Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
fir-fuorida bis gi-fuorsamheit (Bd. 3, Sp. 1357 bis 1359)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis fir-fuorida st. f. — Graff III, 600. [Bd. 3, Sp. 1358]
vir-vuor-: acc. sg. -ida Gl 1,604,48 (M, 2 Hss., 1 Hs. -uvo-); gen. sg. 643,52/53 (M, 2 Hss.).
1) Wegziehen, Auszug, Auswanderung: giziuch virvuorida [fac tibi] vasa transmigrationis [Ez. 12,3] Gl 1,643,52/53 (3 Hss. nur (gi-)ziug, clm 22 201 faz).
2) Wegführen in die Gefangenschaft, Vertreibung: für die Vertriebenen selbst: virvuorida [sic minabit rex Assyriorum ...] transmigrationem [Aethiopiae, Is. 20,4] Gl 2,604,48.
 
Artikelverweis 
zi-fuorida st. f.
ze-fr-ede: nom. sg. Gl 3,234,14 (SH a 2); -fvr-: dass. ebda.
Verlust (?): zefuorede dispendium.
 
Artikelverweis 
fuor(i)sal st. n. — Graff III, 599.
fuor-sal: nom. sg. Gl 3,152,25 (SH A, --, --). 213,14 (SH B, --). Hildebrandt I, 334,283 (SH A, --); fur-: dass. Gl 3,152,26 (SH A, 2 Hss., 12./13. Jh.); r-: dass. ebda. (12. Jh.).
Nahrung: tisc libnara frsal mensa alimonia alimentum Gl 3,152,25. Hildebrandt I, 334,283. disc ... ezzin libnara frsal mensa ... cibus alimonia vel victus alimentum Gl 3,213,14.
 
Artikelverweis 
gi-fuorlîh adj. — ae. geférlíc. — Graff III, 604.
ka-foor-lihhiu: nom. sg. f. Gl 1,9,16 (R); gi-wr-lichez: nom. sg. n. 441,54 (M, clm 22 201, 12. Jh.).
angemessen, passend, zweckmäßig: kafokiu ł kafoorlihhiu apta Gl 1,9,36. giwrlichez [(dabo tibi) vineam meliorem, aut si] commodius [tibi putas, argenti pretium, 3. Reg. 21,2] 441,54 (andere Hss. gimahhôr, gimahlhhôr).
Abl. gifuorlîhho.
 
Artikelverweis 
gi-fuorlîhho adv. — Graff III, 604.
ka-foor-lihhor: Gl 1,65,15 (R); ghi-fuor-lihhor: 2,742,36 (Ja).
1) angemessen, passend: kafoorlihhor commodius Gl 1,65,15.
2) (?) kostspielig: ghifuorlihhor impensius Gl 2,742,36.
 
Artikelverweis 
gi-fuornussida st. f.
ge-fuornussido: dat. sg. Thoma, Glossen S. 24,9 (S. Michiel 25, 11. Jh.).
Beförderung, Transport: ce gefuornussido [(plaustra)] ad subvectionem [parvulorum suorum ac coniugum, Gen. 45,19].
 
Artikelverweis 
gi-fuoro adv. — Graff III, 600 f.
ka-foro: Gl 1,19,35 (R); ki-: 246,38 (nach Splett, Stud. S. 362 als Adv. aufzufassen); ca-foaro: 18,35 (Pa K); gi-fuaro: O 2,19,2. 4,35,23. 26; -fuoro: Gl 1,441,36 (M). — gi-uoro: Gl 1,441,37 (M, Wien 2723, 10. Jh., clm 14 689, 11./12. Jh., bei letzterem verschr. aus -uuo-?); -uuoro: 1,18,35 (Ra). 441,37 (M, 2 Hss.). 2,250,70 (M). 755,18.
1) nahe, in der Nähe: giuuoro [mox vero ut servus dei] comminus [adfuit, Greg., Dial. 1,4 p. 169] Gl 2,250,70; im Kampf: Mann gegen Mann: in folcvuich. gifuoro [servus tuus egressus est ad] proeliandum] comminus [3. Reg. 20,39] 1,441,36. giuuoro [(acies) quae ...] comminus [... destricto ense pugnabat, Sulp. Sev., Dial. 2,11] 2,755,18.
2) in passender, geeigneter, angemessener Weise, auf geziemende, schickliche Art: cafoaro apter (für aptet verschriebenes apter ist im Sinne von apte als Adv. aufgefaßt worden, vgl. Splett, Stud. S. 71) Gl 1,18,35. kaforo apte 19,35. kiforo prospero (nach Splett, Stud. S. 362) 246,38. wio ther wizzod gibot, giwisso thar gifuaro O 2,19,2. thiu wib gifuaro stuantun (am Kreuz Christi) 4,35,23. (oba sie) thaz [Bd. 3, Sp. 1359] gisitotin, gifuaro thar (sc. den Leichnam Christi) gilegitin 26.
 
Artikelverweis 
fuorogebo sw. m. — Graff III, 124.
fuoro-gebo: nom. sg. Nc 835,14/15 [205,8/9].
Nahrungsgeber, -spender: du bist ter fuorogebo Triptolemus.
 
Artikelverweis 
fuorôn sw. v., mhd. vuoren, nhd. dial. bair. schweiz. fueren Schm. 1,748, Schweiz. Id. 1,970, schwäb. furen Ochs 2,258. — Graff III, 599.
fuor-: 3. sg. -ot Np 36,3. 19. 80,17. 147,14 (2); -et Npw 36,3. 19. 147,14; -it ebda.; 3. pl. -ont Np 127,2; -ent Npw ebda.; part. prs. nom. pl. m. -unta Gl 2, 418,24 (11. Jh.); 3. sg. prt. -ota Nb 59,2 [66,28]. Np 80,17; ge-: part. prt. -ot 36,3. 121,5; -et Npw 36,3; gi-: dass. -it 121,5. — uuor-: 3. sg. -ot Gl 1,538,45 (M, 5 Hss., 3 vuo-, 1 Hs. vvo-); -it 46 (M, 12. Jh.); gi-vurot: part. prt. 2,274,41 (M, 11. Jh.); wrt: 3. sg. 1,538,47 (M, 13. Jh.).
jmdm. Nahrung, Unterhalt geben, jmdn. füttern, ernähren, aufziehen, eigentl. wie im geistlichen Sinn: vvorot [qui ... comessatores] pascit [Prov. 28,7] Gl 1,538,45. givurot vuirdist [Vok.-Übers. zu: quia qui nostra datione non] pasceris [, oblevatione cordis melius placaris, Greg., Hom. I, 5 p. 1451] 2,274,41 (Parallelhss. frouuuen). fuorunta [cuius (sc. dei) subsidio nos quoque vescimur,] pascentes [dapibus pectora mysticis, Prud., H. ad. inc. luc. (V) 108] 418,24; m. Akk. d. Pers.: do nam ih tih nacheten ... unde fuorota dih mit minemo guote (te) meis opibus fovi Nb 59,2 [66,28]. pue an dero erdo . unde so uuirdest du gefuorot in sinen otuualon pasceris in divitiis eius NpNpw 36,3. daz sint die . die er fuorota . mit demo spinde dero chorneuuiste cibavit illos ex adipe frumenti Np 80,17, ferner: NpNpw 36,3. 19. 121,5 (dare cibaria, vgl. Aug., En.). 127,2. 147,14 (2). Np 80,17.
 
Artikelverweis 
gi-fuorsam adj. — Graff III, 604.
ca-foar-samo: nom. sg. f. Gl 1,18,38 (Pa K; zu -o vgl. Splett, Stud. S. 71); ge-fuor-samen: dat. sg. n. Np 111,10. — ki-uuor-sam-: gen. sg. m. (?) -in Gl 4,10,7 (Jc; oder als Subst. aufzufassen? Vgl. Steinm. Gl 4,708 z. St.); gi-: nom. sg. m. -er 2,434,26 (das zweite -u- über -o-); comp. acc. sg. n. (f.?) -ora 47,18 (Sg 251, 9. Jh.).
1) günstig, geeignet, vorteilhaft, brauchbar: cafoari cafoarsamo apta congrua Gl 1,18,38. giuuorsamora [doceat ... veracius et] compendiosius [argumentum, Beda, De rat. temp. 20 p. 394] 2,47,18. kiuuorsamin opportunus 4,10,7 (doch vgl. o.). ube er in demo gefuorsamen zite riuuesete Npw 111,10 (Np opportuno tempore).
2) rasch, schnell, (zeitlich) kurz: giuuorsamer enti [mortis citae] compendiosus exitus [Prud., P. Laur. (II) 335] Gl 2,434,26.
Abl. gifuorsamo; gifuorsamheit, gifuorsamî(n); gifuorsamôn; vgl. auch ungifuorsamida.
 
Artikelverweis 
gi-fuorsamheit asüdmfrk. st. f. (n.?)
Verschr.: gi-uer-sunt-hedion: dat. pl. Gl L 375.
rechte, angemessene Zeit: giuuersumhedion [(dominus) refugium pauperi, adiutor in] opportunitatibus [, in tribulatione, Ps. 9,10].