Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
rôst bis rostên (Bd. 7, Sp. 1149 bis 1152)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis rôst st. m., mhd. rôst, nhd. rost; as. rôst (s. u.), mnl. roost; vgl. afries. rōster m. (entlehnt?). — Graff II,552.
roost: nom. sg. Gl 1,636,59 (Rb); dat. sg. -]e 463,19 (Rb; -oo-); rohost: nom. sg. 323,57 (Sg 9, 9. Jh., Wien 1761, 11. Jh.; zu -h- zwischen -oo- vgl. Braune, Ahd. Gr.16 § 152 Anm. 4). — rost: nom. sg. Gl 1,323,57 (2 Hss., darunter [Bd. 7, Sp. 1150] Sg 295, Gll. 9./10. Jh.?). 330,67 (M, 4 Hss.). 339,2. 346,58 (M; lat. dat.). 3,159,35 (SH A, 5 Hss.). 239,70 (SH a2, 5 Hss.). 275,58 (SH b, 3 Hss.). 301,17 (SH d). 318,17 (SH e). 335,65 (SH g, 3 Hss.). 414,59 [HD 2,240]. 638,64 (2 Hss.). 698,33. 4,50,9 (Sal. a1, 4 Hss.). 138,38 (Sal. c). 242,12. 254,33. 340,3 = Wa 82,19. Ahd. I,570,23. Hbr. I,347,475 (SH A). Stricker II,46,22 (SH); acc. sg. Gl 1,336,41 (Rb; h nach r getilgt, r-). 2,389,49. 395,28. — roist: nom. sg. Gl 4,50,10 (Sal. a1, clm 22201, 12. Jh.). 256,15 (M, Goslar 2, 14. Jh.).
Rost, Metallgitter:
a) Bratrost: rost craticulam [-que in modum retis aeneam, Ex. 27,4] Gl 1,323,57 (1 Hs. craticula, 2 Hss. gr-, 1 Hs. -um; zur Formenvarianz vgl. Mlat. Wb. II,1985,33 s. v. craticula; 1 Hs. rôsta). 330,67 (oder zu: erit ... craticula usque ad altaris medium, ebda. 5, vgl. Steinm. z. St.; 4 Hss. rôsta). 339,2 (graticula; 1 Hs. harst hurd craticula a crate). craticula hurt a crate rost [zu: ebda. 4] 4,254,33. rost [per cuius quatuor angelos erunt quatuor annuli aenei, quos pones subter] arulam [altaris, ebda. 5] 1,336,41. rost [quod coquitur in clibano, et quidquid in] craticula [, vel in sartagine praeparatur, eius erit sacerdotis a quo offertur, Lev. 7,9] 346,58 (8 Hss. rôsta, 1 Hs. rôsta ł scarta, 1 harst). roist ł serata [ebda.] 4,256,15; hierher wohl auch: rost ł hurt graticula 3,239,70. 301,17. 318,17. rost (1 Hs. rost ł hvrt, ł hurt nachgetragen) graticula 275,58. rost ł hrt ł harist graticula ł craticula 335,65. rost assarius (vgl. Mlat. Wb. I,1049,23 f.) 698,33. craticula 4,50,9 (1 Hs. rôstîsa(r)n). 138,38. rost crates vel craticula in qua carnes assantur Ahd. I,570,23. rost vel harst craticula Stricker II,46,22; — für lat. sartagoRöstpfanne: in rooste [Mathathias Levites ... praefectus erat eorum, quae] in sartagine [frigebantur, 1. Paral. I,9,31] Gl 1,463,19; — für lat. arulaeisernes Kohlenbecken’ (zum Wärmen): roost [posita erat] arula [coram eo (dem König) plena prunis, Jer. 36,22] Gl 1,636,59;
b) Rost als Folterinstrument: rost crates [vgl. ardens carbo fuit Laurentius, ignis in igne, cui crates palmam, mors contulit aethera, digne, HD 2,240] Gl 3,414,59 [HD 2,240] (zu cratesRost, Gittervgl. Mlat. Wb. II,1986,2 ff.). rost [carnifex ungulas et ustor] craticulam (Hs. -a) [vane consumunt, Notker, Sequ. p. 425] 4,340,3 = Wa 82,19 (zur Glossierung vgl. Wich-Reif, Stud. S. 203); — für lat. pyraScheiterhaufen, Brandstätte’ (als Ort der Folter): rost [inmanem] pyram [texebat ustor fumidus pinu arida, Prud., P. Rom. (X) 846] Gl 2,389,49. 395,28 (Hs. pi-). rost pira 4,242,12; für lat. rogus, das synonym zu lat. pyra gebraucht werden kann (vgl. CGL IV,553,43): pira lignorum congeries cum nondum ardet, rogus cum ardere ceperit, id est rost [Hbr. I,347,475] Gl 3,159,35. Hbr. I,347,475 (beide im Abschn. De vasis luminariorum). rost rogus Gl 3,638,64 (danach harst craticula).
Abl. rôsten; vgl. AWB rôsta.
Vgl. Heyne, Hausalt. 2,290 f.
 
Artikelverweis 
rost| Gl 3,193,57 (vgl. Hbr. II,564,17 u. 564,40 Anm. 163) s. AWB rôstphanna.
 
Artikelverweis 
rosta Gl 1,404,24 s. ?rasta2.
 
Artikelverweis 
rôsta (st. sw.?) f., mhd. rôste st. f., rœste, nhd. (älter) DWB roste, röste; mnd. rôste, rste, mnl. rooste. — Graff II,552.
rosta: nom. sg. Gl 1,323,58. 330,66.
Schwach: rost-: dat. sg. -un Gl 2,451,13 (2 Hss., in 1 Hs. -n aus Korr., Steinm.); acc. sg. -un 1,653,20 (Rb); acc. pl. [Bd. 7, Sp. 1151] -an 2,425,37 (clm 14395, Hs. 10. Jh.; von anderer Hand; zu -an vgl. Braune, Ahd. Gr.16 § 221 Anm. 3c).
Stark: rosta: dat. sg. Gl 1,346,57 (M, 9 Hss.).
Rost, Metallgitter:
a) Bratrost: rosta craticulam (Hs. craticula) [-que in modum retis aeneam, Ex. 27,4] Gl 1,323,58 (zu craticula, La. gr-, vgl. Mlat. Wb. II,1985,33; 4 Hss. rôst). 330,66 (4 Hss. rôst). rosta (1 Hs. noch ł scarta) [quod coquitur in clibano, et quidquid in] craticula [, vel in sartagine praeparatur, eius erit sacerdotis a quo offertur, Lev. 7,9] 346,57 (1 Hs. rôst, 1 harst); — für lat. sartagoRöstpfanne: rostun [tu (Ezechiel) sume tibi] sartaginem [ferream, et pones eam in murum ferreum inter te, et inter civitatem, Ez. 4,3] Gl 1,653,20;
b) Rost als Folterinstrument: rostan [seu foret praebenda cervix ad bipennem publicam, verberum post vim crepantum, post] catastas (Glosse: genus tormenti, id est lecti ferrei quibus impositi martyres, ignis supponebatur, vgl. PL 60) [igneas, Prud., P. Calag. (I) 56] Gl 2,425,37. rostun, dazu Randgl. ł screiatun [zu: emitto vocem de] catasta [celsior, ebda. Rom. (X) 467] 451,13.
Abl. rôsten; vgl. AWB rôst.
 
Artikelverweis 
rostag adj., mhd. Lexer rostec, nhd. DWB rostig; mnl. ro(e)stich; ae. rustig; vgl. mnd. rust(e)rich, rosterich. — Graff II,551.
rostegemo: dat. sg. m. Gl 2,545,43; rosdagemo: dass. 531,5 (Eins. 15, Hs. 9. Jh.).
rostig: rosdagemo [(Pudicitia) nec iam contenta piatum condere vaginae gladium, ne tecta rubigo occupet ablutum] scabrosa [sorde nitorem, Prud., Psych. 106] Gl 2,531,5. 545,43 (zur Anwendung von scabrosusrauhauf rostiges, korrodiertes Metall vgl. DML XV,2948a).
Abl. rostagôn; vgl. irrostagên.
 
Artikelverweis 
ir-rostagên sw. v. — Graff II,552.
ir-rost-ageta: 3. sg. prt. Gl 1,706,29 (M, 4 Hss., 10.—12. Jh. (?); 3 Hss. -&-); -eg&a: dass. 30 (M, Wien 2732, 10. Jh.).
verrosten: irrostageta [aurum, et argentum vestrum] aeruginavit [: et aerugo eorum in testimonium vobis erit, Jac. 5,3] Gl 1,786,29 (3 Hss. irrostagôn, 2 rostagôn, 2 rostôn, 4 irrotagên, 1 Hs. irrozzagôn); zur Schilderung des Verrostens bei Edelmetallen vgl. Arndt 3,870 Anm. 6.
Vgl. irrostagôn, irrotagên.
 
Artikelverweis 
rostagôn sw. v.; mnd. rustigen, mnl. roestigen, rostegen. — Graff II,552.
rost-igote: 3. sg. prt. Gl 1,786,35 (M, 2 Hss.); -agata: dass. 4,307,5 (M, Goslar 2, 14. Jh.; zu -ata für ota vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 492).
rosten: rostigote [aurum, et argentum vestrum] aeruginavit [: et aerugo eorum in testimonium vobis erit, Jac. 5,3] Gl 1,786,35 (3 Hss. irrostagôn, 5 irrostagên, 2 rostôn, 4 irrotagên, 1 Hs. irrozzagôn). 4,307,5; zur Schilderung des Verrostens bei Edelmetallen vgl. Arndt 3,870 Anm. 6.
 
Artikelverweis 
ir-rostagôn sw. v. — Graff II,552 s. v. arrostagên.
ir-rostog-: 3. sg. prt. -ota Gl 1,786,31 (M, Zürich Rhein. 66, Hs. 12. Jh.); -ata ebda. (M, Engelb. I 4/11. Stuttg. Herm. 26, beide 12. Jh.; zu -ata für ota vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 492).
verrosten: irrostogota [aurum, et argentum vestrum] aeruginavit [: et aerugo eorum in testimonium vobis erit, Jac. 5,3] (5 Hss. irrostagên, 2 rostagôn, 2 rostôn, 4 irrotagên, [Bd. 7, Sp. 1152] 1 Hs. irrozzagôn); zur Schilderung des Verrostens bei Edelmetallen vgl. Arndt 3,870 Anm. 6.
Vgl. irrostagên, irrozzagôn.
 
Artikelverweis 
rostei Gl 1,631,42 s. AWB rôsten.
 
Artikelverweis 
rosteisen Gl 4,185,1 s. AWB rôstîsa(r)n.
 
Artikelverweis 
rostên sw. v., mhd. nhd. rosten; mnd. rusten, rosten, mnl. ro(e)sten. — Graff II,552.
rost-: 3. sg. -et Gl 1,570,5 (M, 5 Hss., 1 Hs. -&); -it 6 (M); hierher wohl auch: ke-rosttiu: part. prt. acc. pl. n. 322,54 (Wien 1761, 11. Jh.; anders Raven I,159 u. Gl.Wortsch. 7,482 s. v. girôten); verschrieben (?): rosthe: 3. sg.? 570,7 (M, clm 22201, 12. Jh.; zu -sth- vgl. Matzel S. 125).
1) rosten: rostet [sicut enim aeramentum,] aeruginat (3 Hss. -et) [nequitia illius (deines Feindes), Eccli. 12,10] Gl 1,570,5 (1 Hs. rozzên).
2) rot färben: kerosttiu [haec sunt autem quae accipere debetis: ... pelles arietum] rubricatas [, pellesque ianthinas, Ex. 25,5] Gl 1,322,54 (5 Hss. rôten).
Vgl. rostôn.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: