| - anto2, sw. m.
- antôn, sw. v.
- Antonius, lat.
- antpirti
- antprest, as. st. m.
- antrahha, st. f.
- antrahhôn, sw. v.
- antrâra, sw. f.
- antrâri, st. m.
- antrarit
- antrecha
- antrecho
- ant[uu]rehho, sw. m.
- antreht
- antreit, st. m.
- antreita, st. f.
- antreiten, sw. v.
- gi-antreiti, adj.
- antreitî, st. f.
- antreitîn, st. f.
- antreitida, st. f.
- antreitidôn, sw. v.
- antreitidom
- antreitîn, st. f.
- -antreitlîh, adj.
- antreito, sw. m.
- antreitôn, sw. v.
- ant[uu]rîhida, st. f.
- antrisc
- antrista
- antrôn, sw. v.
- antrunga
- ant[h]ruoft, st. m.
- antsacho, l.
- antsaga, st. sw.
- antsahha, st. f.
- antsazi(c)h
- antsâzîg, adj.
- antsâzgo, adv.
- antsegida, st. f.
- antseida, st. f.
- antsegidîg, adj.
- antsegidôn, sw. v.
- antseidôn, sw. v.
- gi-antsegidôn, sw. v.
- gi-antseidôn, sw. v.
- antseida, st. f.
- antseidîg, adj.
- antseidôn, sw. v.
- antseigida
- antseigidig
- antskeini, st. n.
- antslagôn
- antsonda
- anttag, st. m.
- anttago, sw. m.
- anttrondi
- anttrunn(e)o, sw. m.
- anttrunni, adj.
- anttrunnida, st. f.
- anttrunnîg, adj.
- anttrunngî, st. f.
- anttrunngiu, st. f.
- anttrunno
- antunga, st. f.
- antvogel, mhd.
- antwahta
- antuuart, adj.
- antuuart, st. f.
- antuuarti, st. n.
- antuuartî, st. f.
- antuuartida, st. f.
- antuuelag, adj.
- antuuerch
- antuuercman, st. m.
- antuuert, adj.
- antuuert, st. f.
- antuuertîn, st. f.
- antuuîgi, st. n.
- antuuîgida, st. f.
- antuuirten, sw. v.
- antuuirtî, st. f.
- antuuurt, st. f.
- antwurta, st. f.?
- antuuurten1, sw. v.
- gi-antuuurten1, sw. v.
- uuidar-antuuurten, sw. v.
- uuidar(i)-gi-antuuurten, sw. v.
- antuuurten2, sw. v.
- gi-antuuurten2, sw. v.
- antuuurti, adj.
- antuuurti1, st. n.
- antuuurti2, st. n.
- antuuurtî, st. f.
- antuuurtî1, st. f.
- antuuurtîn, st. f.
- antuuurtida, st. f.
- gi-antuuurtîg
- antzoganî, st. f.
- ânu, adv., präp., conj.
- ânuherzîg, adj.
- anuortid
- anut, st. f.
- anutfogal, spätahd. st. m.
- anutkuna(c)h, st. n.
- anutkunni, st. n.
- anutrehho, sw. m.
- Anutsêo
- anuuanon
- anwerft
- anuuirte
- anuuonôn
- anzâri
- anzen
- anzimiar
- anzlih
- anzogan
- ao-
- aorn
- aostorscâla, st. f.
- aotmot
- apa
- apairchukit
- apanstun
- apanun
- aparosto
- apastohem
- apel
- apeldere, mnd.
- apf-
- apfelboum, mhd. st. m.
- apfoltra
- aphennun
- apholter
- aphtroro
- aphul, st. m.
- aphulgrâo, adj.
- aphulgrâ[h]ros
- aphultranc, st. m.
- aphuon
- apo, as.
- Apollinaris, lat.
- Apollo
- Apollos
- apostol(o), st. sw. m.
- a .. pot
- appel
- appeldranc
- apphol
- appholtra
- appulgrê, as.
- aprelle
- Apula
- âquemiling, st. m.
- âquemo, sw. m.
- ar
- ar
- ar
- ar
- ar, präp.
- ár, n. s.
- ar ..
- ar-, Präfix
- ar-
- ara, sw. f.
- arabeit
- arabeiten
- Arabes, lat.
- Arabia, lat.
- arabisc, adj.
- arabozen
- araerpetot
- arag(-)
- arah, st. m. f.?
- arahâri, st. m.
- arahlahhan, st. n.
- gi-arahôt:, adj. part. prt.
- Aram
- aram(-)
- aran, st. m.
- arangroz
- aranman, st. m.
- arapait
- arapeid
- arapeit
- aravuigonti
- arauueiz, bair.
- ar(a)weizsperk, st. m.?
- arauuin
- arauuingon, adv. acc. sg. m.
- arauuingôn, sw. v.
- arauuingu, instr. sg. in adverbieller Verwendung?
- arauuingûn, adv. acc. sg. f.
- arauuz, st. f.
- arauueiz, st. f.
- arauuûn, adv. acc. sg. f.
- -arba, sw.
- arbaisperck
- arbar
- arbeid, andfrk. st. m.
| | anto2 sw. m.; zur Bildung vgl. Wilm. Gr. 22 § 150. — Graff I, 268 s. v. anado. anto: nom. sg. Gl 1,335,56 (Rb). Eiferer: hic pim cot staracher a. ego sum [dominus] deus [tuus] fortis, zelotes [Ex. 20,5].
antôn sw. v., mhd. MWB anden, nhd. ahnden; as. andon, mnd. mnl. anden; ae. andian. — Graff I, 268 f. ant-: 1. pl. -omes Gl 2,312,52 (Rb, lat. Ind. durch Rasur aus Konj.?); inf. -on O 1,22,25; part. prs. gen. sg. m. -ontes Gl 2,219,38 (clm 18550,1, 9. Jh.); 3. sg. prt. -ota 1,810,38 (M, 11./12. Jh.). O 3,14,37; ki-: part. prt. nom. sg. m. -oter Gl 1,447,69 (Rb). — and-: 1. sg. -on Np 50,5. 88,33; -o Npw 50,5; 3. sg. -ôt Nb 68,21 (2) [77,15]; [3. pl. -od Wa 106,33;] 2. sg. imp. -o Np 50,5; -i Npw ebda.; inf. -on NpNpw 30,10; part. prs. -onde Nc 691,13 [6,12]; 1. sg. prt. -ota Np 68,10; -oda Pw 72,3 = Gl L 21; 3. sg. prt. -oda Gl 1,446,41 = Wa 76,18 (2 Hss.); ge-: part. prt. -ôt Nb 258,15 [278,26]. Ob man daneben auch antên als alt ansetzen darf, ist zweifelhaft, da dem einen Beleg in Rb zwei sichere antôn entgegenstehen (vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 493, Germ. S. 357) und der zweite Beleg jung und unsicher ist: ant-: part. prs. -ent Gl 1,747,35 (M, clm 22 201, 12. Jh.); dat. pl. -entē 585,53 (Rb). Die sicher jungen Nebenformen nach der 1. schwachen Kl. in Npw vgl. oben. 1) über etw. in heftige Gemütsbewegung geraten, etw. schmerzlich beklagen; mit Akk.: thio (ihre Brust) sluag si mit then hanton, bigan iz harto anton (Maria, daß sie den in Jerusalem zurückgebliebenen Jesusknaben in der Herberge nicht findet) O 1,22,25. 2) eifern gegen jmdn.: a) jmdn. als Feind oder Nebenbuhler verfolgen, eifersüchtig, neidisch werden: minnontem edo antentem [noli consiliari cum eo, qui tibi insidiatur, [Bd. 1, Sp. 557] et a] zelantibus [te absconde consilium, Eccli. 37,7] Gl 1,585,53 (zur Verbindung mit minnôn vgl. Oros. i Prol. p. 2,10: iis quos amant zelant). antent zelantes [... Iudaei (über die Erfolge des Paulus) ... concitaverunt civitatem, Acta 17,5] 747,34 (die übrigen Hss. anadon). [andod [singuli (asinni feri) ... nascentibus masculis] zelant [, et testiculos eorum morsu detruncant, Is., Et. xii, 1,39] Wa 106,33]; b) in abgeschwächtem Sinn: nicht dulden, sich auflehnen gegen; mit Akk.: min sun andonde daz min grauua houbet (als er den Vater Lieder zum Preise Hymenaei singen hört) non perferens Martianus respersum verticem capillis albicantibus Nc 691,13 [6,12] (vgl. auch 4 c). 3) sichereifern für jmdn., sich mit Eifereinsetzen für das Wohl eines andern (für Gott, für die anvertraute Seele, Gott für sein Volk): andoda [zelo] zelatus sum [pro domino deo exercituum, 3. Reg. 19,10] Gl 1,446,41 = Wa 76,18. antin kiantoter pim [ebda.] 447,69. antota zelatus est [dominus terram suam, Joel 2,18] 810,38 (4 Hss. anadota, 1 Hs. piscirmta). antomes zelamus [zu: est ... valde necessarium, ut ... commissorum nobis vitam zelemus, Greg., Hom. i, 17 p. 1501] 2,312,52. 4) sich ereifern gegen jmdn.: a) im Kampf für das Gute (Gott, das Recht) gegen den Bösen eifern: ik andoda ouir unrehta zelavi super iniquos Pw 72,3 = Gl L 21; dazu das substant. Part. prs. antontêr Eiferer: antontes aemulatoris (darüber geschrieben -ionis): [zu: nisi contra delicta singulorum aemulationis spiritu ferveat, Greg., Cura 2,10 p. 31]) Gl 2,219,38; b) das Unrecht strafen, ahnden: so geskihet ouh taz man sculde hartor andot alde minnera andot . tanne iz reht si Nb 68,21 [77,15]. ih nechido nieht arge site geandot uuerden . unde mit puozo gerihtet uuerden corrigi ultione pravos mores 258,15 [278,26]. min zorn ringet in minemo herzen . so ih daz unreht noh andon nemuoz? NpNpw 30,10. vuanda ih iz (min unreht) andon (Npw ando) . be diu neando (Npw andi) du iz 50,5. ih andota iro unreht Np 68,10. so andon ih iro unreht . mit kerto visitabo in virga iniquitates eorum 88,33; c) in abgeschwächtem Sinn: tadeln, rügen, strafend vermerken: so siu (das blutflüssige Weib) tho thaz gihorta, thaz er (Jesus) iz antota (daß sie ihn heimlich berührt hatte) O 3,14,37; hierher auch Nc 691,13 [6,12]? vgl. 2 b. Komp. ungiantôt; Abl. anto2, antunga.
[Antonius lat. s. Eigennamen.]
antpirti Gl 2,218,21 s. AWB antuuirtî st. f.
[antprest as. st. m. (Kont. aus interpres und antfrist?). ant-prest: nom. sg. Gl 1,318,51 = Wa 73,24 (Carlsr. S. Petri). Ausleger, (Traum)deuter: coniector interpres [zu: alterum (der Gefangenen) suspendit in patibulo, ut coniectoris (Josephs) veritas probaretur, Gen. 40,22] (1 Hs. radissri, s. Gl 4,251,32).]
antrahha st. f. — Graff II, 374. ant-rahcha: nom. sg. S 261,25 (B). — ant- (Pa), and- (K) rahha: nom. sg. Gl 1,48,32. — ant-racha: acc. sg. Gl 2,228,54 (S. Flor. iii 222 B. Wien 949, beide 9./10. Jh.). — ant-raha: nom. sg. Gl 1,48,32 (Ra); acc. pl. 2,227,40 (S. Flor. iii 222 B). Verteidigung, Rechtfertigung, Entschuldigung: antrahha laida apologia excusatio [Euch. 161,9] Gl 1,48,32. antraha [dum ... deprehendi metuunt (die Lügner), semper improbas] defensiones [quaerunt, Greg., Cura 3,11 p. 47] 2,227,40. antracha [ne ... illi] defensionem [iustitiae vertant in exercitationem superbiae, ebda. 17 p. 59] [Bd. 1, Sp. 558] 228,54. eocouuelih si ervirrit .. antrahcha ut hoc vitium ... radicitus amputetur, dentur ab abbate omnia quae sunt necessaria ..., [ut] omnis auferatur necessitatis excusatio S 261,25.
antrahhôn sw. v.; zum Ansatz vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 73, Abair. Gr. § 38, dazu intrahhôn (B). — Graff II, 376. ant-rahoter: part. prt. nom. sg. m. Gl 1,440,8 (M, clm 18 140, 11. Jh.). 445,30 (Rf); -rahho: 3. sg. conj. 2,281,65 (M, clm 19 440, 10./11. Jh.; vgl. dazu Schröder, Beitr. 65,32). entschuldigen, freisprechen, rechtfertigen: antrahoter [rex ... Asa nuntium misit in omnem Iudam dicens: Nemo sit] excusatus [3. Reg. 15,22] Gl 1,440,8. 445,30. antrahho [ante ergo de talenti nostri ponenda ratione vigilemus, ut cum iam iudex ad feriendum imminet, lucrum nos quod fecimus,] excuset [Greg., Hom. i, 9 p. 1467] 2,281,65 (2 Hss. intsage).
antrâra sw. f. s. AWB antharâra sw. f.
antrâri st. m. s. AWB antharâri st. m.
antrarit s. AWB antharâra sw. f.
antrecha, -o s. AWB anutrehho sw. m. |
| antôn
| | 1) über etw. in heftige Gemütsbewegung geraten, etw. schmerzlich beklagen; mit Akk.: thio (ihre Brust) sluag si mit then hanton, bigan iz harto anton (Maria, daß sie den in Jerusalem zurückgebliebenen Jesusknaben in der | | 2) eifern gegen jmdn.: | | | a) jmdn. als Feind oder Nebenbuhler verfolgen, eifersüchtig, neidisch werden: minnontem edo antentem [noli consiliari cum eo, qui tibi insidiatur, et a] zelantibus [te absconde consilium, Eccli. 37,7] Gl 1,585,53 (zur Verbindung | | | b) in abgeschwächtem Sinn: nicht dulden, sich auflehnen gegen; mit Akk.: min sun andonde daz min grauua houbet (als er den Vater Lieder zum Preise Hymenaei singen hört) non perferens Martianus respersum verticem capillis albicantibus | | 3) sichereifern für jmdn., sich mit Eifereinsetzen für das Wohl eines andern (für Gott, für die anvertraute Seele, Gott für sein Volk): andoda [zelo] zelatus sum [pro domino deo exercituum, 3. Reg. | | 4) sich ereifern gegen jmdn.: | | | a) im Kampf für das Gute (Gott, das Recht) gegen den Bösen eifern: ik andoda ouir unrehta zelavi super iniquos Pw 72,3 = Gl L 21; dazu das substant. Part. prs. antontêr Eiferer: antontes | | | b) das Unrecht strafen, ahnden: so geskihet ouh taz man sculde hartor andot alde minnera andot . tanne iz reht si Nb 68,21 [77,15]. ih nechido nieht arge site geandot uuerden . unde mit puozo gerihtet uuerden corrigi | | | c) in abgeschwächtem Sinn: tadeln, rügen, strafend vermerken: so siu (das blutflüssige Weib) tho thaz gihorta, thaz er (Jesus) iz antota (daß sie ihn heimlich berührt hatte) O 3,14,37; hierher auch Nc |
|