, quod gloria confert lubrica:] [Bd. 5, Sp. 1186] conmendat (Glosse: concedit, vgl. PL 59) [, quod perniciosa voluptas, quod velut excitus difflato pulvere ventus praeterit, Prud., Ham. 386] 461,3. 557,5. 566,42. keliupta [sed pristinus Orphae fanorum ritus praeputia barbara] suasit [malle et semiferi stirpem nutrire Goliae, ebda. 783] 526,60. geliuuita [quem timorem etiam superius] commendavit [Comm. in Gen., PL 107,608 B] Thoma, Glossen S. 12,35 (vgl. Meineke, Stud. 145,267); hierher auch (?): giliube [(Paulus) favoribus impellit ... ut auditores suos ...] componat [ad vitam, Greg., Cura 1,8 p. 9] Gl 2,179,46 (2 Hss. girihten); — mit refl. Akk. (u. Dat. d. Pers.): sih Abraham giguatta joh druhtine ouh giliubta, wanta er was gihorsam O 1,3,13. thaz sie thaz nintheken, ... noh inan (Jesu Leichnam) thar githiuben, then liutin sih giliuben 4,36,12. ir fragetot mih, uua min trut uuare, ... dar zuo raten ih iu meo exemplo, uuie ir iuuich imo sculet geluiban [vgl. insuper exemplum de me propono sequendum, atque quibus causis vos illi concilietis, Expos.] W 100,5 [181,11]; Glossen: (niht) kilivbit ł kiwirdit [esca autem nos] non commendat [deo, 1. Cor. 8,8] Gl 1,760,23. giliupit [non enim qui seipsum] commendat [, ille probatus est: sed quem deus commendat, 2. Cor. 10,18] 808,11. gilivpan [et probari deo posse creditur, qui domino suo necdum] probare [se potuit, Decr. Leon. I p. 222 f.] 2,130,26. geluibet [asperitas agrestis et inconcinna gravisque, quae se] commendat [tonsa cute, dentibus atris, Hor., Ep. I,18,7] 337,40. hoc mentitur Sinon. sed ad commendationem sui sih ce geliubenne dicit [Randgl. zu: quem (Palamedes) falsa sub proditione Pelasgi insontem infando indicio,] quia bella vetabat [, demisere neci, Verg., A. II,84] 692,22/23. 4,350,68; β) sich etw. lieb machen, (an)empfehlen, mit refl. Dat. u. Akk.: thaz sculun wir gilouben joh harto iz uns giliuben, thaz uns in gotes wihe ther douf io wola thihe O 1,26,11; γ) Glosse ohne edierten Kontext: gilivpta commendabat [Cass., Coll. 19, nicht bei PL 49] Mayer, Glossen S. 99,22; b) etw. erstreben, zu erlangen suchen: giliopti (s. Formenteil) [(perversus) locutus: ... ut fragilis regna] adfectaret [honoris qui populis aeterna parat, Sed., Carm. pasch. II,191] Gl 2,621,48; c) jmdn./etw. mit Freude erfüllen, jmdm./einer Sache Gefallen bereiten, mit Akk. (nur Pw, vgl. Formenteil): utferthi morganis in auondis saltu gelieuon exitus matutini et vespere delectabis Pw 64,9; hierher auch, ohne Akk. für lat. delectari ‘Gefallen haben, sich freuen’ (?): rehlica gouma uuirkint in mendint an antsceine godis, in gelieuent an blithone iusti epulentur et exultent in conspectu dei et delectentur in laetitia 67,4 (oder ‘angenehm sein, gefallen’ (?), so van Helten, Ausg. S. 35 Anm. 4). 2) intrans.: jmdm. Angenehmes tun, Gefallen bereiten, lieb zu jmdm. sein (vgl. hierzu Erdm., Syntax 2,212), oder ‘jmdm. gewogen sein’ (?), so Piper, Glossar S. 265: mit Dat. d. Pers.: waz quis thu fon themo man, ther thir giliubta so fram, ther thir so muatfagota, thaz lioht thir heim giholota? [vgl. quid dicis de eo, qui aperuit oculos tuos? Joh. 9,17] O 3,20,71, ähnl. 146. 3) Fraglich: in unpersönl. Gebrauch, Gefallen bereiten, gefallen, passen in bezug auf eine Sache (?): ni giliupit [nihilominus impatienter audivimus, tantum divinarum rerum subesse despectum, ut feminae [Bd. 5, Sp. 1187] sacris altaribus ministrare firmentur, cunctaque non nisi virorum famulatui deputata, sexum, cui] non competit [, exhibere, Halitg., De vitiis p. 689 B] Mayer, Griffelgl. S. 74,310 b (nach Mayer z. St., der als Bed. ‘sich zu eigen machen’ angibt, hat der Glossator competit mit commendat oder componit verwechselt oder ein gilimpit der Vorlage falsch abgeschrieben). [Woitkowitz]
? liubi adj.; mnd. lêve, mnl. lieve. — Graff II,52 s. v. liub adj. liupi: Grdf. Gl 2,283,15 (M, clm 19440, 10./11. Jh.; oder -i verschr. unter Einfluß von vorangehendem indenchi? Dann zu liob adj.). angenehm, wohltuend: indenchi ł liupi gratum [namque deo sacrificium est afflictio contra peccatum, Greg., Hom. I,10 p. 1471]. Komp. manaliubi. Vgl. liob adj.
liubî st. f., auch lioba st. f., mhd. nhd. liebe; mnd. lêve, mnl. lieve. — Graff II,56. liup-: gen. sg. -i Gl 2,126,33 (M, 5 Hss., darunter clm 6242, 9. Jh., 2 Hss. -iv-); dat. sg. -i 1,700,61 (M, 4 Hss., 2 -iv-). 789,35 (vgl. Gl 5,98,24; M, 5 Hss., 2 -iv-). 2,183,42 (M, 2 Hss.; -iv-). 283,39 (M). 5,23 Anm. 5 (ausradiert); -] 1,700,62 (M, 12. Jh.). liubi: nom. sg. Gl 1,789,57. Tiefenbach Aratorgl. S. 27,20; gen. sg. O 2,9,36; dat. sg. Gl 1,773,16 (-iv-). 776,17 (-iv-). O 5,20,44. Oh 22; acc. sg. Gl 1,714,14 (Brüssel 18723, Gll. 10. Jh.). 764,3 (-iv-). 790,48. 796,13. 2,30,59. 43,66. 479,38. 4,289,62 = Wa 50,21 (Ess. Ev., 10. Jh.). 5,14,44 (Augsb., Arch. 6, Gll. 10. Jh.; -iv-). Tiefenbach Aratorgl. S. 24,26 (Gl. fast völlig abgerieben); acc. pl. O 5,4,51. 7,4. 38; luibi: acc. sg. Gl 1,793,59. — liobi: nom. sg. Gl 2,35,38; dat. sg. 75,42. Beitr. 73,199 (nach Gl 2,80,8). — lieb-: nom. sg. -i Gl 2,774,65; dat. sg. -e 118,10 (M, 12. Jh.); acc. sg. -i 4,313,35 (vgl. Beitr. 73,227; mus. Brit. Add. 23931, 10. Jh.; Rasur (eines Verweisungszeichen?) vor dem zweiten i). — libe: dat. sg. Gl 1,789,36 (M, 12. Jh.). — lubi: acc. sg. Gl 1,714,14 (zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1). Übergang in die ô-Dekl. (vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 231 Anm. 2): livpa: nom. sg. Gl 2,657,67 (clm 18059, 11. Jh.). Hierher wohl auch: liebe: nom. sg. Gl 1,419,39 (M, 13. Jh.). Verschrieben: liuli: nom. sg. Gl 1,789,59; liuhe: gen. sg. 2,126,34 (M, 12. Jh.). 1) die für jmdn./etw. empfundene Liebe, Neigung, Zuneigung: a) im weltlichen Bereich: α) bez. auf die Beziehung zwischen zwei Menschen: auf die Liebe des Vaters zum Sohn: gibot, thaz er (Abraham) irsluagi ... sinan einigan sun (Isaak) ... es ilti sar in gahi, thera liubi ni sahi O 2,9,36; — auf ein Gefolgschaftsverhältnis: gisceident sih ... herero inti thegan thar (zum Jüngsten Gericht) fon alteru liubi O 5,20,44; β) bez. auf das Verhältnis von Tierkindern u. ihren Eltern: liubi [(das gehaßte Affenjunge) mox quoque dilecti succedit] in oscula (in amoris vicem) [fratris, Avian 35,13] Gl 2,43,66 (in interpretierender Übers.); b) im christlichen Bereich: α) bez. auf die Liebe Gottes/Christi zu den Menschen u. der Menschen zu Gott/Christus: ni tedar daz duroh sine liubi [non defertur honori, quod cogit for- [Bd. 5, Sp. 1188] mido loqui, nec mente cohaeret] nudus amore timor [Ar. II,390] Gl 2,30,59 (z. St. vgl. Schwind, Abh. d. Akad. d. Wiss. u. d. Lit. Mainz. Geistes- u. Sozialwiss. Kl. Jg. 1995 Nr. 5, S. 103; zur freien Übertragung vgl. Gadow, Aratorgl. S. 158 f.). Tiefenbach Aratorgl. S. 24,26; — spez.: bez. auf die Liebe Jesu zu seinen Jüngern: duruh sina (1 Hs. thes) lubi haec oblivio indicium est ... pro cuius (sc. Jesu) dilectione [Randgl. zu: cum venissent discipuli eius trans fretum,] obliti sunt [panes accipere, Matth. 16,5] Gl 1,714,14, z. gl. St. duruh sina livbi minus de pane corporali cogitabant 5,14,44. liubi per eius dilectionem [Randgl. zu ebda.] 4,289,62 = Wa 50,21, dazu auch: duruh sina liebi [haec oblivio indicium est quod apostoli minimam carnis curam habebant, dominum panem vitae habentes, quo reficiebantur] in corde [Beda in Matth. 16,5 p. 78 B] 313,35 (vgl. Beitr. 73,227); — für die innige Beziehung von Maria Magdalena u. Jesus: habeta si (Maria Magdalena) ... minna mihilo sin (Jesu), mihilo liubi, ... minna mihilo ubar al [vgl. huius mulieris mentem quanta vis amoris accenderat, quae a monumento domini ... non recedebat, Alc. zu Joh. 20,11] O 5,7,4. ward mir (Maria Magdalena) we mit minnu, theih sino (Jesu) liubi in mih giliaz, ob ih sia niazan ni muaz 38; β) bez. auf die Liebe zum Himmelreich: dero liupi minno [inardescit in caelestibus animus ... De] cuius dilectione [recte per Salomonem dicitur: Fortis est ut mors dilectio, Greg., Hom. I,11 p. 1473] Gl 2,283,39. 2) die jmdm./einer Sache entgegengebrachte Wertschätzung, Gunst(bezeigung): a) im weltlichen Bereich: α) gegenüber einer Person: liebe gewirserota [non eis (sc. den Richtern der ersten Instanz) obsit ..., si convinci non potuerint, vel inimico animo iudicasse, vel aliqua cupiditate, aut] gratia depravati [Conc. Carth. XV p. 146] Gl 2,118,10 (4 Hss. nur giuuirsirôn); β) gegenüber einer Sache: liobi [optime praeses, ait (Paulus), dudum te (der römische Statthalter Felix) novimus omnes iustitiae documenta sequi, comitemque modestam consiliis hanc esse tuis, quae] gratia [suadet fidere, nec dubium tali sub iudice fari, Ar. II,1035] Gl 2,35,38. liebi gratia (tua) [ebda.] 774,65 (vgl. Schlechter, Aratorgl. S. 176,284). Tiefenbach Aratorgl. S. 27,20. livpa [quae] gratia [currum armorumque fuit vivis, ... eadem sequitur tellure repostos, Verg., A. VI,653] Gl 2,657,67; b) im christlichen Bereich: gegenüber einer Person/Gott: thang liubi, dazu s. apud deum. thes uueiz iu god thanc [haec est enim] gratia [, si propter dei conscientiam sustinet quis tristitias, 1. Pet. 2,19] Gl 1,789,57 (vgl. Gl 5,98,24). anst liubi [deus superbis resistit, humilibus autem dat] gratiam [ebda. 5,5] 790,48. luibi [crescite vero in] gratia (Hs. gratiam) [, et in cognitione domini nostri, 2. Pet. 3,18] 793,59. 3) Annehmlichkeit, Süßigkeit, Freude: liubi [maiorem horum non habeo] gratiam [, quam ut audiam filios meos in veritate ambulare, 3. Joh. 4] Gl 1,796,13. liubi [(Jesus) secretus ... quinis diebus octies labentibus nullam ciborum vindicavit] gratiam [Prud., H. ieiun. (VII) 188] 2,479,38. ih zellu iu ouh scono liubi: thar nam er (Christus) sin giroubi, sid er nan (den Tod) thar ubarwant, joh leitta in anderaz lant, in himilguallichi O 5,4,51. joh sint sie nu (die Gläubigen u. Gerechten) ... in himilriches frewidu, in himiles gikamare mit mihilemo gamane, mit mihileru liubi Oh 22; hierher auch: svozzi livbi [deo autem gratias, qui semper triumphat nos in [Bd. 5, Sp. 1189] Christo Iesu, et] odorem [notitiae suae manifestat per nos in omni loco, 2. Cor. 2,14] Gl 1,764,3. liupi [apostolici favoris gratia magno pacis usque ad nos decore resplenduit, tantumque] lucis [gaudiorum, quae infulsit fidelibus, Decr. Inn. XLIV p. 205] 2,126,33. 4) Gefälligkeit, Lieblichkeit, bez. auf die Rede: livbi [sermo vester semper in] gratia [sale sit conditus, Col. 4,6] Gl 1,773,16. 5) für lat. grātiā (mit Gen., ‘zuliebe, um ... willen, wegen’), Vok.-Übers. (?): pi dero livpi [itaque Ptolemaeus in quodam atrio positum quasi refrigerandi] gratia [, regem adiit, 2. Macc. 4,46] Gl 1,700,61 (1 Hs. nur huldî). livbi (dazu Randgl. danchpari) [volo ergo iuniores nubere, filios procreare, matresfamilias esse, nullam occasionem dare adversario maledicti] gratia [1. Tim. 5,14] 776,17. liupi [pascite ... gregem dei, providentes ... neque turpis lucri] gratia [, sed voluntarie, 1. Pet. 5,2] 789,35 (vgl. Gl 5,98,24; 1 Hs. lob). 2,183,42 (Greg., Cura 2,7 p. 26 = ebda.). 5,23 Anm. 5 (Beda, super ep. cath. p. 711 = ebda.; Gl. ausradiert). liobi [uxor ac liberi quae iucunditatis] gratia [petuntur, Boeth., Cons. 3,2 p. 52,32] 2,75,42. liobi [quotiens ... aliquid cuiuspiam rei] gratia [geritur, ebda. 5,1 p. 122,37] Beitr. 73,199 (nach Gl 2,80,8). 6) Unsichere Zuordnung: in einer Bekräftigungsformel, in Ersetzung von lîb: (die Frau aus Thekua zu König David:) so mir din liebe per salutem animae tuae [domine mi rex, 2. Reg. 14,19] Gl 1,419,39 (6 Hss. lîb). Vgl. luba. [Woitkowitz]
liublîh adj., mhd. Lexer lieplich, nhd. DWB lieblich; as. liolîk, mnd. lêflĩk, mnl. lieflijc; afries. liaflik; ae. léoflíc; got. liubaleiks. — Graff II,58. liup-lih: Grdf. Gl 1,6,22. 10,2. 6 (alle PaKRa). 116,11 (PaK). 202,30. 209,37. 264,18 (alle KRa). 592,22 (M; oder zu liublîhhî st. f. als verschr.?); nom. sg. f. -]iu 633,70 (M, 4 Hss., 2 -iv-, -iv); gen. sg. m. n. -]es 2,255,12 (M, 5 Hss., 4 -iv-); gen. sg. f. -]ero 1,592,16 (M, 2 Hss.); -]ere ebda. (M); acc. sg. m. -]en 478,21 (M, 5 Hss., 2 -iv-); dat. pl. -]an 2,757,17; -]en 1,492,48 (M, 3 Hss., 2 -iv-); acc. pl. m. -]a 658,48 (M, 5 Hss.). Festschr. Leid. S. 97 (M); -lihh-: nom. sg. f. -iu Gl 2,469,58 (2 Hss.); gen. sg. f. -ero 1,592,15 (M, 2 Hss.); -lich-: nom. sg. m. -er 2,255,13 (M); nom. sg. f. -iu 1,493,25 (Rf). 634,1 (M, 2 Hss.); gen. sg. f. -eri 592,18 (M); -er 17 (M, 2 Hss., 12. 13. Jh.); acc. sg. m. -in 478,22 (M); dat. pl. -in 492,49 (M). — lip-lichu: nom. sg. f. Gl 1,634,2 (M). — lup-lih-: dat. pl. -en Gl 1,492,49 (M); -lich-: nom. sg. n. -ez 478,23 (M); gen. sg. f. -en 592,17/18 (M, 12. Jh.); zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1. lieb-licha: acc. sg. f. Nc 728,10 [45,7] (zwischen lieb u. licha Rasur von eb, vgl. S. CLXXX,10 f.). — lib-liche: acc. pl. m. Gl 1,658,50 (M). Verschrieben: ziup-lichin: acc. sg. m. Gl 1,478,23 (M). liublicho O 3,23,23 s. AWB liublîhho. Gefallen erweckend, angenehm: a) von der Gestalt des Menschen, auch von Körperteilen: lieblich, anmutig, ansehnlich, schön: livplihen [(Tobias) invenit iuvenem] splendidum [, stantem praecinctum, et quasi paratum ad ambulandum, Tob. 5,5] Gl 1,478,21. liuplihen [(Esther) roseo colore vultum perfusa, et] gratis [ac nitentibus oculis tristem celabat animum, Esth. 15,8] 492,48 (1 Hs. thanc). liuplichiu [Bd. 5, Sp. 1190] [(Esther) erat ... formosa valde, et incredibili pulchritudine, omnium oculis] gratiosa [et amabilis videbatur, ebda. 2,15] 493,25. liupliha in uvatlihi (1 Hs. libliche werliche) [pueros ...] decoros forma [Dan. 1,4] 658,48, z. gl. St. liupliha in vvatlihi Festschr. Leid. S. 97. livplihes [cumque ille] venusti (1 Hs. venustus, 2 Hss. noch pulchri) [vultus hominem conspexisset, Greg., Dial. 3,1 p. 280] Gl 2,255,12 (vgl. Schulte, Gregor S. 621,184. 734,96, 878,70). liuplihan [nam illo tempore arguebatur a multis non solum pueros barbaros, sed etiam puellas] scitis (pulchris) [vultibus coemisse, Sulp. Sev., Dial. 3,15 p. 213,23] 757,17; b) vom Aussehen eines Tieres, in einem Bilde: schön: livplihiv [vitula] elegans [atque formosa Aegyptus, Jer. 46,20] Gl 1,633,70 (2 Hss. êrlîh); c) von einem Ort: angenehm, lieblich: liuplih stat amoena loca Gl 1,10,2 (RR κ uuunnisam). edo liuplih iucundlih vel amoenitas iocunditas 6 (zur adjekt. Wiedergabe des lat. Subst. vgl. Splett, Stud. S. 60); d) von Abstraktem: α) allgem.: anmutig: liuplih fagiri venusta pulchritudo Gl 1,264,18; β) bez. auf die Rede: gewählt, blumig, vergnüglich: liuplihhero (1 Hs. noch gichosili) [vir nobilis et] urbanae eloquentiae [, nec habens quidquam in eloquio rusticitatis admixtum, Is., Prol.] Gl 1,592,15. liuplih [unde accidit ut prae ceteris,] florem [sermonis eius, translatio non potuerit conservare, ebda.] 22 (Subst. vom Glossator wohl fälschlich als Adj. aufgefaßt; 5 Hss. liublîhhî); hierher wohl auch: liuplihhiu pulchra facundia eloquens. lepus leporis. inde lepos leporis. inde lepida [Randgl. zu: aut] lepida (Glossen: aperta, eloquens, pulchra, vgl. PL 60) [ex vestro sumpsit pictura sacello, quod variis imitata notis, Prud., Symm. II,41] 2,469,58; γ) bez. auf den Gesang: lieblich: liuplih (Ra noch amarlih) suuazzi sanc melodia dulcido cantus Gl 1,209,37 (zur adjekt. Übers. eines lat. Subst. vgl. a. a. O. S. 298); δ) bez. auf die Malerei: schön, fein: tarazu uueiz ih taz er (Merkur) zouferlicha . ioh lieblicha seltsani malennes uobet addo quod celebrat mirabile praestigium . elegantiamque pingendi Nc 728,10 [45,7]; e) Glossenwort: liuplih gotchundlih fagiri ambrosiae divinae pulchrae Gl 1,6,22 (zum lat. Lemma vgl. Splett, Stud. S. 57). urmari liuplih elegantia pulchritudo 116,11 (zur adjekt. Wiedergabe eines lat. Subst. vgl. a. a. O. S. 181). liuplih firuuizlih levem formonsum 202,30 (zum lat. Lemma vgl. Georges, Handwb.11 2,626 s. v. lēvis, laevis). Abl. liublîhho; liublîhhî; giliublîhhôn.
liublîhhî st. f., mhd. Lexer liepliche (vgl. Findebuch S. 224). — Graff II,58. liup-lihhi: nom. sg. Gl 1,50,11 (PaK); -lihi: dass. ebda. (Ra); acc. sg. 592,21 (M, 3 Hss.); -lichi: dass. 21/22 (M). — lup-liche: acc. sg. Gl 1,592,22 (M; zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1). Lieblichkeit, Anmut: liuplihhi minneontlih (Ra minneontlihi) anilia amentia Gl 1,50,11 (zur Fehlübers. vgl. Splett., Stud. S. 105); bez. auf die Redeweise: liuplihi [unde accidit ut prae ceteris,] florem [sermonis eius, translatio non potuerit conservare, Is., Prol.] 592,21 (1 Hs. liublîh). [Bd. 5, Sp. 1191] |
| |