Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
havan bis haft (Bd. 4, Sp. 586 bis 589)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis havan st. m. (vgl. Frings, Germ. Rom. II,108 ff.), mhd. Lexer haven, nhd. hafen (vgl. DWb. IV,2,120). — Graff IV,837 f.
hau-an: nom. sg. Gl 1,518,34 (M, 7 Hss.). 3,215,3 (SH B). 502,2. 4,153,19 (Sal. c); acc. sg. (oder nom.?) 198,7; nom. pl. -]a (? oder verschr. durch oll-a?) 3,650,44; -en: nom. sg. 2,679,1. 3,157,25 (SH A, 2 Hss., 1 davon -v-). 30 (SH A, 4 Hss., 1 davon -v-). 57 (SH A, 2 Hss., 1 davon -v-; lat. pl.). 410,37 (Hd.). 505,24. 4,82,45 (Sal. a 1, 2 Hss.). Hbr. I,344,432. 433. 434 (lat. pl.; alle SH A). Np 59,10 (2); nom. pl. -]e Gl 3,406,52 (Hd.); -in: nom. sg. 1,518,35 (M). 3,157,25 (SH A, 2 hss., 1 davon -v-). 31 (SH A). 194,2 (SH B). 635,35 (-v-). 677,46. 4,238,25; nom. pl. -]i 3,157,57 (SH A). — heuen: nom. pl. Gl 3,157,33 (SH A); dass. -]e ebda. (SH A; -v-). — hafan: nom. sg. Gl 1,205,31 (K). 3,642,57. — habin: nom. sg. Gl 2,511,58 (Zürich C 164, 11. Jh.).
hauen: nom. sg. Gl 1,518,36 (M); auen: dass. 3,194,1 (SH B). 2 (SH B, auē, davor 2 Buchstaben getilgt).
Verschr.: hanun: nom. sg. (?) Gl 4,203,2 (sem. Trev., 11./12. Jh.).
Gefäß (zum Kochen), (irdener) Topf, (eiserner) Kessel: hafan cacabolus Gl 1,205,31. cacabus 3,194,2 (1 der 2 Hss. lebes dazu; im Abschn. De ferramentis). 502,2. 4,198,7 (caccabum). haven caccabus et cucuma [Hbr. I,344,433] 3,157,30. Hbr. I,344,433. Gl 3,215,3 (vel statt et). haven olla 157,25 (im Abschn. De vasis coquinariis). Hbr. I,344,432 (vla vel hauen). Gl 3,194,1 (1 Hs. ula; im Abschn. De ferramentis). 505,24. 650,44. 677,46. 4,82,45. 153,19. olla ł cacavus 3,635,35. 642,57. habin ula [est et] olla (gillo) [fictilis, Prud., Epil. 17] 2,511,58. gillo 4,203,2. hauen fictilis [ohne Kontext] 2,679,1. vasa fictilia 3,406,52. hevene lebetes aeneae sunt [Hbr. I,344,434] 157,33 (1 der 5 Hss. erin haven). Hbr. I,344,434. lebes Gl 4,238, 25. erin hauen ł kezzel lebes 3,410,37. hauan [Iuda rex meus. Moab] olla [spei meae, Ps. 59,10] Gl 1,518,34, z. gl. St. der fone unrehtemo gehileiche chomeno liut. Der ist minero gedingi hauen . uuanda er hauen uuorden ist . uuanda er geeitet ist in igne persecutionis Np 59,10.
Komp. gluothavan; Abl. havanâri, havenlîn.
 
Artikelverweis 
havanâri, -eri st. m., mhd. Lexer havenære, nhd. DWB hafner (vgl. DWb. IV, 2,127 f.). — Graff IV,838.
hauan-ar-: nom. sg. -i Gl 1,612,6 (M, 4 Hss.). 721,29. 2,263,62 (2 Hss., darunter Sg 299, 9./10. Jh.). 4,114,36 (Sal. a 2, 4 Hss.); -e 3,691,62; gen. sg. -es 1,579,14 (M, [Bd. 4, Sp. 587] 5 Hss., 1 davon -v-). 721,27 (2 Hss.); -is 28; acc. pl. -a 2,298,13 (M, 2 Hss.); -eres: gen. sg. 1,579,15 (M). hauen-ar-: nom. sg. -i Gl 4,143,7 (Sal. c); -e 3,140,35 (SH A). 300,28 (SH d). 4,114,37 (Sal. a 2; -v-); -] 37/38 (Sal. a 2, 13. Jh.); gen. sg. -es 3,12 (Jc, erstes -e- aus a korr.); -is Npw 2,9; -s Gl 1,721,28; -er-: nom. sg. -e 3,140,35 (SH A; -se). 238,55 (SH a 2). 691,62; -] 186,41 (SH B; -er). 357,23 (-v-). Hbr. I,291,296 (SH A); gen. sg. -es Gl 1,579,16 (M, -v-); -ære: nom. sg. 3,419,25 (Hd.; -v-). — hauin-ar-: nom. sg. -i Gl 1, 612,10 (M). 3,140,34 (SH A); -e ebda.; gen. sg. -es 1,721,27 (-v-); -is 579,16 (M); -ere: nom. sg. 3,186,41 (SH B). — hauner: nom. sg. Gl 1,721,29. — hauinnar: nom. sg. Gl 3,140,36 (SH A); havennær: dass. 1,721, 29/30.
hafenâres: gen. sg. Np 2,9.
Verstümmelt oder verschr.: hauua ..: für gen. sg. F 24,14 (Ausg. hauuanares); hausenere: nom. sg. Gl 3,238,55 (SH a 2; wohl statt -se).
Töpfer: hauanares [quasi lutum] figuli [in manu ipsius, Eccli. 33,13] Gl 1,579,14. pilidari ł hauanari [velut] plastes [conculcans humum, Is. 41,25] 612,6 (4 Hss., 6 nur bilidâri, 1 Hs. nur havanâri). hauanares [emerunt ex illis (30 Silberlingen) agrum] figuli [Matth. 27,7] 721,27. hauanara [compositores luti,] figulos [vocamus, Greg., Hom. II,23 p. 1538] 2,298,13, z. gl. St. hauanari figulus 263,62. hauinari figulus 3,140,34. Hbr. I,291,296. Gl 3,186,41. 238,55. 300,28. 357,23. 419,25. 691,62. 4,114,36. 143,7. hauenares lant agrum figuli [Matth. 27,7. 10] 3,12. .. gabun dea uuidar demo hauuanares .. dederunt eos in agrum figuli F 24,14. samoso hafenares faz ferbrichest tu sie tamquam vas figuli confringes eos NpNpw 2,9.
 
Artikelverweis 
havanskirbî(n) st. n. (vgl. Kluge, Stammb.3 § 58 b, Wilm., Gr. 22 § 243,2 u. Anm. 1.2), mhd. Lexer havenschirbe; as. havanscervin (s. u., oder -skera? Vgl. Gallée, As. Gr. § 307 Anm. 5). — Graff VI,540.
hauan-scirpi: nom. sg. Gl 1,500,27 (M, 5 Hss.; lat. abl.); hauen-schirp: dass. 28 (M, clm 22201, 12. Jh.). hauen-scripine: dat. sg. Gl 1,500,29 (M, clm 6225, 9. Jh.).
hauan-sceruino: gen. pl. Gl 2,584,50 = Wa 98,11. 65 = Wa 98,24 (beide Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh. (?)).
(Ton-)Scherbe, Gefäß: hauanscirpi [(Satan) percussit Iob ulcere pessimo ... Qui] testa [saniem radebat, Job 2,8] Gl 1,500,27 (1 Hs. mit hauen scripine, 2 Hss. nur scirbe). hauansceruino [fragmenta] testarum [... hirta inpolitis angulis, acuminata, Prud., P. Vinc. (V) 257] 2,584,50 = Wa 98,11. [fragmina ...] testularum [auf der Lagerstatt des Märtyrers, ebda. 278] 65 = Wa 98,24.
 
Artikelverweis 
havenlîn mhd. st. n.; vgl. nhd. häflein.
hauenlin: nom. sg. Hbr. I,344,432 (SH A, Erlangen, Ms. 396, 13. Jh.).
kleiner Topf: ollula.
 
Artikelverweis 
[gi-hâvid as. part.-adj.
gi-havid: Grdf. Gl 2,586,33 = Wa 100,33 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh.?); dat. sg. f. -]eru 578,37 = Wa 93,4 (ebda.; -u-).
1) krumm, verkrümmt: mid gihauideru [contraxisse pedes lateris] manco (Glosse: curvo) [ordine cancrum, Prud., Apoth. 619] Gl 2,578,37 = Wa 93,4.
2) verkrüppelt, dürr: gihavid [est, cuius] arens [dextera nervos in ulnam contrahat, Prud., P. Laur. (II) 155] Gl 2,586,33 = Wa 100,33.
Abl. gihâvidlîko.]
 
Artikelverweis [
gi-hâvidlîko as. adv.
gi-hauid-lico: Gl 2,586,53 = Wa 100,18/19 (Düsseld. F. 1, 9. oder 10. Jh.?). [Bd. 4, Sp. 588]
krumm, verkrüppelt: [errorque] mancum (Glosse: curve) [claudicat, Prud., P. Laur. (II) 231].]
 
Artikelverweis 
-hafoc vgl. wealhhafoc ae.
 
Artikelverweis 
hafode, hafon S 111,20. 25 s. AWB habên.
 
Artikelverweis 
haft adj. (zur Bildung vgl. Kluge, Stammb.3 § 222. 240, Wilm., Gr. 22 § 336,2. 384,2, Braune, Ahd. Gr.13 § 323 Anm. 3. 301 Anm. 8), mhd. haft; as. haft; ae. hæft; an. haftr; got. hafts; vgl. nhd. -haft; vgl. lat. captus. — Graff IV,739 ff.
haft: Grdf. Gl 1,718,58 (2 Hss.). 770,4. 780,1. 5,17, 11. 12. S 56,19 (Lex Sal.). O 1,14,6. Nb 50,27 [57,14]; nom. sg. m. -]er S 188,74; gen. sg. m. -]es O 5,21,11; acc. sg. m. -]an Gl 1,718,58 (Brüssel 18723, 10. Jh.). O 4,21,16; -]en Gl 1,808,31 (M). 815,24 (M); acc. sg. f. -]a O 1,8,2; nom. pl. m. -]e T 145,13; -]a Gl 1,294,40 (Jb-Rd, vgl. Schatz, Ahd. Gr. § 383). Thoma, Glossen S. 18,13; -]en Gl 2,73,12 (voc.); dat. pl. -]en T 18,2; acc. pl. m. -]a Gl 1,753,38 (M, 3 Hss.; oder nom.? s. u.). — hapht (vgl. Braune a.a.O. § 139 Anm. 7): Grdf. Gl 1,808,30 (M, 3 Hss.). 815,23 (M, 4 Hss.); acc. pl. m. -]a 753,38 (M, 2 Hss.; oder nom.?). 2,471,51 (2 Hss.).
haht (außer Gl 1,808,31 alle Ess. Ev., 10. Jh.; zu -ht vgl. Schützeichel, Rhein. Vjbll. 20,253—275 u. Hermaea N. F. 10,201—210): Grdf. Gl 1,808,31 (M); acc. sg. m. -]an 4,292,64. 303,55. 58 = Wa 53,6. 61,10. 15; nom. pl. f. -]a 291,67 = Wa 52,24; gen. pl. m. -]no 300,17 = Wa 58,2/3. — hata (vgl. Gallée § 263 Anm. 2): nom. pl. f. Gl 4,298,56 = Wa 56,15 (Ess. Ev.).
Die substant. gebrauchten unflekt. Belege könnten auch st. m. sein.
1) gebunden (auch übertr.), befangen, gefangen, in Gll. meist substant. (vgl. auch haft st. m.): hafta [in carcerem, ubi] vincti [regis custodiebantur, Gen. 39,20] Gl 1,294,40. hafta vincti [Comm. in Gen. = Gen. 39,20] Thoma, Glossen S. 18,13. haft [habebat ...] vinctum [insignem, qui dicebatur Barabbas, Matth. 27, 16] Gl 1,718,58 (2 Hss., 1 Hs. -an). 815,23 (1 von 5 Hss. -en). 4,292,64 = Wa 53,6 (oder zu Matth. 27,15, vgl. Gl 5,17,11, so Wa; Hs. hahtan). 5,17,12. haphta [militum ... consilium fuit ut] custodias (Hs. fälschlich custodes) [occiderent: nequis ... effugeret, Acta 27,42] 1,753,38 (5 Hss., 1 Hs. huotâri). haft [ego Paulus] vinctus [Christi Iesu, Eph. 3,1] 770,4. haft [Paulus] vinctus [Christi Iesu, Philem. 1] 780,1. hapht (1 Hs. haften, s. Formenteil) [noli ... erubescere testimonium domini nostri, neque me] vinctum [eius, 2. Tim. 1,8] 808,30. haften [huc omnes pariter venite] capti [quos ligat fallax ... catenis ... libido, Boeth., Cons. 3,10 p. 76] 2,73,12. haphta [sub pedibusque ducum] captivos [poplite flexo ad iuga depressos, Prud., Symm. II,559] 471,51. thero hahtno [Erklärung zu: habebat dimittere eis per diem festum unum, Luc. 23,17] 4,300,17 = Wa 58,2/3. hahtan [ut] unum [dimittam vobis in pascha, Joh. 18,39] 303,55 = Wa 61,10, dazu Randgl.: solebat eis unum hahtan dimittere 58 = Wa 61,15. haft [consueverat praeses populo dimittere unum] vinctum [Matth. 27,15] 5,17,11. ibu er in cuninges đeonoste haft ist nam si in iussione regis occupatus fuerit S 56,19. daz ih bin hie superstes hafter iro S 188,74. zi predigonne haften forlaznessi inti blinten gisiht praedicare captivis remissionem T 18,2. bi hiu ist, thaz sie thih (d. i. Christum) namun, sus haftan mir irgabun? O 4,21,16. taz muot tes tisiu (gaudium, spes, timor, dolor) uualtent . taz ist truobe . unde haft mens ... nubila est . et vincta frenis Nb 50,27 [57,14]; ferner: T 145,13 (captivus); hierher wohl auch: ther brinnit thuruh not, ther haftes man ni wisot ... ther suntilosan bintit O 5,21,11.
2) schwanger: hahta [vae autem] praegnantibus [, et nutrientibus in illis diebus, Matth. 24,19] Gl 4,291, 67 = Wa 52,24. hata sinđun praegnantibus [Luc. [Bd. 4, Sp. 589] 21,23] 298,56 = Wa 56,15; mit Gen.: êr si zi theru giburti thes kindes haft wurti [vgl. priusquam in utero conciperetur, Luc. 2,21] O 1,14,6; ferner 1,8,2.
Komp. hanthaft; Abl. heften; vgl. AWB haft m., AWB haft n.; (gi-, bi-)haft, -hafto, -haftîg.
 
Artikelverweis 
haft st. n. (m.?), mhd. nhd. haft m.; ae. hæft m.; an. haft n. — Graff IV,742 f.
haft-: dat. sg. -e NpNpw 115,17. Npgl 67,8; -i Npw 106,14; acc. sg. -] Nb 105,13 [116,2]; dat. pl. -en Np 67,7. 106,14. — hapt: acc. sg. S 365,1,2 (Merseb.; zu -pt vgl. Braune, Ahd. Gr.13 § 139 Anm. 7).
O 5,21,11 s. unter AWB haft adj.
Fessel(n), Band(e): eiris sazun idisi ... suma hapt heptidun, suma heri lezidun S 365,1,2 (zur Deutung des Spruches vgl. Eis, Zaubersprüche S. 58—66). manige Afros teta Regulus in haft . unde in bant . tie er in uuige gefieng coniecerat ... in vincula Nb 105,13 [116,2]. do nam er sie anderest uzer finstri . unde uzer tode . unde uzer haften (Npw hafti) vincula eorum disrupit NpNpw 106,14. educens compeditos in fortitudine (uzzer hafte sundon sie neimende mit starchi) Npgl 67,8; ferner: NpNpw 115,17. Np 67,7 (alle vincula, Aug., En.).
Abl. heftilîn; vgl. AWB hahtnôdi.
 
Artikelverweis 
haft st. m., mhd. haft; ae. hæft; an. haftr.
haft: acc. sg. O 4,22,10. — Vgl. auch die substant. gebrauchten unflekt. Belege unter haft adj.
Gefangener: ia ist iu in thesa ziti zi giwonaheiti, ih uzar themo wize iu einan haft firlaze [vgl. ut unum (unum ex vinctis, Matth. 27,5) dimittam vobis, Joh. 18,39 (vgl. die Glossenbelege zu diesen Stellen unter haft adj.)].