| - ruitpougi
- ruizan
- ruc1, st. m.
- ruc2, st. m.
- rûke
- rukelende
- rukiat
- [h]ruck-
- -rucken
- rucken, sw. v.
- fir-rucken, sw. v.
- fora-rucken, sw. v.
- fram-rucken, sw. v.
- furdir-rucken
- furi-rucken, sw. v.
- gi-rucken, sw. v.
- ir-rucken, sw. v.
- nidar-rucken, sw. v.
- ubar-rucken, sw. v.
- ûf-rucken, sw. v.
- uuidari-rucken, sw. v.
- zuo-rucken, sw. v.
- rucki, st. m.
- -rucki
- -ruckida
- ruckîg, adj.
- ruckilî(n), st. n.
- rockilî(n), st. n.
- rucko, sw. m.
- ruclîh, adj.
- rucstanc, st. m.
- rum
- rum
- rum(-), s.
- rûm, st. m.
- rumaliko
- rûmana, adv.
- Rûmâra, st. m. pl.
- Rômâra, st. m. pl.
- rumbo, sw. m.
- rûmen, sw. v.
- gi-rûmen, sw. v.
- ir-rûmen, sw. v.
- rumenter
- rûmento, adv.
- -rûmi, st. n.
- rûmi, adj.
- gi-rûmi, adj.
- rûmî(n), st. f.
- rumire
- rûmisc, adj.
- rômisc, adj.
- rûmlîhho, adv.
- rûmliuti, st. m. pl.
- rômliuti, st. m. pl.
- rûmo, adv.
- rumolos
- [h]rumphunga, st. f.
- [h]rumphusla, st. f.
- rûmscuoh, st. m.
- rômscuoh, st. m.
- run
- .. run
- run, st. m.
- -rûn, st. m.
- rûna, st. f.
- -rûna
- rûnâri, st. m.
- runc-
- runechere
- bi-runen, sw. v.
- gi-ûf-rûnen, sw. v.
- rûnên, sw. v.
- runentir
- rûnento, adv.
- runetzi
- runezon
- rûnezzâri, st. m.
- rûnezzen, sw. v.
- rûnezzunga, st. f.
- rung
- .. runga
- [h]runga, st. f.
- gi-rûni, st. n.
- rûnilâri, st. m.
- -rûnîn
- runistrang, st. m.
- runizura
- runkôn, sw. v.
- runken, sw. v.
- bi-runnen
- gi-runnida, st. f.
- rûnnissa, st. f.
- -rûno
- gi-rûno, sw. m.
- tô-rûnon, sw. v.
- runot
- runoten
- runs, st. f. m.
- runsa, st. f.
- runsen, sw. v.
- runsîg, adj.
- runsoda
- runson
- runst, st. f.
- gi-runst, st. f.
- rûnstab, st. m.
- runstîg, adj.
- rûnunga, st. f.
- rununter
- runvs
- [h]runza, st. sw. f.
- runzanta
- [h]runzilla, st. sw. f.
- [h]runzil(l)o:, sw. m.
- [h]runzillohti, adj.
- [h]runzoht(i), adj.
- runzon
- [h]runzôn, sw. v.
- gi-[h]runzôn, sw. v.
- [h]ruob
- ruoba1, st. sw.?
- ruoba2, st. f.
- ruova, st. f.
- ruob(i)gras, st. n.
- ruobisâmo, sw. m.
- ruobitorso, sw. m.
- ruobôn, sw. v.
- gi-ruobôn, sw. v.
- ruod, st. m.
- ruodar, st. n.
- -ruodari
- gi-ruodarôt
- ruodarskef, st. n.
- ruoen, sw. v.
- ir-ruoen, sw. v.
- [h]ruof1, st. m.
- [h]ruof2, st. m.
- ruova
- [h]ruofalîn, adj.
- [h]ruofalîno, adv.
- [h]ruofan, red. v.
- [h]ruofen, sw. v.
- after-[h]ruofan, red. v.
- ana-[h]ruofan, red. v.
- ana-[h]ruofen, sw. v.
- thara-[h]ruofan
- ingegin(i)-[h]ruofan, red. v.
- ir-[h]ruofan, red. v.
- ir-[h]ruofen, sw. v.
- saman-[h]ruofan, red. v.
- saman-[h]ruofen, sw. v.
- zuo-[h]ruofan, red. v.
- [h]ruofâri, st. m.
- [h]ruofen
- ana-[h]ruofen
- bi-[h]ruofen, sw. v.
- ir-[h]ruofen
- saman-[h]ruofen
- [h]ruofento, adv.
- ana-[h]ruofento, adv.
- [h]ruofida, st. f.
- ana-[h]ruofôn
- [h]ruoft, st. m.
- -[h]ruoft
- gi-[h]ruoft, st. m.
- [h]ruofti, st. n.
- -[h]ruofti
- gi-[h]ruofti, st. n.
- [h]ruofunga, st. f.
- ir-[h]ruofunga, st. f.
- ruog, st.
- ruogâri, st. m.
- ruogen, sw. v.
- fir-ruogen, sw. v.
- gi-ruogen, sw. v.
- -ruoghaft
- ruogida, st. f.
- fir-ruogidi, st. n.
- ruogisal, st. n.
- ruogstab, st. m.
- ruogunga, st. f.
- [h]ruoh, st. m.
- ruoh
- ruoh(-)
- -ruoh
- . rûoh
- ruohha, st. sw. f.
- ruoh, st. m.
- ruohhalôs, adj.
- ruohhalôsî, st. f.
- ruohhalôso, adv.
- ruohhalôsôn, sw. v.
- ruohhâri
- ruohhen, sw. v.
- bi-ruohhen, sw. v.
- -ruohhida
- -ruohhîg
- fir-ruohhilôn, sw. v.
- -ruohhisc
| | ruitpougi Festschr. Ford S. 315 s. AWB rantboug.
ruizan Gl 2,413,38 s. [h]rûzen.
ruc1 st. m., mhd. ruc, nhd. DWB ruck; mnd. ruk, mnl. ruc; an. rykkr; zur Bildg. vgl. Kluge, Et. Wb.25 S. 775 s. v. ruck. — Graff II,435. ruccha: nom. pl. Nc 780,8 [97,8]; ruch: acc. sg. Gl 2,709,41 (Paris Lat. 9344, Gll. 10./11. u. 11. Jh.; s. u.). 1) (Fort-)Bewegung, Voranrücken: uuaz saget uns anderes ... die ringa . ioh tie ruccha dero planetarum ...? an aliud testantur ... syderumque circuli et motus? Nc 780,8 [97,8]. 2) Fußbreit, kurze Strecke (?), als Fehlübers.: ruch [una omnes (Schiffsleute) fecere (sc. fecerunt ‘sie spannten’)] pedem (vgl. podiam ... funem, quo tenditur velum, Serv.) [pariterque sinistros, nunc dextros solvere sinus, Verg., A. V,830] Gl 2,709,41 (die kontextgerechte Bed. ist ‘Segeltau’, vgl. Thes. X,1,1909,5 f. s. v. pes; zur Bed. vgl. Schweiz. Id. 6,843 s. v. ruk ‘die bei einmaligem Rücken zurückgelegte Wegstrecke’ u. Lasch-Borchling, Mnd. Hwb. 2,2317 s. v. ruk ‘kleine Wegstrecke’; anders Ahd. Gl.-Wb. S. 496 mit der Bed. ‘Ruck, Bewegung’, ähnl. Bruch, Gloss. Ept. S. 121 s. v. ruch, der erwägt, ein Verb wie gâbun ‘sie gaben’ zu ergänzen). Vgl. framruc, ûfruc.
ruc2 st. m. (zum Ansatz vgl. Ochs, ZfdWortf. 13,328 f. u. Pestalozzi, Beitr. 41,130), nhd. dial. bair. DWB ruck Schm. 2,48 f. ruch: nom. sg. Gl 4,67,57 (Sal. a1, 2 Hss. 13. Jh.; Gl.Wb. S. 494 u. Gl.-Wortsch. 8,4 s. v. rouh; 1 Hs. nach Gl.Wortsch. a. a. O. evtl. ruoh zu lesen, dann zu rouh). Np 17,9. — rugh: nom. sg. Np 36,20 (2). 67,3 (zu -gh vgl. Pestalozzi a. a. O.). Verschrieben (vgl. Kelle, ZfdA. 30,329 Anm. 1): rucches: gen. sg. Nc 704,18 [19,18]. rvh Gl 3,170,37 s. AWB [h]ruoz; ruch WC 121,6 s. AWB rûh. [Bd. 7, Sp. 1209] 1) Rauch (auch als Sinnbild des Vergänglichen u. der Reue): also die in rucches uuis zegant . tie sar ersterbent so sie geborn uuerdent Nc 704,18 [19,18]. an sinero (Gottes) irbolgeni rouh der ruch penitentię . der trane machot ascendit fumus in ira eius Np 17,9 (Npw rucko). so gotes fienda erist keeret uuerdent ... sar damite zegando zegant sie . also rugh. Rugh kat in holing . dar ist sin zegengeda inimici vero domini mox honorificati fuerunt ... deficientes quemadmodum fumus deficient 36,20 (Npw beide rouh); ferner: 67,3 (fumus). 2) Weihrauch: ruch gazumber Gl 4,67,56 (zum lat. Lemma vgl. Mlat. Wb. II,1974 s. v. cozumbrum) (8 Hss. rouh, 1 Hs. noch sumbar, entstellt aus lat. gazumber? Im Gl.-Wortsch. 9,327 wird auch ahd. sumbar ‘(Weihrauch)Gefäß’ erwogen). Abl. ruckîg, ruclîh; vgl. AWB riohhan.
rûke mhd. (st. sw.?) f., nhd. rauke; aus lat. eruca, vgl. Kluge, Et. Wb.25 S. 749. rucha: nom. sg. Gl 4,80,44 (Sal. a1, Prag, mus. Bohem., 13. Jh.). Rauke, Eruca sativa Lam. (? Vgl. Marzell, Wb. 2,303 ff.): nasturcium; falls mit dem lat. Lemma Nasturtium officinale R. Br. ‘Brunnenkresse’ (vgl. Marzell a. a. O. 3,302 ff.) gemeint ist, könnte der Glossator bei der Übersetzung an eine scharfe, eßbare Pflanze gedacht haben; zu den Bedd. von lat. nasturtium vgl. Stirling, Lex. 3,213 ff.
rukelende Gl 3,431,22 s. ? AWB [h]ruggilenta.
rukiat Gl L 39 s. AWB ruohhen.
[h]ruck- s. auch [h]rugg-.
-rucken vgl. auch AWB it(a)rucken.
rucken sw. v., mhd. nhd. rücken; mnd. rücken, mnl. rucken; an. rykkja; vgl. mnd. mnl. rocken, ae. roccian (vgl. Clark Hall-Meritt S. 284); zur Bildg. vgl. Wißmann S. 176. — Graff II,433 f. rucch-: inf. -en Nk 493,12 [140,17]; dat. sg. -enne 11 [140,16]; ke-: part. prt. -et Nb 52,21 [43,11]; ge-: dass. -et 39,13 [32,1]. NpNpw Cant. Ez. 12; ruchta: 3. sg. prt. Gl 5,12,13; ruht-: 1. sg. prt. -a Np 36,36; 3. sg. conj. prt. -i Nk 387,12 [27,25]; ge-: part. prt. acc. sg. f. -a Nc 836,8 [157,15]; ructa: 3. sg. prt. Gl 1,709,45. — ruohta: 1. sg. prt. Npw 36,36 (zu -uo- für u vgl. Braune, Ahd. Gr.16 § 32 Anm. 7). Verschrieben: ge-rucchent: part. prt. Nb 296,7 [226,21] (l. gerucchet). I. intransitiv: 1) sich fort-, weiterbewegen: a) sich (weiter nach vorne/weiter nach oben) (auf etw. zu) bewegen: α) mit furdir: von Menschen: ructa furthor [(Jesus)] secessit [in Galilaeam, Matth. 4,12] Gl 1,709,45. 5,12,13 (in einer Glied-für-Glied-Übers. bei Wiedergabe von lat. se- durch furdir (?); lat. in + Akk. zur Angabe des Zielpunktes); — bildl. auch von Abstraktem: er (Aristoteles) habiti iz (sc. proprium, d. h. das Wesensmerkmal der Kategorie Substanz) nu uundin . ube iz (dieses Wesensmerkmal) furder neruhti Nk 387,12 [27,25]; β) mit hôhôr: von Menschen: (auf ihrer Reise in der Sänfte durch den Himmel) hohor geruhta tuualta sia (Philologia) der fiure gelicho circulus hemitonio sublevatam ... igni similis circulus inmoratur Nc 836,8 [157,15] (zur aktivischen Wiedergabe des lat. Passivs vgl. [Bd. 7, Sp. 1210] Götz, Wb. S. 634 s. v. sublevare; hôhôr rucken ist Notkers Wiedergabe von lat. hemitonio sublevare ‘um einen Halbtonschritt höher rücken’); b) sich von etw. (seinem Platz) wegbewegen, entfernen, mit aba + Dat.: nehein ding neist eolos . noh aba sinero stete gerucchet nihil solutum antiqua lege . linquit opus propriae stationis Nb 39,13 [32,1] (in freier Wiedergabe von lat. linquere ‘zurücklassen’); c) als Wort der Objektsprache (im Gegensatz zu in steti stân ‘auf der gleichen Stelle stehen bleiben’): so ist ouh uuideruuartig in stete stan . demo rucchenne . unde selbez rucchen in uuideruuartige stete secundum ... locum motationi . secundum locum quies maxime videtur oppositum esse . et forte in contrarium locum motatio Nk 493,11. 12 [140,16. 17] (zur Wiedergabe aristotelischer Begriffe der Ortsveränderung durch Notker vgl. Jaehrling S. 126 f.). 2) sich geistig bewegen: a) sich geistig-moralisch weiterentwickeln: die in tugede sizzent . alde darana gerucchet sint . alde iro doh pedigen habent (‘oder sich wenigstens um die Tugend bemüht haben’) qui sunt . vel in possessione . vel in provectu . vel in adeptione virtutis [vgl. qui crescunt in virtutibus, Rem.] Nb 296,7 [226,21] (zu räumlich übertr. darana ‘daran, darin’ vgl. thâr 2. Teil III A 2cα, Ahd. Wb. 2,214; anders s. v. ana 2. Teil A II 2bα, Ahd. Wb. 1,395 u. von Götz, Wb. S. 535 s. v. provectus gegen das Latein als Richtungsadverb aufgefaßt, vgl. 2). inin des ruhta ih . daz ih carnalem cogitationem hinauuarf transivi [vgl. si autem adhuc carnaliter cogitas, et ista terrena felicitas vera felicitas tibi videtur, nondum transisti, Aug., En.] NpNpw 36,36; b) mit aba + abstr. Dat.: von etw. (einem Gemütszustand) abgehen, -rücken: tannan ist keskehen . daz ouh tu (Boethius) eteuuaz kerucchet sist . aba dinero ebenmuoti sic factum est . ut tu quoque paulisper descisceres . a tua tranquillitate Nb 52,21 [43,11]. II. transitiv: etw. weiter bewegen, versetzen, mit furdir, nur im Passiv belegt: hirto gezelt . diu in einero stete lango nestant . uuanda siu umbe uueida ieo furder unde furder gerucchet uuerdent NpNpw Cant. Ez. 12. Komp. follarucken; Abl. ruc1; vgl. AWB it(a)rucken, AWB furdirruckida.
fir-rucken sw. v., mhd. nhd. Lexer verrücken; mnd. vorrücken. — Graff II,435. uer-rucchet: 3. sg. Nk 489,11. 490,9 [135,24. 137,1]; fer-ruhton: 3. pl. prt. Thoma, Glossen S. 23,5. I. intransitiv: vorwärts-, fortkommen: ferruhton [iamque (Josephs Brüder) urbem exierant et] processerant (Hs. prae-) [paululum, Comm. in Gen. = Gen. 44,4] Thoma, Glossen S. 23,5. II. transitiv: bildl.: etw. verschieben, mit abstr. Akk./Akk. d. Sache (zur freien Wiedergabe von aristotelischen Begriffen der Bewegung durch Notker vgl. Jaehrling S. 122 mit Anm. 8): a) in bezug auf den Entstehungszeitpunkt: man chit uuesen sament in alarihte ... in einero uriste . mit einanderen uuorteniu . tero neuueder neuerrucchet taz ander . s. also diu sunna unde iro skimo simul ... dicuntur simpliciter ... quorum generatio est in eodem tempore . neutrum vero neque prius neque posterius est eorum Nk 489,11 [135,24]; [Bd. 7, Sp. 1211] b) in bezug auf den Rang einer Einteilung: tiu sint ... sament naturlicho . diu uzer einemo genere diezent ... Animal uuirdet keskidot . in uligendez . gaendez . suummendez . unde dero nehein neuerrucchet taz ander dicuntur simul naturaliter ... quae ex eodem genere e diverso dividuntur ab invicem ... Animal namque dividitur ... in volatile . et gressibile . et aquatile . et nihil horum prius vel posterius est Nk 490,9 [137,1]. |
| |