| - fehihhan
- fêhî(n), st. f.
- fêhlahhan, st. n.
- fehno
- feho
- gi-feho, sw.
- fehôn, sw. v.
- fir-fehôn, sw. v.
- gi-fehôn, sw. v.
- fêhspeht, st. m.
- feht, st. n.
- gi-feht, st. n.
- fehta, st. sw. f.
- fehtalari
- fehtan, st. v.
- ana-fehtan, st. v.
- bi-fehtan, st. v.
- fir-fehtan, st. v.
- gi-fehtan, st. v.
- ir-fehtan, st. v.
- saman-fehtan, st. v.
- ubar-fehtan, st. v.
- uuidar-fehtan, st. v.
- fehtant
- fehtâri, st. m.
- fehtanto, adv.
- ana-fehtôn, sw. v.
- Fehtu
- -fehtunga, st. f.
- feich
- feich..
- feifalter
- feigi, adj.
- feihhan, st. n.
- feihhan(i), adj.
- feihhanîg, adj.
- feihnôn, sw. v.
- bi-feihnôn, sw. v.
- feili, adj.
- feiliso
- feillîh, adj.
- feilôd, st. m.
- feilôn, sw. v.
- feils
- feim, st. m.
- feimagôn, sw. v.
- feimen, sw. v.
- ûz-feimen, sw. v.
- feimîn, adj.
- ûz-feimôn, sw. v.
- feistin
- feit, aostndfrk. adj.
- feitî, aostndfrk. st. f.
- feitidi
- feitit
- feiz(i)t, part.
- feizita, st. f.
- feiz(i)tî, st. f.
- feizt
- feiztên, sw. v.
- ir-feiztên, sw. v.
- feizti
- fêkanlîko, as. adv.
- fekna
- fekni
- fel, st. n.
- fel.
- felachan
- felachin
- fel(a)han, st. v.
- bi-fel(a)han, st. v.
- gi-fel(a)han, st. v.
- bi-felahantlîh, adj.
- felahanto, sw. m.
- bi-fel(a)hanto, adv. part. prs.
- bi-fel(a)hâri, st. m.
- bi-fel(a)hida, st. f.
- felaho, sw. m.
- felarn
- fel(a)uua, st. f.
- fel(a)uuo, sw. m.
- felchirre
- felchumi
- feld, st. n.
- felda, sw. f.
- feldbluoma, sw. f.
- feldbûuuâri, st. m.
- feldchonala
- feldgang, st. m.
- feldhopho, sw. m.
- feldhuon, st. n.
- feldkervilla, st. f.
- feldkrût, st. n.
- feldkumih, st. m.
- feldkumil, st. m.
- feldkumî(n), st. n.
- feldkurbiz, st. m. f. n.
- feldmago, sw. m.
- feldminza, st. sw. f.
- feldmor(a)hila, st. f.
- feldmûs, st. f.
- feldquenala, st. f.
- feldquenalîn, st. n.
- feldscônî, st. f.
- feldslihtî, st. f.
- fele
- ge-velech, mhd.
- felefor, ae. st.
- felei
- feleoth
- felga1, st. sw. f.
- felga2, sw. f.
- felgam
- felgen, sw. v.
- bi-felgen, sw. v.
- gi-felgen, sw. v.
- zuo-gi-felgen, sw. v.
- felgilrun
- felgunt
- felik
- Felin
- fel(i)s, st. m.
- felisa, st. f.
- feliso, sw. m.
- felisono
- -vellære, mhd. st. m.
- velle, mhd. sw. st. f.
- fellen, sw. v.
- bi-fellen, sw. v.
- gi-fellen, sw. v.
- ir-fellen, sw. v.
- untar-fellen, sw. v.
- zi-fellen, sw. v.
- vellen, mhd. sw. f. pl.
- felle stentso
- fellevvrz
- gi-felli, st. n.
- fellî, st. f.
- vellichen, mhd. st. n.
- fellida, st. f.
- ir-fellida, st. f.
- gi-fellidi, st. n.
- fellîg, adj.
- gi-fellîg, adj.
- gi-fellgî, st. f.
- fellilî(n), st. n.
- fellinto
- fellol
- felm, st. m.
- fel mum
- felquenela
- fels
- felsino
- felsken, sw. v.
- gi-felsken, sw. v.
- felsclîhhên, adv.
- feltchonela
- feltconila
- feltkonala
- veltperet, mnd. st. n.
- veltrûte, mhd. sw. f.
- feluho
- feluphur
- feluuâri, st. m.
- feluuârîn, adj.?
- felzen, sw. v.
- fend:
- fenda, sw. f.
- fendil, st. m.
- fending
- fendo, sw. m.
- fenekal
- fenere
- fenests
- -fengi, st. n.
- -fengi, adj.
- bi-fengida, st. f.
- gi-fengida, st. f.
- int-fengida, st. f.
- ir-fengida, st. f.
- -fengida, st. f.
- gi-fengidi, st. n.
- -fengîg, adj.
- fengin
- feni
- venichelsâme, mhd. sw. m.
- fenichen
- fenih
- fenihhal, st. m.
- fenilīk, as. adj.
- fenni, st. n.
- fennî, st. f.
- fennî
- fenning
- fenninguuantalero
- fennistat, st. f.
- fenstar, st. n.
- fenucal
- fenuhal
- -fenzôd, st. m.
| | fehihhan Gl 1,104,35 s. feihhan.
fêhî(n) st. f. — Graff III, 426. fehin: nom. sg. Gl 4,24,1 (Jc; vgl. Braune, Ahd. Gr.12, § 228 Anm. 1); fehi: dass. Nc 744,5 [81,11] (-ê-); dat. sg. Nb 90,16 [100,19]. Nc 744,8 [81,14]. NpNpw 44,10. 15 (= Npw 14, Np -ê-). Vielfarbigkeit, Buntheit: 1) eigentlich, bezogen auf a) den wechselnden Glanz, das Farbenspiel von Schmuckgegenständen: ube sie ouch fone gotes uuillen . unde uone iro selbero fehi . ieht tero hinderoston sconi habent . io doh fone iuuerro burlichi ferro geskeidene quae tametsi conditoris opera . suique distinctione aliquid postremae pulchritudinis trahunt . collocatae tamen infra excellentiam vestram Nb 90,16 [100,19]. umbe diu chniu habeta si eina bindun missefareuua . diu ougta sih uuilon offeno . uuilon uuard taz tiu fehi darana zegando sih kedunnerota nam eiusdem genua zona quidem diversicolor ambiebat . quae nunc perfulgido resplendebat orbe . nunc vanescentis gratiae tenuata varietas . ita penitus ablegabat . i. evanescebat Nc 744,5 [81,11]; b) die wechselnde Färbung von Gewässern: taz ist kesprochen fone dero fehi des meris . unde allero suebeuuazero Nc 744,8 [81,14]; c) in einem Bilde: das vielfarbig gestickte oder gewirkte Gewand der Ecclesia: vmbehelitiu mit fehi . ein uueder . uirtutum alde linguarum . uuanda in misselichen linguis ist si circumamicta varietate [vgl. sed hic varietatem aut linguas multiplices significat, quia omnis gens secundum suam patriam in ecclesia psallit auctori, Cass.] NpNpw 44,10, ähnl. 15. 2) übertragen: Wechsel, Unbeständigkeit der Gesinnung: fehin volubilitas [mentis varietas mentis, CGL IV,579,46] Gl 4,24,12.
fêhlahhan st. n., mhd. Lexer vêchlachen. — Graff III, 426. Nur Glossenbelege: feh-lachan: nom. sg. Gl 3,622,24. 654,3 (2 Hss.); acc. sg. 1,539,58 (M, 2 Hss.); dat. pl. -]an 2,412,23; acc. pl. -] 1,487,35 (Rf); -lahan: nom. sg. 3,618,39. [Bd. 3, Sp. 681] 654,3. 4; fech-lachen: gen. sg. -]es 2,511,15. — vehlach-an: nom. sg. Gl 3,655,7 (u-); -en: dass. 148,22 (SH A, 4 Hss., davon 3 u-). 190,37 (SH B, 2 Hss.). 4,61,22 (Sal. a 1, 3 Hss., davon 2 u-); -in: dass. 3,148,24 (SH A, u-); veh-lach: dass. 4,61,23 (Sal. a 1); uech-lachen: dass. 3,148,24 (SH A). 621,22; ueh-lahen: dass. 2,694,46. Mit h-Schwund (s. Gröger S. 206): fe-lach-an: nom. sg. Gl 4,195,30; -en: dass. 2,511,16. Hildebrandt I,324,134 (SH A, u-); -in: dass. Gl 2,23,8; vel-lahan: nom. sg. Gl 4,61,25 (Sal. a 1, Ink., 15. Jh.). uehe-lachen: nom. sg. Gl 3,174,34 (SH, Anh. b, Darmst. 6, 13. Jh.). 656,23 (Wien 804 u. Würzb. Mp. th. 4° 60, beide 12. Jh.). Verschrieben: fethlachen: nom. sg. Gl 3,289,49 (SH b, l. fechlachen, Steinm. z. St.); fehhichan: dass. 655,58 (clm 14 689). Verschrieben wohl auch: vez-lachan: nom. sg. Gl 4,61, 23/24 (Sal. a 1, 2 Hss.); -lachē: dass. 24 (Sal. a 1). (kostbares) buntes Gewebe: a) Decke, Teppich: fehlachan giarihotaz ł arlachan stragulatam [vestem fecit (das tugendhafte Weib) sibi: byssus, et purpura indumentum eius, Prov. 31,22] Gl 1,539,58 (2 Hss., 8 weitere Hss. nur giarahôtaz). felachin stragulum 2,23,8. vehlachen stragulum est varium, dictum quod et in stratu et in amictu aptum sit. est autem firmissima habens texturam variam non tantum colore, sed etiam opere [Summ. Heinr. IX,6, 134 ff.] 3,148,22. Hildebrandt I,324,134. fehlachen stragulum Gl 3,174,34. 190,37. 289,49. 618,39. 621,22. 622,24. 654,3 (4 Hss., 1 weitere Hs. panchlachan ł fehlahan). 655,7. 58. 656,23; hierher wohl auch, trotz unverständlichem lateinischem Lemma, uehlachen feclum (1 Hs. fedum) 4,61,22; spez.: Teppich, auf dem man liegt, um zu speisen: fehlachan [et stravit illi contra Olofernem in terra] stragula [..., ut manducaret discumbens super ea, Jud. 12,15, vgl. Sab. 1,779] 1,487,35; b) Umkleidung, Hülle, Vorhang: fehlachanan [tentoria apertis cuncta patent] velis [, reserantur carbasa, ne quis marceat obscuro stertens habitator operto, Prud., Psych. 744] Gl 2,412,23. uehlahen [totusque moveri mons circum et mugire adytis] cortina [reclusis, Verg., A. III,92] 694,46. aulea umbehainc ł cortina felahan 4,195,30; — hierher vielleicht auch: umbehanges. fechlachenes [tabulis superne strata texunt pulpita, rimosa rari] pegmatis [conpagibus, Prud., P. Rom. (X) 1017] 2,511,15 (1 Hs., 1 weitere umbehages. felachen, Randgl.).
fehno Gl 2,575,26 = Wa 89,10 s. feihhan.
feho s. AWB fihu.
gi-feho sw. m; ae. geféa. — Graff III, 419. gi-feh-: nom. sg. -o T 2,6. 168,1. 175,2; dat. sg. -en 4,4. 8,6. 77,1; acc. sg. -on 6,2. 149,4. 5. 174,4. 5. 6. 178,5. gi-ueh-: nom. sg. -o T 96,6; dat. sg. -en 21,6 (h nachgetragen). 67,3. 75,2. 219,1 = T Fragm. S. 290,2 (in Fragm. aus gihuehen korr., vgl. Gl 5,521,27). 231,1. 244,2 = T Fragm. S. 290,2; -ue-: nom. sg. -o 21,6; dat. sg. -en ebda. (korr. zu -ueh-). Verstümmelt: ..n: dat. sg. F 9,13 (in Ausg. zu gafehun konjiz., s. u. Bedeutungsteil). Freude: daz ist der gotes uuort gahorit enti daz saar mit gafehun infait hic est qui verbum audit et continuo cum gaudio accepit illud F 9,13. inti her (Johannes) ist thir (Elisabeth) gifeho inti blidida et erit tibi gaudium et exultatio T 2,6. inti (Maria u. Maria Magdal.) fuorun uz sliumo fon themo grabe mit forohtu inti mit michilemo giuehen et exierunt cito de monumento cum timore et magno gaudio 219,1 = T Fragm. S. 290,2. inti gifihit iuuuer herza, inti iuuueran [Bd. 3, Sp. 682] gifehon nioman ni nimit fon iu et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollet a vobis 174,6; ferner: 6,2. 21,6. 67,3. 75,2. 77,1. 96,6. 149,4. 5. 168,1. 174,4. 5. 6. 175,2. 178,5. 231,1. 244,2 = T Fragm. S. 290,2 (alle gaudium). In den folgenden Tatian-Belegen steht der Dat. von gifeho beim Verb gifehan; dabei erscheint die Konstr., wie im Lateinischen, sowohl mit als auch ohne Präp.: gifah in gifehen kind in minemo reue exultavit in gaudio infans in utero meo T 4,4. sie tho gisehente then sterron gifahun mihhilemo gifehen thrato videntes autem stellam gavisi sunt gaudio magno valde 8,6. thie thar stentit inti horit inan, inti giueen giuihit qui stat et audit eum, gaudio gaudet 21,6.
fehôn sw. v.; as. fehōn s. u. — Graff III,427. feh-: part. prs. -onti S 331,7 (Pfälz. B., 9./10. Jh.); 1. sg. prt. -ota 324,17 (Lorscher B., 9. Jh.); -oda 318,11 = Wa 16,14 (sächs. B., 10. Jh.). 319,32 = Wa 17,6 (ebda.); vehoti: 3. sg. conj. prt. Gl 2,736,5; ueh-: part. prs. -onti S 330,8; 1. sg. prt. -ota 326,9; -oda 332,17 (Reichen. B., 9./10. Jh.). 1) etw. essen, aufessen, verzehren, mit Akk. d. Sache: ik iuhu nithas endi auunstes ... endi ok untidion mos fehoda endi drank S 318,11 = Wa 16,14, ähnl. 330,8. 331,7. ik stal, ik farstolan fehoda 319,32 Wa 17,6. 324,17. 326,9; — das Heilige Abendmahl zu sich nehmen: ih gihu gode almahtdigen, daz ih daz heilega uuizzud uehoda mit unreinemo lichamen 332,17. 2) etw. austrinken, trinken, Glosse: vehoti [abbas Macarius ... statuerat, ut quantos vini calices oblatos] hausisset [, tantis diebus nec et ipsam aquam gustaret omnino, Vitae patr. p. 509 a] Gl 2,736,5.
fir-fehôn sw. v.; as. farfion, farfehon. — Graff III, 427. Nur in Rb belegt. far-fehon: inf. Gl 1,510,14; -uehot: part. prt. 317,50; dat. sg. f. -]eru 48; dat. pl. -]em 44. 1) etw. verzehren, bildl.: etw. aufzehren, verbrauchen, mit abstr. Akk.: dera uuocharhafti faruehoteru consumtura fertilitate [zu: septem anni ... fertilitatis magnae ... septem anni alii tantae sterilitatis ... consumptura est enim fames omnem terram, Gen. 41,30] Gl 1,317,48. 2) ein Tier auffressen, verschlingen, Glosse: von den 7 mageren Kühen: faruehotem [devoratis et] consumptis [prioribus (die 7 fetten Rinder), Gen. 41,20] Gl 1,317,44. 3) jmdn. vernichten, zugrunde richten, mit Akk. d. Pers.: a) physisch: nollas uuir sin faruehot in unehti [ut ...] non consumamur (Hs. consummamus) inopia [Gen. 42,2] Gl 1,317,50; b) psychisch: farfehon mih uuili [scribis enim contra me amaritudines, et] consumere me vis [peccatis adolescentiae meae [Iob 13,26] Gl 1,510,14.
gi-fehôn sw. v. — Graff III, 427. gi-fehotin: 3. pl. conj. prt. O 4,20,6. etw. essen, verzehren, mit Akk. d. Sache (vgl. auch Schützeichel, Ahd. Wb. s. v.): das Osterlamm: giang er (Pilatus) selbo ingegin uz thar zi themo palinzhus; ... thaz sie in then gizitin biwollane ni wurtin, mit reinidu gisemotin, thie ostoron gifehotin [vgl. ipsi non introierunt in praetorium, ut non contaminarentur, sed ut manducarent pascha, Joh. 18,28] (Erdm. z. St., O Kelle 3,181, O Piper 2,119 geben für gifehôn ‘(Ostern) feiern, feierlich begehen’ an).
fêhspeht st. m. ve-spet: nom. sg. m. Gl 3,457,15 (Berl. Lat. 8° 73, 11. Jh.; dazu 5,106,27 u. Neuß, Studien S. 78 f.). [Bd. 3, Sp. 683] bunter Specht: vespet picus. Wahrscheinlich ist an einen Vertreter aus der Gruppe der Buntspechte (picus major, p. medius oder p. minor) gedacht, da gruonspeht (picus viridis) nur in einem Falle als Übers. von lat. picus verwendet wird, in zahlreichen andern Fällen jedoch die lat. Bezeichnungen merops oder laoficus übersetzt; vgl. Suolahti, Vogeln. S. 32 ff., u. Diefb., Gl 433 c s. v. picus.
feht st. n., mnd. vecht(e) n., mnl. vecht m. n.; afries. fiucht; ae. feoht n. — Graff III, 445 s. v. fehta. feht: nom. sg. Gl 1,60,11 (Ra); dat. pl.? -un 48,12 (Pa; vgl. kifehtum K. Wird die Form fehtun, dem lat. Lemma entsprechend, gegen K als Akk. Plur. interpretiert, dann muß sie zu fehta sw. f. gestellt werden. Die Entsprechungen in andern germanischen Dialekten (s. o.) erlauben jedoch, auch für das Ahd. ein Neutrum anzusetzen). Möglicherweise von Steinm. u. Wadstein verlesen: uuihta dat. sg. Gl 2,716,6 = Wa 109,6 (Oxf. Auct. F. 1. 16, 10. Jh.; Glossen nach Wadst. S. 151,XXII aus dem 11. Jh.). Nach der Kollation von Napier, s. Wadst. S. 152, nicht uuihta, sondern uiuhta zu lesen, ebso. Gallée, Sprachdenkm. S. 156 u. Vorstudien S. 521 (hier auch der Vermerk: „Wohl friesische Glosse“.). Das Ahd. Gl.-Wb. S. 161 stellt den Beleg unter fiuhta, abwegig die Bed. ‘Fichte’ (s. u. Bedeutungsteil). Gefecht, Kampf: a) Für den ersten Abrogans-Beleg wäre die spez. Bed. Erstürmung, Eroberung zu erwägen: uuidar chunni pinono opa fehtun aries genus tormenti expugnationes (nach Diut. 1,158 verstümmelt, statt: aries machinamentum vel genus tormenti quo muri diripiuntur militaris ad expugnandum) Gl 1,48,12; b) In Verbindung mit hîuuisclîh wohl häusliche Auseinandersetzung (handgreiflich? mit Worten? vgl. gifeht 1): hiuuisclih feht domesticum bellum Gl 1,60,11; c) unsicher: uuihta [(der Rebenschößling) ipsa] acie [nondum falcis temptanda, sed uncis carpendae manibus frondes interque legendae, Verg., G. II,365] Gl 2,716,6 = Wa 109,6 (Vok.-Übers.?) |
| fêhî(n)
| | 1) eigentlich, bezogen auf | | | a) den wechselnden Glanz, das Farbenspiel von Schmuckgegenständen: ube sie ouch fone gotes uuillen . unde uone iro selbero fehi . ieht tero hinderoston sconi habent . io doh fone iuuerro burlichi ferro geskeidene quae tametsi conditoris | | | b) die wechselnde Färbung von Gewässern: taz ist kesprochen fone dero fehi des meris . unde allero suebeuuazero Nc 744,8 [81,14]; | | | c) in einem Bilde: das vielfarbig gestickte oder gewirkte Gewand der Ecclesia: vmbehelitiu mit fehi . ein uueder . uirtutum alde linguarum . uuanda in misselichen linguis ist si circumamicta varietate [vgl. sed hic varietatem | | 2) übertragen: | | fêhlahhan
| | a) Decke, Teppich: fehlachan giarihotaz ł arlachan stragulatam [vestem fecit (das tugendhafte Weib) sibi: byssus, et purpura indumentum eius, Prov. 31,22] Gl 1,539,58 (2 Hss., 8 weitere Hss. nur giarahôtaz). felachin stragulum 2,23,8. | | b) Umkleidung, Hülle, Vorhang: fehlachanan [tentoria apertis cuncta patent] velis [, reserantur carbasa, ne quis marceat obscuro stertens habitator operto, Prud., Psych. 744] Gl 2,412,23. uehlahen [totusque moveri mons circum et mugire adytis] | | fehôn
| | 1) etw. essen, aufessen, verzehren, mit Akk. d. Sache: ik iuhu nithas endi auunstes ... endi ok untidion mos fehoda endi drank S 318,11 = Wa 16,14, ähnl. 330,8. 331,7. ik stal, ik farstolan fehoda 319,32 Wa 17,6. | | 2) etw. austrinken, trinken, Glosse: vehoti [abbas Macarius ... statuerat, ut quantos vini calices oblatos] hausisset [, tantis diebus nec et ipsam aquam gustaret omnino, Vitae patr. p. 509 a] Gl 2,736,5. | | fir-fehôn
| | 1) etw. verzehren, bildl.: etw. aufzehren, verbrauchen, mit abstr. Akk.: dera uuocharhafti faruehoteru consumtura fertilitate [zu: septem anni ... fertilitatis magnae ... septem anni alii tantae sterilitatis ... consumptura est enim fames omnem | | 2) ein Tier auffressen, verschlingen, Glosse: von den 7 mageren Kühen: faruehotem [devoratis et] consumptis [prioribus (die 7 fetten Rinder), Gen. 41,20] Gl 1,317,44. | | 3) jmdn. vernichten, zugrunde richten, mit Akk. d. Pers.: | | | a) physisch: nollas uuir sin faruehot in unehti [ut ...] non consumamur (Hs. consummamus) inopia [Gen. 42,2] Gl 1,317,50; | | | b) psychisch: farfehon mih uuili [scribis enim contra me amaritudines, et] consumere me vis [peccatis adolescentiae meae [Iob 13,26] Gl 1,510,14. | | feht
| | a) Für den ersten Abrogans-Beleg wäre die spez. Bed. Erstürmung, Eroberung zu erwägen: uuidar chunni pinono opa fehtun aries genus tormenti expugnationes (nach Diut. 1,158 verstümmelt, statt: aries machinamentum vel genus tormenti quo muri diripiuntur | | b) In Verbindung mit hîuuisclîh wohl häusliche Auseinandersetzung (handgreiflich? mit Worten? vgl. gifeht 1): hiuuisclih feht domesticum bellum Gl 1,60,11; | | c) unsicher: uuihta [(der Rebenschößling) ipsa] acie [nondum falcis temptanda, sed uncis carpendae manibus frondes interque legendae, Verg., G. II,365] Gl 2,716,6 = Wa 109,6 (Vok.-Übers.?) |
|