Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
liublîhhî bis liudôn (Bd. 5, Sp. 1190 bis 1192)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis liublîhhî st. f., mhd. Lexer liepliche (vgl. Findebuch S. 224). — Graff II,58.
liup-lihhi: nom. sg. Gl 1,50,11 (PaK); -lihi: dass. ebda. (Ra); acc. sg. 592,21 (M, 3 Hss.); -lichi: dass. 21/22 (M). — lup-liche: acc. sg. Gl 1,592,22 (M; zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1).
Lieblichkeit, Anmut: liuplihhi minneontlih (Ra minneontlihi) anilia amentia Gl 1,50,11 (zur Fehlübers. vgl. Splett., Stud. S. 105); bez. auf die Redeweise: liuplihi [unde accidit ut prae ceteris,] florem [sermonis eius, translatio non potuerit conservare, Is., Prol.] 592,21 (1 Hs. liublîh). [Bd. 5, Sp. 1191]
 
Artikelverweis 
liublîhho adv., mhd. Lexer lieplîche, nhd. DWB lieblich; as. lioflîko, mnd. lêflĩk, mnl. lieflike; ae. léoflíce. — Graff II,57 f.
liup-lihho: Gl 1,78,20 (K). 4,320,1 (zweites l aus h rad.); -liho: 1,78,20 (Pa). 499,6 (M, 5 Hss., 2 -iv-). 2,75,35. 84,35 (Stuttg. H. B. VI 109, 9. Jh.). 727,12 (M, 3 Hss.). 730,1 (2 Hss., 1 Hs. -iv-). Beitr. (Tüb.) 102,323,31; -lich-: -o Gl 2,94,47 (Sg 299, 9. Jh.); -e 1,499,8 (M, 2 Hss., 12. 13. Jh.). — lup-liche: Gl 1,499,9 (M, 12. Jh.; zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1).
liub-lihho: Gl 2,87,40 (Bern 89, 9. Jh.); -licho: 94,47 (-iv-). O 4,29,35. 37,18. 19. — liob-licho: Ol 52.
Verschrieben: liup-hihho: Gl 2,84,35; -libho: 36; liulicho: 1,499,8 (M).
Hierher vielleicht auch (vgl. Piper, Glossar S. 264) wegen der besseren Bed.-Zuordnung u. nicht zum Adj. liublîh (so Kelle 3,367, den O 5,7,3 stützt): liub-licho: O 3,23,23.
in angenehmer Weise, in Gefallen erweckender Weise:
a) bez. auf die Lebensweise: tugendhaft, ehrenhaft: euitaliter (Hss. auch euitabiliter) liupliho id est quando uiuit homo cum honore [zu: ubi omnia illa sacramenta salubriter, et aeterna,] et vitaliter [accipiuntur, Conc. Afr. LVII p. 154] Gl 2,84,35 (vgl. Beitr. (Tüb.) 102,323,31; das verderbte lat. Lemma, vgl. auch Thes. V,2,1046,24 u. 29, ist möglicherweise als Komp. aus eu gutu. vitaliterlebendaufgefaßt worden; im Textfortgang ist von der vitae bonae probitas die Rede). 4,320,1. Beitr. (Tüb.) 102,323,31. euitaliter liublihho [zu ebda.] Gl 2,87,40. 94,47;
b) bez. auf Handlungen einer Person (Mensch/Engel/Gott/Personifizierung):
α) allgem.: freundlich, liebevoll: habeta er (Jesus) in war min minna liublicho sin (sc. für Lazarus) joh thero zueio wibo (sc. Martha u. Maria) [vgl. diligebat, Marg. nach Joh. 11,5] O 3,23,23 (zur Verbindung minna habên Liebe empfinden, liebenvgl. Ahd. Wb. 4,558). bisah si (Karitas) iz (das Untergewand Christi) iogilicho thrato liublicho 4,29,35. thaz unsih so irloste ther gotes boto droste joh unsih iogilicho gilocko liublicho, so er (der Engel) zen wibon thar tho (sc. am Grab) sah 37,18. oba es iaman bigan, thaz er widar imo wan: scirmta imo (König Ludwig) iogilicho druhtin lioblicho Ol 52; Übergang zu β: liupliho [unumquemque nostrum] gratifice [alloquitur, Vitae patr. 451a] Gl 2,727,12. 730,1. so er (der Engel am Grab) zen wibon thar tho sah joh liublicho zi in ouh sprah lindemo muate O 4,37,19;
β) vom Reden: geblümt, vergnüglich: livpliho [obliquus enim etiam apud Hebraeos totus liber fertur et lubricus: quod Graeci rhetores vocant] ἐσχηματισμένος (.i. perfloride) [, dumque aliud loquitur, aliud agit, Job, Prol. p. XX] Gl 1,499,6 (zur Stelle vgl. Ahd. Wb. 1,1232 s. v. bluomôn 2 b). liupliho [accipe in huiusmodi arrogantiae levitate quam] festive [aliquis inluserit, Boeth., Cons. 2,7 p. 46,64] 2,75,35;
γ) vom Singen: lieblich: singu liupliho edo suzlihho auar uuela hlutenti canto gravia vel suavia idem bene sonans Gl 1,78,20 (zur Verschr. gravia für grata vgl. Splett, Stud. S. 140).
 
Artikelverweis 
gi-liublîhhôn sw. v. — Graff II,58.
ki-liup-lihota: 3. sg. prt. Gl 1,264,20 (KRa).
anmutig machen: venustavit.
 
Artikelverweis 
liuche Gl 1,280,30 s. AWB lîhlucken.
 
Artikelverweis 
liuçilu F 23,13 s. AWB luzzil. [Bd. 5, Sp. 1192]
 
Artikelverweis 
liudâri st. m.; got. liuþareis. — Graff II,200.
liudari: nom. sg. Gl 1,58,27 (PaKRa).
Sänger: liudari leodslakkeo scapheo bardus carminum conditor (zu fälschlich als Synonym zu bardus verstandenem u. übersetztem carminum vgl. Splett, Stud. S. 116).
 
Artikelverweis 
liudinôn sw. v.
liudin-: 3. pl. -ont Npw 46,6; ge-: part. prt. -ot 32,3.
jubilieren, frohlocken: singet imo (gote) niuiz frosanc ... uuola singet imo liudenento ... uuanda daz ist geliudinot, daz man freuuidi mit niumen ouget âne uuort Npw 32,3 (Np liudôn). got fuor ze himeli in ludinunge ... die poton liudinont fore mendi, die engili scalton daz lutreista horn 46,6 (Np liudôn).
Abl. liudinônto; liudinunga.
Vgl. liudôn.
 
Artikelverweis 
liudinônto adv.
liudenento: Npw 32,3.
in jubelnder, jauchzender Weise: ‘gloria in excelsis deo’. uuola singet imo (gote) liudenento bene psallite ei in vociferatione (Np liudônto).
Vgl. liudônto.
 
Artikelverweis 
liudinunga st. f.
ludinunge: dat. sg. Npw 46,6 (zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1).
Jubeln, Jauchzen: got fuor ze himeli in ludinunge unde in hornscalle ascendit deus in iubilatione et dominus in voce tubae (Np liudunga).
Vgl. liudunga.
 
Artikelverweis 
liudôd st. m. — Graff II,200.
liudod: acc. sg. Gl 1,585,65 (Rb).
Gesang: liudod [vinum et musica laetificant cor ... Tibiae, et psalterium suavem faciunt] melodiam [, et super utraque lingua suavis, Eccli. 40,21].
 
Artikelverweis 
liudôn sw. v.; an. ljóða; got. liuþon. — Graff II,200.
liud-: 1. sg. -ôn Nb 23,6 [19,2]; 2. sg. -ost Gl 2,680,64; 2. sg. conj. -oest Nc 691,24/25 [6,2]; 2. pl. imp. -ont NpNpw 46,2; inf. -on Np 94,4; -eon Gl 1,9,10 (RR δ; zu -eo- vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 296); part. prs. -onto 58,32 (Ra; zu -o für -i in Anlehnung an -o des lat. Lemmas vgl. Splett, Stud. S. 116); -onteo ebda. (Pa; zu -o für -i s. o.); -onte Gl 2,486,8; 3. sg. prt. -ota 657,63; 3. pl. prt. -oton Np 46,6; ke-: part. prt. -ot 32,3; liuthondo: part. prs. Gl 1,58,32 (K; zu -o für -i s. o.).
Unsicher, verschrieben (?): liudom: inf. (oder 1. sg.?) Gl 1,636,43 (Rb; nach -m Rasur; auch Raven 2,90 s. v. liudôn angefragt; s. 4).
liudondi Gl 2,21,63 s. AWB [h]lûtôn.
1) (jmdm.) etw. singen, vortragen (auch mit einem Instrument): liudost [Tityre ... silvestrem tenui musam] meditaris (vgl. cantas, quasi melitaris, d pro l posita, Serv.) [avena, Verg., E. I,2] Gl 2,680,64. nu nehil iz . nube sage uuaz tu liudoest . unde uuara daz sang helle quin potius edoce quid apportes . et revelato quorsum praedicta sonuerint Nc 691,24/25 [6,2]; mit Dat. d. Pers.: uerstast tu dih tisses ieht ... alde gat iz tih ieht in? Taz ih tir liudon . bechumet tih taz ieht? sentisne ... haec . s. carmina . atque illabuntur animo tuo? Nb 23,6 [19,2].
2) jubilieren, (jmdm.) lobsingen: singent imo niuuuez frosang ... singent imo liudondo ... Vuanda daz [Bd. 5, Sp. 1193] ist keliudot . daz man freuui mit niumon ouget âne uuort [vgl. cum coeperint in verbis canticorum exultare laetitia veluti impleti tanta laetitia, ut eam verbis explicare non possint ... et eunt in sonum iubilationis, Aug., En.] Np 32,3 (Npw liudinôn). got fuor ze himele in liudungo ... apostoli liudoton fore mendi . angeli scalton daz lutreista horn [vgl. in iubilatione vero propterea dictum est, quoniam stupentes apostoli tale miraculum ineffabili cordis laetitia replebantur, Cass.] 46,6 (Npw liudinôn); ferner: 94,4 (iubilare); — mit Dat. d. Pers.: liudont gote in frolichero stimmo iubilate deo in voce exsultationis NpNpw 46,2; — substant.: Gesang, Jubelruf: liudeon harmonia Gl 1,9,10 (zur Wiedergabe des lat. Subst. vgl. Splett, Sam.-Stud. S. 28); — Glosse: liudonte [quod generosa potest anima ... solvere dignius obsequium, quam data munera si recinat artificem] modulata [suum? Prud., H. a. cib. (III) 35] Gl 2,486,8 (zum Lat. vgl. Lavarenne § 699).
3) erklingen, (laut) tönen: liudonteo hlutenteo callacento bumboso sonoso furibundo Gl 1,58,32. liudota [(einige) pedibus plaudunt choreas ... dicunt. nec non Thraeicius longa cum veste sacerdos] obloquitur (vgl. dicendo obloquitur, chordarum expressit laudem, Serv.) [numeris septem discrimina vocum, Verg., A. VI,646] 2,657,63.
4) Unsicher bleibt (vgl. Formenteil): liudom [rugiens rugiet super decorem suum:] celeuma [quasi calcantium concinetur adversus omnes habitatores terrae, Jer. 25,30] Gl 1,636,43 (in Verwechslung mit der Verbalform celeumo (?), zu 2?).
Abl. liudâri, liudôd, liudônto, liudunga.
Vgl. liudinôn.
Vgl. Schwarz, Beitr. 75,333 ff.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: