Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
gi-fuorsamheit bis fuotar2 (Bd. 3, Sp. 1359 bis 1360)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis gi-fuorsamheit asüdmfrk. st. f. (n.?)
Verschr.: gi-uer-sunt-hedion: dat. pl. Gl L 375.
rechte, angemessene Zeit: giuuersumhedion [(dominus) refugium pauperi, adiutor in] opportunitatibus [, in tribulatione, Ps. 9,10].
 
Artikelverweis 
gi-fuorsamî(n) st. f.
ke-fuor-sami: gen. sg. Gl 5,4,37 (Zürich Rhein. 56, 10. Jh.); hierher auch: ki-uuor-samin: (nom. sg.) Gl 4,10,7 (Jc) ? Vgl. gifuorsam.
Abkürzung: [currens ergo Achimaas per viam] compendii [, transivit Chusi, 2. Reg. 18,23].
 
Artikelverweis 
gi-fuorsamo adv. — Graff III, 604.
ke-fuor-samor: comp. Gl 2,232,23 (Rc); gi-fur-samo: [Bd. 3, Sp. 1360] 480,32 (Kiel K. B. 145, 11. Jh., wohl bair.); ge-four-samero: comp. 198,47 (12. Jh., offenbar von der Vorlage m. erneuter Adv.-Endg. in den Text eingetragen). ga-uor-samo: Gl 2,71,69; gi-uuor-: 423,3.
1) angemessen, passend, geeignet: gauorsamo [cum (sc. divina vis) eis (sc. malis)] competenter [utendo alicuius boni elicit effectum, Boeth., Cons. p. 114, 182] Gl 2,71,69.
2) gemeinsam, miteinander: gifursamo [(angeli) loquuntur] comminus [Prud., P. Vinc. (V) 282] Gl 2,480,32.
3) rasch, in kurzer Zeit: gefoursamero [(protervi)] compendiosius [ad correctionem veniunt, si alterius culpae manifestioris ... improperio confunduntur, Greg., Cura 3,8 p. 41] Gl 2,198,47. 232,23; — sofort, sogleich: giuuorsamo comminus [(durch die Wunder) deum docendis proditum mortalibus, Prud., H. o. horae (IX) 9] 423,3.
 
Artikelverweis 
gi-fuorsamôn sw. v.
gi-uor-samo: inf. Beitr. (Halle) 85,131,222 (Cass., Theol. fol. 44, 9. Jh.; z. n-losen Inf. vgl. Braune, Ahd. Gr.12 § 314 Anm. 4).
(sich) anpassen, anschließen: [quando se quisquis ... praesentium rerum evidentiae credidisse, hoc est, fidem] accomodasse [dicit, Augustinus, Enchiridion 8, Pl 40,235,13].
 
Artikelverweis 
fuorscalteri Gl 2,560,70 s. AWB fiurscalteri.
 
Artikelverweis 
? gi-fuortî st. f.
ca-forti: nom. sg. Mayer, Glossen S. 51,30 (clm 4542, 8./9. Jh.); verkürzt u. verschr.: ..si: acc. sg. ebda. S. 61,3 (ebda.).
Möglichkeit, Gelegenheit: caforti [utrum vero pastor sit, an mercenarius, cognosci veraciter non potest, si] occasio [necessitatis deest, Greg., Hom. I, 14 p. 1485] Mayer, Glossen S. 51,30. caforti [quia in eo loco in quo ipse est, et aliis operandi] occasionem [negat, ebda. II, 31 p. 1583] ebda. S. 61,3; vgl. AWB gifuori st. n. 4.
 
Artikelverweis 
-fuortî vgl. auch AWB anagifuortî.
 
Artikelverweis 
fuortida Gl L 275 s. AWB fuotiren.
 
Artikelverweis 
fuorunga st. f., mhd. Lexer vüerunge, nhd. führung (beide in anderer Bed.); vgl. mnd. vringe, mnl. voeringe; ae. féring (sämtl. in anderer Bed.). — Graff III, 600.
fuarunga: acc. sg. (pl.?) Gl 2,497,20 (10. Jh.); fouronga: dass. ebda. = Wa 85,7; voyrūge: nom. sg. Gl 5,37,14 (13. Jh.; -e nur spurenhaft).
1) Triebkraft: fuarunga [omnia luxus habet nostrae] vegetamina [vitae, Prud., Ham. 298] Gl 2,497,20 = Wa 85,7.
2) Glossenwort: voyrunge vectigal (‘Einkünfte?).
 
Artikelverweis 
fuotar1 st. n., mhd. vuoter, nhd. futter; mnd. vôder, mnl. voeder; ae. fódder; got. fódr. — Graff III, 379.
fter: nom. sg. Gl 3,694,1. 625,53; fter: dass. 694,1. uder: nom. sg. Gl 3,381,37 (Jd).
Hülle, Futteral: uder fotrum Gl 3,381,37. 625,53. fter theca 3,694,1.
Komp. boga-, fedar-, griffil-, helm-, sperfuotar.
 
Artikelverweis 
fuotar2 st. n., mhd. vuoter, nhd. futter; mnd. vôder, mnl. voeder; ae. fódder; an. fóđr. — Graff III, 378 f.
fotar: nom. sg. Gl 1,43,12 (R); foatar: acc. sg. 2,639,14 (fotar); fuatar: nom. sg. 1,42,15 (Ra); acc. sg. 287,13 (Jb-Rd). 309,33 (M). 353,8 (Rb). Thoma, Glossen S. 21,19; fuoter: dass. Gl 1,309,34 (M); acc. pl. (?) 2,691,27. Nb 70,1 [78,29] (-ûo-); fter: nom. sg. Gl 3,250,33 (SH a 2); fvotir: acc. sg. 1,309,34/35 (M); fuoder: nom. sg. 2,609,57; ftder: dass. 3,400,62 (Hildeg.); fouter: acc. sg. 1,309,34 (M); fter: dass. 35 [Bd. 3, Sp. 1361] (M); fts: nom. sg. 3,283,51 (SH b); ftir: acc. sg. 1,309,35 (M); futar: nom. sg. 2,287,1; acc. sg. 1,309,33 (M); futer: dass. S 128,73. Gl 4,250,34; futder: nom. sg. 3,400,62 (Hildeg.). — voter: acc. sg. Gl 1,309,36 (M, 1 Hs. uo-); uter: dass. 35 (M); uuter: dass. 36 (M); ter: nom. sg. 3,250,33 (SH a 2); uder: dass. 374,4 (Jd). — phuater: nom. sg. Gl 3,211,65 (SH B).
Nahrung:
a) eigentl.:
α) vom Tier: Futter: fuatar [(er öffnete) unus sacco, ut daret iumento] pabulum [in diversorio, Gen. 42,27] Gl 1,287,13. 309,33. 4,250,34. Thoma, Glossen S. 21,19. victum [-que (den Ziegen) feres et virgea laetus pabula, Verg., G. III, 320] Gl 2,639,14. [avertit equos in castra, prius quam] pabula [gustassent, ders., A. I, 473] 691,27. ein tanesil, der nerbellot nih, uuar uber daz futer eischoie S 128,73. uder pabulum Gl 3,374,4;
β) vom Menschen: Speise: fuoder [(den Gätulern u. Libyern) cibus erat caro ferina atque humi] pabulum [uti pecoribus, Sall., Iug. 18 p. 246, 12] Gl 2,609,57 (Glossierg. mit f. ausgelöst durch Vergleich mit Vieh?); spez. vom Heer (einschl. d. Pferde?): Verpflegungsvorräte, Proviant: ter daz here losendo — hinagab tien hostibus arma . unde impedimenta . daz chit keuuafene . unde fuoter Nb 70,1 [78,29];
b) bildl.:
α) vom Feuer: Nahrung: in fuatar des fiures [et adolebit ea (Eingeweide u. Fett) sacerdos super altare] in pabulum ignis [et ob lationis domini, Lev. 3,11] Gl 1,353,8;
β) vom ewigen Leben: Speise, Kost: futar [quisquis illum corde simplici sequitur, aeternae viriditatis] pabulo (Hs. pabulum) [nutritur, Greg., Hom. I, 14 p. 1487] Gl 2,287,1;
c) Glossenwort: fuatar alimentum Gl 1,42,15. 43,12; phuater pabulum 3,211,65. 250,33. 283,51.
Abl. fuotiren; fuotirra.

 

gi-fuorsamo
 1) angemessen, passend, geeignet: gauorsamo [cum (sc. divina vis) eis (sc. malis)] competenter [utendo alicuius boni elicit effectum, Boeth., Cons. p. 114, 182] Gl 2,71,69.
 2) gemeinsam, miteinander: gifursamo [(angeli) loquuntur] comminus [Prud., P. Vinc. (V) 282] Gl 2,480,32.
 3) rasch, in kurzer Zeit: gefoursamero [(protervi)] compendiosius [ad correctionem veniunt, si alterius culpae manifestioris ... improperio confunduntur, Greg., Cura 3,8 p. 41] Gl 2,198,47. 232,23; sofort, sogleich: giuuorsamo comminus [(durch
 
fuorunga
 1) Triebkraft: fuarunga [omnia luxus habet nostrae] vegetamina [vitae, Prud., Ham. 298] Gl 2,497,20 = Wa 85,7.
 2) Glossenwort: voyrunge vectigal (‘Einkünfte ?).
 
fuotar2
 a) eigentl.:
 α) vom Tier: Futter: fuatar [(er öffnete) unus sacco, ut daret iumento] pabulum [in diversorio, Gen. 42,27] Gl 1,287,13. 309,33. 4,250,34. Thoma, Glossen S. 21,19. victum [-que (den Ziegen)
 β) vom Menschen: Speise: fuoder [(den Gätulern u. Libyern) cibus erat caro ferina atque humi] pabulum [uti pecoribus, Sall., Iug. 18 p. 246, 12] Gl 2,609,57 (Glossierg. mit f. ausgelöst durch Vergleich
 b) bildl.:
 α) vom Feuer: Nahrung: in fuatar des fiures [et adolebit ea (Eingeweide u. Fett) sacerdos super altare] in pabulum ignis [et ob lationis domini, Lev. 3,11] Gl 1,353,8;
 β) vom ewigen Leben: Speise, Kost: futar [quisquis illum corde simplici sequitur, aeternae viriditatis] pabulo (Hs. pabulum) [nutritur, Greg., Hom. I, 14 p. 1487] Gl 2,287,1;
 c) Glossenwort: fuatar alimentum Gl 1,42,15. 43,12; phuater pabulum 3,211,65. 250,33. 283,51.