Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
ruclacchen bis rüejeman (Bd. 7, Sp. 1192 bis 1196)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis ruclacchen s. AWB [h]ruggilahhan.
 
Artikelverweis 
[h]rûda st. sw. f., [h]rûdo sw. m., mhd. rûde f., nhd. (älter) raude f.; as. hrūtho m. (s. u.), mnd. rûde m., mnl. ru(y)de m. ru(y)de f.; ae. hrúðe f. (vgl. Bosw.-T. S. 803 s. v. rúde u. Holthausen, Ae. et. Wb. S. 177); vgl. an. hrúðr st. m. — Graff II,490 s. v. rûda.
rud-: nom. sg. -a Gl 3,289,8 (vgl. Hbr. II,567,4; SH b; Steinm. -o). 302,2 (SH d). 309,4 (SH d). 318,68 (SH e). 336,61 (SH g, 3 Hss.). 346,1 (SH g, 3 Hss.). 4,95,28 (Sal. a1). 341,11. Beitr. 73,346,5 = Beitr. (Halle) 88,384,2. Thies, Kölner Hs. S. 172,5 (SH); -e Gl 2,600,40. 3,257,71 (SH a2). 4,217,40; dat. sg. -en 1,374,21 = Wa 75,19; acc. sg. -un 2,175,78 (clm 6277, Hs. 9. Jh.). 358,27. 638,70 (rvdvn). 4,159,14 (Sal. c); -on Siewert, Gl. S. 37 (Cass. Theol. fol. 32, Gll. 9. Jh. (?); nach Siewert sw. Mask.); -en Gl 3,410,52 [HD 2,89]. 4,368,29 (-en); nom. pl. -un 2,676,28; -en 3,257,71 (SH a2; lat. sg.); acc. pl. -un 4,341,14. Beitr. 73,347,7 = Beitr. (Halle) 88,384,5 (rvdvn); rd: nom. sg. Gl 3,325,64 (SH f, clm 12658, 14. Jh.). [Bd. 7, Sp. 1193]
Schwaches Mask.: rudo: nom. sg. Gl 2,359,8 (2 Hss.). 3,242,20 (SH a2, 3 Hss., 1 Hs. -v-). 257,71 (SH a2; -v-). 393,7 (Hildeg.). 506,38. 509,3; rdo: dass. 242,22 (SH a2, Graz 859, 13. Jh.); rdo: dass. 277,6 (SH b, clm 3215, 13./ 14. Jh., Kiel 47, 12. Jh.). — rutho: nom. sg. Gl 2,590,11 (sem. Trev.).
Starkes Fem.: ruda: nom. pl. Npgl 77,48.
Verschrieben: rydc: nom. sg. Gl 2,600,40 (am Rande von zweiter Hand, d. h. ruda); rwde: dass. 3,242,20 (SH a2); krudun: acc. sg. 2,242,26 (clm 27152, Hs. 9. Jh.; k für h verschr.); rhuthon: dass. 586,73 = Wa 100,31 (Düsseld. F. 1, Gll. 10. Jh.).
1) Räude, Krätze, Ausschlag: mid ruden scabies. asperitas. cutis cum pruritu [zu: percutiat te dominus ulcere Aegypti, et partem corperis, per quam stercora egeruntur,] scabie [quoque et prurigine, Deut. 28,27] Gl 1,374,21 = Wa 75,19. rudun [et minuta sunt quae erumpunt membris per] scabiem [vulnera, Cura 3,33 p. 91] 2,175,78. emmiciga hrudun [homo ... qui habuerit maculam, non offeret panes domino deo suo ... si] iugem scabiem [, si impetiginem in corpore, ebda. 1,11 p. 11 = Lev. 21,20] 242,26. rudun ioh scebidun [Aegyptii cum] scabiem et vitiliginem [paterentur ... eum (Moses) cum aegris ... terminis Aegypti pellunt, Oros. 1,8 p. 50,19] 358,27 (Hs. ac vituli-). rudo scabiem (Hs. scabies) [ebda.] 359,8 (nach Steinm. Zuordnung der Gl. unsicher, Anm.). ruda ł iochodo vitiliginem (Hs. vitiligo) [ebda.] 4,341,11. Beitr. 73,346,5 = Beitr. (Halle) 88,384,2. rvdvn [(edico) et multa duram stipula felicumque maniplis sternere supter humum, glacies ne frigida laedat molle pecus,] scabiem [-que ferat turpisque podagras, Verg., G. III,299] Gl 2,638,70. rudun hudun (zu unklarem hudun vgl. Ahd. Wb. 4,1312) [nec mala vicini pecoris] contagia (vgl. morbi vel pestilentiae corrumpent, Serv.) [laedent, ders., E. I,50] 676,28 (zu lat. contagiumAnstekkung mit einer Krankheitvgl. Thes. IV,626,28). rvdo (2 Hss., 3 citerlus (ł) rudo) inpetigo 3,242,20 (vgl. Hbr. II,565,39; 1 Hs. cuterlus statt citer-). cterlus rdo inpetigo 277,6. 302,2. Thies, Kölner Hs. S. 172,5. rvdo scabies Gl 3,257,71. 289,8 (vgl. Hbr. II,567,4 s. o.). 509,3. 4,95,28. 159,14 (scabiem). 217,40. 368,29 (scabiem; in einem Rezept). iuchido (ł) ruda scabies 3,309,4. 346,1. grintlus ruda inpetigo 318,68. rd inpetigo scabies sicca ł prurigo cutis 325,64. impetigo cutellus (sc. cutella?) ł ruda 336,61 (zu lat. cutellakrätzige Hautvgl. Diefb., Nov. Gl. S. 125). rudo monzil scabies 393,7. ruden scabiem [vgl. sacerdos qui habuerit maculam non offerat hostias deo ... si iugem scabiem, HD 2,89] 410,52 [HD 2,89] (vgl. Lev. 21,20, s. o.). rudo prurigo 506,38 (vgl. myrinicia .i. prurigo vel prorigo, CGL III,569,24). rudun [(von Gott den Ägyptern geschickte Plagen:) post] vesicas [efferuescentes ulceraque manantia et, ut ipsi dicere maluerunt,scabiem ac vitiliginem’, Oros. 1,10 p. 57,6] 4,341,14. rudun (übergeschr.) .i. platrun [ebda.] Beitr. 73,347,7 = Beitr. (Halle) 88,384,5 (zu vesicaBlattervgl. Sleumer S. 817, vgl. noch DML XVII,3649b). rudon pruriginem (Hs. pro-) [Paulus curabat abstergere, Greg., Cura 1,11, PL 77,25C] Siewert, Gl. S. 37; — bildl.: rhuthon endi scauathon [quisquis tacendi intemperans silenda prurit prodere, vexatur et scalpit iecur] scabiem [-que cordis sustinet, Prud., P. Laur. (II) 256] Gl 2,586,73 = Wa 100,31. rutho [ut turbidarum] scabra (Hs. sca; Glosse: aspera, vgl. PL 59) [culparum seges vanescit almo trita sub ieiunio, ders., H. ieiun. (VII) 208] 590,11 (nach Katara XVIII,46 Anm. S. 199 hat die Glossarhs. sca, die Steinm. als Adj. scaberrauh, räudig [Bd. 7, Sp. 1194] auflöst, vgl. dazu noch DML XV,2946c s. v. scaber 2; im urspr. Kontext liegt auch eine Adjektivform vor, vgl. scabra seges turbidarum culparumräudige Saat der schändlichen Sünden; vielleicht ist jedoch der Wortart der ahd. Gl. entsprechend sca eher als Subst. scabiesRäudeaufzulösen, vgl. Gallée, Vorstud. S. 153).
2) Geschwür: eiz rude (1 Hs. nur ruda) [serpit enim eorum (der Sektierer) venenatus sermo sicut] ulcus [in gregibus, Ruf., Hist. eccl. II,1,12 p. 109,6] Gl 2,600,40 (nach Gl.-Wortsch. 8,10 noch Gll. ulcus, lepra). erugo (frasez) unde pruina (riffo) unde ignis (fiur) nestant nieht in exodo (an uzfartpuoche) . nube anderiu driu . scinifes ulcera tenebrę (huntfliega ruda finstrina) Npgl 77,48.
Vgl. Heyne, Hausalt. 3,205 f., Höfler, Krankheitsn. S. 495 ff., Riecke, Med. Fachspr. 2,413 ff.
 
Artikelverweis 
rdeline Gl 3,365,22 s. ? AWB rôdiling mfrk.
 
Artikelverweis 
[h]rûdî st. f., mhd. Lexer riude, nhd. räude. — Graff II,490.
rivdi: dat. sg. Gl 2,633,13 (clm 18059, Gll. 11. Jh. (?); -v- von zweiter Hand auf Rasur, Anm.).
Räude, hier bildl. für (Eisen-)Rost: rivdi [nec (terra)] scabie [et salsa laedit robigine ferrum, Verg., G. II,220] (vgl. nam rubigo quasi scabies ferri est, Serv.; z. St. vgl. Koch, Verg.-Wb. S. 289; nach Gl.-Wortsch. 8,10 noch Gll. scabies, asperitas, rubigo).
Vgl. [h]rûda, [h]rûdo.
Vgl. Höfler, Krankheitsn. S. 495 ff., Riecke, Med. Fachspr. 2,414.
 
Artikelverweis 
[h]rûdîg adj., mhd. Lexer riudec, nhd. DWB räudig; mnd. rûdich, rdich, mnl. ru(y)dich. — Graff II,490.
rud-ig-: nom. sg. m. -er Gl 3,428,34; gen. pl. -on Np 48,15 (-û-); -en Npw 48,15; -oga: nom. sg. f. Mayer, Glossen S. 96,17 (clm 18517b, 11. Jh.; anders Gl.-Wortsch. 8,10 s. v. rûdag adj.); -ich: Grdf. Gl 1,345,1 (S. Paul XXV d/82, 10. Jh.; zu -ch vgl. Jacob S. 5; lat. Subst., s. u.); — rivdiger: nom. sg. m. Gl 3,439,72; ruidik: Grdf. 1,345,2 (Sg 9, 9. Jh.; lat. Subst., s. u.).
räudig, schorfig: rudich [homo ... qui habuerit maculam, non offeret panes domino deo suo ... si iugem scabiem, si] inpetiginem [in corpore, Lev. 21,20] Gl 1,345,1 (1 Hs. [h]rûdgî). rudiger scabiosus 3,428,34. 439,72 (beide Belege im Abschn. der Mensch, beide davor scuoboht scabrosus). rudoga scabra [sine balneis attrabitur cutis? Hier., Ep. XIV,10, PL 22,354] Mayer, Glossen S. 96,17; — bildl.: also uita in himele guotero scafo hirte ist . also ist in hello mors hirte dero rudigon scafo NpNpw 48,15.
Abl. [h]rûdgî.
Vgl. Höfler, Krankheitsn. S. 495 ff., Riecke, Med. Fachspr. 2,414.
 
Artikelverweis 
[h]rûdgî st. f., frühnhd. räudige (vgl. DWb. VIII,256). Graff IV,1260.
rudiki: acc. sg. Gl 1,345,1. — rudigi: nom. sg. Gl 2,212,52. 3,629,43.
Räude, Schorf, Ausschlag: rudiki [homo ... qui habuerit maculam, non offeret panes domino deo suo ... si iugem scabiem, si] impetiginem (Hs. in-) [in corpore, Lev. 21,20] Gl 1,345,1 (2 Hss. [h]rûdîg). citirlus ł rudigi [Greg., Cura 1,1 p. 11 = ebda.] 2,212,52 (Hs. impetigo); hierher auch (?): rudigi ł scauatho (ł scauatho übergeschr.) scabies 3,629,43. [Bd. 7, Sp. 1195]
Vgl. Höfler, Krankheitsn. S. 495 f., Riecke, Med. Fachspr. 2,415.
 
Artikelverweis 
rudizôha sw. f.
rudi-zoha: nom. sg. Gl 3,449,34 (cgm 5248,2, 9. Jh.; -i- unsicher, Steinm.).
Jagdhündin: licisca (danach hunt canis).
Vgl. Palander, Tiern. S. 41.
 
Artikelverweis 
rudo Festschr. Ford S. 314,4 (Neapel IV G 68, 9. u. 9./10. Jh.) zu: [quid ni illos spes palpet iners, quos pulvere in isto tirones Bellona truci non] excitat [aere, inbellesque animos Virtus tepefacta resolvit? Prud., Psych. 236] in unsicherer Lesung ist nicht sicher gedeutet; das Ahd. Gl.-Wb. S. 499 erwägt eine Zuordnung zu [h]ruoren sw. v., im Gl.-Wortsch. wird der Beleg offenbar nicht aufgeführt.
 
Artikelverweis 
rudo sw. m., mhd. nhd. Lexer rüde; as. ruthio (vgl. As. Hwb. S. 317 s. v. rudthio), mnd. rde, mnl. reude, ruede, ro(e)de; ae. ryðða; vgl. ae. roðhund. — Graff II,490 s. v. rûdo.
hrudeo: nom. sg. Gl 1,208,25 (Ra).
rud-: nom. sg. -io Gl 2,12,26; -o 73,54 (lat. acc.). 359,11 (2 Hss.). 404,17. 3,80,72 (SH A, 6 Hss., 2 -v-). ebda. (vgl. Hbr. II,559,4; SH B; -v-). 246,59 (SH a2; -v-). 442,30 (2). 448,2. 449,29 (cgm 5248,2, 9. Jh.). 451,22. 4,79,24 (Sal. a1). Festschr. Ford. S. 308,56 (Neapel IV G 68, 9. u. 9./10. Jh.; lat. acc.); -e Gl 3,49,4. 246,60 (SH a2). 444,23 (2 Hss.). 673,39 (-e scheint ausrad., Steinm.; lat. pl.). 4,79,24 (Sal. a1; -v-; Gl.-Wortsch. 8,12 korr. rvde). 151,31 (Sal. c). 216,33 (2 Hss.); -i 3,442,30 (clm 14689, Hs. 12. Jh.; -v-; verschr.?). 4,79,24 (Sal. a1); -] 25 (Sal. a1, clm 17403, 13. Jh.). 188,55 (Wien 1325, 14. Jh.); gen. sg. -en 2,11,41 (2 Hss., darunter Würzb. Mp. th. f. 21, Gll. 9. Jh.?); -in 16,61. 20,46; acc. sg. -un 640,28; -en 3,304,23 (SH d); nom. pl. -in 451,18/19 (zum Plur. vgl. Anm.). 673,42; dat. pl. -en 2,337,73; acc. pl. -on 19,11; -un 15,19; rd-: nom. sg. -o 3,201,67 (SH B); -e 246,59 (SH a2; --). 365,66 (Jd); -] 4,79,25 (Sal. a1). Hbr. I,149,477 (SH A; --; Gl.Wortsch. 8,12 korr. rvd); rd-: dass. -o Gl 3,451,18 (vgl. Ahd. I,598,42; Florenz XVI.5, 12. Jh.; Steinm. --); -e 445,49 (clm 614, 13. Jh.); rd: dass. 49,4; ruid-: dass. -o 451,18; -e ebda.; rüd: dass. 49,4, 81,2 (SH A); alle Hss. des 15. Jhs.; rudho: dass. 4,7,12 (Jc). — rotheo: nom. sg. Gl 1,208,25 (K; zu -o- neben u vgl. Kögel S. 19); ruth-: dass. io 4,211,17 (sem. Trev.); -o 3,685,55. 721,38; -e 718,53 (alle Berl. Lat. fol. 735, 12. Jh.).
Verschrieben: rvder: nom. sg. Gl 3,355,22 (Wien 901, Gll. 12. Jh.).
(großer) Hund (Hirten-, Wachhund): rotheo hunt rustih (K, Ra nur hrudeo) mulosus (Hs. molossus) canis rusticus Gl 1,208,25. ruden [nam quidam iuvenculus rabidis] molosi [rictibus in vesaniam versus strictis catenarum nexibus ... incolomitati pristinae donatur, Aldh., De virgin. 285,19] 2,11,41. rudio [ecce puer quidam laceratus dente] molosi [ders., De virg. 1478] 12,26 (Hs. molosus). 16,61. 20,46. rudun [ac velut adversus frendentes ore] molosos [, frustra ... ferrea scripturae direxit spicula miles, ebda. 574] 15,19. 19,11. ruden [magis ... exanimes (sc. die Landmaus u. die Stadtmaus) trepidare, simul domus alta] molossis (canibus Graecis) [personuit] canibus [Hor., Serm. II,6,114] 337,73 (vgl. Siewert, Horazgl. S. 156). rudo molosus canis rusticus [zu: Nero tunc tanti casum miseratus amici ceu lupus ore fremit ... itque reditque frequens cupiens captare] molossum [Pass. PP. metrica p. 128,193] 359,11. rudo ł sius [istud (sc. regimen pollere supremum sentire) ... semifer et Scotus sentit] [Bd. 7, Sp. 1196] cane [milite (Glosse: molosso, vgl. PL 59) peior, Prud., Apoth. 216] 404,17. rudun [nec tibi cura canum fuerit postrema, set una velocis Spartae catulos acremque] molossum [pasce sero pingui, Verg., G. III,405] 640,28. rude molossus 3,49,4 (im Abschn. Versus de canibus). 80,72. ebda. 201,67 (alle im Abschn. De bestiis). 304,23. 355,22. 365,66 (danach zoh canicula, darauf licisca idem). 445,49. 448,2 (davor bracco licisca). 449,29 (danach vuelfer catellus). 451,18 (1 Hs. rudin molossi). 22. 685,55 (dann canis ohne Gl., vgl. Steinm.; danach zoka canicula). 718,53 (Hs. fälschlich molos, l. molosus, Steinm.). 721,38. 4,7,12 (vgl. molosus canis rusticus, CGL IV,539,9). 79,24. 151,31. 188,55. 211,17. 216,33. Hbr. I,149,477 (im Abschn. De bestiis). rvdo molossus canis [Hbr. II,368,162.1] Gl 3,246,59. rudo. amo. rudo (1 Hs. nur rvdi) molosus 442,30 (amo in 1 Hs. unverständlich, vgl. Steinm. z. St.). rude seudo (vgl. Diefb., Gl. S. 564c s. v. suesius) 444,23 (danach hessehunt molossus). rude molones (vgl. Diefb. a. a. O. S. 366a s. v. molossus) 673,39. 42 (molones eher als malones, Steinm.); — zur Erläuterung des EN Cerberus: rudo [aureo laevam gravior metallo,] Cerberum [traxit (Herkules) triplici catena, Boeth., Cons. 4,7 p. 119,19] Gl 2,73,54. Festschr. Ford. S. 308,56.
Komp. [h]luotrudo.
Vgl. Heyne, Hausalt. 2,222 f., Palander, Tiern. S. 39 ff.).
 
Artikelverweis 
[h]rûdo s. AWB [h]rûda.
[ruę Siewert, Horazgl. S. 184,10b (Sg 868, 11. oder 12. Jh.), von Siewert a. a. O. zu ahd. [h]riuuua st. sw. f. gestellt, ist lat. Es liegt lat. rixae, Nom. Plur. von rixa Streit’, vor.]
 
Artikelverweis 
rüejeman mhd. st. m.; zum Erstglied vgl. mhd. rüejen, rüegen, mnd. rôjen, mnl. ro(e)yen sw. v.
rge-man: nom. sg. Gl 3,370,4 (Jd).
Ruderer: remex (im Abschn. Res navales).
Vgl. ruodar.
Vgl. Voetz, Komp. S. 219 ff.

 

Eingabe
Wörterbuchtext:
Stichwort: