Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
liutkirihha bis liutstam (Bd. 5, Sp. 1223 bis 1224)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis liutkirihha sw. f., mhd. Lexer liutkirche, nhd. dial. schweiz. lǖtchilchen Schweiz. Id. 3,234 f. u. Register zu Bd. I—XI S. 272. — Graff IV,482.
liut-chilchun: dat. sg. Npgl 34,18 (mit -l- statt r, vgl. Weinhold, Alem. Gr. § 194).
Gemeinschaft der Gläubigen: in dero uuitun ęcclesia (liutchilchun) iiho ih dir [vgl. in ecclesia, quae toto orbe terrarum diffusa est, Aug., En.].
 
Artikelverweis 
liutkuo st. f. — Graff IV,355.
liut-chuoen: dat. pl. Np 67,31.
nur im Plur.: Kühe als abwertende Bez. der Volksmassen: die selben heretici danne uuerbent also manige pharre under dien liutchuoen. Vuele sint daz? Âne spenstige unde ferleitige menniscen . also die chuoe . die dien pharren folgent congregatio taurorum . inter vaccas populorum ut excludantur . hoc est ut emineant . hi qui probati sunt argento.
 
Artikelverweis 
liutlîh adj., nhd. dial. bad. thür. leutlich Ochs 3,451, Thür. Wb. 4,255. — Graff II,197.
liut-lihes: gen. sg. n. Gl 2,447,47 (-iv-); -lich: Grdf. 508,46; nom. sg. m. -]er 4,87,45 (Sal. a 1). 156,2. Beitr. 73,219 (beide Sal. c; -iv-); nom. sg. f. -]iu 1,316,62 (Rb); gen. sg. n. -]es 2,508,46/47; luit-: gen. sg. f. -]eru 1,312,74 (oder liut-, vgl. Gl 5,89,36); liuth-: gen. sg. n. -]es 2,536,48.
1) zum Volk gehörig, volkstümlich: livtlihes [tu ventilator urbis et vulgi levis procella, mentes inquietas mobiles, ne se inperita turba dedat legibus:] populare (Glosse: venerabile vel gloriosum, vgl. PL 60) [quiddam sub colore gloriae inlitterata credidit frequentia, ut se per aevum consecrandos autument, Prud., P. Rom. (X) 81] Gl 2,447,47. 508,46. 536,48. liutlicher popularis 4,87,45. 156,2. popularis livtlicher .t. wlgaris ł qui populo placet Beitr. 73,219.
2) allgem. gebräuchlich, im Volk geltend: luitlicheru (oder liut-) [(Abraham) appendit ... quadringentos siclos argenti probatae monetae] publicae [Gen. 23,16] Gl 1,312,74 (vgl. Gl 5,89,36). kichoraniu uuaga liutlichiu probatae monetae publicae [ebda.] 316,62.
 
Artikelverweis 
liutmâren sw. v. — Graff II,829.
liut-martun: 3. pl. prt. Gl 1,595,22 (M, 4 Hss. 10.—11. Jh.).
(etw.) öffentlich bekannt machen: liutmartun [peccatum suum quasi Sodoma] praedicaverunt [Is. 3,9] (3 Hss. mâren, 2 firmâren).
 
Artikelverweis 
gi-liutmâren sw. v. — Graff II,829.
gi-liut-mar-: inf. -an Gl 2,133,21 (M, 4 Hss., 10.—11. Jh., 1 Hs. -maran); -en 22 (M, 12. Jh.; -it-).
(etw.) veröffentlichen, bekanntmachen: giliutmaran [sed una nos ratio facit esse sententiae mollioris, [Bd. 5, Sp. 1224] quam maluimus te fratre et coepiscopo nostro proiecto referente cognoscere, non nostris literis propter opprobrium] publicare [Decr. Simpl. I p. 254].
 
Artikelverweis 
? liutmârî st. f. — Graff II,824 s. v. liutmari.
liut-mari: acc. sg. Gl 2,123,29 (M, 4 Hss., 10.—12. Jh.).
Öffentlichkeit (?), mit unklarem Lemmabezug: tiuphi ł liutmari [monachorum, quosdam atque monacharum ... in tantam potestatis demersos esse lasciviam: ut prius clanculo ... inlicita, ac sacrilega se contagione miscuerint, postea vero in] abruptum [conscientiae desperatione perducti de inlicitis complexibus libere filios procrearint: quod et publicae leges, et ecclesiastica iura condemnant, Decr. Sir. VI p. 191] (2 Hss. nur tiufî).
Vgl. ?[h]lûtmârî.
 
Artikelverweis 
liutmenigî st. f. — Graff II,767.
liut-manigi: nom. sg. Np 61,9 (voc.); acc. sg. Npgl 92,1; zu -a- vgl. Braune, Ahd. Gr.15 § 42 Anm. 4.
Volk(smenge): ze imo fersehent iuh alliu liutmanigi sperate in eum omne concilium plebis Np 61,9. diedir chaden . non . sed sedvcit tvrbas (neinir er ferleitit die liutmanigi) Npgl 92,1.
 
Artikelverweis 
liutsâlida st. f., mhd. Lexer liutsælde. — Graff VI,182.
liut-sâldôn: dat. pl. Nb 268,2/3 [208,29].
das, was die Volksmenge für Glück hält, Glückseeligkeit: noh tanne findo ih ouh an selben dien liutsaldon . daz kuot unde ubel ist sed perpendo nonnihil boni malive inesse . in hac ipsa populari fortuna.
Vgl. Götz, Leitwörter S. 32, Schröbler S. 142.
 
Artikelverweis 
liutscaf st. f.; vgl. as. liudskepi st. n., ae. léodscipe m. — Graff II,197.
liut-scaf: nom. sg. Gl 1,38,15. 56,32 (beide PaKRa).
Volk(sstamm), in erklärender Wiedergabe einer lat. Volks- bzw. Einwohner- oder Länderbez.: liutscaf Athor Gl 1,38,15 (Lat. wohl für Achaeus oder Atheniensis verschr., vgl. Splett, Stud. S. 90). Bragata 56,32 (zum lat. Lemma vgl. a. a. O. S. 113).
 
Artikelverweis 
liutstal st. m. — Graff VI,676.
liut-stal: nom. sg. Gl 1,292,48 (Jb-Rd).
(militärische) Stellung, Aufenthaltsort von bewaffnetem Volk: liutstal heriuuahta [post haec venies in collem dei, ubi est] statio (Hss. stationes) [Philistinorum, 1. Reg. 10,5] (zum lat. Lemma vgl. Meineke, Abstraktb. S. 370).
 
Artikelverweis 
liutstam st. m.; as. liudstamn. — Graff VI,679.
liut-stam: nom. sg. Gl 1,144,15 (PaK). 172,20 (PaKRa). 214,29 (KRa). 2,331,28 (clm 14747, 9. Jh.). O 3,12,7. 4,8,14.
1) Volk(sstamm), Bevölkerungsgruppe, in ethnisch-geographischer Hinsicht:
a) in erklärender Wiedergabe eines lat. Ländernamens: liutstam Hibene Gl 1,172,20 (l. lat. Hiberia, vgl. Splett, Stud. S. 247);
b) in erklärender Wiedergabe eines lat. Personennamens, Vok.-Übers.: liutstam ł gapirgi [ex huius occasione testimonii,] Montanus [, Prisca, et Maximilla etiam post pentecosten faciunt quadragesimam, Hier. in Matth. 9,15 p. 57] Gl 2,331,28.
2) Volk(smenge), Personengruppe, Leute: in quantitativer Hinsicht: waz quit fon mir ther liutstam? [vgl. quem dicunt homines esse filium hominis? [Bd. 5, Sp. 1225] Marg. nach Matth. 16,13] O 3,12,7; — in erklärender Wiedergabe einer lat. Bez. für eine best. Personengruppe: liutstam farisaei Gl 1,144,15. Necolaum 214,29 (zur Glossierung vgl. Splett, Stud. S. 306).
3) das einfache, untergebene Volk, in hierarchischer Hinsicht, in Gegenüberstellung mit einer geistlichen Obrigkeit: (thie ewarton) quadun, iz (die Kreuzigung) ni datin in then hohen gizitin, thaz ther selbo liutstam thar wig nirhuabi zi fram [vgl. ne forte tumultus fieret in populo, Matth. 26,5] O 4,8,14.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: