Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
roisi bis rmên (Bd. 7, Sp. 1127 bis 1130)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis roisi Gl 3,668,65 s. [h]ros.
 
Artikelverweis 
roitil Gl 3,88,60 s. AWB rôtil.
 
Artikelverweis 
roc, [h]roc st. m. (zum Doppelansatz vgl. Pfeifer, Et. Wb.2 S. 1133), mhd. Lexer roc, nhd. rock; as. rokk, hrokk, mnd. rok, mnl. roc; afries. rok, hrok; ae. rocc; an. rokkr. — Graff II,430 f.
rocche: dat. sg. W 78,1 [151,4] (C, A -kch-); roch: nom. sg. Gl 2,736,14 (Schlettst., 12. Jh.; s. u.). 19 (oder acc.?). 3,146,29 (SH A, 2 Hss.). 57. 147,3 (2 Hss.). 6 (3 Hss.). 10 (3 Hss.). 13 (3 Hss., 1 Hs. -oc- aus Korr.). 20 (3 Hss.). 24 (3 Hss.). 28 (4 Hss.). 33 (3 Hss.). 49. 59 (2 Hss.; alle SH A). 174,3. 4. 5. 7 (alle SH, Anh. b). 189,25. 27 (2 Hss.). 29 (2 Hss.). 31 (2 Hss.). 38. 40 (2 Hss.). 42 (2 Hss.). 44 (2 Hss.). 46. 47. 48 (alle SH B). 626,7. 663,67. 668,3. 4,65,19 (Sal. a1, 8 Hss.; lat. acc.). Meineke, Ahd. S. 32,222 (Sal. a1); -] acc. sg. Gl 2,247,26 (Berl. Lat. 4° 676, 9. Jh.). 736,49. 3,618,3. 620,20; nom. pl.? -]e 189,20. 23 (beide SH B, Brix. Bll., 13. Jh.; lat. sg.; zur Wiedergabe des Sing. durch Plur. vgl. Gl 3,194,13 u. auch 189,11. 192,35. 36 in ders. Hs.; oder Sing. mit epithetischem -e (?), vgl. dazu Weinhold, Mhd. Gr. § 448). 618,1 (clm 14584, 13. Jh.; -e aus t korr., Steinm.; zu -e s. o.). 4,65,20 (Sal. a1, Zwettl 1, 12. Jh.; lat. sg.; oder Sing. mit epithetischem -e (?), s. o.; nach Ahd. Gl. Wb. S. 490 dagegen vielleicht sw. Fem., nach Gl.-Wortsch. 7,459 sw. Mask.); -] 3,189,26 (SH B, Brix. Bll., 13. Jh.; lat. sg.; zum endungslosen Nom. Plur. Mask. nach einem attribut. Part.-Adj. vgl. Gl 3,190,47/48 in ders. Hs.); rohc: acc. sg. 2,732,7 (clm 14747, 9. Jh.); roc: nom. sg. 3,146,28 (SH A, 3 Hss.). 58 (4 Hss.). 147,4 (3 Hss.). 7 (2 Hss.). 11 (2 Hss.). 14 (2 Hss.). 22 (3 Hss.). 24 (3 Hss.). 27 (2 Hss.). 35 (3 Hss.). 50 (5 Hss.). 60 (4 Hss.; alle SH A). 309,35 (SH d). 346,26 (SH g, 3 Hss.). 377,14 (Jd). 397,44 (Hildeg.). 412,67 [HD 2,151] (-k). 69 [HD 2,151] (-k). 418,41 [HD 2,393] (-k). 651,33. Hbr. I,320,48 (SH A; -k). 51. 52. 55. 55. 58. 321,62. ebda. 63. ebda. 76. 322,86 (alle SH A; alle -k); -] acc. sg. Gl 3,619,16 (-k). Npw 21,19. rogh (zu -gh vgl. Braune, Ahd. Gr.16 § 144 Anm. 4): nom. sg. Ni 523,24. 25 (-g- aus h korr., vgl. S. CXLII,29) [32,3. 4]; acc. sg. -] Nk 494,24 [142,9]; rog: nom. sg. Gl 3,261,77 (SH a2, 2 Hss.; zu -g vgl. Braune a. a. O.).
hroch: acc. sg. Gl 4,330,10 (fragm. S. Emm., Hs. 9. Jh.); hroc: dass. 2,716,45 = Wa 112,23 (Jh).
Unsicher, ob hierher: roc: nom. sg. Gl 3,288,53 (SHb, Adm. 269, Gll. 12. Jh. (?); r- unsicher, vgl. Gl.-Wortsch. 7,459; anders Hbr. II,477,325. 1 u. II,567,3, der lat. hoc liest; s. a).
Gewand, Überwurf, Mantel, Kutte (vgl. Heyne, Hausalt. 3,258 f., LMA 7,926 f.):
a) allgem.: hroc [mirantur dona Aeneae ...] pallam [-que et ... velamen, Verg., A. I,711] Gl 2,716,45 = Wa 112,23. roc tunica 3,146,28. 412,67 [HD 2,151]. 618,1 (1 Hs. giuuâti). 626,7. Hbr. I,320,48. gistuchot roch manucleata tunica vel manicata [Hbr. I,320,50] Gl 3,146,57. Hbr. I,320,51. Gl 3,189,23 (1 Hs. gistochete roche, zusammengeschr.). rot roch rossata vel coccinea vel fenicea tunica [Hbr. I,320,51/52] 147,3. Hbr. I,320,52. Gl 3,189,27. grni roch iacinctina tunica 147,6. 189,29. Hbr. I,320,55. weitin roch sandicea vel persica (tunica, vgl. Hbr. III,146) [Hbr. I,320,50] Gl 3,147,10 (1 Hs. noch tunica). Hbr. I,320,55. Gl 3,189,31 (1 Hs. noch tunica). sidin roch serica (tunica, vgl. Hbr. III,145) 147,13 (1 Hs. nur sidin). 189,46. Hbr. I,320,58. giggiluehc roch polimita vel multicolor (tunica, vgl. Hbr. III,145) Gl 3,147,20. 189,40. 412,69 [HD 2,151] (Hs. noch varia). Hbr. I,321,62. gele roch gilbea tunica Gl 3,147,24. 174,5. 189,47. Hbr. [Bd. 7, Sp. 1128] I,321,63. pvrpurvn roc purpurea (tunica, vgl. Hbr. III,148) Gl 3,147,27. 189,42. Hbr. I,321,62. suarz roch ferruginea vel nigra (tunica, vgl. Hbr. III,146) [Hbr. I,321,63] Gl 3,147,33. Hbr. I,321,63. Gl 3,189,44 (statt suarz 1 Hs. svvarspfellin). auurchin (statt âuuurkîn 5 Hss. âuuirkîn) roch stupeum colobium. Colobium dictum, quod longum est et sine manicis [Hbr. I,322,77 f.] 147,49. Hbr. I,321,76. gislizzit roch armelausa tunica quae ante et retro est divisa quasi armiclausa [Hbr. I,320,50] Gl 3,147,59 (zu armilausaan den Seiten geschlitztes Obergewandvgl. Mlat. Wb. I,965 u. Thes. II,614,65 ff.; zur Wortschöpfung armiclausa vgl. Thes. a. a. O. 69). Hbr. I,322,86. Gl 3,189,25. vveiden roch persica tunica 174,3. zuwil roch bissina tunica 4. bowelen roch bombycina tunica 7. roch tunica vel froccus 189,20 (zu froccus vgl. Mlat. Wb. IV,501,39 f. u. Müller, Kleidung S. 116 ff.). vvisepfellin roch bissina tunica 38 (1 Hs. nur zuuilîh). awirchin roch stuppeum colobium 48. rog toga 261,77. uzpunnin roc stupeum colobium 309,35. 346,26. roc scatil tunica 397,44. rokkelin ł rok colobium [Randgl. zu: colobium autem erat cucullata vestis sine manicis, sicut adhuc videmus in monachorum cucullis vel nautarum tunicis, HD 2,390] 418,41 [HD 2,393]. rok froccum 619,16. 663,67. 668,3. 4,65,19 (1 Hs. dimroch, l. dunni roc?). Meineke, Ahd. S. 32,222. rochum Gl 3,618,3 (vgl. Niermeyer, Lex.2 S. 661 s. v. hroccus, vgl. auch Müller a. a. O. S. 84 f., 143 f.). 620,20. sarga ł (zwischen -a u. ł keine Lücke; l. vel; oder nach Steinm. sargalis oder -le) vestido 651,33 (zum ersten Wort vgl. Steinm. z. St., anders FEW 11,513 Anm. 15; zur romanischen Färbung des Lat. vgl. Gl 3,649 Anm. 8; zu vestido vgl. FEW 14,357 s. v. vestitus). uuir eigen den rogh . unde andera uuat vestimentum . vel tunicam Nk 494,24 [142,9]; ferner: Ni 523,24 (tunica). 25 [32,3. 4]; — bez. auf das Untergewand Christi: miniu (Jesu) geuuate teilton si (die Soldaten) ze stuchen under in. umbe minen roc den ih ze liche truog, der obenan nider geuueben uuas, uurfen si loz diviserunt sibi vestimenta mea et super vestem meam miserunt sortem [vgl. erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta per totum, Joh. 19,23] Npw 21,19 (Np tunica, Npgl hemide; zur Bed. das lat. Lemmas vgl. Sleumer S. 818 s. v. vestis; vgl. Arndt 3,394 Anm. 34); — unsicher, ob hierher (s. Formenteil): spint (l. spinter (?), nach Gl.-Wortsch. 7,459 spintrum) roc (über spint) spinnela hendi ... subparum camisia vel furhendi Gl 3,288,53 (nach Steinm. z. St. sollte roc dem erst mehrere Zeilen später folgenden supparum leinener Überwurfübergeschr. werden; zu hendi vgl. Ahd. Wb. 3,1392 s. v. furihemidi st. n.; nach Hbr. II,477,325 ist statt roc lat. hoc zu lesen; sollte dadurch das neutrale Genus von lat. spinterArmreif’ (vgl. die Behandlung des Wortes in Prisc., Inst. V,151,8) angezeigt werden?);
b) Gewand, Kutte eines Mönchs: roch [ego cum ex aqua traherer, super caput meum] melotem [abbatis videbam, Greg., Dial. 2,7 p. 225] Gl 2,247,26 (vgl. Niermeyer, Lex.2 S. 872 s. v. melote). 4,330,10. rohc [(der Abt Silvanus) tulit] melotem [suam ut discederet, Vitae patr. p. 667a,1] 2,732,7. roch [cui ille cum habitum monachorum, hoc est,] lebetam (Hs. levitina) [, et cucullam, ac melotem, quae est caprina pellis, imposuisset, ebda. p. 467a] 736,14 (zur Zuweisung dieser Glossargl. zu p. 467a u. nicht 460b, wie von Steinm. z. St. auch erwogen, vgl. Schulz-Flügel, Historia monachorum S. 314; zum lat. Lemma vgl. Thes. VII,1079,54 ff. s. v. lebito(n) u. lebitonarium, Duc. 5,77ab s. v. levitonarium; vgl. auch Is., Et. IXX,22,24). melotem cuculla ł roch [zu:] melotem [Bd. 7, Sp. 1129] [ebda.] 19 (zu cucullaMönchskuttevgl. Niermeyer, Lex.2 S. 373 f. s. v. cucullus u. Müller a. a. O. S. 118 ff.). vspanninan roch [indumentum eius (des Klostervorstehers Apollonius)] stuppeum collobium [erat, quod apud illos lebetes appellatur, et linteum quod collum et caput obvolveret, ebda. p. 460b] 49;
c) Gewand eines Laien: leichmanes roc froccus (vgl. Mlat. Wb. IV,501,39 f.) Gl 3,377,14 (nach paffenroc tunica);
d) Gewand einer Frau: (Ecclesia:) ih bin uze minemo rocche gesloffan, uuie scal ih in uuidere anegetuon? exspoliavi me tunica mea, quomodo induar illa? [Cant. 5,3] W 78,1 [151,4].
Komp. brunni-, brust-, gotauuebbi-, sar(o)-, phaffenroc mhd.; Abl. ruckilî(n); vgl. AWB dimroch, ubarrucki.
 
Artikelverweis [[h]rôka as. sw. f., nd. dial. westf. rke Woeste S. 217; nhd. dial. rhein. rüke Rhein. Wb. 7,593 f.
rouca: nom. sg. Gl 1,340,6 (Paris Lat. 2685, 9. Jh.; zu -ou- für ô vgl. Gallée, As. Gr.3 § 86, Frings, Beitr. 63,47).
Krähe, wohl bes. die Saatkrähe, Corvus frugilegus (vgl. Suolahti, Vogeln. S. 183 ff.): rouca garula [ohne Kontext, vielleicht zu: omne corvini generis in similitudinem suam, Lev. 11,15]; zum vermuteten Kontext vgl. Schreiber, Glossen S. 230; zum lat. Lemma vgl. Thes. VI,1,1699,24 f.
Vgl. [h]ruoh, [h]ruohho.]
 
Artikelverweis 
rôkag as. s. AWB rouhhîg.
 
Artikelverweis 
rockilî(n) s. AWB ruckilî(n).
 
Artikelverweis 
rocko sw. m., mhd. rocke, nhd. rocken; as. rokko, mnd. mnl. rocke; vgl. an. rokkr st. m. — Graff II,432.
rocch-: nom. sg. -o Gl 2,370,63 (2 Hss.). 3,269,59 (SH b, 2 Hss.). 297,49 (SH d; Hs. r:ccho, o über rad. Buchstaben). 4,115,46 (Sal. a2); dat. sg. -en 2,357,29. Beitr. 73,346,1 = Beitr. (Halle) 88,384,13 (Hs. rochen, vgl. Beitr. (Halle) 88 a. a. o.); roch-: nom. sg. -o Gl 2,6,36 (Fulda Aa 2, 9. Jh.). 16,59. 20,40. 367,31 (clm 6411, Hs. 9. Jh.). 372,28. 376,27. 662,5. 663,10. 3,149,55 (SH A; vgl. Hbr. II,562,23). 229,54 (SH a2). 4,114,18 (Sal. a2). 115,42 (Sal. a2, 5 Hss.). 136,32 (vgl. Beitr. 73,212; Sal. c). 145,29 (vgl. Beitr. 73,216; Sal. c). 344,6. Hbr. I,327,173 (SH A). Meineke, Ahd. S. 40,403 (Sal. a2); -e Gl 3,149,55 (SH A). 229,54 (SH a2, 2 Hss.). 269,59 (SH b). 324,54 (SH f). 4,114,18 (Sal. a2). 184,35 (Hs. -e). 5,45,37. Mayer, Glossen S. 121,6; dat. sg. -en Gl 4,341,34. — rocc-: nom. sg. -o Gl 3,229,55 (SH a2). 315,16 (SH e). 686,15 (-kk-). 698,17 (-kk-). 718,28 (vgl. Gl 5,58,1); -e 4,230,15 (clm 14456, Gll. 9. Jh.?); dat. sg. -on 2,712,10. — rock-: nom. sg. -o Gl 3,229,55 (SH a2). 332,56 (SH g, 3 Hss.). 4,115,45 (Sal. a2); -e 3,375,57 (Jd). 4,114,18 (Sal. a2); rokco: dass. 3,624,54. roc-: nom. sg. -o Gl 2,375,24; -e 4,213,44 (2 Hss., beide -k-).
Hierher wohl auch, mit Endungsabfall in späten obd. Hss.: roch: nom. sg. Gl 3,665,22. 690,43. 4,184,35; anders Ahd. Gl.-Wb. S. 490, Gl.-Wortsch. 7,459, Splett, Ahd. Wb. I,2,763, wo ein Ansatz roc st. m. angenommen wird.
Verschrieben: rofchen: dat. sg. Gl 2,357,40 (Sg 299, 9. Jh.; mit in die Zeile gezogenem f für francisce); roocho: nom. sg. 372,28; racho: dass. 4,115,47 (Sal. a2); reche: dass. 3,627,26 (l. roche, vgl. Steinm. z. St.). — Verstümmelt: |hen: dat. sg. Gl 2,357,40 (clm 14754, 9. Jh.).
Spinnrocken (Stab, auf den die zu verspinnenden Fasern gesteckt werden, vgl. Heyne, Hausalt. 3,216 f. 224): [Bd. 7, Sp. 1130] rocho [tria feminina:] haec colus [, alvus, humus, Alc., Gr. p. 865] Gl 2,6,36. rocho [zu: si Parcae ... fuso ... rotante minantur, quod vehit in] collo (Hs. colus in Verwechslung von collumHalsu. colusSpinnrocken’) [tereti vertigine molam, Aldh., De virg. 1464] 16,59 (1 Hs. kunkula). fuso spinnilun. colus rocho [zu ebda.] 20,40. rocchen [Sardanapallus (der König von Assyrien), ... qui inter scortorum greges feminae habitu purpuram] colo [tractans a praefecto suo ... visus, Oros. 1,19 p. 70] 357,29. 40. 4,341,34. Beitr. 73,346,1 = Beitr. (Halle) 88,384,13. rocho [haec] colus [huius coli vel colus, Prisc., Inst. III,445,23] Gl 2,367,31. roccho ł siha [‘domus’,] ‘colus’ [, quae tam secundae quam quartae declinationis inveniuntur, ders., Inst. II,163,6] 370,63. 375,24. roocho colus [colietcolus’, ebda. 269,16] 372,28. 376,27. rocho [non illa (Camilla)] colo [calathisve Minervae femineas adsueta manus, Verg., A. VII,805] 662,5. 712,10. rocho [cum femina primum, cui tolerare] colo [vitam tenuique Minerva impositum, ebda. VIII,409] 663,10 (oder übertr. auf die Tätigkeit des Spinnens (?), vgl. Thes. III,1744,59 f.). rocho colus 3,149,55 (Hss. -um, vgl. dazu Mlat. Wb. II,900,14; im Abschn. De instrumentis vestium; 3 Hss. kunkula, davon in 1 Hs. zweimal). 229,54. 269,59. 324,54. 375,57 (im Abschn. De muliebri artificio). 624,54. 627,26. 665,22. 686,15. 690,43. 698,17. 718,28 (vgl. Gl 5,58,1). 4,114,18 (Hss. -um, vgl. dazu Mlat. Wb. a. a. O.). 136,32 (vgl. Beitr. 73,212). 184,35. 213,44. 230,15. 5,45,37. Hbr. I,327,173 (Hs. -um, vgl. dazu Mlat. Wb. a. a. O.). Mayer, Glossen S. 121,6. roccho ł cuncila colus Gl 3,297,49. 315,16. 332,56. chonachla .i. rocho haec colus 4,115,42. 145,29 (vgl. Beitr. 73,216). Meineke, Ahd. S. 40,403. colus coli instrumentum feminarum quod dicitur rocho Gl 4,344,6 (zu Prisc., Inst., vgl. Steinm. z. St.).
Komp. garn-, uuollarocko.
 
Artikelverweis 
rom Glaser, Griffelgl. S. 511,33 s. AWB [h]ruomen.
 
Artikelverweis 
[rômnisk as. adj., mnd. rômânisch, mnl. romansch, romeinsch; nhd. DWB romanisch; afries. romeinsk; ae. rómánisc; an. rómneskr (vgl. Fritzner 3,128); vgl. mhd. Lexer rômân adj. adv., got. Rûmoneis m. pl.
romaniscon: dat. sg. m. Gl 2,587,54 = Wa 101,14 (Düsseld. F. 1, Gll. 10. Jh.).
römisch: romaniscon drembila [o factor orbis et poli ... qui sceptra Romae in vertice rerum locasti sanciens mundum] Quirinali (Glosse: Romanae, vgl. PL 60) togae [servire et armis cedere, Prud., P. Laur. (II) 419].
Vgl. rômisc.]
 
Artikelverweis 
Rômâra s. Rûmâra.
 
Artikelverweis 
rmên sw. v.; vgl. nhd. dial. schweiz. rōmen Schweiz. Id. 6,899 s. v. raumen. — Graff II,507.
rometi: 3. sg. conj. prt. O 4,29,37.
bauschig sein (vgl. Hartmann, Otfrid S. 346): bisah si (Caritas) iz (die aus einem Stück bestehende Tunika) iogilicho thrato liublicho ... thaz thar wiht ni rometi, so er (Jesus) sih iz analegiti.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: