Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
elmahi bis elôr (Bd. 3, Sp. 270 bis 271)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis elmahi s. AWB ilmahi.
 
Artikelverweis 
elmboum st. m., mhd. Lexer elmboum, nhd. dial. schwäb. (veraltet), oberhess. elmbaum Fischer 2,697, Crecelius 1,336. — Graff III, 118.
Nur Glossenbelege, stets im Nom. Sing.
elm-boum: Gl 3,40,53 (2 Hss., 1 Hs. -oū). 510,39 (-oū); -bovm: 352,41; -bm: 40,52/53 (2 Hss.). 95,49 (SH A); -bom: 40,54; -bn: ebda.; -baū: 55; elem-bm: 52; elen-: ebda.; eln-bom: 55 (14. Jh.); el-bo: 53,52 (z. Schwund d. auslautenden Nasals in d. Komp.-Fuge vgl. Gröger § 127 DD); eli-boim: 2,511,60 (Zürich C 164, 11. Jh.; oder Verschreibung?); helm-boum: 368,14 (clm 18 375, 9. Jh., Steinm. 10. Jh.).
Auf Abkürzung beruht: elm .p.: Gl 4,355,68 (14. Jh.). Verschreibung: elbē-boum: Gl 3,40,54/55.
Ulme, Ulmus L.: helmboum ulmus [Prisc., Inst. II, 49,4] Gl 2,368,14 (Parallelhs. elm). eliboim [sunt eburna quaepiam, nonnulla quercu sunt cavata et] ulmo [Prud., epil. 20] 511,60. elemboum ulmus 3,40,52 (10 Hss., 3 elm, 1 (2?) ilma, 2 ulmboum, 2 rust, je 1 Hs. ulm (?), ulminholz, erila, lîna, uuîda elmboum). 53,52. 95,49 (6 Hss. elm, 1 Hs. ilma, 1 erila). 352,41. 510,39. 4,355,68.
Vgl. ilmboum, ulmboum.
 
Artikelverweis 
[Elmhurst as. s. Eigennamen.]
 
Artikelverweis 
elm(o) st. sw. m., mhd. Lexer elm, Lexer elme f., nhd. DWB elm in ON und dial. schwäb. (veraltet), bad., meckl. elm Fischer 2,697, Ochs 1,681, Woss.-Teuch. 2,722, oberhess. elme Crecelius 336; as. elm in ON, mnd. elm(e); ae. elm; vgl. an. almr. — Graff I, 249.
Nur Glossenbelege.
elm: nom. sg. Gl 2,368,14. 3,40,56 (3 Hss.). 95,47 (SH A, 6 Hss.). 196,4 (SH B, 2 Hss.). 467,18 (3 Hss.). 468,41. 676,8. AfdA. 29,278 (2; lat. dat. pl.); acc. sg. Gl 1,621,11 (Rb). S 62,22 (Markbeschr., 9. Jh.).
Schwach flektiert: elmo: nom. sg. Gl 2,685,34 (Schlettst.), das nach dem Lautstand der Hs. als sicheres Mask. angesehen werden darf (vgl. Fasbender S. 79). Im Hinblick auf das Mhd. könnten auch als Fem. gedeutet werden: elme: nom. sg. Gl 3,43,17 (clm 4583, 12. Jh.); elmi: dass. Mitt. a. d. Kgl. Bibl. 3,24 (Berl. Lat. fol. 4° 676, 9. Jh.).
Verschrieben ist ełłn: nom. sg. Gl 3,40,56 (15. Jh.).
Ulme, Ulmus L.: elm [ponam in deserto abietum,] ulmum [, et buxum simul, Is. 41,19] Gl 1,621,11. elm ulmus [Prisc., Inst. II, 49,4] 2,368,14 (Parallelhs. elmboum). elmo [nec gemere aeria cessabit turtur ab] ulmo (Hs. ulmus) [Verg., E. I, 58] 685,34. elm [pullulat ab radice aliis (sc. arboribus) densissima silva, ut cerasis] ulmis [-que, ders., G. II, 18] AfdA. 29, 278. elm [praeterea genus haut unum nec fortibus] ulmis [nec salici lotoque, ebda. 83] ebda. elm ulmus Gl 3,40,56 (3 Hss., 1 Hs. elm erila, 10 Hss. elmboum, 1 Hs. uuîda elmboum, 2 (3?) Hss. ulmboum, 2 rust, 1 Hs. erila, 1 lîna, 1 ulm). 95,47 (6 Hss., 1 Hs. ilma, 1 elmboum, 1 erila). 196,4. 467,18 (3 Hss., 2 melm, 1 Hs. erila, 1 elira). 468,41. 676,8. Mitt. a. d. Kgl. Bibl. 3,24. inde in Sala in then elm S 62,22; auf einer Verwechslung von alnus mit ulmus beruht offenbar elme alnus Gl 3, 43,17 (1 weitere Hs. ilmahi, dagegen 22 Hss. erila, 2 erilaboum, 2 erilîn boum, je 1 Hs. elira, fîgboum, fîgboum erila).
Abl. ilmîn.
Vgl. ilma, elm-, ilm-, ulmboum.
 
Artikelverweis 
eln- s. auch AWB elinbogo. [Bd. 3, Sp. 271]
 
Artikelverweis 
elna, -ie s. AWB elina.
 
Artikelverweis 
elnt Gl 3,33,10 s. AWB elent.
 
Artikelverweis 
elnt, elnte Gl 3,36,8 s. AWB illi(n)tîso.
 
Artikelverweis 
elo adj., mhd. el, nhd. dial. bair. schwäb. elb Schm. 1,66, Fischer 2,685 f., schweiz. älw Schweiz. Id. 1,211, kärnt. élw Lexer 83, vgl. auch bad. elben Ochs 1,676, tirol. elbet Schöpf 103; mnl. elu; aus lat. helvus. — Graff I, 225.
elo: Grdf. Gl 1,313,38; eluu-: nom. sg. m. -er 4,202,32 (sem. Trev., -u-); nom. sg. n. -az 1,279,20 (Jb). 306,69 (M, 2 Hss., 1 Hs. -w-, 1 -u-). 3,236,26 (SH a 2, -w-). 4,93,39 (Sal. a 1); -ez 3,236,29 (SH a 2, -w-). 273,66 (SH b, 2 Hss., -u-). 300,7 (SH d). 625,35 (-w-). 4,93,41 (Sal. a 1, -vv-); -iz 40 (ebda., -vv-).
Mit Sproßvokal: eluuu-: nom. sg. n. -az Gl 1,279,20 (Rd). 300,17 (Sg 295, 9. Jh.). 301,54 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); -ez 3,236,28 (SH a 2); elauuaz: dass. 1,306,68 (M, 2 Hss., 1 Hs. -uv-); eleuu-: dass. -az 300,17. 306,69 (M). 3,236,27 (SH a 2, -w-); -ez 28 (ebda., -w-). 317,10 (SH e, -vv-). 4,93,40 (Sal. a 1, -w-); eliuu-: dass. -az 1,306,69 (M, -w-). 3,624,39; acc. pl. n. -iu 622,28.
Verschrieben: alewiz: nom. sg. n. Gl 3,273,67 (SH b, 13./14. Jh.); erauuas (12. Jh.), erwas (Ink., 15. Jh.): 4,93,41. 42 (Sal. a 1; oder verschr. aus crawas d. i. grâuuaz ?).
Farbton zwischen braungelb, rotgelb, lohfarben bis fahlgelb:
a) als Farbe der Schafe (vgl. zu dieser noch in den Maa. überwiegenden Verwendung die Wbb.): eluuuaz fulvum [Nebenglosse zu furvum, das in den Hss. mit brûn, suuarz übersetzt wird, aus: quodcumque furvum, et maculosum, variumque fuerit, tam in ovibus quam in capris, erit merces mea, Gen. 30,32] Gl 1,300,17. 306,68, ohne die furvum-Glosse 279,20. 313,38. eluuuaz fulva [Nebenglosse zu brûnaz furvum aus: et omnia quae non fuerint varia, et maculosa, et furva, tam in ovibus quam in capris, furti me arguent, ebda. 33] 301,54;
b) als Farbe eines Stoffes: elwaz lachan sacellum crisum Gl 4, 93,39 (6 Hss., 1 Hs. grâo ?), hierher der Glossenumgebung nach wohl auch eliuuiu elbidas 3,622,28. elwaz elbidum 625,35, vgl. dazu: Elbidum ab elbo colore vocatum. Elbum enim est medius color inter album et nigrum: et elbum ab albo derivatum, Is., Et. XIX, 28,7;
c) Glossenwort, ohne erkennbaren Bezug: rotaz (ł) elwaz (ł) brunaz fulvum Gl 3,236,26. 273,66 (3 Hss., 1 Hs. ohne brûnaz). 300,7. 317,10. eliuuaz fulvum 624,39. eluer fulvus 4,202,32.
Vgl. Frings, Germ. Rom.2 1,58. 2,271 f.
 
Artikelverweis 
eloho s. AWB elahho.
 
Artikelverweis 
elôr Np Cant. Moysi 18 Zusatz s. AWB elihhôr.