Wörterbuchnetz
Althochdeutsches Wörterbuch Bibliographische AngabenLogo SAW
 
hagebuohha bis hâg(g)o (Bd. 4, Sp. 601 bis 602)
Abschnitt zurück Abschnitt vor
Artikelverweis hagebuohha s. AWB haganbuohha.
 
Artikelverweis 
hagedorn s. AWB haguthorn.
 
Artikelverweis 
hageleia, -ia Gl 3,340,63. 321,52 s. AWB agaleia.
 
Artikelverweis 
hagendornernoph Gl 3,538,56 s. AWB hagendornknopf.
 
Artikelverweis 
hagendornknopf mhd. st. m.
hagen-dorner-noph (Wien 2524, 13. Jh.), hay-dornknop (Vat. Pal. 1259, 13. Jh.): nom. sg. Gl 3,538,56.
Sproß oder Frucht (?) eines Dornenstrauches: cimarum rubi, bleibt wegen Unklarheit des lat. Lemmas unsicher. FürSproßspricht eine nd. Gl. des 14. Jh. cinarum rubeum dat scarpe van eyn bramberenstruke, ZfdPhil. 9,201,226, vgl. auch Diefb., Gl. 119a Cyma knyspel ł pflok ł wipfel an ruten o. an blumen, tolde ł spitze, sprßlein, vgl. cimax AWB holunder knoth Gl 3,527,18 u. Anm. 10, fürFrucht’ (des Weißdorns oder der Hundsrose) spricht Marzells Zusammenstellung (Wb. 3,1403. 1416 ff.) der Namen für die Hagebutte u. die Weißdornfrüchte mit -knopf; vgl. cima the crop of a tre, Wr.-W. 1,718,24.
 
Artikelverweis 
? int-hagenen sw. v. (vgl. Krüer S. 251 u. die germ. Entsprechungen, bes. ae. onhagian, dazu Grimm, Dt. Gr.2 2,801; vgl. auch Wißmann, Nom. post. S. 72, wohl kaum in-thagên, vgl. Bergmann, Mfrk. Glossen [Bd. 4, Sp. 602] S. 298 Anm. 2236); vgl. mhd. (be-)hagen, nhd. behagen; as. bihagon, mnd. hāgen, mnl. (be-)hag(h)en; afries. hagia; ae. onhagian; an. haga.
int-hagenda: 3. sg. prt. Gl 2,45,14 (Köln XIX, 9. Jh.).
passend, genehm sein: [mansio ... in qua vir dei saepius ubi opportunitas] adridebat (placebat) [temporis, ... manere ... consueverat, Beda, Hist. eccles. V,2 p. 230].
 
Artikelverweis 
hagenpau, -poim Gl 3,41,45/46. 56,50 s. AWB haganboum.
 
Artikelverweis 
hagent.. Mayer, Glossen S. 99,15 s. AWB hangên.
 
Artikelverweis 
hagestal Gl 1,475,11 = ZfdA. 109,230 s. AWB hagustalt.
 
Artikelverweis 
hagetb Gl 3,23,45 s. AWB hegitûba.
 
Artikelverweis 
hâg(g)o, hâcko, hâko sw. m., mhd. Lexer hâke, Lexer hâken sw. st. m., nhd. haken; vgl. mnd. hâke1, mnl. hake; ae. haca; an. haki; zur Etymologie u. zur Verschärfung der Geminate gg im Obd. vgl. Kluge, Et. Wb.19 s. v. Haken, Falk-Torp 1,371, Beitr. 9,178 ff., Schatz, Ahd. Gr. § 237, Franck, Afrk. Gr.2 § 129,2, Lühr, Expressivität S. 285 f. — Graff IV,763.
hacch-: nom. sg. -o Gl 3,236,20 (SH a 2, clm 2612, 12. Jh.; -cch-); acc. sg. -un 1,671,13 (M); hack-: nom. sg. -o 3,264,13 (SH a 2, clm 2612, 12. Jh.). 334,43 (SH g, 2 Hss.; -kk-); -e 4,109,50 (Sal. a 1; Hs. -â-); hacc-: dass. -o 1,288,71 (Jb-Rd). 673,54 (M, 3 Hss., davon 1 -cc-). 3,222,52 (SH a 2). 4,129,17 (Sal. c); acc. sg. -un 1,671,12 (M, 2 Hss.); -en 14 (M, 2 Hss.); acc. pl. -un 294,60 (Jb-Rd); hach-: nom. sg. -o 4,109, 49 (Sal. a 1); acc. sg. -un 1,671,12 (M); -on 13 (M); hak-: nom. sg. -o 4,30,8 (Sal. a 1, 15. Jh.). Hbr. I,372,419 (SH A); -e Gl 3,236,22 (SH a 2). 264,13 (SH a 2; Hs. -â-). 4,284,13 (M); -i 166,25 (Sal. d, clm 23496, 12. Jh.); acc. pl. -in 167,48 (ebda.; beide Hs. -â-); hac-: nom. sg. -o 1,673,53 (M). 4,30,7 (Sal. a 1, 2 Hss.). 109,49 (Sal. a 1, Ink., 15. Jh.); -] 50 (Sal. a 1, 15. Jh.); acc. sg. -un 1,671,11 (M, 2 Hss.); acc. pl. -un 363,7 (Rb). — hagg-: nom. sg. -o Gl 3,236, 20 (SH a 2). 273,60 (SH b, 2 Hss.). 300,5 (SH d); -e 236,21 (SH a 2); hacg-: dass. -o 4,30,6 (Sal. a 1, 3 Hss.); -e 3,317,9 (SH e, Prag, Lobk. 435, 12. Jh.; -ge); hago: dass. 1,671,17 (Sg 299, 9. Jh.).
hcho: nom. sg. Gl 4,109,51 (Sal. a 1, Zwettl 1, 13. Jh.); houg: dass. 30,9 (Sal. a 1, Ink., 15. Jh.; zufür ou und ou für â vgl. Weinhold, Bair. Gr. §§ 99. 102 und Alem. Gr. § 71); hauch: dass. 109,50 (Sal. a 1, clm 13002, 12. Jh.; zu au für â vgl. ders., Bair. Gr. § 71); haich: dass. 5,37,25 (SH b, fragm. Sheffield, 13. Jh.; zu ai für â vgl. Weinhold, Bair. Gr. § 66 und Alem. Gr. § 49).
Wohl unter Einfluß von uurcula -a für -o verschrieben: hacca: nom. sg. Gl 1,673,55 (M, clm 4606, 12. Jh.).
hacco Gl 2,247,35. 363,47. 4,121,19. 157,43, hacho 2,571,21, hahcho 4,196,20 s. AWB hacko sw. m.; zu möglichen Vermischungen von Haken und Hacke vgl. Schweiz. Id. 2,1089 f. s. v. hāggen.
1) Haken: chrwil ł hacco aspidiscos uncinus [Hbr. II,168,58] Gl 3,222,52 (4 Hss. nur krapho). hacko uncinus 264,13. 4,109,49. hacgo ł crampho aduncus 30,6. 166,25. hacco aduncus 129,17. hakin ancones uncinos 167,48. haich uncus 5,37,25. krafo vel hako aspidiscos grece, uncinus latine ł gumfo [Hbr. I,372,418] Hbr. I,372,419; — als Haken für Kessel, Pfannen u. ä.: uuerauente chraffun edo hacun [(auf dem Brandopferaltar) ponentque cum eo omnia vasa, quibus in ministerio eius utuntur, id est ... fuscinulas, ac] tridentes, uncinos et batilla (Hs. ua-) [Num. 4,14] Gl 1,363,7 (z. Lemma vgl. Meineke, Bernstein S. 146 f.); — als Gerät beim Bearbeiten von Werg: hacco mit diu man uspanna uuintit [qui (Samson) rupit vincula, quo modo si rumpat [Bd. 4, Sp. 603] quis filum de stuppae tortum] putamine [Iud. 16,9] 288,71; — als Verschlußhaken an Kleidungsstücken: haccun craphun [facies et] uncinos [ex auro, et duas catenulas ex auro purissimo sibi invicem cohaerentes, quas inseres uncinis, Ex. 28,13] 294,60; — hierher vielleicht auch als Vok.-Übers. (uncinus im lat. Kontext ist unklar): hacun .i. stil [ipse (Amos) cernit fictorem locustae ... et] uncinum [pomorum, attrahentem supplicia peccatoribus, Am., Hier. Paulino p. XV] Gl 1,671,11 (4 Hss. nur hâcko). hago [haec ostendit mihi dominus deus: et ecce] uncinus [pomorum, Am. 8,1] 17. stil ł haco uncinus [ebda.] 673,53 (3 Hss., 1 Hs. stil ł hacco. crhaffo, 1 Hs. uurcula ł hacca, 5 Hss. furcula ł zuuirgula). hake uncinus [ebda.] 4,284,13 (1 Hs. furcula ł zuuirgula); oder zu 2?
2) gebogene zweizinkige Gabel als Gerät in der Landwirtschaft: haccho ł zuisela furca Gl 3,236,20. 273,60. 300,5. 317,9. 334,43.
Komp. avurhâ(c)ko.
Vgl. hacko; hako as.; ferner hâhan.