Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
furftun bis furhten (Bd. 3, Sp. 1377 bis 1378)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis furftun Gl 2,711,35 s. AWB furben.
 
Artikelverweis 
furga edo Gl 2,587 Anm. 1 s. AWB fiurgard.
 
Artikelverweis 
furgun Gl 4,351,71 s. AWB furka.
 
Artikelverweis 
furh st. f., mhd. Lexer vurch; afries. furch; ae. furh; an. for; vgl. nhd. furche. — Graff III, 684.
furuh: nom. sg. Gl 1,445,34 (Rf); acc. pl. -]i 2,620,44 (Wien 2171, 9. Jh.); vuruch: acc. sg. 554,27 (11. Jh.). furahi: nom. pl. Gl 1,510,19 (Rb); acc. pl. 447,65 (Rb). — furih-: nom. pl. -i Gl 2,312,36 (Rb); dat. pl. -en 1,561,9 (S. Paul XXV d/82, 9./10. Jh.); acc. pl. -i 2,18,47. 22,35. 618,32; furich: nom. sg. 4,192,44. — fureh-: gen. sg. -e Nb 280,22 [303,9]; acc. pl. -e Np 64,11; fvrech: nom. sg. Gl 3,118,38 (SH A). — furh: nom. sg. Gl 3,118,39 (SH A). 212,45 (SH B). 652,55; nom. pl. -i 2,290,47; acc. pl. -i 14,48; uurh: nom. sg. 3,118,37 (SH A); furch: dass. 2,15,36. 684,62. 3,118,38 (SH A). 351,37 (-v-). 647,5. 652,55. 695,58; uurch: dass. 118,37 (SH A, 2 Hss., davon 1 Hs. vv-). 407,30 (v-); fürch: dass. 118,39 (SH A); frch: dass. Hildebrandt I, 232,465 (SH A); furce: acc. pl. Gl 2,618,30 (10. Jh.).
Mit h-Schwund (vgl. Franck, Afrk. Gr. § 110,3): furun: dat. pl. Gl 2,768,61 (Vat. Reg. 356, 10./11. Jh.; -un wohl Anlehnung an kons. Flexion); furij: acc. pl. 22,10 (Wien 969, 10. Jh.).
[Wohl ae. ist: foras: acc. pl. Gl 5,91,38 (Bern 258, 10. Jh.; zu -as vgl. Sievers, Ae. Gr. § 284 Anm. 4).]
Nicht eindeutig: furihin: acc. pl. Gl 1,440,45 (M); -in wohl Anlehnung an die Feminina auf -î(n)?
1) (Acker-)Furche, Einschnitt, Vertiefung im Erdboden: suolinun furihin [fecitque aquaeductum, quasi per duas] aratiunculas [in circuitu altaris, 3. Reg. 18,32] Gl 1,440,45. furuh aratiuncula [zu ebda.] 445,34. sama so duruh zuo furahi quasi per duas aratiunculas [ebda.] 447,65. foras aratiunculas [ebda.] 5,91,38. suohun ł furhi [(graculus ater)] occas [depopulare studet, Aldh., De virg. 225] 2,14,48. 18,47. 22,10. furch ł waso [cuspide vexilli] scrobem (Hs. scrobs) [sulcare memento, ebda. 643] 15,36. furihi [in vacuas iussit reptare] salebras [ebda. 2400] 22,35. furhi [cum ipsa] sulci [eius (sc. terrae) deflent, Greg., Hom. I,17 p. 1499 = Iob 31,38] 290,47. 312,36. vntieffiu furch tenuis sulcus [zu: si non fuerit tellus fecunda ... tenui sat erit suspendere sulco, Verg., G. I, 68] 684,62. wrch sulcus 3,118,37. 212,45. 351,37. 407,30. 647,5. 652,55. Hildebrandt I, 232,465. furch vlgerin sulcus Gl 3,695,58. furich sulcus inscisio [Bd. 3, Sp. 1378] aratri 4,192,44. (der Ackermann) der hina after dero lengi dero furehe sahet Nb 280,22 [303,9]; bildl.: in furihen [fili, non semines mala] in sulcis [iniustitiae, Eccli. 7,3] Gl 2,561,9. furun [(doctor) in incultis iaciens sacra semina] sulcis [Walahfr., Visio 55] 768,61. des selben liutes furehe irtrenche. Induo iro pectora ... unde fulle sie daranah spiritu sancto sulcos eius inebria Np 64,11; — Wegfurche, (Wagen-) Spur: furce [aurea flammigeris evectus in astra quadrigis, qua levis aerios non exprimit orbita] sulcos [Sed., Carm. pasch. I, 180] Gl 2,618,30. 32. furuhi sulcos (vias) [ebda.] 620,44; bildl. von der Bahn der Sterne: vuruch [(am Himmel) qua stella] sulcum [traxerat, Prud., H. epiph. (XII) 55] 554,27.
2) Runzel, Stirnfalte: furahi mino rugae meae [testimonium dicunt contra me, Iob 16,9] Gl 1,510,19.
Abl. furhilîn; furhen; -furhîg, -furihhi.
Vgl. for(h)a.
 
Artikelverweis 
vürhanc mhd. st. m., nhd. fürhang.
uur-hanch: nom. sg. Gl 1,609,9 (M, clm 17 403, 13. Jh.).
Tuchstück, das man vor etw. hängt, Vorhängetuch: als Kleidungsstück: Vok.-Übers. zu [extendetur super eam (sc. terram) mensura ..., et] perpendiculum (Kontextbed.Senkblei, Lot’) [in desolationem, Is. 34,11] (d. Hss. sonst mûruuâga), vgl. pannus mulierum, quo pudenda tegunt, uel vestes defendunt, Duc. 6,279 b; vgl. AWB vorhengel.
 
Artikelverweis 
furhen sw. v., mhd. Lexer vurhen, nhd. furchen; ae. furan; vgl. mnd. mnl. voren. — Graff III, 684.
furen: inf. Gl 2,533,13 (Florenz XVI, 5, 13. Jh.).
Verstümmelt: furht..: 3. pl. prt.? Mayer, Glossen S. 56,15 (clm 4542, 8./9. Jh.).
Hierher wohl auch: gi-vurhtin: part. prt. acc. pl. m. oder n.? Gl 2,438,59 (clm 14 395, 11. Jh.; zu -in für -un vgl. Berg, Prudentiusgll. S. 32 f.); anders Graff III, 684, der dat. pl. zu gi-furhti st. n. annimmt; ebenso setzt Tiefenbach, BNF (NF) 11,219 gifurhti ‘das hohle Innerean.
etw. mit Furchen, Einschnitten versehen:
a) den Acker durchfurchen, pflügen: furen [(die Krieger) qui (volunt) nostras] sulcare [novales, Prud., Psych. 213] Gl 2,533,13;
b) im Part. Praet.: tief gefurcht, ausgehöhlt, von den Bergen: givurhtin [attamen excisi subter cava] viscera [montis crebra ... lux penetrat, Prud., P. Hipp. (XI) 165] Gl 2,438,59 (vgl. o.); es liegt wohl eine freie Übers. vor, die vor allem durch cava ausgelöst wurde;
c) übertr.: in den Körper Striemen einschneiden: furhtun [detexit plagas corporis ... membra illius accepta verbera livore inflicto,] sulcaverant [Greg., Hom. II, 37 p. 1632] Mayer, Glossen S. 56,15.
Komp. zuuîfurhen.
 
Artikelverweis 
furhendi Gl 3,288,55 s. AWB furihemidi.
 
Artikelverweis 
-furhîg vgl. zuuîfurhîg.
 
Artikelverweis 
furhilîn st. n.
wrhi-lin: acc. pl. Gl 1,440,50 (M, clm 22 201, 12. Jh.); mit h-Schwund: vure-: nom. sg. 4,269,49 (M, Goslar 2, 14. Jh.).
Ackerfurche: wrhilin [fecitque aquaeductum, quasi per duas] aratiunculas [in circuitu altaris, 3. Reg. 18,32] Gl 1,440,50. vurelin aratiuncula [zu ebda.] 4,269,49.
 
Artikelverweis 
furht.. Mayer, Glossen S. 56,15 s. AWB furhen.
 
Artikelverweis 
furhten s. AWB for(a)hten.