Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
rosta bis rôsten (Bd. 7, Sp. 1150 bis 1152)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis rosta Gl 1,404,24 s. ?rasta2.
 
Artikelverweis 
rôsta (st. sw.?) f., mhd. rôste st. f., rœste, nhd. (älter) DWB roste, röste; mnd. rôste, rste, mnl. rooste. — Graff II,552.
rosta: nom. sg. Gl 1,323,58. 330,66.
Schwach: rost-: dat. sg. -un Gl 2,451,13 (2 Hss., in 1 Hs. -n aus Korr., Steinm.); acc. sg. -un 1,653,20 (Rb); acc. pl. [Bd. 7, Sp. 1151] -an 2,425,37 (clm 14395, Hs. 10. Jh.; von anderer Hand; zu -an vgl. Braune, Ahd. Gr.16 § 221 Anm. 3c).
Stark: rosta: dat. sg. Gl 1,346,57 (M, 9 Hss.).
Rost, Metallgitter:
a) Bratrost: rosta craticulam (Hs. craticula) [-que in modum retis aeneam, Ex. 27,4] Gl 1,323,58 (zu craticula, La. gr-, vgl. Mlat. Wb. II,1985,33; 4 Hss. rôst). 330,66 (4 Hss. rôst). rosta (1 Hs. noch ł scarta) [quod coquitur in clibano, et quidquid in] craticula [, vel in sartagine praeparatur, eius erit sacerdotis a quo offertur, Lev. 7,9] 346,57 (1 Hs. rôst, 1 harst); — für lat. sartagoRöstpfanne: rostun [tu (Ezechiel) sume tibi] sartaginem [ferream, et pones eam in murum ferreum inter te, et inter civitatem, Ez. 4,3] Gl 1,653,20;
b) Rost als Folterinstrument: rostan [seu foret praebenda cervix ad bipennem publicam, verberum post vim crepantum, post] catastas (Glosse: genus tormenti, id est lecti ferrei quibus impositi martyres, ignis supponebatur, vgl. PL 60) [igneas, Prud., P. Calag. (I) 56] Gl 2,425,37. rostun, dazu Randgl. ł screiatun [zu: emitto vocem de] catasta [celsior, ebda. Rom. (X) 467] 451,13.
Abl. rôsten; vgl. AWB rôst.
 
Artikelverweis 
rostag adj., mhd. Lexer rostec, nhd. DWB rostig; mnl. ro(e)stich; ae. rustig; vgl. mnd. rust(e)rich, rosterich. — Graff II,551.
rostegemo: dat. sg. m. Gl 2,545,43; rosdagemo: dass. 531,5 (Eins. 15, Hs. 9. Jh.).
rostig: rosdagemo [(Pudicitia) nec iam contenta piatum condere vaginae gladium, ne tecta rubigo occupet ablutum] scabrosa [sorde nitorem, Prud., Psych. 106] Gl 2,531,5. 545,43 (zur Anwendung von scabrosusrauhauf rostiges, korrodiertes Metall vgl. DML XV,2948a).
Abl. rostagôn; vgl. irrostagên.
 
Artikelverweis 
ir-rostagên sw. v. — Graff II,552.
ir-rost-ageta: 3. sg. prt. Gl 1,706,29 (M, 4 Hss., 10.—12. Jh. (?); 3 Hss. -&-); -eg&a: dass. 30 (M, Wien 2732, 10. Jh.).
verrosten: irrostageta [aurum, et argentum vestrum] aeruginavit [: et aerugo eorum in testimonium vobis erit, Jac. 5,3] Gl 1,786,29 (3 Hss. irrostagôn, 2 rostagôn, 2 rostôn, 4 irrotagên, 1 Hs. irrozzagôn); zur Schilderung des Verrostens bei Edelmetallen vgl. Arndt 3,870 Anm. 6.
Vgl. irrostagôn, irrotagên.
 
Artikelverweis 
rostagôn sw. v.; mnd. rustigen, mnl. roestigen, rostegen. — Graff II,552.
rost-igote: 3. sg. prt. Gl 1,786,35 (M, 2 Hss.); -agata: dass. 4,307,5 (M, Goslar 2, 14. Jh.; zu -ata für ota vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 492).
rosten: rostigote [aurum, et argentum vestrum] aeruginavit [: et aerugo eorum in testimonium vobis erit, Jac. 5,3] Gl 1,786,35 (3 Hss. irrostagôn, 5 irrostagên, 2 rostôn, 4 irrotagên, 1 Hs. irrozzagôn). 4,307,5; zur Schilderung des Verrostens bei Edelmetallen vgl. Arndt 3,870 Anm. 6.
 
Artikelverweis 
ir-rostagôn sw. v. — Graff II,552 s. v. arrostagên.
ir-rostog-: 3. sg. prt. -ota Gl 1,786,31 (M, Zürich Rhein. 66, Hs. 12. Jh.); -ata ebda. (M, Engelb. I 4/11. Stuttg. Herm. 26, beide 12. Jh.; zu -ata für ota vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 492).
verrosten: irrostogota [aurum, et argentum vestrum] aeruginavit [: et aerugo eorum in testimonium vobis erit, Jac. 5,3] (5 Hss. irrostagên, 2 rostagôn, 2 rostôn, 4 irrotagên, [Bd. 7, Sp. 1152] 1 Hs. irrozzagôn); zur Schilderung des Verrostens bei Edelmetallen vgl. Arndt 3,870 Anm. 6.
Vgl. irrostagên, irrozzagôn.
 
Artikelverweis 
rostei Gl 1,631,42 s. AWB rôsten.
 
Artikelverweis 
rosteisen Gl 4,185,1 s. AWB rôstîsa(r)n.
 
Artikelverweis 
rostên sw. v., mhd. nhd. rosten; mnd. rusten, rosten, mnl. ro(e)sten. — Graff II,552.
rost-: 3. sg. -et Gl 1,570,5 (M, 5 Hss., 1 Hs. -&); -it 6 (M); hierher wohl auch: ke-rosttiu: part. prt. acc. pl. n. 322,54 (Wien 1761, 11. Jh.; anders Raven I,159 u. Gl.Wortsch. 7,482 s. v. girôten); verschrieben (?): rosthe: 3. sg.? 570,7 (M, clm 22201, 12. Jh.; zu -sth- vgl. Matzel S. 125).
1) rosten: rostet [sicut enim aeramentum,] aeruginat (3 Hss. -et) [nequitia illius (deines Feindes), Eccli. 12,10] Gl 1,570,5 (1 Hs. rozzên).
2) rot färben: kerosttiu [haec sunt autem quae accipere debetis: ... pelles arietum] rubricatas [, pellesque ianthinas, Ex. 25,5] Gl 1,322,54 (5 Hss. rôten).
Vgl. rostôn.
 
Artikelverweis 
ir-rostên sw. v. — Graff II,552.
er-rostet: 3. sg. Gl 1,583,46 = Wa 78,34 (vgl. Gl 5,95,18 u. Wich-Reif, Stud. S. 104; Carlsr. S. Petri. Sg 292, beide 11. Jh.; 1 Hs. mit getilgtem r vor s, errostet); anders nach Raven I,159 s. v. irrosten.
verrosten: errostet [non credas inimico tuo in aeternum: sicut enim aeramentum,] aeruginat [nequitia illius, Eccli. 12,10].
 
Artikelverweis 
rôsten sw. v., mhd. rœsten, nhd. rösten; mnd. rôsten, rsten, mnl. roosten; vgl. ae. róstian (entlehnt?). — Graff II,552.
rost-: 1. sg. -o Gl 3,220,6 (SH a1). 300,67 (SH d). 307,33 (SH d). 317,74 (SH e). Hbr. II,117,12 (SH a1). Thies, Kölner Hs. S. 168,24 (SH). 180,22 (SH); -e Gl 3,220,7 (SH a1). 238,30 (SH a2). 343,34 (SH g; -e aus o rad., über o Rasur von v); inf. -en 1,702,21 (M); -in ebda. (M); ka-: part. prt. -it H 21,2,2; ke-: dass. -et Np 101,4 (-ô-); gi-: dass. -it Gl 1,420,35/36 (M). 423,3. 3,153,58 (SH A, 2 Hss., 1 Hs. -rost-); -et 1,346,53 (M; gy-). 3,213,58 (SH B); gen. sg. m. -ites T 231,2; acc. sg. n. -az Gl 1,417,28 (M); ge-: part. prt. -et 3,153,59 (SH A, 2 Hss.). Npw 101,4; -] Gl 3,368,46 (Jd; zum fehlenden Suffixvokal vgl. Braune, Ahd. Gr.16 § 365 Anm. 3); rst-: 1. sg. -o 343,34 (SH g, 2 Hss.); ge-: part. prt. -et 153,59 (SH A). — roest-: 1. sg. -o Gl 3,335,50 (SH g, clm 17153, 17194, beide 12. Jh.); -on 238,29 (SHa2, clm 2612, 12. oder 13. Jh.).
Verschrieben: rostei: 3. sg. prt.? Gl 1,631,42 (M, clm 22201, 12. Jh.; zur Verschr. vgl. Matzel S. 24); ge-rostidid: part. prt. Hbr. I,336,321 (Erl. 396, 13. Jh.; zur Verschr. vgl. Hbr. ebda. Anm. u. XXXV).
1) rösten, braten:
a) allgem.: gyrostet wirdet [quae (sc. simila) in sartagine oleo conspersa] frigetur (Hs. fricatur) [Lev. 6,21] Gl 1,346,53 (1 Hs. rouben hersten, 4 Hss. rouben, 4 siodan). girostaz [(David) partitus est universae multitudini Israel ... singulis ... similam] frixam [oleo, 2. Reg. 6,19] 417,28 (5 Hss. rouben, 1 Hs. hersten rouben, 4 Hss. backan). girovpta chlihuria ł girostit smalsat [obtulerunt ei ... frumentum, et hordeum, et farinam ... et] frixum cicer [ebda. 17,28] 420,35/36 (1 Hs., 3 Hss. inchenta aravueiz statt girostit smalsat, 1 Hs. gipratin chicher ł inchint arwaz, 2 Hss. chicher ł arweiz, 2 cisa ł arewaiza, [Bd. 7, Sp. 1153] 4 nur cisa). girostit smalsat [ebda.] 423,3. girostit frixum a sono dictum quando ardet in olla [Hbr. I,336,321] 3,153,58. Hbr. I,336,321 (beide im Abschn. De mensis et escis). girostet frixum Gl 3,213,58 (davor gisoten elixum; im Abschn. De mensis et escis). gerost uleisc tosta caro 368,46 (danach besenget uleisc ustulata caro). sie tho brahtun imo (Jesus) deil girostites fisges inti uuaba honages at illi optulerunt ei partem piscis assi et favum mellis T 231,2; — bildl.: des (Christi) uuih lihamilo in altare chruzes karostit cuius sacrum corpusculum in ara crucis torredum H 21,2,2. miniu bein sint kerostet . samoso in phannun ossa mea sicut in frixorio confrixa sunt NpNpw 101,4;
b) auf dem Rost foltern: rostei [ponat te dominus sicut Sedeciam, et sicut Achab, quos] frixit [rex Babylonis in igne, Jer. 29,22] Gl 1,631,42 (8 Hss. rouben). rostin [iussit ignem admoveri, et adhuc spirantem] torreri [in sartagine, 2. Macc. 7,5] 702,21 (4 Hss. rouben, 1 Hs. therren).
2) Glossenwort: rosto. herto. ribo. gnito frico Gl 3,220,6. 300,67. 317,74. Thies, Kölner Hs. S. 168,24 (ohne gnîtan). herdon ł ih ribn ł ih roeston ih gnitvn frico Gl 3,238,29 (1 Hs. rîban statt rbôn, 1 nur gnîtan). ribo ł gnito ł rosto refrico ad frigus redeo ł itero 307,33. roesto frico 335,50. Hbr. II,117,12. ribo ł rsto refrico ad frigus redeo ł itero Gl 3,343,34. ribo gnito rosto refrico Thies, Kölner Hs. S. 180,22.
Abl. girôsti, rœstære mhd., rôstunga as.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: