Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
feilôn bis feitî (Bd. 3, Sp. 692 bis 695)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis feilôn sw. v., mhd. veilen, nhd. (älter) feilen; mnd. ilen, mnl. veilen. — Graff III, 495 s. v. gafeilôn.
Nur in der Hss.-Gruppe M belegt.
gi-veil-: part. prt. -ot Gl 1,686,59; nom. sg. m. -oter 59 (3 Hss., 2 davon -u-); -o 60 (-u-); -iter 61 (clm 13 002, 12. Jh., -u-; zum -i- in der Endung vgl. Baesecke, Ahd. § 138, Schatz, Ahd. Gr. § 493).
Verschrieben: gi-uieilter: part. prt. nom. sg. m. Gl 1, 686,61 (clm 17 403, 13. Jh.; zum Ausfall des -o- der [Bd. 3, Sp. 693] Endung vgl. Krüer S. 280. 292 f.); wohl auch: gi-veilota: dass. (?) 62 (clm 18 140, 11. Jh.; Raven II,39 erwägt -ar).
zu einem bestimmten Preise schätzen, taxieren, wertachten: giveilot [appenderunt mercedem meam triginta argenteos. Et dixit dominus ad me: proiice illud ad statuarium, decorum pretium, quo] appretiatus sum [ab eis, Zach. 11,13] Gl 1,686,59 (8 Hss., 3 Hss. gichust(er) wart, 1 Hs. gimietiter).
 
Artikelverweis 
feils Gl 3,255,76 s. AWB fel(i)s.
 
Artikelverweis 
feim st. m., mhd. Lexer veim, nhd. (älter) feim; ae. fám, fǽm. — Graff III, 519.
feim: nom. sg. Gl 3,155,4 (SH A). 214,45 (SH B). 255,15 (SH a 2, 2 Hss.). 259,23 (SH a 2, 2 Hss.). Hildebrandt I,338,349 (SH A, Erlangen 396); gen. sg. -]es Nc 756,16 [99,2]; acc. sg. -] Gl 1,487,11 (Rf). Nb 300,1 [326,2]; nom. pl. -]a Gl 2,503,10. 558,69; acc. pl. -]a 409,24. 641,7.
veim: nom. sg. Gl 2,325,52 (u-; lat. Adj. im Abl. Plur.). 430,61. 3,155,4 (SH A). 286,65 (SH b, 2 Hss., 1 davon u-); acc. pl. -]a 2,690,17 (u-). — vaim: nom. sg. Gl 3,155,5 (SH A, Trier 31, 13. Jh.). 255,16 (SH a 2, Graz 859, 13. Jh.).
Verschrieben: veini: nom. sg. Gl 3,155,5 (SH A, Eins. 171, 12. Jh.). fai: nom. sg. Hildebrandt I,338,349 (SH A, Prag, Lobk. 434, 13. Jh., fehlt 3,155,4 bei Steinm.).
Schaum:
a) Meeresschaum, Gischt: vuizo veim [saxum molaris ponderis ut] spuma candens [innatat, Prud., P. Vinc. (V) 490] Gl 2,430,61. feima [qua murmuranti fine fluctus frangitur, salsosque candens] spuma [tundit pumices, Prud., H. ieiun. (VII) 129] 503,10. 558,69 (in der Hs. zu pumices gestellt, vgl. Steinm.). ueima [vix e conspectu Siculae telluris in altum vela dabant laeti et] spumas [salis aere ruebant, Verg., A. I,35] 690,17. einer truog uuizez (sc. diadema) unde ebenfareuuez tero grauui des feimes . unde des meresalzes nam unus albidi salis instar candidum . atque per spumarum canitiem (S.-St. atque spumarum canitiei) concolorum (gestabat) Nc 756,16 [99,2]; im Bilde: ueim [sed quoniam e scopulosis locis enavigavit oratio et inter cavas] spumeis [fluctibus cautes fragilis in altum cumba processit, Hier., Ep. XIV, 10 p. 59] Gl 2,325,52 (ungenaue Übers.?);
b) Schaum vor dem Mund oder Maul, Geifer: feim [percutiemus illos, sicut hominem unum; nec sustinebunt] spumam [equorum nostrorum, Judith 6,3, vgl. Sab. 1,758] 1,487,11. feima [his persecutor saucius pallet, rubescit, ...] spumas [-que frendens egerit, Prud., P. Vinc. (V) 204] 2,409,24. fone diu gescah ... daz imo unuuillota . unde er einen feim erspeh . fone demo acconita ervuuohs . chruoto uuirsesta [vgl. spumam emisit ore, ex qua dicitur nata acconita, Rem.] Nb 300,1 [326,2];
c) Schaum bei der Reinigung des Silbers: feima [aut tonsum tristi contingunt corpus amurca, et] spumas [miscent argenti et sulphura viva, Verg., G. III,449] Gl 2,641,7;
d) Schaum, der sich bei der Zubereitung von Speisen absetzt: feim repurgium 3,155,4 (im Abschn. De mensis et escis). 214,45. 255,15 (2 von 3 Hss. repurium). repurgium repurgatio 286,65 (1 von 2 Hss. repurium). Hildebrandt, SH I,338,349;
e) Glossenwort: feim spuma Gl 3,259,23.
Abl. feimen.
 
Artikelverweis 
feimagôn sw. v.; ae. fâmgian. — Graff III, 520.
feimegôta: 3. sg. prt. Nb 300,31 [327,12].
Schaum auf etw. fließen lassen, mit Schaum bedecken: imo (dem Herkules) feimegota der eber die ahsela ... Taz teta er . daz houbet fnotondo . uuanda [Bd. 3, Sp. 694] er in lebenden druog saetiger notavit spumis humeros.
 
Artikelverweis 
feimen sw. v., mhd. Lexer veimen, nhd. (älter) feimen; ae. fǽman. — Graff III, 519 f.
faiti: part. prs. Gl 1,142,25 (Pa). — feim-: 3. sg. -it Gl 1,154,16 (PaKRa). 2,672,79 (2 Hss., 1 davon femit); -et 4,348,64; part. prs. -endi 1,142,25 (K); dat. sg. m. n. -antemo 2,531,7. 592,26 (-māt-); 3. sg. prt. -da Nc 708,32 [31,16].
veim-: part. prs. acc. pl. f. -antun Gl 2,426,5; 3. pl. prt. -tun 654,35 (u-; lat. prs.).
I. intrans. (nur in Glossen):
1) schäumen, Schaum entwickeln, aufschäumen:
a) vom Meer: ueimtun [adductis] spumant [freta versa lacertis, Verg., A. V,141] Gl 2,654,35;
b) vom Speichel: die veimantun [tunc suo iam plenus hoste sistitur furens homo,] spumeas [efflans salivas, Prud., P. Calag. (I) 101] Gl 2,426,5. feimantemo [hanc procul Ira tumens] spumanti [fervida rictu, ... ut belli exortem teloque et voce lacessit, Prud., Psych. 113] Gl 2,531,7. mit feimantemo spumanti [ebda.] 592,26;
2) übertr.: toben, wüten, rasen: feimit cristcrimmot fremit rugit Gl 1,154,16; hierher wohl auch: suelchanti uuolchnonti striplenti faimenti flagor (verschr. für fragor, vgl. R und Splett, Stud. S. 213) strepidus fremidus (fremitus Ra, dazu Baesecke, Abrog. S. 111. Raven I,38 setzt substant. Part.-Praes. an) 142,25.
II. trans.:
1) etw. schäumend von sich geben: anderiu fuorta samoso anagenne dero nazi . unde in chrumben cheren scranchelondiu . feimda si sâmen alles souues spumabat cunctis seminibus fluentorum Nc 708,32 [31,16].
2) abschäumen, den Schaum abheben (Glosse zu einem trans. lat. Verb): feimit [aut dulcis musti Volcano decoquit umorem et foliis undam trepidi] despumat [aheni, Verg., G. I,296] Gl 2,672,79. 4,348,64 (die gl. lat. St. ist Gl 2,628,70 mit ûzfeimôn übersetzt).
 
Artikelverweis 
ûz-feimen sw. v., nhd. nur im Part. Praet. ausgefeimt. Graff III,520.
vz-veimti: 3. sg. prt. conj. (?) Gl 2,428,36 (clm 14 395, 11. Jh., aber Beleg von anderer Hand, nach Steinm.).
Schaum hervorbringen, schäumen: vzveimti uzuuarf [his persecutor saucius pallet, rubescit ...] spumas [-que frendens] egerit [Prud., P. Vinc. (V) 204] (1 Hs. nur ûzuuarf).
Vgl. ûzfeimôn.
 
Artikelverweis 
? feimîn adj.
Verschrieben: uuinun: Grdf. (?) Gl 2,489,41 (Stuttg. Poet. 6, 12. Jh., am -n- radiert; nach Steinm. wohl Entstellung aus ueimin).
schäumend: uuinun chubolo [spumea] mulctra [gerunt niveos ubere de gemino latices, Prud., H.a.cib. (III) 66] (ueimin gehört wohl zum vorausgehenden spumeus, so auch Steinm.; vgl. auch Gl 2,486,12 z. gl. lat. St. mulctra chubelen).
 
Artikelverweis 
ûz-feimôn sw. v. — Graff III, 520.
uz-feimot: 3. sg. Gl 2,628,70. 703,2.
Vielleicht ist verschrieben: uz-fimondan: part. prs. acc. sg. m. Gl 2,706,58 (Paris Lat. 9344, 11. Jh.; zu beachten ist e-Schreibung für -ei-; vgl. Franck, Afrk. Gr. § 31,2).
1) Schaum hervorbringen, schäumen: uzfeimot [hinc vel ad Elei metas et maxima campi sudabit spatia et] spumas aget [ore cruentas, Verg., G. III,203] Gl 2,703,2. uzfeimondan [puer Ascanius ... [Bd. 3, Sp. 695] gaudet equo ...] spumantem [-que dari pecora inter inertia votis optat aprum aut fulvum descendere monte leonem, Verg., A. IV,158] 706,58.
2) Schaum abheben, abschäumen: uzfeimot [aut dulcis musti Volcano decoquit umorem et foliis undam trepidi] despumat [aheni, Verg., G. I,296] Gl 2,628,70 (vgl. z. gl. St. feimit 2,672,79).
Vgl. Schatz, Germ. S. 370. 378 Anm. 1.
Vgl. ûzfeimen.
 
Artikelverweis 
feistin Gl 4,11,33 s. AWB festî(n).
 
Artikelverweis 
feit aostndfrk. adj., mnd. veit; mhd. vei, veie, nhd. (älter) feisz; afries. fat; an. feitr.
feit: Grdf. Pw 67,16 (zum Nebeneinander von feit und feitit vgl. z. St. Anm. 16); nom. pl. f. -]a 64,13.
1) fett, fruchtbar, von den Weiden, Oasen in der Wüste: felt thina irfullot uuerthunt mit genuhte; feita sulun uuerthun sconitha uuostinnon, in mendisle huuela begurdida uuerthunt campi tui replebuntur ubertate; pinguescent speciosa deserti, et exsultatione colles accingentur Pw 64,13.
2) mächtig, gewaltig, vom Bergmassiv: berg godis, berg feit, berg sueuot, berg feitit mons dei mons pinguis, mons coagulatus, mons pinguis Pw 67,16 (vgl. de Grauwe 2,44).
Abl. feitî.
Vgl. E. Linke, Beitr. (Halle) 82 (Sonderband), 235 ff., de Grauwe 1,366—369.
Vgl. feiz(i)t.
 
Artikelverweis 
feitî aostndfrk. st. f.; mhd. veie, vei; an. feiti; zum Ansatz vgl. de Grauwe 1,368 f., 2,96, anders Pw-Glossar, das feit st. n. verzeichnet und Gr. I § 56 α, wo Zuordnung zu den a-St. erfolgt.
feite: dat. sg. Pw 62,6 (zu -e fürvgl. Gr. I § 60).
festes tierisches Fett, in einem Bilde: mit smere in mit feite irfullit uuerthe sela min adipe et pinguedine repleatur anima mea.
Vgl. feiz(i)tî.

 

feim
 a) Meeresschaum, Gischt: vuizo veim [saxum molaris ponderis ut] spuma candens [innatat, Prud., P. Vinc. (V) 490] Gl 2,430,61. feima [qua murmuranti fine fluctus frangitur, salsosque candens] spuma
 b) Schaum vor dem Mund oder Maul, Geifer: feim [percutiemus illos, sicut hominem unum; nec sustinebunt] spumam [equorum nostrorum, Judith 6,3, vgl. Sab. 1,758] 1,487,11. feima [his persecutor saucius pallet, rubescit, ...] spumas
 c) Schaum bei der Reinigung des Silbers: feima [aut tonsum tristi contingunt corpus amurca, et] spumas [miscent argenti et sulphura viva, Verg., G. III,449] Gl 2,641,7;
 d) Schaum, der sich bei der Zubereitung von Speisen absetzt: feim repurgium 3,155,4 (im Abschn. De mensis et escis). 214,45. 255,15 (2 von 3 Hss. repurium). repurgium repurgatio 286,65 (1 von 2
 e) Glossenwort: feim spuma Gl 3,259,23.
 
feimen
 I. intrans. (nur in Glossen):
 1) schäumen, Schaum entwickeln, aufschäumen:
 a) vom Meer: ueimtun [adductis] spumant [freta versa lacertis, Verg., A. V,141] Gl 2,654,35;
 b) vom Speichel: die veimantun [tunc suo iam plenus hoste sistitur furens homo,] spumeas [efflans salivas, Prud., P. Calag. (I) 101] Gl 2,426,5. feimantemo [hanc procul Ira tumens] spumanti [
 2) übertr.: toben, wüten, rasen: feimit cristcrimmot fremit rugit Gl 1,154,16; hierher wohl auch: suelchanti uuolchnonti striplenti faimenti flagor (verschr. für fragor, vgl. R und Splett, Stud. S. 213) strepidus fremidus
 II. trans.:
 1) etw. schäumend von sich geben: anderiu fuorta samoso anagenne dero nazi . unde in chrumben cheren scranchelondiu . feimda si sâmen alles souues spumabat cunctis seminibus fluentorum Nc 708,32 [31,16].
 2) abschäumen, den Schaum abheben (Glosse zu einem trans. lat. Verb): feimit [aut dulcis musti Volcano decoquit umorem et foliis undam trepidi] despumat [aheni, Verg., G. I,296] Gl 2,672,79. 4,348,64 (die gl.
 
ûz-feimôn
 1) Schaum hervorbringen, schäumen: uzfeimot [hinc vel ad Elei metas et maxima campi sudabit spatia et] spumas aget [ore cruentas, Verg., G. III,203] Gl 2,703,2. uzfeimondan [puer Ascanius ... gaudet equo ...]
 2) Schaum abheben, abschäumen: uzfeimot [aut dulcis musti Volcano decoquit umorem et foliis undam trepidi] despumat [aheni, Verg., G. I,296] Gl 2,628,70 (vgl. z. gl. St. feimit 2,672,79).
 
feit
 1) fett, fruchtbar, von den Weiden, Oasen in der Wüste: felt thina irfullot uuerthunt mit genuhte; feita sulun uuerthun sconitha uuostinnon, in mendisle huuela begurdida uuerthunt campi tui replebuntur ubertate; pinguescent speciosa deserti, et exsultatione
 2) mächtig, gewaltig, vom Bergmassiv: berg godis, berg feit, berg sueuot, berg feitit mons dei mons pinguis, mons coagulatus, mons pinguis Pw 67,16 (vgl. de Grauwe 2,44).