Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
feihhan(i) bis feim (Bd. 3, Sp. 691 bis 693)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis feihhan(i) adj.; as. fêkni; ae. fǽcne; an. feikn. — Graff III, 440.
faihan: Grdf. Gl 1,168,34 (Pa); feihhan: dass. ebda. (K); feihan: dass. 112,17 (Ra).
fekni: [Grdf. Wa 9,3 = 14,12 (as. Ps., Ende d. 9. oder Anfang d. 10. Jhs.; -k- unsicher, vgl. Anm. 11 zu 9,3);] acc. sg. f. -]a Gl 2,581,23 = Wa 95,35 (Düsseld. F. 1, 10. oder 11. Jh.); uegniun: dass. 5,105,25 (nach Gl 2,578,63) = Wa 93,28 (ebda.; zu -g- für -k- vgl. Gallée § 237).
Hierher vielleicht auch: feihhene: Gl 1,168,34 (K). Es könnte die Grdf. zum ja-Stamm vorliegen oder ein Nom. Plur. Mask., der aber nicht zu lat. subdolus paßt. Evtl. gehört die Form zum Subst. feihhan st. n., s. dort.
1) hinterlistig, arglistig, heimtückisch: feihan (Pa faihanic faric scatal) dolosus insidiosus fraudulentus Gl 1,112,17. zuifalari faihan (K feihhene feihhan) edo zuiscalari hypocrita subdolus vel simulat (l. simulator) 168,34 (s. o. Formenteil). feknia [dudum coquebat disserente martyre Asclepiades intus iram] subdolam [Prud., P. Rom. (X) 392] 2,581,23 = [Bd. 3, Sp. 692] Wa 95,35. [the is fekni the .., wohl zu: dolosus est qui sciens malum alienum operatur exitium Wa 9,3 = 14,12.]
2) heimlich, auf eine ketzerische Schule bezogen: uegniun [hinc schola] subtacitam (Glosse: subtacitam, occultam) [meditatur gignere sectam, Prud., Ham. 174] Gl 5,105,25 (nach Gl 2,578,63) = Wa 93,28.
Abl. feihhanîg, fêkanlîko as.; vgl. AWB feihhan st. n.
 
Artikelverweis 
feihhanîg adj. — Graff III,440.
faihanic (Pa), fehhanic (K; zu -e- vgl. Kögel S. 18): Grdf. Gl 1,112,17.
arglistig: faihanic (Ra feihan) faric scatal dolosus insidiosus fraudulentus.
 
Artikelverweis 
feihnôn sw. v. — Graff III, 440.
feihnot: 3. sg. Gl 1,207,23 (R).
betrügen: manticulat (K sotod tarod stilit manticulat fraudat furat).
 
Artikelverweis 
bi-feihnôn sw. v. — Graff III, 440.
bi-uehnota: 1. sg. prt. T 114,2 (zu -e- für -ei- vgl. Gr. § 64,2, Braune, Ahd. Gr.12 § 44 Anm. 4).
jmdn. betrügen, mit Akk. d. Pers.: oba ih in sihhiu uuelichan biuehnota, ih giltu fierualt si quid aliquem defraudavi, reddo quadruplum.
 
Artikelverweis 
feili adj., mhd. veil(e), nhd. feil; as. fêl, mnd.ile, mnl. veile; afries. fēle (Holthausen); ae. fǽle (in anderer Bed.). — Graff III, 495.
feil-: Grdf. -i Gl 2,28,59. 772,4; acc. sg. n. -az 224,40 (clm 18 550,1, 9. Jh.); dat. pl. -en 548,56; -len 412,5. — veil-: Grdf. -i Gl 2,608,14 (u-); nom. sg. m. -er 3,264,9 (SH a 2, 2 Hss.).
Verschrieben (?) (nach Kelling, Aratorgl. S. 33, von Gadow, Aratorgl. S. 141): fele: Grdf. Gl 2,28,59 (Eins. 302, 11. Jh., in der Hs. in Geheimschrift fflf; nicht verschr. nach Tiefenbach, Aratorgl. S. 41; vgl. dazu Braune, Ahd. Gr.12 § 44 Anm. 4).
feil, verkäuflich, für Geld zu haben, wohlfeil: fele [domini quod gratia donat, ut] venale [putes, Ar. I,636] Gl 2,28,59. 772,4. feilaz [ne] venalem [dei iustitiam aestiment, Greg., Cura 3,20 p. 65] 224,40. feillen [passeribus ... subest modico] venalibus [asse, indubitata fides, dominum curare potentem ne pereant, Prud., Psych. 620] 412,5. 548,56. ueili [namque avaritia fidem probitatem ... subvortit; pro his superbiam crudelitatem, deos neglegere omnia] venalia [habere edocuit, Sall., Cat. 10 p. 151,3] 608,14 (1 Hs. kouflîh). veiler venalis 3,264,9.
Vgl. Kluge, Et. Wb.19 S. 189 f., ders. Stammb.3 § 232, Meringer, IF 16,151.
Vgl. fâli.
 
Artikelverweis 
feiliso Gl 1,88,10 s. AWB fel(i)s.
 
Artikelverweis 
feillîh adj., mhd. veilic.
faeilich: Grdf. Gl 4,210,46 (sem. Trev., 11./12. Jh.; zum Diphthong vgl. Katara S. 34).
feil, verkäuflich: venalis.
 
Artikelverweis 
? feilôd st. m.
veilod: nom. sg. Gl 4,107,1 (Sal. a 1, Ink. 15. Jh.).
(Ver-)Kauf(?): venatus (wohl fälschlichals Handel, Kauf gefaßt“, Steinm.).
 
Artikelverweis 
feilôn sw. v., mhd. veilen, nhd. (älter) feilen; mnd. ilen, mnl. veilen. — Graff III, 495 s. v. gafeilôn.
Nur in der Hss.-Gruppe M belegt.
gi-veil-: part. prt. -ot Gl 1,686,59; nom. sg. m. -oter 59 (3 Hss., 2 davon -u-); -o 60 (-u-); -iter 61 (clm 13 002, 12. Jh., -u-; zum -i- in der Endung vgl. Baesecke, Ahd. § 138, Schatz, Ahd. Gr. § 493).
Verschrieben: gi-uieilter: part. prt. nom. sg. m. Gl 1, 686,61 (clm 17 403, 13. Jh.; zum Ausfall des -o- der [Bd. 3, Sp. 693] Endung vgl. Krüer S. 280. 292 f.); wohl auch: gi-veilota: dass. (?) 62 (clm 18 140, 11. Jh.; Raven II,39 erwägt -ar).
zu einem bestimmten Preise schätzen, taxieren, wertachten: giveilot [appenderunt mercedem meam triginta argenteos. Et dixit dominus ad me: proiice illud ad statuarium, decorum pretium, quo] appretiatus sum [ab eis, Zach. 11,13] Gl 1,686,59 (8 Hss., 3 Hss. gichust(er) wart, 1 Hs. gimietiter).
 
Artikelverweis 
feils Gl 3,255,76 s. AWB fel(i)s.
 
Artikelverweis 
feim st. m., mhd. Lexer veim, nhd. (älter) feim; ae. fám, fǽm. — Graff III, 519.
feim: nom. sg. Gl 3,155,4 (SH A). 214,45 (SH B). 255,15 (SH a 2, 2 Hss.). 259,23 (SH a 2, 2 Hss.). Hildebrandt I,338,349 (SH A, Erlangen 396); gen. sg. -]es Nc 756,16 [99,2]; acc. sg. -] Gl 1,487,11 (Rf). Nb 300,1 [326,2]; nom. pl. -]a Gl 2,503,10. 558,69; acc. pl. -]a 409,24. 641,7.
veim: nom. sg. Gl 2,325,52 (u-; lat. Adj. im Abl. Plur.). 430,61. 3,155,4 (SH A). 286,65 (SH b, 2 Hss., 1 davon u-); acc. pl. -]a 2,690,17 (u-). — vaim: nom. sg. Gl 3,155,5 (SH A, Trier 31, 13. Jh.). 255,16 (SH a 2, Graz 859, 13. Jh.).
Verschrieben: veini: nom. sg. Gl 3,155,5 (SH A, Eins. 171, 12. Jh.). fai: nom. sg. Hildebrandt I,338,349 (SH A, Prag, Lobk. 434, 13. Jh., fehlt 3,155,4 bei Steinm.).
Schaum:
a) Meeresschaum, Gischt: vuizo veim [saxum molaris ponderis ut] spuma candens [innatat, Prud., P. Vinc. (V) 490] Gl 2,430,61. feima [qua murmuranti fine fluctus frangitur, salsosque candens] spuma [tundit pumices, Prud., H. ieiun. (VII) 129] 503,10. 558,69 (in der Hs. zu pumices gestellt, vgl. Steinm.). ueima [vix e conspectu Siculae telluris in altum vela dabant laeti et] spumas [salis aere ruebant, Verg., A. I,35] 690,17. einer truog uuizez (sc. diadema) unde ebenfareuuez tero grauui des feimes . unde des meresalzes nam unus albidi salis instar candidum . atque per spumarum canitiem (S.-St. atque spumarum canitiei) concolorum (gestabat) Nc 756,16 [99,2]; im Bilde: ueim [sed quoniam e scopulosis locis enavigavit oratio et inter cavas] spumeis [fluctibus cautes fragilis in altum cumba processit, Hier., Ep. XIV, 10 p. 59] Gl 2,325,52 (ungenaue Übers.?);
b) Schaum vor dem Mund oder Maul, Geifer: feim [percutiemus illos, sicut hominem unum; nec sustinebunt] spumam [equorum nostrorum, Judith 6,3, vgl. Sab. 1,758] 1,487,11. feima [his persecutor saucius pallet, rubescit, ...] spumas [-que frendens egerit, Prud., P. Vinc. (V) 204] 2,409,24. fone diu gescah ... daz imo unuuillota . unde er einen feim erspeh . fone demo acconita ervuuohs . chruoto uuirsesta [vgl. spumam emisit ore, ex qua dicitur nata acconita, Rem.] Nb 300,1 [326,2];
c) Schaum bei der Reinigung des Silbers: feima [aut tonsum tristi contingunt corpus amurca, et] spumas [miscent argenti et sulphura viva, Verg., G. III,449] Gl 2,641,7;
d) Schaum, der sich bei der Zubereitung von Speisen absetzt: feim repurgium 3,155,4 (im Abschn. De mensis et escis). 214,45. 255,15 (2 von 3 Hss. repurium). repurgium repurgatio 286,65 (1 von 2 Hss. repurium). Hildebrandt, SH I,338,349;
e) Glossenwort: feim spuma Gl 3,259,23.
Abl. feimen.