| - bi-thîhan, st. v.
- thuruh-thîhan, st. v.
- fram-thîhan, st. v.
- furi-thîhan, st. v.
- gi-thîhan, st. v.
- in-thîhan, st. v.
- dîhc
- di:he
- dihein
- thiheinig
- diheinig-
- thiheining
- thihhein
- dihhen
- dihhes
- diHolzi
- thîhs(a)mo, sw. m.
- dihsil
- thîhsila, st. f.
- -thht, st. f.
- dihta
- dihton
- thîhunga, st. f.
- -thîhunga, st. f.
- diincegirde
- diincllicho
- dik
- thicka, st. f.
- thickêm, adv.
- thickên, adv. dat. pl.
- thickên, sw. v.
- gi-thickên, sw. v.
- ir-thickên, sw. v.
- thicki, adj.
- thickî, st. f.
- thickida, st. f.
- thickinôti, st. n.
- thickinôdi, st. n.
- thicko, adv.
- thicnessî, st. f.
- thicnissi, st. n.
- dictam, mhd. st. m.
- dit(t)ammo, sw. m.
- dictamma, mhd. f.
- dictôn, sw. v.
- thil, st. m.
- dildaerm
- dilde
- thiliburro, sw. m.
- thilla, sw. f.
- -thilli, adj.
- gi-thilli, st. n.
- gi-thillôn, sw. v.
- thilo, sw. m.
- dilon
- dime
- dîmo
- dimroch
- thimstarnissî, andfrk. st. f.
- -thimstrî, andfrk. st. f.
- thin
- thîn, pron. poss.
- thînanhalb, adv.
- dinch
- thincnassi
- dinda
- dinee, d. i.
- thinen selbes
- dines selbes
- thines selbes
- dinet
- ding
- thing, st. n.
- gi-thinga, sw. st. f.
- thingaltôn, sw. v.
- thingâri, st. m.
- -thingâri, st. m.
- thingen, sw. v.
- be-dingen, mhd. sw. v.
- fir-thingen, sw. v.
- furdir-fir-thingen, sw. v.
- gi-thingen, sw. v.
- gi-thingen, st. n.
- ubar-thingen, sw. v.
- zuo-thingen, sw. v.
- thinggiuuâti, st. n.
- thinghûs, st. n.
- thingi, st. n.
- dingi
- gi-thingi, st. n.
- -thingi, st. n.
- thingî, st. f.
- gi-thingî, st. f.
- -thingida, st. f.
- thingkôsi, st. n.
- thinglîh, adj.
- thinglîhho, adv.
- thingliut, st. m.
- thingman, st. m.
- gi-thingo1, sw. m.
- gi-thingo2, sw. m.
- thingôd, st. m.
- thingolîh, Subst.
- thingôn, sw. v.
- ana-thingôn, sw. v.
- fir-thingôn, sw. v.
- gi-thingôn, sw. v.
- in-thingôn, sw. v.
- -thingôn, sw. v.
- gi-thingôntlîh, adj.
- gi-thingôt, st.
- thingreht, st. n.
- thingsezzî, st. f.
- thingstat, st. f.
- thingstellâri, st. m.
- thingstrît, st. m.
- thingstuol, st. m.
- -thingunga, st. f.
- thinguuâti, st. n.
- thingzît, st.
- dînhalb
- dinicero
- dinist
- thinket
- thinkil, st. m.
- thinkilîn, adj.
- dinkinl
- dinliha
- dinnestul
- thinnongun
- dinosten
- dinote
- dinotin
- gi-thinsa, st. f.
- thinsan, st. v.
- after-thinsan, aostndfrk. st. v.
- fir-thinsan, st. v.
- furi-thinsan, st. v.
- gi-thinsan, st. v.
- ir-thinsan, st. v.
- nidar-gi-thinsan, st. v.
- ût-thinsan, aostndfrk. st. v.
- ûz-fir-thinsan, st. v.
- ûz-ir-thinsan, st. v.
- uuidar-thinsan, st. v.
- zisamane-thinsan, st. v.
- zuo-thinsan, st. v.
- dinselbes
- dinselpes
- din selbun
- dinsil
- thinstar, adj.
- thinst(a)rî, st. f.
- dinstnanne
- gi-thinsunga, st. f.
- thio, adj.
- dio(-)
- thio(-)
- thiob, st. m.
- thioblîhho, adv.
- diobol
- diobolgeld, as. st. n.
- thioda
- thiothraft, adj.
- thioh, st. n.
- thiohbrâto, sw. m.
- thiohbruoh, st. f.
- thioheit, st. f.
- thiohfano, sw. m.
- thiohhalz, adj.
- thiohho, sw. m.
- thiohmuati
- thiohreif, st. m.
- thiohreifi, st. n.
- thiohskenkil, st. m.
- thiolîh, adj.
- thiolîhho, adv.
- thiomuot, st. f.
- thiomuoten, sw. v.
- gi-thiomuoten, sw. v.
- thiomuotên, sw. v.
- thiomuoti
- thiomuotî, st. f.
- thiomuotîg, adj.
- thiomuotglîhho, adv.
- thiomuotîgo, adv.
- thiomuotlîh, adj.
- thiomuotlîhhên, adv.
- thiomuotlîhho, adv.
- thiomuotunga, st. f.
- thion
- thionâri, st. m.
- thionên
- gi-thioni, adj.
- thionôn, sw. v.
- ana-thionôn, sw. v.
- fir-thionôn, sw. v.
- gi-thionôn, sw. v.
- ir-thionôn, sw. v.
- untar-thionôn, sw. v.
| | bi-thîhan st. v., as. bithīhan, mnd. bedî(g)en, mnl. bediën. — Graff V,109. Praes.: bi-dih-: 3. pl. conj. -en Npw 118 S,143; inf. -an OPV 4,30,14; pe-dî-: 1. sg. -o Nb 274,6 [296,4]; inf. -en 176,12 [188,21]. — bi-thihan: inf. O 1,7,27 (PV). 4,30,14 (F); -thian: dass. Gl 2,144,41 (Frankf. 64, 9. Jh.). OF 1,7,27. Praet.: pe-dêh: 1. sg. Nk 468,13; 3. sg. -] Nb 101,26 [112,7]. pe-dig-: 1. sg. conj. -e Np Cant. Ez. 12; 3. sg. conj. -e Nb 338,21 [370,15]; be-: 1. pl. -en Nb 212,20 [229,12]. Part. Praet.: pe-digen: Nb 232,13. 296,8 [251,13. 320,29]. 1) etw. unternehmen, sich bemühen, sich etw. vornehmen, sich befassen mit etw.: tes pedeh ouh Cato metrice zescribenne . an sinemo libello Nb 101,26 [112,7] (vgl. auch 3). ih ahton den chad ih anazeharenne . âna den man niehtes pedien nemag uuola invocandum [Bd. 2, Sp. 440] inquam censeo patrem omium rerum . quo praetermisso . nullum rite fundatur exordium 176,12 [188,21]. nu sehen des uuir bedigen sed quae proposuimus intueamur Nb 212,20 [229,12]. unde daz min zala dir deste geloublichora si . la mih hertondo festenon . daz ih pedigen habo ut sit abundantior fides nostrae sententiae . alterutro calle procedam ... proposita confirmans 232,13 [251,13]. ube du iz fernemen muost . taz tero friste ze luzzel si . fore disses puoches uzlaze . ih pedio is toh zesagenne quamquam angusto limite . i. tramite temporis septi . tamen aliquid deliberare . i. diffinire conabimur 274,6 [296,4]. fone dien generibus ih pedeh zesagenne . habo ih cnuoge gesaget de propositis itaque generibus quae dicta sunt . sufficiunt Nk 468,13. vnz ih noh lebennes pedige hiu mih got nider dum adhuc ordirer succidit me Np Cant. Ez. 12. nu tuon ecchert ana, bidihen iro, ahten min: ih pihalte io doh diniu gipot Npw 118 S,143. 2) bewirken, zustande bringen: Iohannes druhtines drut wilit es bithihan, thaz er uns firdanen giwerdo ginadon O 1,7,27. senu, hanget er thar, noh ni mag ni wedar sar, thes huses wiht bithihan noh hera nidarstigan 4,30,14. souuio machunga bildonnes pedige . fone quinque sensibus (imaginatio quoque) tametsi sumpsit ex sensibus exordium . visendi . formandique figuras Nb 338,21 [370,15]. 3) erreichen, erlangen: ist crehto not ... fone dien oberen geiihten . allero saldolih tien guot sin . die in tugede sizzent ... alde iro doh pedigen habent . aber ze iro ubeli sih fasto habenten . allero saldolih ebenubel sin ex his enim ... quae concessa sunt . evenit . eorum quidem qui sunt . vel in possessione ... vel in adeptione virtutis . omnem quaecumque sit bonam . in inprobitate vero manentibus . omnem pessimam esse fortunam Nb 296,8 [320,29]. 4) nach etw. greifen, sich etw. anzueignen suchen: bithian. hantalon [si quis episcopus ... depositus iuste super certis criminibus, ausus fuerit] attrectare [ministerium dudum sibi commissum: hic ab ecclesia penitus abscindatur, Can. apost. XXIX] Gl 2,144,41. Abl. bithigida.[Donath]
thuruh-thîhan st. v. — Graff V,110. Praes.: durah- (Sg 299, 9./10. Jh.), durih- (Schlettst., 12. Jh.) -dihan: inf. (lat. inf. pass.) Gl 2,95,68. vorankommen, (angetrieben werden, etw.) zustande (zu) bringen (?): durahdihan [si ergo beatus propheta ad lugenda populi peccata non sibi ait lacrimas posse sufficere, quanto nos possumus dolore] percelli [cum ... compellimur facinora deplorare, Decr. Sir. VII]. Hat der Glossator percelli mit percoli ‘vollends bearbeiten, ausführen’ verwechselt? Vgl. dazu thuruhthigan u. Kjellman, Verbalzusammensetzungen S. 158 f. Vgl. thuruhthigan.[Donath]
fram-thîhan st. v. — Graff V,110. Praes.: fram-dih-: 3. pl. -ant Gl 4,11,62 (Jc, frā-); part. prs. dat. pl. -antan 2,166,12 (clm 6277, 9. Jh., frā; das vorletzte a ist unsicher); 3. sg. conj. -e S 272,3 (B; frā-); inf. -en Npw 106,38. 118 E,33; -dieh-: 3. pl. -ent Np 1,3; inf. -en 106,38 (ur-). Praet.: dech ... fram: 3. sg. O 3,26,32 (F). — theh ... fram: 3. sg. O 1,22,61. 3,26,32 (PV). frā-digen: 1. pl. Gl 2,70,58. Verschrieben: fram-dihet: 3. pl. Npw 1,3 (vgl. Heinzel z. St.); -thihiz: 3. sg. Gl 2,380,22 (nach Steinm. könnte das undeutliche letzte i auch ein e sein, zu lesen ist -thihet). [Bd. 2, Sp. 441] 1) Fortschritte machen, gedeihen, vorwärtskommen: framdigen promovimus [, inquit, aliquantum, si te nondum totius tuae sortis piget, Boeth., Cons. 2,4 p. 33,34] Gl 2,70,58. framdihantan [nam cum unumquodque peccatum quomodo] proficientibus [insidietur ostenditur, quasi obsidio circa civitatem Ierusalem voce praedicatoris ordinatur, Greg., Cura 2,10 p. 31] 166,12. (kisazter) mer enti mer .. framdihe (ordinatus) magis ac magis in deum proficiat S 272,3. thaz kind theh io filu fram, so selben gotes sune zam [vgl. Iesus proficiebat sapientia, et aetate, Luc. 2,52] O 1,22,61. vnde framdiehent alliu . diu der boum biret unde bringet . ioh fructus . ioh folia et omnia quaecumque faciet prosperabuntur NpNpw 1,3. vnde hiez er sie uram diehen . unde be diu uuard iro filo fone unmanigen et benedixit eis . et multiplicati sunt nimis 106,38. wio suochet er danne den uuec an demo er ist? uuane daz er da ana uuile fram dihen Npw 118 E,33 (Np proficere); hierher wohl auch: zua sih nahant framdihant patrantur [perficiuntur perpetrantur, CGL IV,549,13] Gl 4,11,62. 2) Vorteil haben(?); nützlich sein: framthihiz [omnis sancti aedificii status, sicut deo cooperante] proficit [, ita deo custodiente consistit, Prosp. Epigr. 36 (Überschr.)] Gl 2,380,22 (oder zu 1?). joh uns iz theh filu fram, thaz druhtin hera in worolt quam O 3,26,32, wohl eher zu thîhan. Abl. framthht, framthîhs(a)mo, framthîhunga. Korrektur zum Ahd.: Pauly, Glossen S. 131,72 zu Gl 2,380,22.[Donath]
furi-thîhan st. v. — Graff V,109 f. Praes.: furi-dih-: 3. sg. -it Gl 2,222,1 (clm 18550, 9. Jh.); part. nom. sg. m. -an 217,3 (S. Flor. III 222 B, 9./10. Jh.); uure-: 3. sg. -et W 136,5 (Hs. B uv-, L fu-). — fure-thihet: 3. sg. WA 136,5. Praet.: furi-digi: 3. sg. conj. Gl 2,270,59 (M, 5 Hss., davon 1 vu-, 1 vv-). Verschrieben: wi-gadiginer: part. prt. nom. sg. m. Gl 4,88,44 (Sal. a 1; Anm. z. St.: l. uurigadiginer); fur-dihot: 3. sg. 155,55 (Sal. c, Anm. z. St.: l. furidihet; wohl kaum verschrieben für guotlihot, vgl. Gl 2,439,43); furi-gediner: part. prt. nom. sg. m. 156,13 (Sal. c). 1) Fortschritte machen, Erfolg haben, vorwärtskommen: du uuunterest dich, daz diu ecclesia de gentibus post idolatriam ist cuman ad notitiam nominis mei unte siu so uure dihet merito uirtutum et numerositate populorum W 136,5; — Part. Praet. in der Verwendung als Adj.: sehr berühmt: uurigadiginer preclius (l. praecluis, Steinm.) Gl 4,88,44. furigediner preclius 156,13. 2) etwas vermögen, stark sein: furdihot pollet Gl 4,155,55. 3) übertreffen, überragen: furidihanter [hinc ipse dei hominumque mediator regnum percipere vitavit in terris, qui supernorum quoque spirituum scientiam sensumque] transcendens [, ante saecula regnat in caelis, Greg., Cura 1,3 p. 4] Gl 2,217,3. furidihit [subiectos despicit, eosque aequales sibi naturae ordine non agnoscit: et quos sorte potestatis] excesserit [, transcendisse se etiam vitae meritis credit, ebda. 2,6 p. 21] 222,1. furidigi [fertur apud veteres mos fuisse, ut quisquis consul existeret, iuxta ordinem temporum honoris sui locum teneret: at si quis posterius ad consulatum veniens, consul non semel, sed bis fortasse aut tertio fieret, etiam illos laude et [Bd. 2, Sp. 442] honore] transcenderet [, qui non plus quam semel consules ex(s)titissent, ders., Hom. I, 3 p. 1446] 270,59. [Donath]
gi-thîhan st. v., mhd. Lexer gedîhen, nhd. gedeihen; as. githîhan, mnd. gedîen, mnl. gediën; ae. geþeón; got. gaþeihan. — Graff V,107 f. Praes.: ke-dih-: 3. sg. -et Npw 1,3; gi-: dass. -et Gl 2,288,4 (M); -it ebda. (M); ge-: 3. sg. conj. -e NpNpw 36,8; inf. -en Nc 745,14 [83,6]; -dieh-: 3. sg. -et Np 1,3; 3. pl. -ent Np 1,4 (2). Praet.: gi-dech: 3. sg. Gl 1,705,39 (M, 3 Hss.); -dehc: dass. 2,270,51 (M, 2 Hss.); -deh: dass. 1,705,39/40 (M, 3 Hss.). 2,270,51 (M, 2 Hss.). 297,42 (M, 2 Hss.). gi-dig-: 3. sg. conj. -i Gl 1,741,25 (M, 5 Hss.). 2,164,49 (clm 6277, 9. Jh.); -e 1,741,26 (M); ge-: 2. sg. conj. -i 2,55,33 (2 Hss.). 1) vor sich gehen, fortschreiten: gidech [hoc modo regis profectio, et reditus] processit [2. Macc. 13,26] Gl 1,705,39. 2) wachsen, heranwachsen: gidigi [sed cum Ananiae et Sapphirae culpam reperit, mox quanta potentia super ceteros] excrevisset [, ostendit, Greg., Cura 2,6 p. 22] Gl 2,164,49. gideh [ipsa eorum vulnera accepit, sed ipsa in eisdem ad regnum praevenientibus] excrevit [Greg., Hom. I, 3 p. 1445] 270,51 (1 Hs. deh). gideh [ab igne passionis ad virtutem incorruptionis] crevit (Hs. excrevit) [ebda. II, 22 p. 1534] 297,42. 3) vorwärtskommen, gedeihen: gedigi ad perfectionem perveneras. ascenderas [zu: in virilis animi robur] evaseras [Boeth., Cons. 1,2 p. 7,4] Gl 2,55,33. gidihet [quanto enim quisque altius] profecerit [, tanto in hoc mundo invenit quod durius portet, Greg., Hom. I, 15 p. 1490] 288,4. uuen er uuolti lazen gedihen . alde missedihen . unde uuen geborn uuerden alde erslagen uuerden . daz pildota er imo al dar selbo mit sinero hant ibi quem augeri . quem deprimi ... manu propria ipse formabat Nc 745,14 [83,6]. nube der ist salig . tes uuillo an gotes eo ist ... vnde der gediehet also uuola . so der boum . der bi demo rinnenten uuazzere gesezzet ist et erit tamquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum NpNpw 1,3. nebilg dih . daz ubel man gedihe . unde du sist smahe 36,8. so uuola negediehent aber die argen. So negediehent sie Np 1,4. 4) nützen, zum Vorteil gereichen: gedigi [quem ita divina subsecuta est gratia ut non solum corporum sed etiam animarum eius] proficeret [medicina, Acta Praef.] Gl 1,741,25. Abl. githig2, githig. Vgl. githigan.[Donath]
in-thîhan st. v. — Graff V,108. Praes.: in-dih-: 3. sg. -it OV 1,1,31 (d getilgt, th übergeschr.); part. nom. sg. m. -enter Gl 1,818,1 (M, 3 Hss., 1 Hs. -en); en-: Grdf. -ente 728,6. — in-thihit: 3. sg. OFP 1,1,31 (in V th über getilgtem d). Praet.: in-deh: 3. sg. Gl 2,653,18. (eine Rede) aufnehmen, beginnen; etw. unternehmen (mit Gen.): endihente dero redo suscipiens [autem Iesus, dixit, Luc. 10,30] Gl 1,728,6, z. gl. St. indihenter 818,1. indeh [tum sic] excepit [regia Iuno, Verg., A. IV, 114] 2,653,18. nu es filu manno inthihit, in sina zungun scribit, ... wanana sculun Frankon einon thaz biwankon, ni sie in frenkisgon biginnen, sie gotes lob singen? O 1,1,31.[Donath] [Bd. 2, Sp. 443]
dîhc, di:he Gl 3,433,53. 74,1 s. AWB thioh.
dihein s. AWB thehein.
thiheinig, diheinig- s. AWB theheinîg.
thiheining s. AWB theheining.
thihhein s. AWB thehein. |
| bi-thîhan
| | 1) etw. unternehmen, sich bemühen, sich etw. vornehmen, sich befassen mit etw.: tes pedeh ouh Cato metrice zescribenne . an sinemo libello Nb 101,26 [112,7] (vgl. auch 3). ih ahton den chad ih anazeharenne . âna den man | | 2) bewirken, zustande bringen: Iohannes druhtines drut wilit es bithihan, thaz er uns firdanen giwerdo ginadon O 1,7,27. senu, hanget er thar, noh ni mag ni wedar sar, thes huses wiht bithihan noh hera nidarstigan 4,30,14. souuio machunga | | 3) erreichen, erlangen: ist crehto not ... fone dien oberen geiihten . allero saldolih tien guot sin . die in tugede sizzent ... alde iro doh pedigen habent . aber ze iro ubeli sih fasto habenten . allero saldolih ebenubel sin | | 4) nach etw. greifen, sich etw. anzueignen suchen: bithian. hantalon [si quis episcopus ... depositus iuste super certis criminibus, ausus fuerit] attrectare [ministerium dudum sibi commissum: hic ab ecclesia penitus abscindatur, Can. | | fram-thîhan
| | 1) Fortschritte machen, gedeihen, vorwärtskommen: framdigen promovimus [, inquit, aliquantum, si te nondum totius tuae sortis piget, Boeth., Cons. 2,4 p. 33,34] Gl 2,70,58. framdihantan [nam cum unumquodque peccatum quomodo | | 2) Vorteil haben(?); nützlich sein: framthihiz [omnis sancti aedificii status, sicut deo cooperante] proficit [, ita deo custodiente consistit, Prosp. Epigr. 36 (Überschr.)] Gl 2,380,22 (oder zu 1?). joh uns | | furi-thîhan
| | 1) Fortschritte machen, Erfolg haben, vorwärtskommen: du uuunterest dich, daz diu ecclesia de gentibus post idolatriam ist cuman ad notitiam nominis mei unte siu so uure dihet merito uirtutum et numerositate populorum W 136,5; — Part. Praet. in | | 2) etwas vermögen, stark sein: furdihot pollet Gl 4,155,55. | | 3) übertreffen, überragen: furidihanter [hinc ipse dei hominumque mediator regnum percipere vitavit in terris, qui supernorum quoque spirituum scientiam sensumque] transcendens [, ante saecula regnat in caelis, Greg., Cura 1,3 p. 4] Gl 2,217,3. | | gi-thîhan
| | 1) vor sich gehen, fortschreiten: gidech [hoc modo regis profectio, et reditus] processit [2. Macc. 13,26] Gl 1,705,39. | | 2) wachsen, heranwachsen: gidigi [sed cum Ananiae et Sapphirae culpam reperit, mox quanta potentia super ceteros] excrevisset [, ostendit, Greg., Cura 2,6 p. 22] Gl 2,164,49. gideh [ipsa eorum vulnera accepit, sed ipsa in | | 3) vorwärtskommen, gedeihen: gedigi ad perfectionem perveneras. ascenderas [zu: in virilis animi robur] evaseras [Boeth., Cons. 1,2 p. 7,4] Gl 2,55,33. gidihet [quanto enim quisque altius] profecerit [, tanto in | | 4) nützen, zum Vorteil gereichen: gedigi [quem ita divina subsecuta est gratia ut non solum corporum sed etiam animarum eius] proficeret [medicina, Acta Praef.] Gl 1,741,25. |
|