Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
furiburti bis furithenken (Bd. 3, Sp. 1389 bis 1390)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis furiburti adj.
furi-pur: acc. sg. m. Gl 2,184,25 (M, 3 Hss.).
sparsam: [(rector) virtutes ac vitia ... discernat, ne aut cor tenacia occupet, et] parcum [se videri in dispensationibus exultet, Greg., Cura 2,9 p. 29].
 
Artikelverweis 
furiburtîg adj.; ae. forbyrdig. — Graff III, 147.
furi-purtic: Grdf. Gl 1,45,30 (R); -purtig-: nom. sg. m. -er 2,729,42 (2 Hss.); acc. sg. m. -en 184,26 (M); -in ebda.; uuri-: Grdf. -] 200,32 (clm 3767, 9. Jh.); acc. sg. m. -en 174,28 (clm 6277, 9. Jh.); dat. pl. -en 12 (ebda., v-); acc. pl. m. -a 194,2 (M, v-). — furi-burtig-: nom. sg. m. -or Gl 1,583,40; nom. sg. f. -a 2,548, 25; fure-burtic: Grdf. Npw 32,16; -burtig: dass. Np ebda.; nom. pl. m. -]e Gl 1,715,45/46 (Brüssel 18 723, 9. Jh.); -]a 46; furi-burdig-: nom. sg. m. -er 2,552,72; fvre-: nom. pl. m. -e 1,715,45.
1) enthaltsam im Geschlechtsverkehr, keusch; ledig, substant.: fvreburdige ungehite [sunt enim] eunuchi [, qui de matris utero sic nati sunt, Matth. 19,12] Gl 1,715,45. uuripurtigen [quem igitur] caelibem [... impedimentum praepedit, et coniugio se nequaquam subdidit, Greg., Cura 3,27 p. 81] 2,174,28. ungihita ł vuripurtiga [perpendant, ... quam multi et se] illibatos [custodiant, ebda. 3,28 p. 82] 194,2; mit Ausdeutung des lat. Bildes vom Gesunden als dem Keuschen: vuripurtigen unvuripurtigen [peritus medicinae caelestis apostolus non tam] sanos (Hs. sanis) [instituit, quam] infirmis [medicamenta monstravit, ebda. 3,27 p. 80] 174,12.
2) maßvoll, zurückhaltend in den Ansprüchen u. Bedürfnissen:
a) genügsam in bezug auf Speise u. Trank u. sonstige Lebenshaltung: furiburtigor frugis .i. [Bd. 3, Sp. 1390] parcus [zu: utere quasi homo frugi his, quae tibi apponuntur: ne, cum manducas multum, odio habearis, Eccles. 31,19] Gl 1,583,40. furiburdiger [illic (in der Wüste) ...] parcus [potum cibumque vir ... in usque serum respuebat vesperum, Prud., H. ieiun. 66] 2,552,72. furipurtiger [(abbas)] parcus [in cibo atque vestimento, Vitae patr. 597 a] 729,42;
b) sparsam in bezug auf Geld u. Besitz, in der Amtsverwaltung: furipurtigen [rector animarum virtutes ac vitia ... discernat, ne aut cor tenacia occupet, et] parcum [se videri in dispensationibus exultet, Greg., Cura 2,9 p. 29] Gl 2,184,26. 200,32. furiburtiga [(virtus) quam memorant] frugi [, parce cui vivere cordi est, Prud., Psych. 554] 548,25.
3) selbstbeherrscht, als Gesamthaltung eines Menschen: fureburtig man ist rex . uuanda er rihtet sinen lichamen [vgl. regem dicit hominem continentem, qui quamvis regat corpus suum, Cass.] NpNpw 32,16; beherrscht, verhalten, gelassen in der Äußerung heftiger Gefühle: furipurtic (lancmot Pa) longanimis Gl 1,45,30.
Komp. unfuriburtîg; Abl. furiburtîgo; furiburtgî.
 
Artikelverweis 
furiburtgî st. f. — Graff III, 147.
furi-purtigi: nom. sg.? Gl 2,601,11 (M, clm 18 140, 11. Jh.); -burtige: dass. 4,144,1 (Sal. c).
Mäßigung, Einfachheit in der Lebensweise: furipurtigi [(ut) vita totius abstinentiae ac] frugi [eorum, sobriaque convivia librorum memoriae mandarentur a ... Philone, Ruf., Hist. eccl. II, 16 p. 85] Gl 2,601,11 (das lat. Adj. ist vom Glossator als Subst. behandelt worden; oder ist abstinentiae als Lemma anzusehen?). furiburtige frugalitas 4,144,1.
 
Artikelverweis 
furiburtîgo adv. — Graff III, 147.
furi-purtigo: Gl 1,569,23 (M, 5 Hss.); fur-purtige: 24 (M), verschrieben: -turtige: 24/25 (M).
in sparsamer, genügsamer Weise: furipurtigo [est qui locupletatur] parce [agendo, Eccles. 11,18] Gl 1,569,23 (clm 22 201 sperliche).
 
Artikelverweis 
furiburtsamî st. f.
vure-burt-sami: acc. sg. S 147,25 (BB).
Selbstbeherrschung, maßvolles Verhalten: ich nehabo bihalten ... in gote noh an minemo nahesten ... dancbaride, vureburtsami, des libes mezfuoria.
 
Artikelverweis 
furich s. AWB furh.
 
Artikelverweis 
furicumun s. AWB furi-queman.
 
Artikelverweis 
furithâhti st. n. (?) (furidaht st. f. Schützeichel, Ahd. Wb. S. 62, furedaht(e) st. f. Sehrt, N.-Glossar S. 63). — Graff V, 164 s. v. furidâhtî f.
fure-dâhte: acc. sg. Nb 273,1 [294,23].
(menschliche) Voraussicht: fone diu ist menniskon prouidentia . daz uuir heizen furedahte ... Aber gotes prouidentia . daz ist tiu samenthaftiga obesiht . tiu ungeteilet ist . per tempora . et loca.
 
Artikelverweis 
furithâhtîg adj. — Graff V, 164.
fure-dâhtigo: nom. sg. m. Nc 696,28 [13,17].
vorhersehend, vorher erkennend: der furedahtigo sin iro (der Mantice) unbetrogenun fruoti providum perspicacis prudentiae ... ingenium.
 
Artikelverweis 
furithenen s. furi-thenen.
 
Artikelverweis 
furithenken s. AWB furi-thenken.