| - liudôn, sw. v.
- liudônto, adv.
- liudunga, st. f.
- liuestoc
- liufsami
- -liugi
- liuhhit
- liuhta, st. f.
- liuhten, sw. v.
- bi-liuhten, sw. v.
- thuruh-liuhten, sw. v.
- gi-liuhten, sw. v.
- in-liuhten
- int-liuhten
- ir-liuhten, sw. v.
- liuhtere, mfrk. st. m.
- liuhti
- gi-liuhti, st. n.
- liuhtida, st. f.
- liuhtîg, adj.
- liuhtnissi, st. n.
- liuimo
- [h]liumhaftîg, adj.
- [h]liumunt, st. m. f.
- -[h]liumuntâri
- [h]liumunthaft, adj.
- -[h]liumunthaftî
- [h]liumunthaftîg, adj.
- [h]liumunthaftgî, st. f.
- -[h]liumunthaftôn
- [h]liumuntîg, adj.
- -[h]liumuntîg
- [h]liumuntgî, st. f.
- [h]liumunting, st. m.
- -[h]liumuntlîh
- [h]liumuntmâri, adj.
- -[h]liumuntôn
- liuni, adv.
- gi-liuni, adj.
- [h]liuning, as. st. m.
- liuo
- liuoth
- liura
- liurra
- lius, as. st. n.
- lûs, as. st. n.
- liut, st. m.
- liutbâga, st. sw.?
- liutbâren, sw. v.
- liutbâri, adj.
- liutbârîg, adj.
- liutbârlîh, adj.
- liutbâro, adv.
- liutbrôt, st. n.
- liutchilchun
- liutetrāc
- liutfrouuua, sw. f.
- liutgisamani, st. n.
- liutgot, st. m.
- liuthazlîhho, adv.
- liuthazzeri, st. m.
- liuthazzîg, adj.
- -liuti
- liutkirihha, sw. f.
- liutkuo, st. f.
- liutlîh, adj.
- liutmâren, sw. v.
- gi-liutmâren, sw. v.
- liutmârî, st. f.
- liutmenigî, st. f.
- liutsâlida, st. f.
- liutscaf, st. f.
- liutstal, st. m.
- liutstam, st. m.
- liuttrist, st. m. n.
- liutzil
- liutzorahto, adv.
- liuun
- liuuun
- [h]liuuua, st. f.
- liuzelu
- liuzilemo
- liuzit
- ge-liveron, aostndfrk. sw. v.
- livpa
- livva
- liwa
- liuuen, sw. v.
- liuui, st. n.
- liz, st. m.
- lizeisc, adj.
- lizta
- lizz
- -lizzi
- lizzitôn, sw. v.
- lizzitung, st. m.
- lizzôn, sw. v.
- lo
- lo
- lo
- lô, st. n.
- -lôa
- loazzit
- lob, st. n.
- gi-lob, adj.
- lob-
- lobafrisking, st. m.
- lobagernî, st. f.
- lob(a)lîh, adj.
- lobanti
- lobâri, st. m.
- lobasam, adj.
- -lobasam
- lobasamo, adv.
- lob(a)sang, st. n.
- lobauuirdîg, adj.
- gi-lobazzen, sw. v.
- lobbuoh, st. n.
- lobên
- lobgerag, adj.
- lobhaft, adj.
- lobistek
- lobon
- lobôn
- lobên
- gi-lobôn, sw. v.
- samant-lobôn, sw. v.
- uuidar-lobôn, sw. v.
- lobônto, adv.
- lbrecche
- lobsamî, st. f.
- lobsingîg, adj.
- lobstech
- lobstuckil
- lobtuom, st. n.?
- lobun
- lobunga, st. f.
- lôch, mhd.
- lochesuesini
- lochizit
- lochs
- lochuge
- lochzote
- locint
- loctere
- [h]lôtha, aostndfrk.
- lôđar, as. st. n.
- lodara
- loden
- lodo, sw. m.
- ? ldo, sw. m.
- lœten, mhd. sw. v.
- lof-
- -lof
- -lofa
- loff-
- lofforsc
- gi-lôfsam, as. adj.
- -loft
- lofta
- lofte
- logen, andfrk. sw. v.
- log&
- -lôgî
- ..logreost
- logun
- loh, st. n.
- -loh
- lôh, st. n.
- lohafiur, st. n.
- lohahti, adj.
- lohanti
- lohazzen, sw. v.
- lohenzen, sw. v.
- lohazzunga, st. f.
- lohen, sw. v.
- lohenzen
- lohezôt, mhd. st. m.
- lohezzida, st. f.
- lôhfinko, sw. m.
- lohhahti
- -lohhan
- bi-lohhanî, st. f.
- int-lohhannessî, st. f.
- bi-lohhannissa, st. f.
- -lohhâri
- lohheri, st. m.
- bi-lohhida, st. f.
- lohhiroht(i), adj.
- lohhôn1, sw. v.
- lohhôn2
- gi-lohhôn
- lohhunga
- lohit
- bi-lohnissî, st. f.
- lohôn, sw. v.
- lôôn, sw. v.
- lohotaugane..
- lohs
- loie, mnd.
| | liudôn sw. v.; an. ljóða; got. liuþon. — Graff II,200. liud-: 1. sg. -ôn Nb 23,6 [19,2]; 2. sg. -ost Gl 2,680,64; 2. sg. conj. -oest Nc 691,24/25 [6,2]; 2. pl. imp. -ont NpNpw 46,2; inf. -on Np 94,4; -eon Gl 1,9,10 (RR δ; zu -eo- vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 296); part. prs. -onto 58,32 (Ra; zu -o für -i in Anlehnung an -o des lat. Lemmas vgl. Splett, Stud. S. 116); -onteo ebda. (Pa; zu -o für -i s. o.); -onte Gl 2,486,8; 3. sg. prt. -ota 657,63; 3. pl. prt. -oton Np 46,6; ke-: part. prt. -ot 32,3; liuthondo: part. prs. Gl 1,58,32 (K; zu -o für -i s. o.). Unsicher, verschrieben (?): liudom: inf. (oder 1. sg.?) Gl 1,636,43 (Rb; nach -m Rasur; auch Raven 2,90 s. v. liudôn angefragt; s. 4). liudondi Gl 2,21,63 s. AWB [h]lûtôn. 1) (jmdm.) etw. singen, vortragen (auch mit einem Instrument): liudost [Tityre ... silvestrem tenui musam] meditaris (vgl. cantas, quasi melitaris, d pro l posita, Serv.) [avena, Verg., E. I,2] Gl 2,680,64. nu nehil iz . nube sage uuaz tu liudoest . unde uuara daz sang helle quin potius edoce quid apportes . et revelato quorsum praedicta sonuerint Nc 691,24/25 [6,2]; mit Dat. d. Pers.: uerstast tu dih tisses ieht ... alde gat iz tih ieht in? Taz ih tir liudon . bechumet tih taz ieht? sentisne ... haec . s. carmina . atque illabuntur animo tuo? Nb 23,6 [19,2]. 2) jubilieren, (jmdm.) lobsingen: singent imo niuuuez frosang ... singent imo liudondo ... Vuanda daz [Bd. 5, Sp. 1193] ist keliudot . daz man freuui mit niumon ouget âne uuort [vgl. cum coeperint in verbis canticorum exultare laetitia veluti impleti tanta laetitia, ut eam verbis explicare non possint ... et eunt in sonum iubilationis, Aug., En.] Np 32,3 (Npw liudinôn). got fuor ze himele in liudungo ... apostoli liudoton fore mendi . angeli scalton daz lutreista horn [vgl. in iubilatione vero propterea dictum est, quoniam stupentes apostoli tale miraculum ineffabili cordis laetitia replebantur, Cass.] 46,6 (Npw liudinôn); ferner: 94,4 (iubilare); — mit Dat. d. Pers.: liudont gote in frolichero stimmo iubilate deo in voce exsultationis NpNpw 46,2; — substant.: Gesang, Jubelruf: liudeon harmonia Gl 1,9,10 (zur Wiedergabe des lat. Subst. vgl. Splett, Sam.-Stud. S. 28); — Glosse: liudonte [quod generosa potest anima ... solvere dignius obsequium, quam data munera si recinat artificem] modulata [suum? Prud., H. a. cib. (III) 35] Gl 2,486,8 (zum Lat. vgl. Lavarenne § 699). 3) erklingen, (laut) tönen: liudonteo hlutenteo callacento bumboso sonoso furibundo Gl 1,58,32. liudota [(einige) pedibus plaudunt choreas ... dicunt. nec non Thraeicius longa cum veste sacerdos] obloquitur (vgl. dicendo obloquitur, chordarum expressit laudem, Serv.) [numeris septem discrimina vocum, Verg., A. VI,646] 2,657,63. 4) Unsicher bleibt (vgl. Formenteil): liudom [rugiens rugiet super decorem suum:] celeuma [quasi calcantium concinetur adversus omnes habitatores terrae, Jer. 25,30] Gl 1,636,43 (in Verwechslung mit der Verbalform celeumo (?), zu 2?). Abl. liudâri, liudôd, liudônto, liudunga. Vgl. liudinôn. Vgl. Schwarz, Beitr. 75,333 ff.
liudônto adv. — Graff II,200 s. v. liudôn. liudondo: Np 32,3. in jubelnder, jauchzender Weise: vuola singent imo (gote) liudondo bene psallite ei in iubilatione (Npw liudinônto). Vgl. liudinônto.
liudunga st. f. — Graff II,200. liudungo: dat. sg. Np 46,6. Jubeln, Jauchzen: got fuor ze himele in liudungo . unde in hornscalle ascendit deus in iubilatione . et dominus in voce tubae (Npw liudinunga). Vgl. liudinunga.
liuestoc Gl 3,605,4 s. AWB lubisteckila.
liufsami Thoma, Glossen S. 2,6 s. AWB liobsamî.
-liugi vgl. urliugi.
liuhhit Gl 1,204,14 (K) s. AWB luhhen.
liuhta st. f., mhd. Lexer liuhte, nhd. DWB leuchte; mnd. lüchte, mnl. luchte. — Graff II,148. Alle Belege im Nom. Sg., wenn nicht anders angegeben. liuht-: -a Gl 3,623,3. 631,31 (-v-). 650,38. 4,71,22 (Sal. a 1, 3 Hss.). Meineke, Ahd. S. 33,246 (Sal. a 1; zwischen u u. h Spatium durch Pergamentloch); -e Gl 3,677,49. 4,71,25 (Sal. a 1; -v-); nom. pl. -a 2,691,75; liuth-: -a 3,653,32. 4,71,23 (Sal. a 1); -e Mayer, Glossen S. 25,28 (-v-); liuta: acc. sg.? Gl 4,329,21 (Wolf. Helmst. 254, 9. Jh.; zum Ausfall des -h- vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 154 Anm. 6); luichta: 71,23 (Sal. a 1, 15. Jh.; zu -ui- vgl. [Bd. 5, Sp. 1194] Braune a. a. O. § 49 Anm. 2); luht- (zu -u- für iu vgl. Braune a. a. O. § 49 Anm. 1): -a ebda. (Sal. a 1, 2 Hss.); -e 3,639,40. 4,71,25 (Sal. a 1); lucht- (zu -u- für iu s. o.): -a 24 (Sal. a 1); -e 3,529,5. 541,15 (2 Hss.). 555,45; lchte: Ahd. I,566,1 (übergeschr. v wohl Korr. von o; zu -u- für iu s. o.); luhute: Gl 3,691,7 (zu -u- für iu s. o., zum Sproßvokal vgl. Reutercrona S. 166); luft: 555,45 (zu -ft- vgl. Braune a. a. O. § 154 Anm. 6, oder verschr.?). 1) Leuchte, Lichtquelle zur Erleuchtung eines Raumes: a) Leuchte, wohl eine Art Wandherd oder Kamin, in dem ein Feuer aus (Kien-)Spänen zum Erleuchten unterhalten wurde (vgl. Schm. 1,1430), vielleicht ist dabei auch an ein Gestell zum Auflegen der Holzscheite in der Art eines Feuerbocks oder an einen Gluttopf zu denken: liuhta ignitabulum Gl 3,623,3. 631,31. 639,40 (im Abschn. De instrumentis coquine, vgl. Gl 4,637,34 f.). 650,38. 653,32. 677,49 (zwischen vvihilstain u. prantraite). 691,7. 4,71,22. Meineke, Ahd. S. 33,246; zum lat. Lemma vgl. Duc. 4,292 u. Diefb. 285b. liuta farum [Brev. exempla 255,19] Gl 4,329,21 (davor andedam, im Abschn. über die utensilia an Königshöfen). lchte arula est craticula. ubi carbones ponuntur Ahd. I,566,1; b) Lampe, Leuchter: liuhta [dependent] lychini (Hs. lichni) [laquearibus aureis incensi, Verg., A. I,726] Gl 2,691,75 (vgl. a lychno autem lucerna dicta est, Serv.), z. gl. St.: lignus proprie vvirstein livthe Mayer, Glossen S. 25,28 (livthe interlinear zu lignus). 2) Wiesen-Augentrost, Euphrasia rostkoviana Hayne (vgl. Marzell 2,400): luchte eufrasia Gl 3,529,5. 541,15. 555,45. Vgl. Heyne, Hausalt. 1, 118. 124 f. 284.
liuhten sw. v., mhd. Lexer liuhten, nhd. DWB leuchten; as. liohtian, liuhtian, mnd. lüchten, mnl. luchten; ae. líhtan; got. liuhtjan. — Graff II,148 f. leohtanter: part. prs. nom. sg. m. H 3,1,4. liuht-: 3. sg. conj. -e T 25,2. 3. O 2,17,18. 21; -i Npw 104,39; inf. -en Gl 1,242,38 (KRa); part. prs. -enti 144,32 (Pa); -endi ebda. 200,18 (beide K; zu -nd- vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 163 Anm. 5); -anti T 88,11; 3. sg. prt. -a (zur Synkope u. -t- statt tt vgl. Braune a. a. O. §§ 66. 363 u. Anm. 4 c) S 16,5 (Wess.). T 1,4; [liuhtt-: 3. sg. conj. -ie Pk nach 110,10;] liughtent: 3. pl. WA 138,5; lhtanne: inf. dat. sg. Gl 2,310,57 (Rb); luhtet: 3. sg. Npw 18,9 (zu -u- für iu vgl. Braune a. a. O. § 49 Anm. 1); luihtent: 3. pl. W 138,5 (BCFK) [247,3] (zu -ui- vgl. Braune a. a. O. § 49 Anm. 2; in Hs. F -ui- unsicher, vielleicht auch als iu zu lesen, vgl. Schü.-M.). lieht-: 3. sg. -et Nc 698,27 [13,17]. Np 18,9; inf. dat. sg. -enne S 153,2; part. prs. gen. sg. n. -enten Nc 723,2 [39,19]; 3. sg. conj. prt. -i Np 104,39. Mit etymol. unberechtigtem h-: hliuhtenti: part. prs. Gl 1,144,32 (Ra); mit verkürzter Schreibung: ti: part. prs. 729,55 (S. Paul XXV a/1, 8./9. Jh.; l. liuhtanti, Steinm. z. St.). leuchten, scheinen: a) Licht, Helligkeit ausstrahlen: α) eigentl.: vom Licht, von einer Lichtquelle, vom Feuer: chen liuhtenti facula Gl 1,144,32 (kien fehlt Ra, in K fälschlich zum vorhergehenden lat. Lemma fax gezogen, vgl. Splett, Stud. S. 217). thaz er iz (das Licht) irheffe ufan hohaz kerzistal, thaz iz liuhte ubar al [vgl. ut luceat omnibus, qui in domo sunt, Matth. 5,15] O 2,17,18. [Bd. 5, Sp. 1195] die fogela die sina (Apolls) reita fuorton . uuurten flugeros . fnahtentiu fore dero heizi sines liehtes . daz chit sines liehtenten fiures Nc 723,2 [39,19]; in einem Bilde: schimo faterlicher tiurida ... tak tago leohtanter splendor paternae gloriae ... dies dierum inluminans H 3,1,4. thaz lioht (sc. Christus) in finstarnessin liuhta inti finstarnessi thaz ni bigriffun lux in tenebris lucet T 1,4. so liuhte iuuar lioht fora mannon, thaz sie gisehen iuuaru guotu uuerc sic luceat lux vestra coram hominibus 25,3; ferner: 88,11 (lucere). O 2,17,21; — von Sonne u. Mond: dat gafregin ih mit firahim firiuuizzo meista, dat ero niuuas ... noh sunna niscein noh mano niliuhta S 16,5. diu himilisge gotes burg diu nebedarf des sunnen noh des manskimen da ze liehtenne [vgl. et civitas non eget sole, neque luna ut luceant in ea, Apoc. 21,23, MSD3 2,158] 153,2; β) bildl.: in lhtanne edo in scouonne [transiens autem dominus ministrat; quia lucis suae] illustratione (Hs. inlustracione) [nos satiat, Greg., Hom. I,13 p. 1482] Gl 2,310,57. uuante suer die sint, die sie (die Liebe) uuarlicho habent, die brinnent in iro herzen per amorem unte luihtent abo exterius per operationem [vgl. lampades vero flammarum, quia exterius lucent per operationem, Haimo in Cant. p. 354] W 138,5 [247,3]; b) jmdm. Licht spenden, m. Dat. d. Pers./Sache (meist bildl.): liuhtanti [(dominus) oriens ex alto:] illuminare (Hs. in-) [his, qui in tenebris ... sedent, Luc. 1,79] Gl 1,729,55. thaz iz (das Licht) liuhte allen then in huse sint ut et luceat omnibus qui in domo sunt T 25,2 (vgl. O 2,17,18 unter a α). [liaht euuig liuhttie im lux perpetua luceat eis Pk nach 110,10.] uuanda dero selo liehtet naturale ingenium [vgl. ex quo naturali ingenio igniculi quidam insopibilis .i. indeficientis et inextinguibilis perennitatis accenduntur quibus illuminetur anima ne opprimatur tenebris et caligine ignorantiae, Rem.] Nc 698,27 [13,17]. uuanda iz (das Gebot Gottes) liehtet dien ougon des herzen NpNpw 18,9; ferner: 104,39 (lucere); c) Glossenwort: linthi scinendi liuhtendi liquidum splenditum lucidum Gl 1,200,18. liuhten micare (Hs. -g-) 242,38. Abl. liuhta, liuhtere mfrk., liuhtnissi; vgl. AWB liuhtida.
bi-liuhten sw. v., mhd. MWB beliuhten, nhd. DWB beleuchten; mnd. belüchten, mnl. beluchten. — Graff II,150. pi-liuht-: inf. -en Gl 1,116,31 (KRa; -iu- mit Rasur aus u korr. Ra); 3. sg. prt. -a 30 (PaK; zur Synkope u. t- statt tt vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 363 u. Anm. 4 c). Hierher wohl auch: pi-luchen: inf. 31 (Pa; nach Splett, Stud. S. 182 verschr. unter Einfluß von bilûhhan). hervorleuchten, -glänzen: pisceinit piplichta piliuhta enituit claruit eluxit Gl 1,116,30. piluchen pisuuuichen piplicchen enitiscere clariscere splendiscere 31 (Ra nur biliuhten).
thuruh-liuhten sw. v., mhd. Lexer durchliuhten, nhd. DWB durchleuchten; mnd. drlüchten; vgl. mnl. dorelichten. — Graff II,150. durh-liehtent-: part. prs. dat. sg. f. -ero Nc 809,28 [128,21]; part. prs. nom. pl. n. -en 816,4 [135,2]. Hierher wohl auch: d-luhtet: 3. sg. S 153,2 (zu d- in vortoniger Stellung vgl. Aldén S. 6 f., l. dur Ausg. Steinm.; zu -u- für iu vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 49 Anm. 1). 1) mit Licht durchfluten, erleuchten: in ire (der himmlischen Stadt) ist der gotes skimo der sie al durluhtet [Bd. 5, Sp. 1196] [vgl. nam claritas dei illuminavit eam, Apoc. 21,23, MSD3 2,158] S 153,2. 2) im Part. Praes.: durchscheinend, durchsichtig: nah tero roti . skein iz (das Ei) in durhliehtentero itali . ioh in uuizero nazi . also diu luft ketan ist dehinc apparebat . s. ipsa species perlucida inanitate Nc 809,28 [128,21]. unnist mir bitentero ze geeisconne . uuaz libhaftero dingo diu uuita luft fuore . unde disiu durhliehtenten feld . uzer gesamenoten athomis uuorteniu da nosse poscenti . quid aeria latitudo gerat animantum . atque perlucentes campi concurrentibus athomis 816,4 [135,2]. |
| |