| - in(t)-graban, st. v.
- ir-graban, st. v.
- umbi-graban, st. v.
- untar-graban, st. v.
- ûz-graban, st. v.
- untar-grabanî, st. f.
- grabâri, st. m.
- bi-grabâri, st. m.
- bi-graberi, st. m.
- ir-grabâri, st. m.
- grabastat, st. f.
- grabauuart, st. m.
- grabauuerc, st. n.
- grabebart
- grab(e)meer, mhd. st. n.
- grabeschûvele, mhd. st. f.
- ir-grabida, st. f.
- grabiner
- grabîsarn, st. n.
- grabîsan, st. n.
- grabo1, sw. m.
- grabo2, sw. m.
- grabôn, sw. v.
- bi-grabôn, sw. v.
- gi-grabôn, sw. v.
- grabunga, st. f.
- ir-grabunga, st. f.
- grâd, st. m.
- grâdal, st. n., auch st. m.
- gradema
- grâden, sw. v.
- gradi
- gradit
- graf, st. m. oder n.
- grâvin(na), st. f.
- grafisanr
- grâvo, sw. m.
- grâfscaft, st. f.
- grâfscaf, st. f.
- graft, st. f.
- graftbilidi, st. n.
- gragen
- grai
- grâilîn, mhd. st. n.
- gram, adj.
- gramatihhâri, st. m.
- gram(m)atih, st. n.
- -gramôd
- -gramôn
- -gramônto
- -gramunga
- grana, st. sw. f.
- gran, st. f.
- grano, sw. m.
- granasprungal, adj.
- granasprungalî, st. f.
- granasprungi, adj.
- granasprungîg, adj.
- granch
- granescesnabel
- granich
- raniche
- grno, sw. m.
- granôd, st. m.
- granôn, sw. v.
- grans, st. m.
- gransa, st. f.
- granso, sw. m.
- grant, st. m.
- granugin
- granuh
- granuhca
- granunga, st. f.
- grâo, adj.
- grapanero
- gras, st. n.
- grasafaro, adj.
- grasag, adj.
- gi-grasagôn, sw. v.
- gras(a)mugga, sw.
- gras(a)uuurm, st. m.
- grasceffi
- graschafto
- graschat
- grasemusche
- grasvinc, mhd. st. m.
- grashisarn
- grashof, mnd. st. m.
- graslouche, mhd. st. n.
- grasôn, sw. v.
- grat
- grât, mhd. st. m.
- grâtag, adj.
- gratcapala
- grâtida, st. f.
- graua
- graua
- grauen
- graui
- ge-gravannussi, aostndfrk. st. n. oder st. f.
- under-graveri, and. st. m.
- grâuuên, sw. v.
- grâuui, adj.
- grâuuî(n), st. f.
- grauul
- grâuuôn, sw. v.
- grazlîhho, adv.
- grazzo, adv.
- g..re
- greander
- grebelîn, mhd. st. n.
- grebil1, st. m.
- grebil2, st. m.
- grêblîhi, as. adj.
- gredeunge
- greffe, mhd.
- greffel
- grefil
- greffeluder
- grefo
- grefti, st. n.
- greht
- grehti
- grehto
- greifa, st. sw.
- greifâri, st. m.
- greifil, adj.
- greiflîh, adj.
- greifôn, sw. v.
- bi-greifôn, sw. v.
- ir-greifôn, sw. v.
- greiz
- greizin
- grecko, sw. m.
- grello
- grem
- gremer
- gremî, st. f.
- gremglîhho, adv.
- gremisala, st. f.
- gremiz, adj.
- gremize
- geiziu
- gremizlîh, adj.
- gremizlîhho, adv.
- gremizzen, sw. v.
- gremizzender
- gremizzî, st. f.
- gremizzîg, adj.
- gremizzgî, st. f.
- gremizzo, adv.
- gremizzôd, st. m.
- gremizzôn, sw. v.
- ir-gremizzôn, sw. v.
- gremizzônto, adv.
- gremizzunga, st. f.
- gremmen, sw. v.
- gi-gremmen, sw. v.
- ir-gremmen, sw. v.
- gremmento, adv.
- gremmit
- gremmize
- grencendi
- grendel
- grendil
- grenzce
- grennen, sw. v.
- grensih
- grensing, st. m.
- grensih, st. m.
- grentil
- grepthi
- gressi
- gresso
- grestti
- gretetuoh, st. n.
- grethde
- gretzenach, mhd. st.
- greue
- greufnt
- greuil
- greuue
- grevinc, mnd. st. m.
- grexuuardun
- grezin
- gridwartho
- grieduuard
- griestêneken, mfrk. st. n.
- grîf, st. m.
- -grif
- grîfan, st. v.
- ana-grîfan, st. v.
- bi-grîfan, st. v.
- gi-grîfan, st. v.
- ubar-grîfan, st. v.
- umbi-grîfan, st. v.
- grîfanto, adv.
- griffil, st. m.
- griffila, st. sw.
- griffilfuotar, st. n.
| | in(t)-graban st. v., mhd. en(t)graben, nhd. DWB entgraben; mnd. engrāven, mnl. ontgraven. — Graff IV,302 f. Praes.: in-grebet: 3. sg. Np 67,7. Part. Praet.: in-crapan-: acc. sg. f. -a Gl 1,798,14 (M); -i 13 (M); en-grabaniu: nom. sg. f. 2,245,53 (Sg 299, 9./10. Jh.); -grabiniu: dass. 246,26. — Verschr.: inin crapa: acc. sg. f. Gl 1,798,13 (M; l. in incrapa), wohl auch: incrapani: 14 (ein î-Abstraktum nach substant. aufgefaßtem indefossum ist für die Hs. Wien 2723 wenig wahrscheinlich, ebensowenig die Abschwächung von -a zu -i). aus-, herausgraben, aufgraben: a) eigentl.: engrabaniu [terra quae in tumulum collecta fuerat,] defossa [videretur, Greg., Dial. 4,32 p. 421] Gl 2,245,53. 246,26; etw. durch Aufgraben anlegen: incrapana (sc. stat?) [convocatis in Epheso discipulis descendit in] defossum (Hs. indefossum) [sepulturae suae locum: orationeque completa reddidit spiritum, Apoc., Praef.] 1,798,14 (4 jüngere Hss. unbigraban nach dem indefossum der Hss.); b) bildl.: die in iro sundon ioh pegraben sint ... ioh die ingrebet er . unde tuot sie leben in fortitudine sua [vgl. utrosque tamen gratia Christi educit in fortitudine, Aug., En.] Np 67,7.
ir-graban st. v., mhd. nhd. Lexer ergraben; ae. agrafan; got. usgraban. — Graff IV,303 f. Praes.: ir-crapan: inf. Gl 1,162,10 (K); ar-grapan: dass. 464,15 (M). — ir-grab-: 1. sg. -o Gl 3,260,48 (SH a 2, 2 Hss.); inf. -an O 4,7,58 (FP, ir übergeschr. V). Praet.: ar-gruop: 3. sg. Gl 2,441,31; ir-grup: dass. 1,435,20 (M, clm 22201, 12. Jh.); er-gruoben: 3. pl. 5,4,21 (Hs. --). Part. Praet.: ar-grapan-: acc. pl. n. -iu Gl 1,464, 14 (M); ir-: acc. sg. f. -a 651,15 (M); nom. pl. m. -a 650,37; nom. pl. n. -iu 2,291,19 (M, 2 Hss., 1 Hs. -iv). — ir-graban-: acc. sg. f. -a Gl 1,651,16 (M); acc. sg. n. -az O 4,35,36; nom. pl. m. -i Gl 1,650,39 (M); acc. pl. n. -iu 2,613,8; -graben: Grdf. 1,650,40 (M, 2 Hss.); acc. sg. f. -]e 651,16 (M); er-: Grdf. 5,5,4; ir-grabin: dass. 1,650,41 (M). 651,17 (M, 2 Hss., 1 Hs. -ga-). Verschr. u. verstümmelt: cāpo (inf.) Gl 1,162,10 (Pa; Splett, Stud. S. 236 f., konjiz. hus arcrapan; Graff, Diut. 1,234 erwägt hûscrapôn; s. u. 2). 1) etw. aus etw. herausgraben, -hauen, -hacken (m. Akk. d. Sache): legita nan tho ther eino in sinaz grab reino ..., in felison irgrabanaz [vgl. (monumentum) quod exciderat in petra, Matth. 27,60, quod erat excisum de petra, Marc. 15,46] O 4,35,36; von Bauleuten: etw. behauen, zurechthauen, hauend bearbeiten: besniten. ergruoben dolaverunt operati sunt [zu: quos (sc. lapides grandes, lapides pretiosos) dolaverunt caementarii Salomonis et caementarii Hiram, 3. Reg. 5,18] Gl 5,4,21. [Bd. 4, Sp. 393] 2) durch etw. hindurchgraben: hûs irgraban in ein Haus einbrechen: muhhon hus arcrapan incangan grassare praedare invadere Gl 1,162,10 (s. o. Formenteil; z. Wendung vgl. Trübners Dt. Wb. 219a), m. Akk. d. Sache: (der Hausherr) dribi then thiob thanana uz, ni liazi irgraban sinaz hus [vgl. vigilaret utique et non sineret perfodi domum suam, Matth. 24,43] O 4,7,58; vgl. graban 5. 3) als künstlerisches Arbeiten: etw. herausgraben, -arbeiten, -schneiden, -schnitzen, ziselieren, getriebene Arbeit anfertigen, in Relief arbeiten: a) aus, in Holz: irgruop [omnes parietes (die mit Zedernholz verkleideten Wände) templi per circuitum] sculpsit (Hs. scalpsit) [variis caelaturis et torno, 3. Reg. 6,29] Gl 1,435,20. irgrapana palmpouma [vestibulum ante fores eius: et] caelatae palmae [erant, Ez. 40,26] 650,37. irgrapana [(faciem hominis)] expressam [per omnem domum in circuitu, Ez. 41,19] 651,15. irgrapaniu [in basibus templi sculptorio opere leones et boves et cherubim] expressa [sunt, Greg., Hom. I,17 p. 1501] 2,291,19. ergraben [cedro omnis domus intrinsecus vestiebatur, habens tornaturas et iuncturas suas fabrefactas et] caelaturas [eminentes, 3. Reg. 6,18] 5,5,4 (verderbte Bibelglossierung, Steinm. Gl 5,56,20); b) aus, in Metall: substant. Part. Praet. Nom. Plur. Neutr. irgrabaniu getriebene Arbeit, Relief: argrapaniu [(vir eruditus) qui noverit operari in auro et argento, aere et ferro ..., et qui sciat sculpere] caelaturas (Hs. caelata) [2. Paral. 2,7] Gl 1,464,14; c) allgem.: argrapan [(vir prudens) qui scit] caelare [omnem sculpturam, 2. Paral. 2,14] Gl 1,464,15. irgrabaniu [ibi primum insuevit exercitus populi Romani ... signa tabulas pictas vasa] caelata [mirari, Sall., Cat. 11 p. 153,5] 2,613,8. iivcho. ł grabo scalpo Gl 3,260,48 (es handelt sich um eine Alternativglosse, die die Bedeutungen ‘kratzen, scharren’ u. ‘gravieren’ berücksichtigt); hierher als Vok.-Übers. auch: argruop percucurrit (Glosse: pinxit, sculpsit) [zu: tum camuros hyalo insigni varie cucurrit arcus, Prud., P. Petri et Pauli (XII) 53] 441,31, vgl. graban 7. Abl. irgrabâri, irgrabida, irgrabunga.
umbi-graban st. v., mhd. Lexer umbegraben, nhd. DWB umgraben; mnd. ummegrāven, mnl. ommegraven. — Graff IV,302. Praes.: umbi-grabu: 1. sg. T 102,2. Praet.: umbe-gruoben: 3. pl. Nb 46,21 [52,17]. 1) die Erde um etw. herum aufgraben, -hacken (um zu düngen): forlaz in (den Feigenbaum) thiz eina iar, unzin ih inan umbigrabu inti mist zuogituon dimitte illam et hoc anno, usque dum fodiam circa illam et mittam stercora T 102,2. 2) refl.: sich mit einem Graben umgeben: tar Romani herebergoton . dar umbegruoben sie sih . unde uuurfen die erda innenan . uuider selben den graben Nb 45,21 [52,17].
untar-graban st. v., mhd. Lexer undergraben, nhd. untergraben; mnl. ondergraven. — Graff IV,303. Praes.: under-grabin: inf. Gl 3,417,17 (Hd.); verschr.: unta-crabanti: part. 1,584,49 (Rb). Praet.: unter-gruop: 3. sg. Gl 1,577,25 (M, 4 Hss., 1 Hs. v-, 1 un-); untir-grub: dass. 27 (M, 2 Hss., 12. 13. Jh.); verschr.: un-gurop: dass. 26 (M). Part. Praet.: under-graben: Gl 3,409,58 (Hd.); nom. pl. n. -]iu Np 79,17. 1) etw. untergraben, unterwühlen u. dadurch zu Schaden bringen, vernichten: bildl.: vntergruop [(lingua tertia, Luther: ein böses Maul) domos magnatorum] effodit [Eccli. 28,17] Gl 1,577,25 (clm 22201 ûzgraban als Vok.-Übers.). untarcrabanti [(inimicus) [Bd. 4, Sp. 394] quasi adiuvans] suffodiet (Hs. suffodiens) [plantas tuas, Eccli. 12,18] 584,49. diu zuei . fone dien alle sunda choment . cupiditas unde timor. Inzuntiu ding fone fiure sint cupiditates . undergrabeniu sint timores incensa igni et suffosa ab increpatione vultus tui peribunt Np 79,17. 2) als künstlerisches Arbeiten: in Relief arbeiten: undergraben interrasilis Gl 3,409,58; vgl. graban 8 a. 3) Glossenwort: undergrabin supplantare Gl 3,417,17. Abl. untargrabanî, undergraveri and.
ûz-graban st. v., mhd. ûgraben, nhd. DWB ausgraben; mnl. utegraven. — Graff IV,304. Praes.: uz-grabo: 1. sg. Gl 1,706,2 (M); -crepis: 2. sg. 529,12 (M, 4 Hss.); -grebist: dass. 13 (M, 3 Hss.). Praet.: vz-grub: 3. sg. Gl 1,577,27 (M, clm 22201, 12. Jh.). etw. ausgraben, herausgraben: uzcrepis [sicut thesauros] effoderis [illam (sc. die Weisheit), Prov. 2,4] Gl 1,529,12. Als Vok.-Übers. des clm 22201 die Glossierungen: vzgrub [zu: (lingua tertia) domos magnatorum] effodit [Eccli. 28,17] 577,27 (Hss. sonst kontextgerecht untargruob). uzgrabo [zu: istud dei fanum in planitiem deducam, et altare] effodiam [2. Macc. 14,33] 706,2 (3 Parallelhss. kontextgerechtes zistôren).
untar-grabanî st. f. — Graff IV,303. untar-grapani: dat. sg. Gl 1,635,20 (v-, oben zwischen p und a klein i geschr. u. darüber ein Haken; „das letzte a scheint teilweise ausradiert“, Steinm.); acc. sg. 23; unter-: dat. sg. 21 (3 Hss., 1 Hs. vn-); -grapini: dass. 22; -grabin: dass. 23 (clm 22201, 12. Jh.; oder substant. Inf.?); alle M. das Untergraben, Unterwühlen, Unterminieren: mit untergrapani (2 Hss. ohne mit) [murus Babylonis ille latissimus] suffossione (1 Hs. -ionem) [suffodietur, Jer. 51,58] (2 späte Hss. irgrabunga).
grabâri st. m., mhd. Lexer grabære, nhd. gräber; mnd. grēver, mnl. gravere. grab-: nom. pl. -ara Beitr. 73,219 (Sal. c); -are Gl 4,155,59 (Sal. c, beide mus. Brit. Add. 18379, 13. Jh.). Totengräber: grabare pollinctores Gl 4,155,59. Beitr. 73,219.
bi-grabâri, -eri st. m. — Graff IV,305. pi-grap-: nom. pl. -ara Gl 1,650,14 (M, 6 Hss.); -grab-: dass. -ara 16 (M, 2 Hss.); -ere 17 (M). — bi-grab-: nom. sg. -ari Gl 3,141,69 (SH A, 2 Hss., 1 Hs. bi:-, 1 --); -ære 70 (SH A); -ar 70 (SH A; --); be-: dass. -ere 71 (SH A). 187,26 (SH B). Hbr. I,295,352 (SH A); -er Gl 3,141,71 (SH A). Leichenbestatter, Totengräber: pigrapara [donec sepeliant illud (os hominis)] pollinctores [in valle multitudinis Gog, Ez. 39,15] Gl 1,650,14 (9 Hss., davon 1 Hs. bigrabâri. grebil, 5 Hss. bifel(a)hâri). bigrabari pollinctor a pollutis cadaveribus, vel vespellio (spoliator cadaverum), vel humator [Hbr. I,295,351] 3,141,69. Hbr. I,295,352. polinctor begrabere vel vespellio, humator [Hbr. II,22,436] Gl 3,187,26.
ir-grabâri st. m. — Graff IV,304. ir-grabari: nom. sg. Gl 3,141,35 (SH A, Trier 31, 13. Jh., --). Handwerker, der ziseliert, getriebene Arbeit herstellt: caelator sculptor; vgl. irgraban 3, irgrabunga 3 b.
grabastat st. f., nhd. grabstat(t); vgl. nhd. grabstätte; mnd. grafstēde, mnl. grafstede. — Graff IV, 306. [Bd. 4, Sp. 395] graba-steti: acc. pl. ? T 193,5 (vgl. DWb. IV,1, 1639 f.). Begräbnisplatz, Friedhof: couftun ... accar leimuurhten in grabasteti elilentero emerunt ... agrum figuli in sepulturam peregrinorum; vgl. graft 3.
grabauuart st. m. grabe-vvarte: nom. pl. (?) Mayer, Glossen, nach S. 25,26 (vgl. Errata; Edinburgh, Adv. MS. 18. 5. 10, 12. Jh.); -warth: nom. sg. Gl 3,581,43 (clm 614, 13. Jh.); -bart: dass. 81,17 (SH A, 15. Jh.; zu b- für w- vgl. Weinhold, Bair. Gr. § 124). 1) Hyäne: hiena grabewart vel puto, -nis illintiso [Summ. Heinr. III,11,479] Gl 3,81,17. grabewarth hyaena 581,43. 2) (fraglich) übertr. auf eine Schabe, die Honigwaben zerstört: erphe grabevvarte [saepe favos ignotus adedit stelio et] lucifugis congesta cubilia blattis [Verg., G. IV,243] Mayer, Glossen, nach S. 25,26 (vgl. Errata; vgl. dazu Amsterd. Beitr. 11,25,44). |
| in(t)-graban
| | a) eigentl.: engrabaniu [terra quae in tumulum collecta fuerat,] defossa [videretur, Greg., Dial. 4,32 p. 421] Gl 2,245,53. 246,26; etw. durch Aufgraben anlegen: incrapana (sc. stat?) [convocatis in Epheso | | b) bildl.: die in iro sundon ioh pegraben sint ... ioh die ingrebet er . unde tuot sie leben in fortitudine sua [vgl. utrosque tamen gratia Christi educit in fortitudine, Aug., En.] Np 67,7. | | ir-graban
| | 1) etw. aus etw. herausgraben, -hauen, -hacken (m. Akk. d. Sache): legita nan tho ther eino in sinaz grab reino ..., in felison irgrabanaz [vgl. (monumentum) quod exciderat in petra, Matth. | | 2) durch etw. hindurchgraben: hûs irgraban in ein Haus einbrechen: muhhon hus arcrapan incangan grassare praedare invadere Gl 1,162,10 (s. o. Formenteil; z. Wendung vgl. Trübners Dt. Wb. 219a), | | 3) als künstlerisches Arbeiten: etw. herausgraben, -arbeiten, -schneiden, -schnitzen, ziselieren, getriebene Arbeit anfertigen, in Relief arbeiten: | | | a) aus, in Holz: irgruop [omnes parietes (die mit Zedernholz verkleideten Wände) templi per circuitum] sculpsit (Hs. scalpsit) [variis caelaturis et torno, 3. Reg. 6,29] Gl 1,435,20. irgrapana palmpouma [ | | | b) aus, in Metall: substant. Part. Praet. Nom. Plur. Neutr. irgrabaniu getriebene Arbeit, Relief: argrapaniu [(vir eruditus) qui noverit operari in auro et argento, aere et ferro ..., et qui sciat sculpere] caelaturas | | | c) allgem.: argrapan [(vir prudens) qui scit] caelare [omnem sculpturam, 2. Paral. 2,14] Gl 1,464,15. irgrabaniu [ibi primum insuevit exercitus populi Romani ... signa tabulas pictas vasa] caelata [mirari, Sall., Cat. | | umbi-graban
| | 1) die Erde um etw. herum aufgraben, -hacken (um zu düngen): forlaz in (den Feigenbaum) thiz eina iar, unzin ih inan umbigrabu inti mist zuogituon dimitte illam et hoc anno, usque dum | | 2) refl.: sich mit einem Graben umgeben: tar Romani herebergoton . dar umbegruoben sie sih . unde uuurfen die erda innenan . uuider selben den graben Nb 45,21 [52,17]. | | untar-graban
| | 1) etw. untergraben, unterwühlen u. dadurch zu Schaden bringen, vernichten: bildl.: vntergruop [(lingua tertia, Luther: ein böses Maul) domos magnatorum] effodit [Eccli. 28,17] Gl 1,577,25 (clm 22201 ûzgraban als | | 2) als künstlerisches Arbeiten: in Relief arbeiten: undergraben interrasilis Gl 3,409,58; vgl. graban 8 a. | | 3) Glossenwort: undergrabin supplantare Gl 3,417,17. | | grabauuart
| | 1) Hyäne: hiena grabewart vel puto, -nis illintiso [Summ. Heinr. III,11,479] Gl 3,81,17. grabewarth hyaena 581,43. | | 2) (fraglich) übertr. auf eine Schabe, die Honigwaben zerstört: erphe grabevvarte [saepe favos ignotus adedit stelio et] lucifugis congesta cubilia blattis [Verg., G. IV,243] Mayer, Glossen, nach S. 25,26 (vgl. |
|