Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
mûuuerfo bis gi-mûzôn (Bd. 6, Sp. 938 bis 940)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis mûuuerfo sw. m.; vgl. nhd. DWB maulwurf. — Graff I,1040.
mu-uuerf-: nom. sg. -o Gl 3,260,59 (SH a2; mvw-). 293,36 (SH c; -w-). 309,46 (SH d, Florenz XVI.5, 12. Jh.). 448,36 (Schlettst., 12. Jh.; -w-); -e 260,59 (SH a2; -ws-). — mu-worfo: nom. sg. Gl 3,290,22 (SH b, Adm. 269, Gll. 12. Jh. (?); mu.worfo; zu -o- vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 11); im Ahd. Gl.-Wb. S. 428 als fraglich s. v. mûwerfo.
Mit Übergang von -r- zu l im Alemannischen (vgl. Weinhold, Alem. Gr. § 194): muelpho: nom. sg. Gl 2,720,46 (Berl. Lat. 4° 215, 10. oder 11. Jh.; lat. pl.; verschr.?).
Wohl verschrieben: muerpen: nom. pl. Gl 2,378,22 (vgl. AfdA. 79,107; Köln CC, Hs. 9. Jh.; zu -rp- vgl. Bergmann, Mfrk. Glossen S. 222; im Gl.-Wortsch. 6,486 s. v. mûwerf st. m.).
Maulwurf (vgl. Palander, Tiern. S. 26 ff.): muerpen [aut oculis capti fodere cubilia] talpae [Prisc., Inst. II,144,14 = Verg., G. I,183] Gl 2,378,22. muelpho talpae [Verg., G. I,183] 720,46. schere ł muwerfe talpa 3,260,59 (1 Hs. mûluuerf). 448,36 (ł scero übergeschr.). muworfo talpa 290,22. 293,36. 309,46.
Vgl. mûuuerf st. m., mûluuerf, moltuuerf.
 
Artikelverweis 
muuuerpf Gl 1,354,31 s. AWB mûuuerf st. m.
 
Artikelverweis 
muworfo Gl 3,290,22 s. AWB mûuuerfo.
 
Artikelverweis 
muwzat Gl 1,596,44 s. mûzuuat.
 
Artikelverweis 
muzgiuati Gl 1,451,59 s. AWB mûzgiuuâti.
 
Artikelverweis 
? mûzgiuuât s. AWB mûzgiuuâti.
 
Artikelverweis 
mûzgiuuâti st. n., auch ? mûzgiuuât st. f. — Graff I,742 s. v. muzgiuuati u. II,910 s. v. ?mûzig.
muz-gi-uuati: acc. pl. Gl 1,451,58 (M, 2 Hss.; -vu-). 596,40 (M, 4 Hss., 2 -vu-, 1 Hs. -uv-). 813,36 (M, 3 Hss., 2 -vu-; vgl. Gl 5,98,40). Meineke, Basler Fragm. S. 105,27 (M); -gi-uati: acc. sg. (?) 451,59 (M, Wien 2732, 10. Jh.; Parallelhss. pl., lat. sg.). — muiz-che-wete: acc. pl. Gl 1,451,59/60 (clm 22201, 12. Jh.; zu -ui- für û vgl. Matzel S. 61, zu che- vgl. a. a. O. S. 74 f.); mvoz-gi-wate: dass. 596,42 (M, clm 4606, 12. Jh.; zur Diphthongierung vgl. Schatz, Abair. Gr. § 10).
muz-gi-uuat: acc. pl. Gl 1,596,43 (M, Göttw. 46/103, Gll. 12. Jh. (?); so Ahd. Gl.-Wb. S. 428, im Gl.-Wortsch. 6,487 s. v. mûzgiuuâti st. n.).
Verschrieben, verstümmelt: mvoz-ki-uuati: acc. pl. Gl 1,596,42 (M; -v- aus Korr., vgl. Gl 5,95,27 f.; oder nivoz-, vgl. Anm.); mulz-ge-wete: dass. 596,43 (M, clm 22201, 12. Jh.; zur Verschr. vgl. Matzel S. 7); muezzio-gi-uuati: [Bd. 6, Sp. 939] dass. 813,37 (M, clm 14689, Hs. 12. Jh.; im Gl.-Wortsch. 6,487 muezzio zu sonst nicht bezeugtem mûz st. f.Wechselgewand’); iu:z-ki-uati: dass. 456,11 (clm 9534, Hs. 9. Jh., d. h. muzkiuuati, Steinm.; m größtenteils weggeschnitten, vor z Rasur von s); niuz-gi-wati: dass. 451,59 (M, Göttw. 46/103, Gll. 12. Jh.?); moziho-gi-uuata: dass. 60 (M; zur Verschr. des Erstglieds vgl. Frings, Germ. Rom. II,337; nach Ahd. Gl.-Wb. S. 428 als fraglich s. v. mûzgiuuâti; Graff II,910 erwägt für das Erstglied ein sonst nicht bezeugtes Adj. ?mûzig).
Gewand zum Wechseln: muzgivuati [da eis talentum argenti, et vestes] mutatorias [duplices, 4. Reg. 5,22] Gl 1,451,58 (1 Hs. -ium, 1 -a; 6 Hss. badagiuuant). 456,11. Meineke, Basler Fragm. S. 105,27. muzgivuati [qui cum profectus esset, et tulisset suum decem talenta argenti, et sex millia areos, et decem] mutatoria [vestimentorum, ebda. 5,5] Gl 1,451,58 Anm. 14 (Parallelhss. zu 4. Reg. 5,22, s. o.). 813,36 (nach Gl.-Wortsch. 6,487 noch Gl. mutatorium, unum lineum et alterum laneum). muzgivuati [in die illa auferet dominus ... annulos, et gemmas in fronte pendentes, et] mutatoria [, et palliola, et linteamina, Is. 3,22] 596,40 (nach Gl.-Wortsch. a. a. O. noch Gl. mutatorium, vestimenta (1 Hs. -tum) quorum unum quodque alteri melius est; 2 Hss. mûzuuât).
Vgl. mûzuuât.
 
Artikelverweis 
mûzhaftî st. f. — Graff II,910.
muz-hafti: nom. sg. Gl 1,785,16 (M, 5 Hss., 10.—12. Jh.?).
Veränderung: virvuehsaloti muzhafti (2 Hss., 2 muzhafti ł vuantalunga, 1 Hs. nur muzhafti) [omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a patre luminum, apud quem non est] transmutatio [, nec vicissitudinis obumbratio, Jac. 1,17] (1 Hs. nur firuuantalunga, 1 firuuehsalôti).
 
Artikelverweis 
muziro Gl 3,692,67 s. ? AWB muzzâri.
 
Artikelverweis 
mûzôn sw. v., mhd. Lexer mûʒen, nhd. mausen (mit unregelmäßigem -s-); mnd. mûten, mnl. muten; ae. -mútian (in be-); aus lat. mutare (vgl. Frings, Germ. Rom. II,336 f.). — Graff II,910 s. vv. mûzôn u. gamûzon.
muz-: 3. pl. -ont Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 88,202 (Salzb. St. Peter a VII 2, 8./9. Jh.); inf. -on Gl 2,470,68 (2 Hss.); part. prs. -onde Np 143,13 (-û-); ge-: part. prt. -et Gl 3,373,18 (Jd); acc. pl. m. -oton Np 44,1 (-û-); muoz- (zu -uo- vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 20): 3. sg. conj. prt. -oti Gl 2,456,68 (clm 14395, Hs. 10. Jh.; -vo-; von anderer Hand; erstes -o- aus z korr.); ge-: part. prt. acc. pl. m. -ten Npw 44,1; mzzonti: part. prs. nom. sg. m. H 20,3,1 (nach Raven II,107 mv-).
Hierher auch (? Vgl. auch Raven a. a. O. u. s. 4): muzzonten: part. prs. dat. oder acc. sg. m. Gl 2,549,72 (vgl. Beitr. 73,204; mus. Brit. Add. 34248, Gll. 11. Jh.).
1) etw. verändern: muzon [morem] variare [suum non destitit et quae pridem condiderat iura, in contraria vertit, Prud., Symm. II,307] Gl 2,470,68.
2) etw./jmdn. verwandeln:
a) etw. (von einem Zustand in den anderen) übergehen lassen: mvozoti [(caro) degenerem vitam ... exemplo] mutaret [heri (Glosse: dei, vgl. PL 59) similesque per artus, Prud., Apoth. Praef. II,160] Gl 2,456,68. gemuzet defaecatum 3,373,18 (davor luter win merum vinum; im Abschn. De rebus cellarii); — mit Akk. u. fona + Dat. u. zi + Dat.: iro chellera sint folle . muzonde daz lid . fone einemo ze andermo promptuaria [Bd. 6, Sp. 940] eorum plena eructantia ex hoc in illud Np 143,13 (Npw fezzen);
b) jmdn. innerlich verwandeln, mit Akk.: an Christum siehet diz sang . umbe die gemuzoton sune Chore . ze fernumeste umbe den trut in finem pro his qui commutabuntur filiis Chorae ad intellectum canticum pro dilecto NpNpw 44,1 (oder zu 1);
c) sich mausern, bildl.: muzont [aquilae autem appellantur sancti quibus innovata est iuventus ut aquilae et qui iuxta Esaiam] plumescunt [et adsumunt alas, ut ad Christi veniant passionem, Hier. in Matth. 24,28, CCSL 77,229,547] Mayer, Griffelgl. Salzb. S. 88,202.
3) etw. gegen etw. eintauschen, mit Akk. u. zi + Dat.: der (der Schächer) lone muzzonti chruzi heilant churteru kasuahta kalaubu qui praemio mutans crucem Ihesum brevi adquaesivit fide H 20,3,1.
4) Hierher auch (?): sich versteckt halten: muzzonten [ergo triumphator] latitanti [ex hoste togatus clara tropaea refert sine sanguine, Prud., Symm. I,538] Gl 2,549,72 (vgl. Beitr. 73,204; zur Bed. vgl. Thes. VII,2,1008,32 f.).
Abl. mûzunga.
 
Artikelverweis 
gi-mûzôn sw. v., mhd. Lexer gemûʒen. — Graff II,910.
ge-mûzzost: 2. sg. Np 103,30; ghi-muz-: 3. sg. prt. -ota Gl 1,315,5 (Ja); ge-: 2. sg. -ost Npw 103,30. — ge-mutos: 2. sg. Gl L 600.
etw. verwandeln: gemutos [sicut opertorium] mutabis [eos (sc. Himmel u. Erde) et mutabuntur, Ps. 101,27] Gl L 600; — mit Akk.: sende uz dinen geist unde uuiso iro . sid sie sih des iro geuzot eigin . unde dannan uuerdent sie gescafen . uuerdent noua creatura ... unde so gemuzzost du mennisken bilde emitte spiritum tuum et creabuntur . et renovabis faciem terrae NpNpw 103,30; gimûzôn far(a)uua antluttes die Gesichtsfarbe wechseln, blaß werden: ghimuzota farua antluttes sines sui concidit mutavit colorem vultus sui [zu: iratusque est Cain vehementer, et] concidit vultus eius [Gen. 4,5] Gl 1,315,5.
Vgl. ungimûzôt.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: