Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
rottendit bis roubâri (Bd. 7, Sp. 1173 bis 1175)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis rottendit Gl 1,148,31 (K) s. AWB rotên.
 
Artikelverweis 
rottila Gl 3,203,83 s. AWB rôtila.
 
Artikelverweis 
rottôn sw. v., mhd. rot(t)en; mnd. rotten. — Graff II,488.
rotton: inf. Npgl 91,2.
für jmdn. auf der Rotte spielen, mit Dat. d. Pers.: ruore dine hende . unde bruche sie ze guote . daz heizzet psallere deo (gote rotton) psallere nomini tuo.
 
Artikelverweis 
rotumbla Gl 2,368,61 (clm 280 A, Hs. 10. Jh.) zu: [offensio] offensiuncula [. Cicero pro Plancio: ista in aedilitate offensiuncula accepta, Prisc., Inst. II,108,18] ist unklar. Im Ahd. Gl.-Wb. S. 494 wird der Beleg als rotumbila f. (?) ‘Tambourin? gedeutet (vgl. auch Gl.Wortsch. 7,488; zu mhd. rotumbel ‘eine Art Tambourinvgl. Rellecke, Instrument S. 112 ff.). Für lat. offensiuncula wäre eine Glossierung der Bed.kleines Ärgerniszu erwarten. Vielleicht ist die Gl. nicht als deutsch zu bestimmen, vgl. Steinm. z. St. Oder ist ein Bezug zum EN lat. Plancius zu erwägen, der fälschlich mit plangereschlagenin Verbindung gebracht u. als Bez. für ein Schlaginstrument mißverstanden worden ist?
 
Artikelverweis 
rôtwê mhd. st. n. f. oder sw. m. f., nhd. dial. bair. (älter) rot we n. m. Schm. 2,824 s. v. wê; vgl. wêwê, wê Lexer 3,812,40. [Bd. 7, Sp. 1174]
rt-wa: dat. sg. Gl 1,753,74 (clm 14745, 14. Jh.; zu -für ô vgl. Paul, Mhd. Gr.25 § L 41).
rote Ruhr (vgl. Riecke, Med. Fachspr. 2,410): rtwa [contigit ... patrem Publii febribus, et] dysenteria (Hs. dissēt ia) [vexatum iacere, Acta 28,8] (7 Hss. ûzsuht, 4 ûzgang); zu lat. dysenteriamit Durchfall verbundener Schmerz in den Eingeweidenvgl. Riecke a. a. O., vgl. noch Mlat. Wb. III,1070 u. Diefb., Gl. S. 185c.
 
Artikelverweis 
rôtuuebbi st. n.
rot-weppi: nom. sg. Gl 1,799,39/40 (M, clm 22201, 12. Jh.).
rot gefärbtes Tuch oder daraus gefertigtes Gewand: rotweppi [mulier erat circumdata purpura, et] coccino [Apoc. 17,4] (3 Hss. rôtaz uuebbi, 4 rôtaz got(a)uuebbi).
 
Artikelverweis 
rôtuuîn st. m., mhd. Lexer rôtwîn (vgl. auch Findebuch S. 290), nhd. DWB rotwein; mnd. rôtwîn. — Graff II,482 s. v. rôt.
rot-win: nom. sg. Gl 3,155,16 (SH A, 6 Hss., 1 Hs. -wī). 214,14 (SH B). 372,66 (Jd). Hbr. I,339,355 (SH A).
Rotwein: rotwin roseum vinum cum rubore [Hbr. I,339,355] Gl 3,155,16. Hbr. I,339,355 (beide im Abschn. De potu et coloribus vini). Gl 3,214,14 (im Abschn. De potu). roseum vinum 372,66 (im Abschn. De rebus coquinae).
 
Artikelverweis 
rôtuuurz st. f., nhd. (älter) rotwurz.
rot-wrz: nom. sg. Gl 3,586,2 (clm 4583, Gll. 12. Jh. (?); -vv-). Beitr. 73,247,33 (mus. Brit. Harl. 3099, Gll. 12. Jh.?). rotewrz Gl 3,599,10 s. AWB rôt adj.
1) Färberröte, Krapp, Rubia tinctorum L. (vgl. Marzell, Wb. 3,1446 f.): rotwrz rubia (Hs. rubean) [dicta, quod radix eius sit rubra, unde et colorare lanas perhibetur, Is., Et. XVII,9,68] Beitr. 73,247,33.
2) Kriechender Günsel, Ajuga reptans (vgl. Marzell, Wb. 1,167 f. 3,1015): rotwrz laurentiana Gl 3,586,2 (nach dem hl. Laurentius als herba laurentiana Laurenzkrautbezeichnet, vgl. a. a. O. 1,170).
 
Artikelverweis 
roub st. m., rouba st. f., mhd. roup m., nhd. DWB raub m.; as. -rôf (in nôd-) m., mnd. rôf m. n., mnl. roof m. n.; afries. rāf m. n.; ae. réaf n. — Graff II,357.
raup-: nom. pl. -a Gl 1,207,3 (R; nach Splett, Sam.Stud. S. 216 st. Mask.). 5. 259,36 (beide K); acc. pl. -a 122,3 (PaKRa; zur Unsicherheit, ob roub st. m. oder rouba st. f. vorliegt, vgl. Splett, Stud. S. 187). — rauba: acc. sg. oder pl. st. f. oder acc. pl. st. m. S 7,57 (zur möglichen Deutung von rauba als st. Fem. vgl. Lühr, Hildebr. S. 673); roub-: nom. sg.? -a Gl 4,22,29 (Jc; zum Nom. Sing. des st. Fem. oder Nom. Plur. des st. Mask. oder st. Fem. vgl. Krotz S. 615,781); dat. sg. -a S 145,34 (WB; zum Vorkommen von -a in WB nicht nur im Dat. Sing. des st. Fem., sondern auch eines st. Mask. vgl. gahunga S 145,13, rafsunga 14 bzw. taga 138,24. 37, unrata 144,34); -e ebda. (BB; --; Ausg. -ou-; zum Vorkommen von -e auch im Dat. Sing. des st. Fem. vgl. gloube S 135,13, erde 138,3). 337,35 (--; Ausg. -ou-; zum Vorkommen von -e auch im Dat. Sing. des st. Fem. vgl. bisprache S 336,14). 359,85 (zum Vorkommen von -e auch im Dat. sg. des st. Fem. vgl. bisprache S 359,83, hintirkosunge 84); dat. pl. -en 342,20. — Mit etymol. unberechtigtem h-: hraupa: nom. pl. Gl 1,259,36 (Ra).
Starkes Mask.: roup: acc. sg. Npw Cant. Moysi 9. — roub-: nom. sg. -] Gl 1,649,31 (M, 2 Hss.; oder acc. sg. (?); lat. acc. pl.). 3,159,21 (SH A, 4 Hss., 3 --, 1 Hs. -ov-; lat. nom. pl.). 253,6 (SH a2, 2 Hss.; --). 259,52 (SH a2, 2 Hss.; [Bd. 7, Sp. 1175] --). Hbr. I,350,40 (SH A; lat. nom. pl.); dat. sg. -e Gl 2,152,6 (Wien 2171, Hs. 9. Jh.); acc. sg. -] Nb 19,11. 21,14 [15,22. 17,18]. Np Cant. Moysi 9. — rouas: gen. sg. Pw 61,11 (Hs. rous; übergeschr. a wohl nur wiederholende Verdeutlichung, nach Kopie der Hs.). — Verschrieben: rueb: nom. sg. Gl 3,159,22 (SH A, Eins. 171, 12. Jh.; lat. nom. pl.; zur Verschr. vgl. Hbr. I,350,40 Anm. z. St.).
Starkes Fem. (vgl. Splett, Stud. S. 314 u. 1a): raupa: nom. pl. Gl 1,219,18 (K).
1) Erbeutetes, Beute(stück):
a) allgem.: raupa manubiae Gl 1,207,3 (für lat. Kriegsbeute, Erlös der Beute’). hantfol daz mit hendi ziuhant daz ist regil endi raupa manubiae quae manu detrahuntur id est spoliae 5 (zu spolia als femininer Nebenform von spolium vgl. Georges, Handwb.11 2,2769). edho raupa theo herizoho irzuhit opima ... vel spolia quae dux detrahit 219,18 (zur Gleichsetzung von lat. opima Feldherrenbeutemit lat. spolia, Neutr. Plur., vgl. Splett, Stud. S. 314). hrekil raupa uuizinonthero edho siginumft trophaea spolia punitorum sive victoria 259,36. roub [Nabuchodonosor ... depraedabitur] manubias (Hss. -vi-) [eius (d. h. Ägyptens), Ez. 29,19] 649,31 (6 Hss. giroubî, 1 Hs. giroubida). roube [quantus apud deum dolor exasperatur, quando ei sacrificium ex] rapina [tribuitur, Greg., Ep. II,207,24] 2,152,6. rb praeda 3,253,6. uuales rouba sigo tropheum [vgl. tropheum signum victoriae, CGL IV,575,28, oder eher trophea spolia punitorum aut victoria, CGL IV,575,30] 4,22,29 (zur Lemmazuweisung vgl. Krotz S. 615,781). rouas ne ruokit te gerone rapinas nolite concupiscere Pw 61,11 (zu rapina Beutevgl. Hoberg S. 212). also man roub teilet in partem praedae Nb 19,11 [15,22], ähnl. 21,14 [17,18]. chad Pharao ... so teilo ih den roub dixit inimicus ... dividam spolia NpNpw Cant. Moysi 9; — rouba birahanen Kriegsbeute machen (zur Fügung vgl. Lühr, Hildebr. S. 673): in sus heremo man hrusti giwinnan, rauba birahanen S 7,57;
b) spez.: erbeutetes Kleidungsstück (vgl. Kluge, Et. Wb.25 S. 770 s. v. Robe): rb spolia a palliis, quasi expallia; victis enim detrahuntur [Hbr. I,350,40] Gl 3,159,21 (im Abschn. De triumphis). Hbr. I,350,40;
c) Glossenwort: raupa excubias Gl 1,122,3 (zur Verwechslung von lat. excubiaeWachehaltenmit exuviae Kleidung, Beutevgl. Splett, Stud. S. 187). spolium 3,259,52.
2) Beraubung, Rauben: ich bin sculdig ... in roube S 145,34. die selbe gewate (sc. die in der Taufe empfangenen weißen Gewänder) ... mit tiuuen, mit rouben ... habent ir si gemeiligit quas (albas vestes) ... furtis, rapinis ... commaculastis 342,20. ich begihe dem almahtigim got, daz ich mich versundet han ... mit diuue, mit roube 359,85, ähnl. 337,35.
Komp. [h]rêoroub; Abl. roubri; vgl. AWB roubôn.
 
Artikelverweis 
rouba st. f. s. AWB roub.
 
Artikelverweis 
roubâri st. m., mhd. roubære, Lexer röuber, nhd. DWB räuber; as. rôveri (s. u.), mnd. rôver, rver, mnl. rover(e); afries. rāvere; ae. réafere; an. raufari. — Graff II,358.
roub-ar-: nom. sg. -i Gl 3,141,5 (SH A; --); -e ebda. (SH A; --). 281,24/25 (SH b). 292,21 (--). Npgl 80,16 (2); nom. pl. -e S 170,61 (-ov-); -ære: dass. 349,111 (vgl. Priebsch, Dt. Hss. S. 306,6; Hs. B; --; Ausg. roubære); -er-: nom. sg. - Gl 3,141,6 (SH A, 2 Hss., 1 Hs. --, 1 -ov-). 186,59 (SH B; --). 303,61 (SH d; --); -] Hbr. I,292,312 (SH A). II,22,416 (SH B); rb-ar- (zu -uo- für ou vgl. Singer, [Bd. 7, Sp. 1176] Beitr. 11,300): nom. sg. -i Gl 3,141,6 (SH A, Eins. 171, 12. Jh.; --; zu -- für uo vgl. lfari Gl 3,134,2, scath Gl 3,107,2 in ders. Hs.); -] ebda. (SH A, Prag, Lobk. 434, 13. Jh.; zu -- vgl. cofscalc Gl 3,136,34 in ders. Hs.); -ere: nom. pl. 4,156,20 (Sal. c; zu -- vgl. phehenge Gl 4,149,31, rchfaz Gl 4,164,1 in ders. Hs.); roib-are (zu -oi- als Umlaut des ou vgl. Franck, Afrk. Gr.2 § 35): nom. sg. 3,281,24 (SH b, clm 3215, 13./14. Jh., Kiel 47, 12. Jh.); -ere: dass. 396,42 (Hildeg.).
rouu-ere: nom. sg. Gl 3,382,4 (Jd); rou-: dass. 716,31 (Berl. Lat. fol. 735, 12. Jh.).
Räuber, Plünderer: rbare praedo vel grassator, qui habet praedam [Hbr. I,292,311/312] Gl 3,141,5. Hbr. I,292,312. Gl 3,186,59. Hbr. II,22,416. manubius Gl 3,281,24. 292,21. 303,61. praedo 382,4. 716,31. 4,156,20 (Hs. -ones). rabiniz praedo 3,396,42. die rovbare ... die sint piheftit mit des tiufalis uuerhi [vgl. qui autem alienas res tollunt, BH, Hellgardt, Preds. S. 90] S 170,61. ir sult ... pitten umbe alle die, die in selben unnutze sint: ... daz sint die diebe, roubære (Hs. rbære) 349,111 (vgl. Priebsch, Dt. Hss. S. 306,6). souuieo ih peccator si . adulter . fraudator . raptor . periurus . habeo tamen in fundamento Christum (sundare si unde uberhuorare si pisuichare roubare meinsuero si ih habo doh Christ ze fundemente) Npgl 80,16; ferner: ebda. (Np raptor).
Komp. uualuroubâri.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: